1- تأثیر صدا بر انسان حدود تراز صدایی که برای انسان در حین فعالیت های مختلف روزمره مطلوب و قابل قبول می باشد، «گستره بهینه» نامیده می شود.
نوفه، پارازیت یا سر و صدا اصوات نامطلوبی هستند که جهت انجام فعالیتها نباید تعداد آن از حد مشخصی تجاوز نماید.
باید دقت نمود که: کاهش تراز صدا با دور شدن از منبع در فضای باز به میزان تقریبی dB 6 به ازای هر دو برابر شدن شدت صوت منبع، افزایش تراز صدا به میزان dB 3 خواهد بود.
چنانچه تراز بوفه در یک محیط dBA65 باشد صدا در فاصله یک متری قابل شنیدن است اما مکالمه با صدای بلند در فاصله 3 متری مفهوم نخواهد بود.
لیکن در صورتی که تراز صدای نوفه به میزان dBA70 برسد در فاصله بیش از نیم متر امکان درک مطلب کم می شود.
در فضای کلاس تراز صدای آموزگار معمولاً dBA75 و در فاصله 7 متری او dBA68 است و در چنین وضعیتی تراز صداهای نامطلوبی که در کلاس شنیده می شوند باید به نحوی کنترل شود که هیچ گاه از میزان dBA63 تجاوز ننماید.
2-1- اصوات نامطلوب و مزاحم اصوات نامطلوب در فضای آموزشی سه دسته اند: الف) سر و صدا ناشی از ترافیک هوایی( فرودگاه ها و خطوط هوائی) و ترافیک زمینی (قطار و اتومبیل و…) ب) سر و صدای ناشی از کارگاه های صنعتی– مراکز تجاری.
ج) سر و صدای بازی بچه ها در فضای باز و سایر کلاسها.
چنانچه اندازه گیری این ترافیکها مقدور نباشد، میزان تقریبی dBA89 برای نوفه ناشی از ترافیک سنگین شهری( بیش از 7500 وسیله نقلیه در ساعت) در فاصله 3 متری، نوفه ناشی از کارگاه صنعتی dBA105 و نوفه بازی بچه ها در فضای باز و سر و صدای ناشی از تکرار و با هم خواندن دانش آموزان در کلاس حدود dBA85 در نظر گرفته می شود.
تحقیقات نشان داده است که سر و صدای زیاد سبب کاهش تمرکز کودکان می شود.
بطور کلی کودکان دو احساس متفاوت نسبت به صداها دارند؛ بعضی صداها کودکان را می ترساند( مانند موارد بالا) و برخی دیگر برایشان لذتبخش است.
3-1- روش های کنترل نوفه 1-3-1- افزایش فاصله بین فضای آموزشی و منبع نوفه 2-3-1- انتخاب جهت ساختمان به سوی مکانهای آرامتر در شکل زیر تأثیر جهت فضاها در فاصله بین آنها را نشان می دهد.
باید توجه کرد جهت گیری بنا به سمت خیابانهای فرعی حدود 10 تا 15 دسی بل افت صوتی را در بر خواهد داشت.
فواصل مناسب از جهت افت صوتی، مطلوب برای فضای آموزشی تأثیر جهت گیری بناها در میزان فاصله مطلوب از نظر صوتی 3- 3-1- ایجاد موانع صوتی ند روش ایجاد موانع صوتی مابین فضای آموزشی و محل تولید سر و صدا 4-3-1- استفاده از جداره های مناسب یکی از روشهای مناسب برای فراهم ساختن شرایط صوتی مطلوب در فضاهای داخلی استفاده از جداره هایی است که دارای افت صوتی مناسب هستند.
در این رابطه هر چه چگالی سطحی جداره ای بیشتر باشد دارای قابلیت جذب صوتی بیشتری بوده و افت صوتی زیادتری خواهد داشت.( با دو برابر شدن چگالی سطحی یک جداره افت صوتی آن از نظر تئوری dB6 و در عمل به میزان dB5 افزایش می یابد.) - رابطه تقریبی میانگین افت صوتی جداره های یکپارچه با چگالی سطحی آن قابل توجه است که وجود درز در جداره ها که اکثراً ناشی از ضعف در اجراست شدت افت صوتی جداره را کاهش می دهد.
استفاده از جداکننده های دوجداره جهت افزایش افت صوتی مفید است.
میزان افت صوتی علاوه بر سازنده به ضخامت لایه هوای بین دو جداره بستگی دارد.
- میزان تقریبی افت صوتی حاصل از لایه هوا در جداکننده های صوتی همانطور که می دانیم در جداره های مختلف یک بنا عموماً ترکیبی از عناصر ساختمانی مانند دیوار، پنجره، در و یا ترکیب مصالح مختلف بکار برده شده است.
در چنین جداره هایی بدست آوردن افت صوتی میانگین جدار مستلزم محاسباتی است (مراجعه شود به نشریه 65 دیماه و آگاهی نامه دانش ساختمان اسفند53).
- توجه به شرایط آکوستیکی در وضعیت آخرین ردیف، دانش آموز قادر به شنیدن صدای معلم خود نمی باشد زیرا در این حالت شدت صداهای دو معلم هر دو افت dB7 دارد و قابل تشخیص نیست.
در این حالت با قرار دادن یک المان کاهش دهنده بر سر راه صدای مزاحم شرایط مطلوب آکوستیکی برقرار 5- آکوستیک در تالار کنسرت برخلاف تالار کنفرانس که آکوستیک آن باوضوح قابل توجیه میباشد درمورد آکوستیک درتالار کنسرت هیچگونه کمیت مشخصی دردست نمی باشد که بتواند دراین مورد نیز راهنمای طراح تالار باشد زیرا دراینجافقط احساس نظرات شنوندگان که خود ممکن است ازطبقات وملیت های مختلفی باشند مبدأ مقایسه است واین خودآنقدر متفاوت ومتغیر است که بسهولت نمیتوان آنرا تحت نظام وقواعد فیزیکی وریاضی درآورد- اگر به نظرات عده خاصی (مثلاً موزیکدانها وموزیک شناسها) اکتفا گردد وبخصوص عقاید آنان را درمورد تالارهای معروف جهان جمع آوری نمائیم میتوان با توجه به نظراتی که از بدو ساختمان آن بالارها تاکنون ابزار گردیده نتایجی برای طرح تالارهای جدید بدست آورد.
بطور کلی تالارهای معروف جهان بدودسته تقسیم می گردند.
آنان که بسبب آکوستیک خوب شناخته شده اند وآنان که بعلل تاریخی معروفیت دارند .
عده ای ازآهنگسازان قدیمی عادت داشته اند که قطعات ساخته خود را درتالار خاصی اجرا نمایند (مانند یوهان سباستیان باخ وکلیسای توماس درلایپزیک آلمان) واین خود بطورنامحسوس درکارهای این افراد مؤثر بوده ومیبایستی مشخصات آکوستیکی این تالارها را نیز برای بدست آوردن ضابطه ای مورد توجه قرارداد- باروشهای نوین اندازه گیریهای آکوستیکی که بعداً شرح داده خواهد شد میتوان پس آوار وسایر مشخصات آکوستیکی این تالارها را اندازه گیری نمود وبرای طرح تالارهای جدید مورد استفاده قرار داد- بخصوص تعیین مشخصات آکوستیکی این تالارها درحالتی که مملو از تماشاچی میباشند بایستی مورد نظر قرارگیرند زیرا اختلاف آکوستیک این نوع تالارهای قدیمی درحالت پریا خالی کاملاً متفاوت می باشند .
طنین متناسب T برای تالارهای مختلف برای فرکانس1000 هرتس A- گفتار-B موزیک- C1 : مقدار متناسب برای موزیک کلاسیک ومدرن 1-1-5- تالار کنسرت درمورد مشخصات آکوستیکی تالارهای کنسرت چنانچه قبلاً نیزذکر گردیده است عقاید دانشمندان واهل فن یکسان نیست واختلاف نسبتاً زیادی نیز بایکدیگر دارند- باوجود این آنچه که مورد قبول عامه است پس آوای نسبتاً بزرگ برای اینگونه تالارها است که نتیجه عملی آن بزرگ انتخاب کردن ابعادتالار است که حداقل حجم مخصوص آن بین 7تا10 مترمکعب فضابرای هرنفر باشد- بدین معنی که اگر حجم مخصوص راازاین کمتر انتخاب نمایند تأثیر تماشاگران درآکوستیک تالار آنچنان میگردد که برای کنسرت دیگر متناسب نخواهد بود- درحالیکه اگر پس آوا با حضور تماشاچیان بزرگتر از حد مجاز هم باشد کم کردن آن اشکال چندانی ندارد .
تالارهائی که درقرن نوزدهم بنا گردیده اندعموماً دارای فرم مستطیلی با دیوارهای متوازی می باشند وسقف آنها مسطح وافقی بنا گردیده است ودارای بالکن جانبی باریک نیز می باشند.
بالکن عقب این تالارها بزرگ می باشد وتقریباً درامتداد تالار اصلی قرارگرفته است – از جمله این تالارها سن آندریوزهال، که بزرگترین تالار کنسرت است وسمفونی هال بستن ، که دارای گالری های بزرگی نیز میباشد، ذکر می گردد .
مسلماً فرم ساختمانی این تالارها که سالیان متمادی تکرار گردیده است، در آثار موسیقیدانان زمان تأثیربسزائی داشته وحتی شنوندگان واجراکنندگان بسختی بآن فرم وآکوستیک خو گرفته بودند، وحتی درحال حاضر هم که تجربیات فراوانی درمورد سایر فرمها وآرشیتکتورمدرن بدست آمده است معذالک عده ای از آرشیتکتها و آکوستیکرها فرم ساده قدیمی راترجیح می دهند .
برای مقایسه دراینجا مشخصات چند تالار کنسرت معروف جهان که عموماً بخوبی آکوستیک معروفیت دارند ذکر می گردد .(پنج تالار درقرن 19 وبقیه درقرن بیستم ساخته شده اند.) 2-1-5- تالار کنسرت موزیک هوخشوله برلین دارای پارکت (طبقه هم کف) خیلی باریک (18 * 37 متر) می باشد که در گالری ها عرض آن بیشتر می شود ( 3.5 متر ) و بشکل یک ذوذنقه در می آید (حداکثر عرض 21 متر) گالری های خالی دارای عرض کمتری می باشند (2.8 متر برای سه ردیف) و گالری میانی عمیق تر است (10 متر برای 11 ردبف)حداکثرطول این تالار 45 مترمی باشد- سقف این تالار بصورت پارابل پله پله ساخته وباعث پخش شدن یکنواخت صوت درتمام تالارمی گردد- ارگ بزرگی را که دراین تالار نصب گردیده است میتوان بوسیله دیوارهای کشوئی (درصورتیکه مورد نیازنباشد) ازانظار پنهان نمود .
فرم لیدرهاله اشتوتگارت (آرشیتکتA-Abel&R – Gutbrod آکوستیکر L-Cremer ) درتمام جهات نامنظم می باشد- دیوار طرف راست یک دیوار بتنی محدب است وهمچنین دیوار طرف چپ ودیوار عقب سالن نیز طوری برجسته ساخته شده اند که هیچگونه تقارنی ویاتوازنی با یکدیگر ندارند سقف آن نیز مسطح است وفقط برروی صحنه رفلکتورهای چوبی نصب گردیده است که صوت را بخوبی برای کلیه ردیف ها پخش می نماید- دیوارهای سخت بتونی برجسته را بوسیله برجستگی ها وفرورفتگی هائی که طول آنها 3تا4 متر وعمق آنها درحدود نیم متر می باشد وهمچنین برجستگی های دنده اره ای ازحالت سختی خارج وبصورت دیفوزورهائی درآورده اند، ونیز لژهای پیشرفته که دراطراف سالن ساخته شده به دیفوز شدن میدان آوا کمک مینماید، گالری میانی که 12 ردیف دارد مستقیماً از هم کف شروع می شود .
تالار تیوولی کپنهاک (آکوستیکر V.T.
Jordan ) دارای فرم ذوذنقه بطول 32 متروعرض متوسط 28متر می باشد که سقف آن مسطح وبفرم فلس ساخته شده است (بارتفاع 13متر) درقسمت عقب تالار گالری های جانبی باریکی نیز ساخته شده است وگالری عقبی تالار کمی عریضتر است و9 ردیف جای می گیرد، چون از این تالار علاوه برکنسرت برای اجرای تأتر نیز استفاده می گردد از این رو دربالای صحنه رفلکتور خاصی نصب گردیده است که وضوح را درحالت تأتری بیشتر نماید .
با توجه به مشخصات تالارهای معروف جهان میتوان دستورالعمل زیرین راجهت طرح تالارهای کنسرت مورد توجه قرارداد .
فضای لازم برای هرنفر درتالارهای کنسرت حداقل5 و6مترمکعب میباشد، (درصورتیکه کمتر از این انتخاب شود باعث بدی آکوستیک تالار خواهدشد)، مقدار اپتیمم 7-8مترمکعب است وحداکثر آن که همواره با مقداری پوشش آکوستیکی توأم می باشد 10مترمکعب میباشد .
حداکثرحجم تالار20000مترمکعب است که برای مقادیر بالاتر ازآن کیفیت ارکستر ورسائی صدای برخی از سازها تحت تأثیر قرارمی گیرند، مقدار اپتیمم آن 10000تا15000 مترمکعب است ونبایستی از7000تا6000 مترمکعب کمتر انتخاب گردد .
مقدارگنجایش مجاز یک تالار کنسرت برای احراز شرایط مناسب آکوستیکی درحدود 2000 نفر می باشد .
برخلاف تآتر که احتیاج به سن دارد، برای تالارکنسرت یک سکوی هیئت ارکستر که درخود تالار ساخته می شود متناسبتر است .
3-1-5- تالارکنسرت اشتادت کازینو (بال) تالار کنسرت اشتادت کازینوی بال وتالار کنسرت گواندهاوس درلایپزیک(که در زمان جنگ آسیب دیده است) ازمعروف ترین تالارهای کنسرت ازنقطه نظر خوبی آکوستیک می باشند .
درشکل های زیر کوپ ومنظره ای از تالارکنسرت اشتادت کازینوی بال نمایش داده شده است.
بطوریکه از شکل 106 بخوبی مشهود است ساختمان تالار فوق العاده ساده وچهارگوش میباشد وبسبک معماری قرن نوزدهم بنا گردیده است وهمین تزئینات سالن خودبخوبی آکوستیک کمک کرده ودیفوزیته رادرسالن زیادنموده است.
کف این تالار مسطح وباپارکت چوبی مفروش شده است زیرا ازاین تالار برای جشنها ومجالس شب نشینی وبال ماسکه وغیره نیز استفاده می گردد که برای اینگونه موارد بناچارکف مسطح موردنیاز می باشد واین تنها عیب این تالار برای اجرای کنسرت است.
قبلاً صندلی های هم کف تأثیر نامطلوب آن درآکوستیک با مبلهای پارچه ای تعویض گردیده است وامروزه پس آوای این تالار باحضور تماشاجی قریب به 7/1 ثانیه میباشد که نسبت به حجم آن متناسب میباشد، سقف کاذب- پوشش های چوبی وغیره که دراین تالار وجود دارد، سبب جذب اصوات با فرکانسهای کم شده وبخوبی آکوستیک کمک می نماید.
چون این تالار درقرن پیش بنا شده است ایزولاسیون صوتی کافی برای جلوگیری ازغوغای ترافیک ندارد وازاین رو باغوغای زندگی امروز تناسب ندارد.
تالار کنسرت موزکا درلاشودوفون این تالار هم دارای فرم ساده چهارگوشه می باشد وبعلت طرح جالب دیفوزیته آن بسیار مناسب میباشد شکل 108 طرح این تالار را نمایش می دهد، بطوریکه درشکل 109 بخوبی دیده می شود بوسیله نصب فرمهای چوبی برجسته دردیوارهای جانبی برای ازدیاد دفوزیته اقدام گردیده است وبخصوص درساختمان سقف این تالار ریزه کاریهای آکوستیکی بسیار نیز بکاررفته است.
ازجمله محفظه های گچی ساخته شده برای ازدیاد دیفوزیته سهم بسزائی داشته است.
درحاشیه سقف یک نوار مسطح ومورب کارگذارده شده است .
4-1-5- تالار کنسرت تورکو (فنلاند) این تالار ازنقطه نظر آکوستیک وآرشیتکتوریکی ازجالبترین تالارهای کنسرت دنیا محسوب می گردد ومیتوان گفت که بسرحد ایده آل نزدیک گردیده است.
شکلهای زیر مقاطع مختلف ومنظره این تالار را نمایش میدهد .
بطوریکه ملاحظه می گردد فرم این تالار با سایر فرمهای معمول متفاوت است وآرشیتکت با توجه به تکات آکوستیکی خود را کاملا ازتبعیت ازسنتهای دیرین آزادنموده است.
حجم مخصوص این تالار 10مترمکعب برای هرنفر می باشد.
پس آوای آنرا با بکاربردن مصالح آبسوربنت محدود به 6/1 ثانیه نموده اند .
که تماشاچیان علاوه برمیدان آکوستیکی آزاد ازلحاظ دید نیز حداکثر امکانات رادراختیار دارند.
کلیه