اولین سئوالی که در ذهن مطرح می شود این است که آیا بین مردان و زنان تفاوتهای جسمی که در ورزش کردن تأثیر بگذارد وجود دارد یا خیر ؟
باید بگویم بله ، در بسیاری از موارد تفاوتهایی وجود دارد که برخی از آنها به نفع خانمها بوده و باعث می شود آنها در برخی ورزشها موفق تر از آقایان باشند .
به طور مثال : توانایی زنان در سرعت بخشی به دویدن بیشتر از مردان است و از آنجائیکه میزان چربی بدن آنها نیز از آقایان بیشتر است و به عنوان منبع انرژی عمل می کند ، خانمها در دوهای با مسافت طولانی از آقایان موفق ترند .
از طرفی خانمها در دماهای بالا قابلیت عرق ریزی بیشتری دارند و این سبب تحمل بیشتر آنان در ورزش در هوای گرم می شود و بدلیل لایه ضخیم تر چربی تحملشان در هوای سرد نیز بیشتر است .
البته قدرت عضلانی خانمها ۳۰٪ کمتر از آقایان است و مردان دارای استخوانهای بلند و متراکم تری هستند .
در نتیجه در ضربه زدن مانند ضربات پا نیروی بیشتری وارد می کنند .
از طرفی خانمها بدلیل اینکه پاهای کوتاهتری دارند در فعالیتهای تعادلی پایداری بیشتری از خود نشان می دهند .
در هر صورت این تفاوتهای جسمی هیچگاه سبب ممنوعیت ورزش خاص برای خانمها نشده است .
در گذشته تصور می کردند خانمها بدلیل گذراندن مراحلی خاص مانند عادت ماهیانه ، حاملگی ، یائسگی و ...
نباید ورزش سنگین انجام دهند در صورتیکه در حال حاضر این عقاید منسوخ شده اند و حتی در این مراحل نیز ورزش برای بانوان بسیار مفید است که در ذیل به آن می پردازیم .
تمرینات منظم ورزش دارای فواید مشابهی در زنان و مردان است یعنی کاهش فشار خون ، پائین آوردن تعداد ضربان قلب و کاهش درصد چربی بدن که تمامی این موارد به پیشگیری از بیماریهای قلبی کمک می کنند .
به علاوه ، ورزش های توأم با اعمال وزن روی بدن ، سبب تقویت استخوانها و جلوگیری از پوکی استخوان بخصوص در خانمها می گردد .
تأثیرات مثبت ورزش در دوران قاعدگی هیچ دلیل قاطعی وجود ندارد که قاعدگی بر عملکرد بدنی تأثیر منفی داشته باشد .
در میان زنانی که در دانشگاه به ورزش می پردازند ، تفاوتی در حداکثر جذب اکسیژن در مراحل مختلف قاعدگی وجود نداشته است .
لذا دلیلی وجود ندارد که خانمها تمرینات و مسابقات ورزشی را در زمان قاعدگی تغییر دهند و یا قطع کنند .
در برخی خانمها به علل مختلف مانند علل روانی ، ایجاد اختلالات و علائم شدید در زمان قاعدگی مانند درد ، ضعف شدید و یا علائم پیش قاعدگی مانند سردرد ، علائم گوارشی ، ممکن است در عملکرد جسمی شان در زمان قاعدگی اختلال ایجاد شود .
برخی از مطالعات نشان می دهند که تمرینات ورزشی می تواند در کاهش درد قاعدگی مؤثر باشد .
در یک مطالعه درد قاعدگی در زنان دانشجو وقتی که به مدت یکسال تحت تمرینات جسمانی قرار گرفتند تا ۵۵٪ کاهش یافت .
از طرف دیگر انجام تمرینات سبک می تواند در جلوگیری و تسکین درد قاعدگی مفید باشد .
انجام منظم این تمرینات باعث بهبود گردش خون در ناحیه شکم ، افزایش قوام عضلات شکم و انعطاف پذیری ناحیه کمر و لگن و انبساط عضلانی ناحیه لگن می گردد .
بنابراین ورزش برای خانمها حتی در برخی مراحل مانند قاعدگی ، یائسگی ، پس از زایمان و ...
نه تنها ضرری ندارد بلکه بسیار مفید است و حتی خانمهای ورزشکار با قرار گرفتن در این مراحل نیازی به تغییر و یا قطع فعالیتهای ورزشی شان ندارند .
فواید ورزش در دوران حاملگی ورزش می تواند برای خانم حامله بسیار مفید باشد .
همچنین وقتی خانمهای ورزشکار حامله می شوند .
در طی دوران حاملگی به ورزش خود ادامه می دهند .
لذا باید اثرات مفید و خطرات انجام فعالیتهای ورزشی طی دوران بارداری را دانسته و توصیه های مربوط به سالم ورزش کردن در این دوران را به خاطر بسپاریم .
فواید انجام فعالیت ورزشی در دوران بارداری : نرمشها و ورزشهای سبک با توصیه های لازم انجام می شوند ، هیچ خطری برای مادر و جنین ندارند بلکه به دلایل زیر می توانند برای مادر بسیار مفید باشند .
ظرفیتهای ریوی و توانائیهای تنفسی مادر در حین بارداری را افزایش می دهند .
احتمال بروز برخی بیماریهای در حین حاملگی مانند بیماری قند حاملگی و فشار خون بالا را کاهش می دهند .
از افزایش وزن بیش از حد مادر جلوگیری می کند آمادگی و تناسب جسمانی مادر را حفظ می کنند .
کمردرد و وریدهای واریسی که در حاملگی شایع است کاهش می دهند .
شرایط روحی و خودباوری و وضعیت خواب مادر را بهتر می کنند و باعث افزایش اعتماد به نفس در وی می گردند .
زایمان را آسانتر کرده و بهبودی بعد از زایمان را سریعتر میکنند .
به دلیل ارتقاء سطح سلامت جسمی و روحی مادر به زایمان طبیعی وی کمک می کنند از آنجا که بر روی ورزشکاران زن پژوهشهای دقیق و گسترده ای صورت نگرفته است یک اتفاق نظر و تفاهم کلی در مورد سطح عملکرد آنها وجود ندارد .
وجود اختلافات فیزیولوژیک و نیز ساختاری بین جنس زن و مرد هم مزید بر علت شده است .
در اینجا به تعدادی از ویژگی های جنس مؤنث در ارتباط با ورزش و فعالیت بدنی اشاره می کنیم .
اگر چه بر اساس نظرسنجی ها ، اکثر ورزشکاران زن معتقد به افت عملکرد بدنی در دوران قاعدگی هستند .
اما از لحاظ فیزیکی زنانی بوده اند که در طی زمان قاعدگی قادر به شکستن رکوردهای جهانی شده اند .
از آنجا که بر روی ورزشکاران زن پژوهشهای دقیق و گسترده ای صورت نگرفته است یک اتفاق نظر و تفاهم کلی در مورد سطح عملکرد آنها وجود ندارد .
فعالیت ورزشی شدید سبب کاستن سطح استروژن خون می شود ، اما لزوماً بر سطح عملکرد بدنی اثری ندارند .
در تمرینات با شدت برابر ، اختلافی در میزان بروز آسیبهای ناشی از ورزش در زن و مرد دیده نمی شود .
قرصهای ضدبارداری هر چند ممکن است سبب تغییرات چشمگیرفیزیولوژیک در بدن زن شوند، اما تأثیر عمده ای روی عملکرد فرد نخواهند گذاشت .
حاملگی در ۲ تا ۳ ماه اول ، اثر منفی روی عملکرد نمی گذارد ، لابد می دانید در المپیک سال ۱۹۵۶ ملبورن ، ۳ تن از برندگان مدال طلا حامله بودند .
حتی بعد از طی حاملگی اگر وضعیت جسمی و شکل پیش از حامگی زن بازگردد ، مشکلی در رقابتهای ورزشی نخواهد داشت .
ورزش سبب بهبود دانستیه ( تراکم ) استخوان زنان نمی شود بلکه فقط سبب حفظ آن می گردد .
در صورت مصرف مقادیر کافی کلسیم ، ورزش احتمالاً در شکل گیری استخوانهای قویتر کمک خواهد کرد .
هیچ محدودیت سنی برای شرکت در ورزشهای استقامتی وجود ندارد .
حتی زنان ۸۰ ساله هم توانایی شرکت منظم در دوهای ماراتن را دارند ، اگر چه مدت زمان طی شده بیشتر خواهد بود .
دقیقاً معلوم نیست که آیا زنان سریعتر می دوند یا مردان ؟
فقط می دانیم که در ازای هر دهه عمر ، زنان توانایی سرعت بخشی در دویدن به میزان ۱۴ متر در دقیقه دارند .
در حالیکه این رقم برای مردان ۷ متر در دقیقه است .
البته با توجه به اختلالات فیزیکی به نظر نمی رسد که زنان توانایی غلبه بر مردان در مسافتهای کوتاه را داشته باشند .
اما ، عکس این موضوع در دوهای با مسافت طولانی صدق می کند که به نظر می رسد به علت چربی بالاتر موجود در بدن زنان است و به عنوان منبع انرژی عمل می کند .
به علاوه تعریق در دماهای بالاتر بدن ، سبب حفظ و نگهداری بیشتر آب بدن خواهد شد .
تفاوت فیزیولوژیک بین زنان و مردان ورزشکار : این اختلافات در زمینه سیستم اسکلتی و عوامل بیومکانیکی نمود دارند ، ورزشکاران زن بطور معمول ( ولی نه همیشه ) کوچکتر و کوتاهتر بوده ، لگنی پهن تر دارند ، زانوها به داخل متمایل شده و ساق پاها انحنای کمتری دارند .
این ویژگیها از جمله مواردی هستند که احتمال ایجاد برخی از آسیها مانند درهای کشککی - رانی را بالا می برند .
ورزشکاران زن درصد بالاتری از چربی بدن داشته و حدود ۳۰٪ قدرت عضلانی کمتری نسبت به مردان دارند که بویژه مربوط به اندام فوقانی است .
اما در هر صورت به رشته ورزشی خاصی بستگی دارد تا اینکه جنسی خاص عامل آن باشد .
سودمندی ورزش در بانوان : تمرینات منظم ورزشی دارای فواید مشابهی در زنان و مردان است .
یعنی کاهش فشار خون ، پائین آوردن تعداد ضربان قلب و افزایش ظرفیت هوازی همراه با کاهش درصد چربی بدن ، تمام موارد به پیشگیری از آترواسکلروز و بیماریهای قلبی کمک می کنند .
به علاوه ورزشهای توأم با اعمال وزن روی بدن ، سبب تقویت استخوانها و جلوگیری از پوکی استخوان می شوند .
موارد منع ورزش در بانوان : زمانی تصور می شد که ورزش شدید به سیستم تولید مثل زنان آسیب می رساند .
در ضمن عقیده داشتند که زنان بویژه در جریان عادت ماهیانه نباید ورزش کنند .
امروزه خلاف هر دوی این موارد ثابت شده است .
اثرات ورزش روی قاعدگی : زنان ورزشکار مستعد اختلالات قاعدگی از جمله تأخیر در شروع آن ، فقدان اولیه و ثانویه ، افزایش فاصله بین دوسیکل قاعدگی و فقدان تخمک گذاری می باشند .
به عنوان مثال ، فقدان قاعدگی در سه تا پنج درصد کل جمعیت رخ می دهد اما در ۶۰-۱۵٪ زنان ورزشکار مشاهده می شود .
از جمله علل آن ، وزن پائین بدن ، از دست دادن سریع وزن ، شروع سریع ورزشهای سنگین ، تغذیه ناکافی در مقایسه با احتیاج به انرژی و وجود استرسهای فیزیکی و روانی است.
در صورت فقدان قاعدگی به مدت طولانی ، خطر کاهش دانستیه استخوانی و ایجاد پوکی استخوان زودرس وجود دارد .
به نظر می رسد سایر اختلالات قاعدگی خانمها از هر ورزش هم در کاهش دانستیه استخوان در دراز مدت مؤثر باشند.
فقدان هورمون استروژن ، لااقل به صورت تئوریک سبب بالا رفتن چربیهای خون و ایجاد اترواسکلروز زودرس می شود .
پس درمان مناسب اختلالات قاعدگی اهمیت به سزایی دارد .
بهترین راه جلوگیری از بارداری در یک زن ورزشکار در سنین باروری : یکی از قابل پذیرش ترین این روشها ، استفاده از قرصهای ضدبارداری است که با توجه به نسل جدید آنها که تعادل مناسبی از هورمونهای استروژن و پروژسترون است ، دارای عوارض کمتری می باشند .
از جمله فواید دیگر آنان می توان به رفع علائم دردناک پیش از قاعدگی ، کاهش آنمی فقر آهن ، ضایعات خوش خیم پستان ، بیماریهای التهابی لگن ، کیستهای تخمدان و روماتیسم مفصلی اشاره کرد .
به هر حال در صورت نیاز از طریق مشاوره با پزشک نوع و نحوه مصرف دارو معلوم خواهد شد .
فواید فعالیت بدنی و ورزش در یک زن باردار : انجام تمرینات منظم بدنی در طی بارداری : سبب بهبود خواب ، بالا رفتن حس اعتمادبه نفس ، کاهش شدت و یا بروز دردکمر و ورید های واریسی ، جلوگیری از افزایش بیش از حد وزن و حفظ سطح آمادگی بدنی مادر می شود .
اگر چه از لحاظ تئوریک ، ورزش شدید در جریان حاملگی می تواند سبب ایجاد آسیبهایی به نوزاد و یا مادر شود .
با توجه به این پژوشها ، لزومی به کاهش شدت ورزش در زنان باردار حس نمی شود .
در جریان حاملگی ، ورزشهایی با شدت کم تا متوسط انجام می شود ، ورزش منظم ( حداقل ۳ بار در هفته ) به شکلهای مقطع ترجیح داده می شود .
بعد از سه ماه اول حاملگی از ورزش در حالت خوابیده به پشت خودداری ورزند .
چرا که این حالت سبب کاهش برون ده قلبی در برخی زنان می شود .
در ضمن دوره های طولانی مدت ایستادن هم توصیه نمی شود .
در صورت احساس خستگی باید ورزش را قطع کنند .
اصولاً فعالیت تا حدی توصیه می شود که به خستگی نیانجامد .
ورزشهای بدون وزنه مثل دوچرخه سواری و شنا با حداقل خطر آسیب به مادر و جنین همراه بوده و می توانند تا پایان دوره حاملگی ادامه یابند .
انجام هر گونه ورزش که با خطر برخورد ضربه و آسیب به شکم همراه باشد ، ممنوع است .
بویژه در سه ماهه آخر حاملگی ، با توجه به وزن رحم حامله و نیز اضافه وزن ، مادر باید مراقب از دست دادن تعادل بدن ، ناشی از تغییر در محور ثقل باشد .
باید رژیم غذایی مناسب و ورزش در جریان حاملگی تأمین شود .
به علاوه تأمین آب مورد نیاز بدن دارای اهمیت است .
ورزشهای دوران حاملگی وابسته به وضعیت هر فرد تفاوت خواهد کرد .
نوع این ورزشها بسته به سطح آمادگی قبلی خانم باردار ، وضعیت پزشکی وی