دانلود مقاله نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در اقتصاد

چکیده در این مقاله با ارائه شواهد و قرائن موجود در جهان و با استناد به آمار و ارقام در سالهای اخیر سعی می‌شود تاثیرفناوری اطلاعات و ارتباطات(TCI) در رشد اقتصادی نشان داده شود.

برای این منظور از دو تحقیق ارزشمند که یکی توسط گیانگ و همکاران در بانک جهانی و دیگری توسط خوانگ در دانشگاه هاروارد انجام شده کمک بسیاری گرفته‌ می‌شود.

در این مقاله ابعاد مختلف تاثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر رشد اقتصادی ارائه شده و سعی می‌شود چگونگی این تاثیرات و روند آتی آنها ذکر گردند.

مقدمه فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان یک فناوری جدید در دهه 90 وارد بازار شد و به سرعت توسعه یافت.

این فناوری به دلیل عمومی بودن آن با سایر فناوریها تفاوت اساسی دارد، به این معنی که تنها در حوزه فعالیت خود تاثیرگذار نیست، بلکه در کل فعالیتهای اقتصادی و غیراقتصادی تاثیر بسزائی در تسهیل انجام امور و بالا بردن بهره‌وری و کارائی دارد.

طی دهه 90 داستانها و روایتهای بسیاری درباره انقلاب فناوری اطلاعات و ارتباطات مطرح‌ شد.

ولی پرسش مهم این است که آیا پس از سپری شدن حدود 15 سال از شکوفائی و رونق فناوری اطلاعات و ارتباطات، این فناوری توانسته است این ادعاها را به اثبات رساند؟

واقعاً تا چه میزان این فناوری به رشد اقتصادی کشورها و جهان طی این مدت کمک کرده‌است؟

صاحبنظران و کارشناسان در سطح جهان نظرات متفاوتی را ابراز می‌کنند، ولی بهترین نظر را باید از زبان آمار و ارقام واقعی شنید که واقعیت را بیان می‌کنند.

در این مقاله ابتدا به مطالب مهم دو مطالعه معتبر جهانی تحت عناوین «تاثیرفناوری اطلاعات و ارتباطات در رشد اقتصادی» توسط «گیانک» و همکاران در بانک جهانی و «فناوری اطلاعات و ارتباطات و رشد اقتصاد جهانی؛ کمکها، تاثیرات و ملاحظات سیاست‌گذاری» توسط «وو مین خوانگ» تحت عنوان پایان‌نامه دکترا در دانشکده اقتصاد دانشگاه هاروارد پرداخته می‌شود.

سپس به وضعیت ذینفعان از فناوری اطلاعات و ارتباطات اشاره می‌گردد.

در ادامه، وضعیت فعلی و آتی نیروی انسانی با توجه به تاثیرات فناوری اطلاعات و ارتباطات مورد توجه قرار می‌گیرد.

در پایان، به عوامل تاثیرگذار و نقش این فناوری در رشد اقتصادی اشاره می‌شود.

مطالعه «گیانگ» و همکاران در بانک جهانی طی دهه گذشته، توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در گستره جهانی شتاب قابل توجهی داشته‌است، توسعه فزاینده اقتصاد جهانی نیز به این امر دامن زده‌است.

پیشرفتهای فناوری، رقابت بیشتر، و کم کردن محدودیتهای تجاری باعث کاهش قیمت کالاها و خدماتِ فناوری اطلاعات و ارتباطات شده‌است که این امر به نوبه خود انگیزه‌ای قوی برای جایگزینی سایر اشکال سرمایه و نیروی کار با تجهیزات فناوری اطلاعات و ارتباطات به وجود آورده‌‌است.

بنابراین، سرمایه‌گذاری در این فناوری در کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه اساساً افزایش یافته‌است.

در حقیقت، هزینه‌های این فناوری در کشورهای در حال توسعه نسبت به میانگین کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعه اقصادی (OECD) با سرعت مضاعف در خلال سالهای 1993 تا 2001افزایش یافت.

افزایش تولید و استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات به طور قابل ملاحظه‌ای به رشد اقتصادی کمک کرده‌است.

براساس افزایش سرمایه‌گذاری در این فناوری در کشورهای صنعتی در خلال سالهای 1995 تا 2000، براساس مطالعات هکر و مورسینک در سال 2002، میانگین افزایش در رشد بهره وری کلیه عوامل (TOTAL FACTOR PRODUCTIVITY=TFP) را حدود یک‌سوم درصد در سال تخمین می‌زنند.

البته این تغییرات در کشورهای مختلف متفاوت بوده‌است.

در ایالات متحده، که هزینه‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات در آن در این دوره بیشتر از میانگین بود، افزایش در رشد بهره وری کلیه عوامل حدود نیم درصد تخمین زده‌شد.

اگرچه ایالات متحده چشمگیرترین نمونه است، ولی سایر کشورها نیز از تاثیر مثبت سرمایه‌گذاریهای فناوری اطلاعات و ارتباطات در رشد اقتصادی بهره‌مند شدند.

شواهد نشان می‌دهد که تولید و گسترش این فناوری بازگشت سرمایه بالائی را برای کشورهای صنعتی و درحال توسعه داشته‌است.

برای نمونه، بازگشت سرمایه مالزی در سرمایه‌گذاریهای فناوری اطلاعات و ارتباطات 8/44 درصد در سال 2003 بوده‌است که حدود سه برابر بازگشت سرمایه‌گذاریهای غیر فناوری اطلاعات و ارتباطات است که مقدار آن 4/15 درصد است.

افزایش تولید فناوری اطلاعات و ارتباطات به تولید، اشتغال و درآمدهای صادرات کمک می‌کند.

در حالی که استفاده از این فناوری بهره‌وری، رقابت‌پذیری و رشد را افزایش می‌دهد.

فناوری اطلاعات و ارتباطات این پتانسیل را دارد که دولتها را کاراتر و مستعدتر برای تسهیم اطلاعات، همچنین شفاف‌تر و پاسخگوتر کند.

دولتها برای متصل کردن جوامع روستائی دورافتاده و منزوی به مراکز شهری و همچنین فراهم کردن فرصتهای اقتصادی برای جوامع محروم می‌توانند از فناوری اطلاعات و ارتباطات استفاده کنند.

توجه این نوشتار، تاثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر روی رشد اقتصادی به خاطر تعمیق سرمایه و افزایش بهره وری کلیه عوامل است.

بخش دوم مقاله، به طرق مختلفی که این فناوری در رشد بهره‌وری تاثیر می‌گذارد، می‌پردازد.

بخش سوم میزان کمکی که فناوری اطلاعات و ارتباطات در کشورهای مختلف به رشد می‌ کند و توزیع منافعی که به دنبال دارد را نشان می‌دهد.

بخش پنجم عوامل کلیدی را که باعث افزایش یا مانع توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات می‌شوند به طور خلاصه بیان می‌کند و به چالشهائی که کشورهای در حال توسعه در بیشینه کردن کمک این فناوری به رشد با آن مواجهند اشاره می‌کند.

در این نوشتار ابتدا به تاثیرات اقتصادی فناوری اطلاعات و ارتباطات پرداخته می‌شود، سپس شواهدی بین‌المللی در زمینه تاثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات در اقتصاد جهانی و منطقه‌ای ارائه می‌گردد.

توزیع منافع حاصل از توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات از دیدگاه‌های مختلف ارزیابی می‌شود.

در نهایت، عوامل تاثیرگذار در نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در رشد اقتصادی ذکر می‌گردد.

تاثیرات اقتصادی فناوری اطلاعات و ارتباطات: فناوری اطلاعات و ارتباطات از سه طریق می‌تواند به رشد اقتصادی تاثیر بگذارد(شکل1): 1- رشد بهره وری کلیه عوامل در بخشهای تولید کننده فناوری اطلاعات و ارتباطات؛ 2- تعمیق سرمایه(1) 3- رشد بهره وری کلیه عوامل از طریق سازماندهی مجدد و به کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات.

یکی از جنبه‌های انقلاب فناوری اطلاعات و ارتباطات، رشد قابل توجه بهره وری کلیه عوامل در صنایع تولید کننده محصولات فناوری اطلاعات و ارتباطات است.

این رشد خارق العاده ناشی از پیشرفت سریع فناوری در این بخش از صنعت بوده است.

از مهمترین نمونه‌های رشد سریع فناوری در این صنعت، رشدسریع قدرت محاسبه محصولات جدید فناوری اطلاعات و ارتباطات است.

طبق قانون مور قدرت محاسباتی ریزپردازنده‌ها هر 18 دو برابر می شود(2).

چنین سرعت بالائی در پیشرفت فناوری معادل رشد سریع بهره وری کلیه عوامل در بخش تولید کننده محصولات فناوری اطلاعات و ارتباطات است که به نوبه خود موجب رشد میانگین بهره وری کلیه عوامل کل اقتصاد می شود.

جنبه دیگری که فناوری اطلاعات و ارتباطات از آن طریق به رشد اقتصادی کمک می‌کند، جذب سطح بالائی از سرمایه به بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات است که باعث تولید محصولات جدید و افت قیمت محصولات فناوری اطلاعات و ارتباطات می‌شود.

افزایش سرمایه‌گذاری در بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات باعث افزایش نسبت سرمایه به تعداد کارکنان در این صنعت می‌شود که به معنی تعمیق سرمایه در فناوری اطلاعات و ارتباطات است.

سومین جنبه از تاثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات در رشد اقتصادی، تاثیرات بلندمدت آن است که علی‌رغم بلندمدت بودن، تاثیرات عمیقی در پیشرفت و تحول جامعه دارد.

پیشرفتهای فناوری اطلاعات و ارتباطات پتانسیل بسیار بالائی در به هم ریختن و سازماندهی مجدد تولید و توزیع محصولات، خدمات و نحوه فعالیتهای اجتماعی دارند.

شایان توجه است که چنین دگرگونیهائی در امور و روال انجام کارهای تولیدی، خدماتی و اجتماعی را قبلاً با ظهور موتورهای الکتریکی، تلفن و تلگراف تجربه کرده‌ایم، ولی به نظر می‌رسد محصولات فناوری اطلاعات و ارتباطات این‌بار تحولات عمیق‌تری ایجاد خواهند کرد.

این تغییرات به تسهیل و تسریع انجام امور و افزایش کارائی و بهره‌وری اقتصادی بسیار کمک خواهند کرد.

شواهد موجود در سطح بین‌المللی نتایج متفاوت در کشورها و مناطق مختلف، بر بحثهای موجود در مورد میزان تاثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات در رشد اقتصادی دامن زده است.

برای مثال، آمریکا از سرمایه‌گذاری در فناوری اطلاعات و ارتباطات بسیار بهره‌ برده‌‌است.

در اروپا، نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات رشد نامنظم و گهگاهی داشته‌است.

بین سالهای 1995 تا 2000 از میان 14 کشور اروپائی تنها در 6 کشور افزایش تعمیق سرمایه در فناوری اطلاعات و ارتباطات و رشد بهره وری کلیه عوامل ملاحظه شد.

شرق آسیا، بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات به ویژه از لحاظ تولید محصولات فناوری اطلاعات و ارتباطات دارای اهمیت بیشتری می‌شود.

امروزه، 28 درصد از صادرات تولیدی این منطقه را کالاهای فناوری اطلاعات و ارتباطات تشکیل می‌دهد.

به این ترتیب تولیدات فناوری اطلاعات و ارتباطات کمک قابل توجهی به رشد تولید اخالص داخلی (GDP) کرده است.

با وجود این، سطوح بالای تولید محصولات فناوری اطلاعات و ارتباطات به افزایش مصرف این فناوری منجر نشده‌است.

وانگ در سال 2002 مشاهده کرد که با وجود اینکه شرق آسیا به طور نامتناسبی سهم بالائی از تولید جهانی فناوری اطلاعات و ارتباطات را به دست آورده است، ولی در جذب و به‌کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات چندان موفق نبوده‌است.

علاوه بر این، در این منطقه، شکاف کشورهای پیشرفته از قبیل ژاپن و کشورهای تازه صنعتی شده منطقه با سایر کشورهای در حال توسعه در حال گسترش است.

تقسیم منطقه به تعداد زیادی از بازارهای کوچک که به دلیل زبان، فرهنگ، استانداردهای فنی متفاوت، موسسات قانونی ضعیف و عدم اطمینان به تعاملات تجارت الکترونیک صورت گرفته‌است مانع از نفوذ فناوری اطلاعات و ارتباطات و کاربردهای مبتنی بر اینترنت شده‌است.

اخالص داخلی (GDP) کرده است.

در سایر مناطق یافته‌های بین‌المللی ناچیزی در مورد نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در رشد اقتصادی وجود دارد.

در مناطقی از قبیل جنوب آسیا، خاورمیانه و آفریقا هیچ داده‌ای در مورد رشد اقتصادی حاصل از فناوری اطلاعات و ارتباطات جهت تحلیل و بررسی وجود ندارد.

در آمریکای لاتین و اروپای شرقی و مرکزی، سرمایه‌گذاریها در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات به قدری کم است که نمی توان تاثیر آنها بر رشد اقتصادی را اندازه گرفت.

مطالعه «وو مین خوانگ» در دانشگاه هاروارد[4]: مطالعه ارزشمندی توسط «وو مین خوانگ» در دانشکده ‌علوم اقتصاد دانشگاه هاروارد آمریکا در سال 2004 در مورد فناوری اطلاعات و ارتباطات و رشد اقتصاد جهانی صورت گرفته‌است.

این مطالعه بر روی 50 کشور انجام گرفته‌است که در شش گروه زیر طبقه‌بندی شده‌اند: 1- گروه7: کانادا، فرانسه، آلمان، ایتالیا، ژاپن، انگلستان، و ایالات متحده 2– 51 کشور صنعتی غیر گروه 7): استرالیا، اتریش، بلژیک، دانمارک، فنلاند، یونان، ایرلند، رژیم صهیونیستی، هلند، نیوزیلند، نروژ، پرتغال، اسپانیا، سوئد، و سوئیس.

3- کشورهای آسیائی در حال توسعه (11 کشور): چین، هنگ‌کنگ، هند، اندونزی، کره، مالزی، فیلیپین، سنگاپور، تایوان، تایلند، و ویتنام.

4- آمریکای لاتین (6کشور): آرژانتین، برزیل، شیلی، کلمبیا، مکزیک، و ونزوئلا.

5- اروپای شرقی (8 کشور): بلغارستان، چک، مجارستان، لهستان، رومانی، روسیه، اسلواکی، و اسلونی.

6- سایر کشورها (3 کشور): مصر، آفریقای جنوبی، ترکیه.

نتایج این مطالعه در چهار گروه عمده زیر طبقه‌بندی می‌شوند که به ترتیب توضیح داده خواهند شد: - مراجع رشد اقتصادی و کمکِ فناوری اطلاعات و ارتباطات؛ - عوامل تعیین کننده در کمکِ فناوری اطلاعات و ارتباطات به رشد اقتصادی؛ - تاثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر رشد اقتصادی.

1- مراجع رشد اقتصادی و کمک فناوری اطلاعات و ارتباطات: این گروه از نتایج تصویر جامعی از مراجع خروجی و رشد بهره‌وری نیروی انسانی، شامل کمک فناوری اطلاعات و ارتباطات و سه بخش عمده آن (سخت‌افزار، نرم‌افزار، تجهیزات مخابراتی) برای 50 اقتصاد در دو دوره 1990-1995 و 1995-2000 فراهم می‌کند.

نتایج زیر به صورت خلاصه از این بخش ارائه می‌شوند: الف - داستان جهانی: فناوری اطلاعات و ارتباطات واقعاً یک داستان جهانی است که نه تنها تعداد معدودی کشورِ توسعه یافته بلکه در برخی کشورهای در حال توسعه نیز برجسته و مورد توجه است.

کمک فناوری اطلاعات و ارتباطات به رشد اقتصادی مثبت بوده و در همه 50 کشور مورد بررسی در دهه 1990، افزایش یافته است.

دامنه کمک فناوری اطلاعات و ارتباطات به رشد اقتصادی بر حسب درصد 39/4 در محدوده زمانی 1990-1995 و 64/6 در محدوده سالهای 1995-2000 برای رشد بهره‌وری نیروی انسانی بوده‌است.

علاوه‌براین، برخی از کشورهای در حال توسعه منافع قابل‌توجهی از انقلاب فناوری اطلاعات و ارتباطات در جهت رشد به دست آوردند، درحالی که منابع برای برخی کشورهای توسعه‌یافته متوسط بود.

کشورهای در حال توسعه‌ به نامهای سنگاپور، هنگ‌کنگ، مالزی، کره، چین، تایوان، و ویتنام درآسیا، کلمبیا، شیلی، و برزیل در آمریکای لاتین، چک، مجارستان، اسلواکی، ولهستان در اروپای شرقی، و آفریقای جنوبی در آفریقا از کشورهای توسعه یافته‌ای چون ایتالیا، استرالیا، یونان، و اسپانیا در زمینه کمک فناوری اطلاعات و ارتباطات به رشد پیشی گرفتند.

ب - موج: از لحاظ میزان کمک فناوری اطلاعات و ارتباطات به رشد از دوره 1990-1995 به دوره 1995-2000 در بیشتر کشورها شاهد موج عظیمی بودیم؛ اگرچه واریانس آن بیشتر شد.

کمک فناوری اطلاعات و ارتباطات به رشد خروجی در 32 کشور از این 50 کشور حداقل دو برابر شده و تنها در یک کشور(اندونزی) از این 50 کشور کاهش داشته‌است.

این موج، به طور متوسط برای جهان و کشورهای گروه7 مقدار 1/2برابر،