ساده تر از همه چنین می توان گفت که کاروانسرا ساختمانی است که کاروان را در خود جای می دهد و بزرگ ترین نوع ساختمانهای اسلامی است.
پلان آن معمولا مربع یا مستطیل شکل است، با یک ورودی برجسته عظیم و بلند، معمولا ساده و بدون نقش، با دیوارهایی که گاهی اوقات بادگیرهایی در انتهای آن تعبیه شده است.
یک دالان با طاق قوسی که مابین ورودی و حیاط داخلی قرار گرفته است، فضای کافی را برای جا دادن حیوانات بارکش فراهم ساخته است.
بر روی سکوی برآمده ای که در پیرامون این حیاط قرار گرفته است، طاقگان هایی واقع شده اند که نمای داخلی را مفصل بندی کرده اند.
در پشت آنها حجره های کوچکی برای منزل دادن مسافران تعبیه شده است.
در کاروانسرا های دو طبقه، از حجره های پایینی برای انبار کردن کالاها و از حجره های بالایی برای منزل دادن مسافران استفاده می شد.
p رباط ملک - 470 ه.ق - ایران با این حال، تمامی این نوع ساختمان ها و عملکرد ها، کاروانسرا نامیده نمی شوند.
تا به امروز، بسیاری از آنها به عنوان رباط تشریح شده اند.
این لغت از ریشه عربی ربط است که یکی از معانی آن افسار کردن اسب است.
البته تصور توقفگاه کوتاهی که در وجود این لغت نهفته است، دلیل مناسبی برای انتخاب این نام به نظر می رسد، اما رباط معنی تخصصی تری را در بر دارد.
این واژه در اواخر قرن چهارم ه.ق بیانگر نوعی دژگونه است که به عنوان مبنایی برای تداوم جهاد، مورد استفاده قرار می گرفت.
بیشتر نمونه های سالم مانده از این نوع ساختمان در مغرب یافت می شوند، مانند موناسیر، سوسه، طافرطست و طیط.
p رباط سوس - قرن سوم هجری - تونس دلاوران دین در چنین ساختمانی، برای اقامت کوتاه مدت بر ضد کافران گرد می آمدند.
رباط ها در سراسر جهان اسلام ساخته می شدند.
با توسعه مرزهای اسلام و برقراری آرامش نسبی، فعالیت دلاوران دین(غازیان) کاهش یافت.
اما ساختمانهایی که مورد استفاده آنها بود، باقی ماند.
احتمالا تبدیل رباط برای استفاده در زمان صلح، مستلزم کار زیادی نبوده است.
بنا بر این زیاد تعجب آور نیست که این واژه نیز بر کاروانسرا دلالت داشته باشد.
واژه دیگری که به چنین بنا هایی اشاره دارد، «خان» است که در مناطق ترک زبان به آن «هان» می گویند.
معنای اصلی این واژه، هم در عربی و هم در فارسی، خانه است.
بنا بر این، ویژگی های ریشه این واژه را می توان دست کم در تعدادی از ساختمان های اولیه ای جستجو کرد که به خانه ای برای رفع نیاز مسافران شباهت داشتند.
در زیر به اختصار تفاوتهای چنین بنا هایی عنوان می شود: ساباط این واژه که به بسیاری از زبان ها راه یافته، در فارسی کهن ریشه دارد.
جزء اول آن، سا به معنای آسایش و جزء دومش پسوند بات نمودار ساختمان و بنا و عمارت است که در انتهای واژه های دیگری نظیر رباط، کاربات و خرابات آمده است.
روی هم رفته، این واژه به جای آسایشگاه و استراحتگاه امروز به کار می رفته است.
ساباط به کلیه بنا هایی که به منظور آسودن به پا می شده، چه در شهر و چه در بیرون از آن اطلاق می شده، در شهرستانهای جنوبی ایران هنوز هم این واژه در جای درست خود به کار می رود.
این بنا ها عمدتا به چند تختگاه، یک آب انبار و گاهی یک یا دو اتاق کوچک که تنها می توان به منظور رفع خستگی و اندکی آسودن مورد استفاده قرار داد.
ساباط دارای سه تا هفت دهانه سرپوشیده است که دو سوی آن، تختگاه های کوچکی به اندازه یک تخت یا نیمکت قرار دارد و اغلب دهانه میانی آن، درگاه آب انبار است.
p نمای سه بعدی رباط شرف - قرن ششم هجری - خراسان رباط این واژه به ساختمان های کنار راه و به ویژه بیرون از شهر و آبادی اطلاق می شود و از روزگاری بسیار کهن به زبان تازی راه یافته است.
رباط علاوه بر حوض و آب انبار، دارای اتاق های متعددی است که گرداگرد حیاطی را فرا گرفته و مسافران می توانند یک یا چند شب در آن بیاسایند.
p کاروانسرای مهیار - قرن یازدهم هجری - راه اصفهان به شیراز کاروانسرا به رباط های بزرگ و جامع کاروانسرا می گویند چه در شهر و چه بیرون از آن واقع شده باشد.
کاروانسرا علاوه بر اتاق و ایوان، دارای باره بند، طویله و انبار است و اغلب ورودی آن را بازار کوچکی به نام غلافخانه تشکیل می دهد و بر روی سردر آن چند اتاق پاکیزه قرار گرفته که به کاروانسالار اختصاص دارد.
گاهی در دو سوی کاروانسرا، برجهایی قرار می گرفته که در مواقع نا امنی، مورد استفاده مدافعان و راهداران قرار می گرفته است.
در زبان عربی واژه خان به جای کاروانسرا مورد استفاده قرار می گیرد.
t کاروانسرای شهری قانصوه الغوری قرن دهم هجری - قاهره شهرستان راور با 11535 کیلومتر مربع در شمال شرقی استان واقع شده است.
این شهرستان تا سال 1376 بخشی از شهرستان کرمان بوده و از این سال به بعد با الحاق دهستان‌های راور، حرجند و هروز از شهرستان کرمان به وجود آمده است.
راور از شمال به استان‌های یزد و خراسان، از جنوب و شرق به شهرستان کرمان و از غرب به شهرستان زرند منتهی می‌شود.
آثار حرکت توده‌ای خاک در دامنه‌های سست اطراف راور به سمت نایبند بنابراین می‌توان راور را پل ارتباطی بین استان‌های کرمان و خراسان دانست و به همین دلیل از دیرباز مهم و مطرح و دارای کاروانسراهای متعددی از جمله آب بید، حوض پنچ، چاه کوران، چهل پایه، قلعه دختر، و ...
بوده است.
معادن ذغال سنگ همکار و هجدک در توسعه‌ی اقتصادی این شهرستان نقش به سزایی دارند.
پیکره‌های رسوبی راور شامل رسوبات پلاتفرم پالئوزوئیک مزوزوئیک همچنین قالی های دستباف راور از شهرت جهانی برخوردار است.
این شهرستان دارای ییلاق‌های متعددی از جمله فیض‌آباد، طرز و ...
است و در روستای طرز تعدادی سرو کهنسال وجود دارد که در نوع خود بی‌نظیر محسوب می‌شوند.
سرو مشهور روستای طرز در راور بیشترین زمین‌های کشاورزی این شهرستان زیر کشت محصولات باغی و مهم‌ترین محصول باغی این شهرستان پسته و انار است.
خرابه‌های چاه آب اراضی کشاورزی متروکه گدار ریگی و روستای ده مودی که در اثر هجوم شن بلااستفاده مانده است (19/1/85).
بسیاری از مناطق بیابانی راور به دلیل کمبود آب مناسب طى سال‌هاى طولانى بلااستفاده باقى مانده بود که آستان قدس رضوى به منظور استفاده بهینه از موقوفات، تولید محصولات کشاورزى و همچنین ایجاد اشتغال مفید و مناسب براى اهالى منطقه اقدام به حفر 12 حلقه چاه عمیق و پسته کارى 745 هکتار از یک هزار هکتار زمین بایر منطقه در سال 1366 کرد.
غرب راور- ثمره جنگ با طبیعت کویر!
علاوه بر آن آستان قدس رضوى در قسمتى از اراضى این باغات، سدهاى خاکى برای مهار سیلاب‌هاى فصلى ایجاد و 14 کیلومتر کانال سیمانى به منظور انتقال آب مورد نیاز احداث کرده است.
راور شهر کاروانسراها، سرزمین هنر و هنرمندانی که با سرپنجه خود زیباترین نقشها را آفریده و نفیس‌ترین قالیهای دستباف را به بازارهای جهانی عرضه کرده و نام این خطه کهن را همچنان پرآوازه نگاه داشته‌اند.
راور از توابع استان کرمان شهری با تاریخ کهن در حاشیه کویر، بر سر راه کاروانهای زیارتی قرار گرفته است.
وجود برخی مناطق دیدنی و آثار تاریخی به خصوص سروهای چند هزار ساله "طرز" و کاروانسراهای زیبای بین‌راهی از این شهر چهره‌ای گردشگری ساخته است.
ماشاالله کاربخش راوری در کتاب "راور شهری در حاشیه کویر" پیرامون وجه تسمیه راور می‌نویسد: چون این منطقه مرکز و محل راهداری لوت کرمان بوده و همیشه عده‌ای سرباز از این جاده محافظت می‌کردند و آن را از حمله دزدان و غارتگران در امان می‌داشته‌اند لذا این محل را "راور" مخفف "راهور" به معنای نگاه دارنده و محافظ جاده نامیده‌اند که بعد به "راور" تغییر یافته است.
"در این مورد از واژه "راهبر" نیز سخن به میان آمده که به معنی هادی و راهنما و راه‌آموز است زیرا در گذشته گروهی راهنما در این محل حضور داشتند که کاروانهای مسافری و زوار و قافله‌ها را راهنمایی کرده و از لوت عبور می‌داده‌اند." راور به علت قرار گرفتن در مسیر زوار حضرت امام رضا(ع) از روزگاران قدیم دارای کاروانسراهای متعددی بوده است.
محمدعلی گلابزاده در کتاب "راور جلوه‌گاه هنر" می‌نویسد: اگر راور را شهر کاروانسراها، قلعه‌ها و برجها بنامیم سخنی به گزاف نگفته‌ایم زیرا در هر گذرگاه این شهر یکی از این سه اثر جلب توجه می‌کند.
وی می‌افزاید: وجود راور بر سر راه کرمان به مشهد و حضور قابل توجه زائرانی که از این راه می‌گذشتند به ویژه آنکه کویر را نیز رویاروی خود داشتند، ایجاب می‌کرد تا ساخت کاروانسرا بانیان بسیار پیدا کند و خیرین زیادی ساخت کاروانسرا را همت بگمارند.
او می‌گوید: همچنین هجوم بی‌رویه راهزنان و شبیخون سارقان و دزدان موجب شده بود که برجهایی چند ساخته شود تا بتوان از این طریق، مردم را از حملات آنان با خبر کرد.
در این میان معروفترین کاروانسراهای راور "آب بید، حوض پنج، چاه کوران، شریف‌آباد، دربند، چهل پایه، اسماعیل‌آباد، هروز و حرجند" نام دارند.
کاروانسرای آبید از یادگارهای حاج‌آقا علی کرمانی معروف به حاج‌آقا علی زعیم‌الله است که در کرمان و رفسنجان مجموعه‌ای شامل مسجد، بازار، کاروانسرا و آب انبار از او برجا ماده است.
چشمه آب روان و درختان بیدی که در جوار این کاروانسرا قرار دارد به آن حال و هوای خاصی بخشیده و به همین دلیل این کاروانسرا را آبید یا همان آب و بید نامیده‌اند.
این اثر در ۵۰کیلومتری جاده راور به کرمان قرار گرفته است.
کاروانسرای حوض پنج در ۳۰کیلومتری جاده قدیم راور کرمان قرار گرفته است.
بنایی از نوع کاروانسراهای چهار ایوانی سرپوشیده است که از ویژگی خاصی برخوردار می‌باشد.
در جوار این کاروانسرا آب انباری قرار دارد که بر ارزش آن افزوده است.
در قسمت شرقی این مجموعه راه‌پله‌ای وجود دارد که در هر طرف آن سه ایوانچه با طاق جناغی جلب توجه می‌کند.
همچنین دو سکوی آجری در دو طرف ایوانچه‌ها برای استراحت کاروانیان احداث شده و هشتی در حد فاصل ورودی و حیاط است.
از دیوار خارجی کاروانسرا هنوز آثاری از آبگذرها دیده می‌شود.
این بناها از جمله باقیات صالحات آقاابراهیم، تاجر بیرجندی ملقب به معین‌التجار است که در کرمان سکونت داشت.
کاروانسرای شریف‌آباد هم از بناهای عصر قاجار بود که بانی آن حاجی غلامعلی‌خان است.
این بنا تخریب شده و اثری از آن بر جای نیست.
کاروانسرای چاه کوران بر سر راه راور به مشهد قرار دارد و بانی آن سید هدایت‌الله سیرجانی است.
در این کاروانسرا یک چاه آب شور وجود دارد که در گذشته به مصرف مرکبهای کاروانیان می‌رسید.
قنات آب شیرینی هم در این محل قرار داشته که امروز جز آثار آن باقی نیست.
این مکان یادآور حادثه تلخ کور کردن جمعی از مردم راور به دست نادرشاه است به همین دلیل نام چاه کوران بر آن نهاده‌اند.
کاروانسرای دربند نیز بر سر راه راور مشهد قرار دارد.
موقعیت این کاروانسرا بگونه‌ای بود که به آسانی می‌توانستند راههای عبور را ببندند و تنها یک راه را باز گذارند و به این ترتیب راهزنان و مهاجمین را دربند بکشند.
به همین دلیل این نام را بر این کاروانسرا گذاشته‌اند.
این بنای محمد اسماعیل خان نوری وکیل‌الملک است که به سال ۱۲۷۱به حکومت کرمان منصوب شد و در طول ۹سال ماموریت دهها اثر خیر از خود باقی گذاشت که یکی از آنها کاروانسرای دربند است.
کاروانسرای چهل پایه نیز بر سر راه راور به مشهد و در محوطه‌ای که اطرافش شبیه به دیوار کوه است قرار دارد.
این کاروانسرا از امکانات اولیه برای اطراق کاروانها بهره‌ای نداشت به همین دلیل بیش از ۱۰۰سال قبل سلیمان‌خان بهجت‌الدوله یکی از خیرین بم کاروانسرای مناسبی احداث کرد که مخزن آن از آب باران پر می‌شد و تا یک سال نیاز کاروانهای عبوری را تامین می‌کرد.
کاروانسرای اسماعیل‌آباد نیز در روستای اسماعیل‌آباد واقع در ۱۶کیلومتری راور واقع شده است.
مصالح ساختمانی آن خشت و گل است و قریب دو قرن قدمت دارد.
کاروانسرای هروز نیز قدمتش به عصر صفوی و زمان شاه عباس اول می‌رسد.
این کاروانسرا در مسیر کرمان مشهد قرار دارد و برخی کارشناسان میراث فرهنگی معتقدند این اثر متعلق به عصر قاجار است.
کاروانسرای حرجند هم در روستای حرجند و بر سر راه ارتباط قدیمی راور شهداد قرار دارد.
این مجموعه دارای ۹باب اتاق با آجرهای چهار گوش و سقفی ضربی شکل است.
یخدان راور، آب انبار غیاث، حوض خان، قلعه قهقهه، قلعه گوجهر، قلعه شفیع‌خان و برجهای یاور، گرمه‌ای، محله بلوچی، خانه کل حسین، ده علی، محمد آباد، دهوج، میرزا شفیع‌خان ، دیمسکان، جلال‌آباد و گلنار نیز از جمله قلعه‌ها و برجهای قدیمی و معروف در راور بشمار می‌روند.ک/۴ کاروانسراها - قم کاروانسرای حوض سلطان ( رباط حوض سلطان کاروانسرای حوض سلطان یا رباط حوض سلطان ، بنایی است آجری که در جاده تهران – قم بر روی پایه ای سنگی استوار