دانلود مقاله افزایش چربی خون

مقدمه افزایش چربی خون از جمله بیماریهای مزمن است که به دلیل اختلالات متابولیسمی ناشی از عوامل متعدد ایجاد می‌شود.

با اینکه داروهای کاهندۀ چربی خون در دسترس هستند هنوز این بیماری یکی از عوامل مهم در تشدید بیماری های قلبی عروقی در بیماران مبتلا به دیابت، فشار خون بالا و بیماران قلبی عروقی می‌باشد.

عواملی مانند عدم رضایت بیماران از مصرف داروهای رایج کاهندۀ چربی خون، بروز عوارض جانبی ناشی از مصرف بیش از حد و طولانی این داروها، بیماریهای ناشی از افزایش چربی خون و هزینه‌های تحمیلی بر بیماران موجب شده است که تمایل به درمانهای جایگزین و سنّتی افزایش یابد.

مصرف گیاهان داروئی و میوه‌جات علاوه بر کاهش هزینه‌های درمان نتایج رضایت‌بخشی در عوارض افزایش چربی خون بالا در بسیاری از جوامع داشته است.

باید توجه داشت که تمایل به مصرف گیاهان داروئی کاهش دهندۀ چربی خون در اکثر جوامع حتی در کشورهای پیشرفته نیز بطور گسترده‌ای عمومیت یافته است.

مصرف این گیاهان بخصوص زمانی که درمانهای رایج قادر به کنترل بیماری نباشند، چشمگیر می‌باشد (فصلنامۀ گیاهان داروئی، حسن فلاح حسینی).

رژیم غذایی و مصرف گیاهان داروئی مؤثر بر چربی خون میانگین کلسترول تام و تری گلیسیرید (T.G) و لیپوپروتئین با دانسیتۀ کم (LDL) و نسبت کلسترول توتال و لیپوپروتئین با دانسیتۀ زیاد (HDL) را نسبت به قبل از درمان کاهش داده و میزان (HDL) را افزایش داده است (تحقیقات بالینی باریج اسانس، دکتر طوبی کاظمی دکتر حسین پناهی).

کلسترول چیست؟

کلسترول ماده‌ای است از جنس چربی که در تمام سلول‌های بدن وجود دارد و در ساخت دیوارۀ سلولی و برخی هورمون‌ها نقش مهمی ایفا می‌کند.

مولکول‌های چربی پس از جذب از روده در سیستم گردش خون توسط کلسترول حمل می‌شوند.

قسمت اعظم کلسترول در داخل بدن و توسط کبد ساخته می‌شود و بقیۀ آن با مصرف غذاهای پُر کلسترول و پُر چرب وارد بدن می‌شود (سایت: www.tebyan.com).

بالا بودن کلسترول بالا بودن سطح چربی خون ممکن است منجر به تصلّب شرائین و افزایش خطر سکته‌های قلبی شود.

وجود چربی اشباع شدۀ بیش از اندازه در رژیم غذایی ممکن است عامل آن باشد اما ارثی بودن آن هم قابل انکار نیست.

کلسترول برای بسیاری از اعمال بدن لازم است و ذاتاً خطرناک نمی‌باشد.

انواع کلسترول 1- کلسترول LDL (بد) این نوع کلسترول خاصیت چسبندگی دارد و به راحتی به جدار داخلی دیوارۀ رگها می‌چسبد و باعث باریک شدن و در نهایت انسداد مجرای داخلی رگها می‌گردد.

از این رو به کلسترول بد معروف است.

2- کلسترول VLDL (خوب) این نوع کلسترول مولکول‌های چربی را از کبد به دیگر قسمت‌های بدن حمل می‌کند و بعد از انتقال چربی به بافت‌ها، تبدیل به کلسترول LDL می‌گردد.

3- کلسترول HDL (خوب) این نوع کلسترول، کلسترول‌های LDL موجود در طول دیواره‌های رگها را پیدا کرده و به آنها می‌چسبد و آنها را از جدارۀ رگها پاک می‌کند و از باریک شدن و انسداد رگها جلوگیری می‌نماید.

به همین دلیل به کلسترول خوب معروف است.

بطور کلی برای تشخیص بالا بودن چربی خون اندازه‌گیری دو نوع چربی خون یعنی کلسترول و تری گلیسیرید انجام می‌شود (سایت: www.tebyan.com).

افزایش کلسترول خون افراد زیادی دچار مشکل بالا بودن کلسترول خون هستند.

کلسترول مادۀ موم مانندی شبیه به چربی است که توسط کبد ساخته می‌شود و در تمامی سلولهای بدن وجود دارد.

بدن ما به کلسترول نیاز دارد تا بتواند هورمونها و بعضی ویتامینها و نیز دیوارۀ سلولی را بسازد و وظایف مهم دیگری را انجام دهد.

قسمت عمدۀ چربی خون به صورت کلسترول می‌باشد.

گر چه مقادیر محدود کلسترول برای بدن لازم است لیکن بالا بودن میزان آن می‌تواند موجب تصلّب شریانها و افزایش خطر حملۀ قلبی و سکته‌های قلبی و مغزی شود و هر چه جزء بیشتری از کلسترول خون از کلسترول(HDL) تشکیل شده باشد و میزان کلسترول (LDL) آن کمتر باشد، خطر حملۀ قلبی کاهش خواهد یافت.

پژوهشگران طی بررسی‌های زیاد متوجه شده‌اند که میزان بالای کلسترول خون همیشه خطرآفرین است و به ازای هر 1% افزایش میزان کلسترول خون، خطر حملۀ قلبی تقریباً 2% افزایش می‌یابد و به ازای هر 1% کاهش کلسترول خون احتمال وقوع حملات قلبی 2% کم می‌شود.

به عنوان مثال اگر کلسترول خون فردی 20% کاهش یابد، احتمال خطر قلبی در وی 40% کم می‌شود.

عموماً اگر میزان کلسترول بدن شما کمتر از 200 میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد، میزان آن در حد خوبی است (پایان‌نامه، دکتر علیرضا آثاررخ، 6902 کلسترول).

1- اسیدهای چرب اشباع شده اسید چرب با 2 کربن (2C)، اسید استیک در چربیها یافت نمی‌شود اما اولین اسید چرب اسید بوتریک( 4C) که اولین بار در کره مشاهده گردید.

اسیدهای چرب اشباع معمولاً دارای مولکول‌های فاقد شاخۀ جانبی هستند.

اسید چرب اشباع با 8 کربن در حرارت معمولی مایع است که در چربی شیر یافت می‌شود.

با افزایش تعداد کربنها در ساختار اسیدهای چرب اشباع شده بیش از 10 کربن به صورت جامد می‌باشند.

با افزایش تعداد کربنهای اسید چرب نقطۀ ذوب، وزن مولکولی و ویسکوزیته افزایش می‌یابد.

اسیدهای چرب کاپریک (10C)، میرستیک (14C) و لوریک (12C) در چربیهای نارگیل و روغن هستۀ نخل وجود دارد.

میزان اسیدهای چرب پالمتیک (16C) و استئاریک (18C) موجود در چربیها متفاوت می‌باشند.

بخصوص روغن پالم (نخل) سرشار از اسید پالمتیک بوده اما بافت چربی حیوانی (پیه) سرشار از اسید استئاریک است.

2- اسیدهای چرب اشباع نشده اسیدهای چرب اشباع نشده دارای یک، دو و یا سه گروه آلیل می‌باشند و به مقدار بیشتری نسبت به اسیدهای چرب اشباع شده در ساختمان تری گلیسیرید شرکت می‌کنند.

اسیدهای چرب اشباع نشده برای اغلب حیوانات و انسانها ضروری هستند زیرا اسیدهای چرب اشباع نشده در بدن آنها سنتز نمی‌شوند لذا باید این اسید های چرب در جیرۀ غذایی روزانۀ حیوان و انسان وجود داشته باشد.

بیشترین میزان اسیدهای چرب اشباع نشدۀ موجود در چربی ها و روغنها را گروه (18C) تشکیل می‌دهند.

این اسیدها با پیشوند امگا نشان داده می‌شوند.

مهمترین آنها اسید اولئیک (1 : 18C) (امگا 9) با یک پیوند مضاعف، اسید لینولئیک (2 : 18C) (امگا 6) با دو پیوند مضاعف جزء اسید های چرب ضروری محسوب می‌شوند زیرا بدن قادر به سنتز آن نیست و یا اسیدهای چرب اشباع نشده با چند پیوند مضاعف اسید لینولئیک (امگا 6) توسط گیاهان سنتز می‌شود و نقش تغذیه‌ای مهمی را به عنوان یک اسید چرب ضروری به عهده دارد.

جدول (1) درصد اسیدهای چرب در ترکیب با گلیسرول را در بعضی از روغنها و چربیها نشان می‌دهد.

بیشترین میزان اسیدهای چرب اشباع نشدۀ موجود در چربیها و روغنها را گروه (18C) تشکیل می‌دهند.

مهمترین آنها اسید اولئیک (1 : 18C) (امگا 9) با یک پیوند مضاعف، اسید لینولئیک (2 : 18C) (امگا 6) با دو پیوند مضاعف جزء اسیدهای چرب ضروری محسوب می‌شوند زیرا بدن قادر به سنتز آن نیست و یا اسیدهای چرب اشباع نشده با چند پیوند مضاعف اسید لینولئیک (امگا 6) توسط گیاهان سنتز می‌شود و نقش تغذیه‌ای مهمی را به عنوان یک اسید چرب ضروری به عهده دارد.

جدول (1) ـ درصد اسید چرب ترکیب شدۀ موجود در روغنها و چربیها جدول (2) ـ منابع چربیهای اشباع شده و اشباع نشدۀ چند پیوندی اسیدهای چرب ضروری اسیدهای چرب اشباع نشدۀ چند پیوندی (PUFA) در تغذیۀ انسان اهمیّت ویژه‌ای دارند.

چون بعضی از آنها برای بدن ضروری هستند زیرا بدن نمی‌تواند آنها را بسازد و بنابراین باید از طریق غذا تأمین شوند.

مهمترین اسیدهای چرب ضروری (EFA) اسید لینولئیک است که به مقدار زیاد در روغن‌های استخراج شده از دانه‌های ذرت، لوبیای سویا و آفتابگردان یافت می‌شود.

اسید آراشیدونیک را نیز اغلب به عنوان یک اسید چرب ضروری می‌شناسند هر چند اگر بطور قاطع صحبت شود واقعاً چنین نیست چون می‌تواند در بدن از اسید لینولئیک ساخته شود.

اهمیّت اسید لینولئیک در تغذیه مهمترین اسید چرب اشباع نشده از بُعد تغذیه اسید لینولئیک (2 : 18C) می‌باشد.

چنانچه ذکر شد این اسید چرب در بدن سنتز نمی‌شود لذا باید توسط مواد غذایی تغذیه شود.

کمبود اسید لینولئیک در جیرۀ غذایی باعث بیماری تصلّب شرائین (انسداد عروق) در انسان می‌شود که نهایتاً منجر به سکتۀ قلبی خواهد شد.

این اسید چرب اشباع نشده در سلامتی انسان نقش اساسی دارد که عبارتند از: 1- ترمیم بافتهای مجروح 2- سلامتی پوست 3- در مکانیسم رشد و تکامل 4- سازندۀ پروستاگلاندین بیوسنتز اسید لینولئیک به پروستاگلاندین اسید لینولئیک تغذیه شده می‌تواند در بدن انسان به پروستاگلاندین تبدیل شود.

نمودار (1) بیوسنتز اسید لینولئیک به پروستاگلاندین را نشان می‌دهد.

اسید لینولئیک (امگا 6) د ـ هموگامالینولئیک اسید اسید آراشیدونیک ایکزاپنتانیک اسید پروستاگلاندین ترمبوزکزان پروستاگلاندین باعث سنتز ایکوزانوئیدها می‌شود که از لحاظ بیولوژیکی یک هورمون فعال‌کنندۀ بافتها می‌باشد.

ایکوزانوئیدها نقش اساسی در سنتز ترمبوژنازها، اریتروژنازها و تنظیم فشار خون دارد.

ایکوزانوئیدها می‌توانند از رسوب چربیها و تشکیل پلاکتها و یا به عبارتی از تصلّب شرائین جلوگیری نمایند.

هر فرد می‌تواند احتیاج روزانۀ اسید لینولئیک خود را با تغذیۀ روغنهای گیاهی مانند روغنهای گلرنگ، آفتابگردان، سویا، پنبه‌دانه، بادام زمینی و کلزا تأمین نماید.

جدول (3) میزان اسید لینولئیک موجود در روغنهای گیاهی، چربیهای حیوانی و روغن آبزیان بر حسب درصد را نشان می‌دهد.

جدول (3) ـ میزان اسید لینولئیک موجود در روغنهای گیاهی و چربیهای حیوانی بر حسب درصد میزان مناسب کلسترول خون چقدر است؟

اگر کلسترول خون شخصی کمتر از 200 میلی‌گرم در دسی‌لیتر خون باشد نشانۀ بسیار خوبی برای سلامتی یک قلب سالم است اما اگر کلسترول خون بین 200 تا 239 میلی‌گرم در دسی‌لیتر خون باشد شخص در معرض خطر بالا رفتن کلسترول و خطر ابتلا به حملۀ قلبی قرار دارد و زمانی که کلسترول خون بالاتر از 240 میلی‌گرم در دسی‌لیتر خون باشد خطر حملۀ قلبی را باید جدی گرفته و حتماً میزان آن را بوسیلۀ دارو و رژیم غذایی و یا هر دو کاهش داد.

اگر فردی همراه با کلسترول بالا مبتلا به فشار خون بالا نیز باشد احتمال خطر حملۀ قلبی به 6 برابر می‌رسد و اگر این فرد سیگاری هم باشد احتمال خطر به 20 برابر یا بیشتر خواهد رسید.

روشهای عمدۀ کاهش چربی خون (کلسترول) و کنترل آن حتی‌الامکان از مصرف چربیهای مضر کاسته شود و به جای آن مقدار محدودی از چربیهای مفید مصرف شود.

چربیهای مضر عبارتند از: چربیهای حیوانی که در گوشت مرغ و گوشت قرمز وجود دارند، چربیهای موجود در لبنیات، کره، روغن نباتی جامد، روغن نارگیل و روغن هستۀ نخل.

چربیهای مفید عبارتند از: روغن زیتون، روغن آفتابگردان، روغن سویا، روغن ذرت، چربی موجود در گردو و فندق، ماهی‌های چرب و چربی‌هایی که در دمای محیط مایعند (درمان بیماریها به کمک داروهای گیاهی، مهندس میرزا قاسمی).

مواد غذایی غیر مجاز برای افراد دارای کلسترول بالا غذاهای سرخ شده ـ لبنیات پُر چرب ـ غذاهای آماده مانند سوسیس، کالباس و پیتزا ـ چربیهای اشباع شده مانند روغنهای حیوانی و گیاهی جامد و کره ـ امعاء و احشاء حیوانی مانند دل، جگر، قلوه، سیرابی و مغز ـ میگو و گوشتهای پر چرب (حتی‌الامکان باید چربیهای قابل رؤیت جدا شوند) ـ دسرهای چرب ـ انواع کلوچه، کیک، شیرینها مخصوصاً شیرینی تر ـ روغن نارگیل ـ سس‌های سالاد ـ انواع شکلات، چیپس و پفک ـ زردۀ تخم‌مرغ هم محدود به 3-2 عدد در هفته می‌شود.

تأثیر رژیم غذایی در کاهش کلسترول خون با ایجاد تغییر در نوع غذاها می‌توان میزان کلسترول خون را کاهش داد.

مقدار کلسترول خون تحت تأثیر مواد غذایی مصرفی و نیز ارث می‌باشد اما با کاهش چربیهای غذایی می‌توان زمینۀ ارثی را تا حدودی کنترل نمود.

کاهش کلسترول خون با کاهش دریافت کلسترول چربی رژیم و افزایش مصرف فیبرهای غذایی محلول و ثابت نگه داشتن وزن در حد مناسب امکان‌پذیر است.

همراه با کاهش مصرف چربیهای جامد باید غذاهایی غنی از نشاسته مانند نان و سیب‌زمینی آب‌پز یا کبابی، غلات و حبوبات، میوه و سبزیجات، شیر و لبنیات کم ‌چرب و همچنین روغن زیتون مصرف شود.

در افراد دچار اضافه وزن و کلسترول خون بالا، کاهش وزن کمک شایانی می‌کند.

کاهش کلسترول خون با ورزش انجام فعالیتهای ورزشی باعث کاهش کلسترول خون می‌گردد، اما این فعالیتها شامل نظافت منزل، باغبانی کردن، طراحی برنامه یا فکر کردن نمی‌باشد.

تمرینات ورزشی به چند روش به کاهش کلسترول خون کمک می‌کند: ـ ورزش باعث افزایش مقدار (HDL) خون توأم با کاهش(LDL) می‌گردد.

ـ ورزش موجب کاهش وزن و کنترل آن می‌شود.

ـ ورزش منجر به بهبود گردش خون و پاک شدن از مواد زائد می‌گردد و عضلۀ قلب را قوی‌تر کرده و اثر مثبتی بر روی عمل پمپ قلب دارد.

یک نمونۀ رژیم غذایی مناسب برای افراد مبتلا به کلسترول بالا صبحانه: نان سنگک + گردو + پنیر کم‌ چرب میان وعده: سبزیجات خام مانند هویج + میوه نهار: سبزیجات خام یا پخته + سینۀ مرغ به صورت آب‌پز + برنج کم چرب + ماست کم چرب یا دوغ میان وعده: میوه شام: سبزیجات خام یا پخته + سوپ جو همراه روغن زیتون + نان سنگک (www.tebyan.com) چربیها (Lipid) انرژی‌زاترین موادی هستند که در رژیم غذایی وجود دارند.

لیپیدها در آب نامحلول بوده و در حلالهای آبی مثل اتر