فصل اول بخشهای مرتبط با رشته علمی کارآموز تعریف حقوق و دستمزد: حقوق و دستمزد اولیه در مفهوم خدمات عمومی به مضابی اولین حقوق و دسمزدی است که با تخصیص مستخدم در یکی از جداول رشته های خدمات شغلی به او پرداخت می گردد باید توجه داشت که مشمول حقوق و دستمزد اولیه فقط بر مبنای اخذ یکی از مدارک تحصیلی صورت نمی گیرد بلکه پرداخت آن به افراد استخدام در خدمات کشوری بر مبنای تخصیصی آنان در یکی از رشته های شغلی و دارا بودن حداقل مدرک تحصیلی در ارتباط با شغل مورد تصدی نیز صورت می گیرد.
به این ترتیب، حقوق و دستمزد اولیه در چهارچوب قانون حقوق و دستمزد در برگیرنده مفهوم وسیعتری است.
هدف از مطالعه و بررسی میزان حقوق و کسب اطلاعات و حقایق اساسی درباره میزان پرداختهای هر یک از مشاغل است.
حقوق و مزایای رسمی دولتی مستخدمین دولت در قبال کار و وظایف محوله از حقوق و مزایای قانونی معینی بهره مند می گردند.
براساس قانون استخدام کشوری، حقوق ثابت ماهانه مستخدمین رسمی مطابق جدولی به نام جدول حقوق صورت می گیرد.
مستخدمین رسمی دولت علاوه بر حقوق ثابت ماهانه وجوهی نیز تحت عنوان فوق العاده، هزینه یا پاداش دریافت می کنند.
که این مبالغ مکمل ثابت ماهانه آنها خواهد بود.
نگاهی آماری بر وضعیت مستخدمین دولت دولت با فعالیت های بیش از پیش فراگیر خود عرصه های مختلف اقتصادی، اجتماعی، عمرانی، فرهنگی و … را تحت پوشش قرار داده است و در نتیجه به منظور تحقق بخشیدن به اهداف خود ناچار است سازمان های اداری مختلفی را ایجاد کند.
ایجاد این سازمان ها نیز مستلزم استخدام تعداد قابل ملاحظه ای کارمند است.
به همین جهت بدنه اصلی دولت را کارکنان او تشکیل می دهد.
در حال حاضر تعداد کارکنان دولت اعم از رسمی، غیررسمی و کارگر از دو میلیون تجاوز می کند.
حدود 4/1 کارکنان دولت در پایتخت و بقیه در سایر استفاده ها اشغال دارند بررسی مفهوم مستخدم دولت پیش از آشنا شدن با حقوق و تکالیف مستخدمین دولت باید در ابتدا دانست که مستخدم دولت کیست؟
تعریف مستخدم دولت براساس بودجه: یکی از معیارهای ارائه شده ایت است که مستخدم دولت کسی است که از محل بودجه عمومی کشور حقوق دریافت می کند.
این معیار علیرغم این که حقوق بخش عظیمی از مستخدمین دولت از بودجه عمومی کشور تامین می شود.
چندان دقیق نیست و با واقعیت انطباق ندارد.
این عدم انطباق را می توان به وضوح در مورد شرکت های دولتی شاهد بود همان گونه که می دانیم شرکت های دولتی بودجه خود را از ناحیه فعالیت های تجارتی و صنعتی تامین می کنند و مشمول قانون استخدام کشوری نیستند ولی با این حال کارکنان این شرکت ها را نمی توان مشتخدم دولت ندانست.» در تعریف استخدام دولت ماده یک قانون استخدام کشوری مقرر می دارد.
استخدام دولت عبارت است از پذیرفتن شخص به خدمت دولت در یکی از وزارتخانه ها یا شرکت ها یا موسسات دولتی است.
لزوم هماهنگی سازمان ها در زمینه حقوق و دستمزد با شورای مربوط: به منظور استقرار نظام هماهنگی در تعیین حقوق و مزایای مستخدمین دولت شورای حقوق و دستمزد تشکیل می شود.
وزارتخانه ها و موسسات و شرکت های دولتی اعم از این که مشمول مقررات این قانون باشند یا نباشند همچنین موسساتی مثل شهرداری ها و انجمن های بهداری و محلی مکلفند قبل از هر نوع در میزان حداقل و حداکثر حقوق و مزایای مستخدمین خود موافقت شورای مذکور را کسب نمایند.
از لحاظ هماهنگی حقوق و دستمزد، جداول حقوق ماهانه، ضویب حقوق و فوق العاده ها شغل ارتقای گروه، بازنشستگی و وظیفه که بار مالی دارنده دستگاههای غیر مشمول قانون استخدام کشوری تبعیت می کنند و چنانچه وضعیت مشاغل در این دستگاهها و به ویژه مقتضیات بازار کار اقتضا کند که مبلغ اضافی به شاغلان آن پرداخت شود.
باید با در نظر گرفتن سطح حقوق و مزایا در مشاغل مشابه فعالیت های صنعتی، بازرگانی و کشا.رزی در بخش خصوصی عمل شود.
شورای حقوق و دستمزد برا برای این سیاست ها نظارت دارد.
انواع مستخدمین دولت: علیرغم قصد قانونگذار جنسی بر اعمال مقررات استخدامی واحد( قانون استخدام کشوری) بر کلیه کارکنان دولت، سازمان های مختلف دولتی بنا به دلایلی( دلایل فنی و سیاسی که پیش از این ذکر شد) قراردادهای استخدامی گوناگونی با کارکنان خود منعقد کردند و عملا قانون استخدام کشوری را از شمولیت خارج ساختند، قانون مذکور در نظر دارد که مستخدمین دولت اساسا در گروه( مستخدمین رسمی) و استثنائا د گروه( مستخدمین پیمانی) قرار داشته باشند، لیکن در عمل بنا به ضرورت انواع دیگری از مستخدمین دولت به رسمیت شناخته شدند: مستخدمین روزمزد- مستخدمین خرید خدمتی حکمی.
ذیلا به بررسی هر یک از انواع مستخدمین دولت می پردازیم.
الف- مستخدم رسمی: مستخدم رسمی کسی است که به موجب حکم رسمی در یکی از گروههای جدول حقوق موضوع ماده 30 برای تصدیق یکی از پست های سازمانی وزارتخانه ها یا موسسات دولتی مشمول این انون استخدام شده باشد.
لازم به یادآوری است که مستخدمین رسمی خود به دو دسته تقسیم می شوند: مستخدمین رسمی آزمایشی و مستخدمین قطعی: پیش از آن که افراد به طور قطعی مستخدم رسمی شناخته شوند باید یک دوره آزمایش را بگذرانند.
البته افرادی که دوره آزمایشی را می گذرانند در حکم مستخدم رسمی محسوب می شوند.
مدت خدمت آزمایشی داوطلبان ورود به استخدام رسمی توسط وزارتخانه یا موسسه استخدام تعیین می شود ولی در هیچ مورد از شش ماه کمتر و از دو سال بیشتر نخواهد بود.
انتصاب افرادی که دوره آزمایشی را می گذرانند به پست ثابت سازمانی بلامانع است.
حقوق دوره آزمایشی برابر مقررات قانون استخدام کش.ری تعیین و پرداخت می شود و در صورتی که مستخدم به استخدام رسمی پذیرفته شود مدت خدمت آموزشی جزء سابقه خدمت وی محسوب می شود.
فوق العاده و هزینه های مستخدم آزمایشی مطابق فوق العاده و هزینه های مستخدم رسمی تعیین و پرداخت خواهد شد.
افرادی که در دوره آزمایشی لیاقت و کاردانی و علاقه به کار از خود نشان دهند در پایان دوره آزمایشی به موجب حکم وزارتخانه یا موسسه استخدام کننده و تایید سازمان امور اداری و استخدامی کشور از لحاظ تطبیقی با مقررات استخدامی در عداد مستخدمین رسمی منظور و از حقوق و مزایای قانونی آن برخوردار خواهند شد.
ب: مستخدم پیمانی مستخدمی پیمانی، دومین گروه از مستخدمین دولت است که مورد شناسایی قانون استخدام کشوری قرار گرفته است.
مستخدم پیمانی کسی است که به موجب قرارداد به طور موقت برای مدت معین و کار مشخص استخدام می شود.
همان گونه که ماده 6 قانون استخدام کشوری مقرر می دارد استخدام پیمانی به موجب قرارداد صورت می گیرد و رابطه مستخدم پیمانی با سازمان اداره کننده براساس قرار داد تنظیم می گردد.
حقوق و مزایای مستخدمین پیمانی: حقوق مستخدمین پیمانی همان گونه که پیش از این اشاره شد برحسب مدرک تحصیلی و با قرار گرفتن در یکی از طبقات نه گانه تعیین می گردد.
مستخدم پیمانی حقوق طبقه مربوط به خود را دریافت می کند و هر گاه شغل ارجاعی در یکی از طبقات شغل نه گانه پیش بینی نشده باشد، تخصیص آن به جدول حقوقی شورای امور اداری و استخدامی کشور خواهد بود.
فوق العاده مخصوص: چنانچه استخدام پیمانی جهت مشاغل فنی و تخصص و در طبقات شغلی 1و2 صورت گرفته است.
حداکثر تا 20% حقوق طبقه مربوط به دریافتی این گونه مستخدمین افزوده می شود.
همچنین آن دسته از مستخدمین پیمانی که دارای مدرک تحصیلی دیپلم یا فوق دیپلم در رشته های فنی و تخصص مربوط باشند حداکثر تا 20% به حقوق طبقه مربوط افزوده می شود مستخدمین پیمانی می توانند به ازای هر سال تجدید دولتی مربوط یا آموزش قابل قبول و یا سابقه خدمات پیمانی مربوط حداکثر 5% حقوق مربوط را با توجه به میزان کارآیی دریافت کنند مشروط بر آن که این افزایش حداکثر از حقوق طبقه مربوط تجاوز ننماید.
چنانچه استخدام پیمانی جهت مشاغل فنی و تخصص و در طبقات شغلی 1و2 صورت گرفته است.
جانبازان انقلاب اسلامی نیز با توجه به مدرک تحصیلی در یکی از طبقات 1 تا 8 جدول حقوقی قرار می گیرند ولی از حقوق یک طبقه بالاتر برخوردار خواهند بود.
در صورتی که شرایط بازارکار و سایر عوامل موثر اقتضا کند برای استخدام برهی از متخصصان به عنوان پیمانی منحصرا برای مشاغل طبقات 5،6،7،8،9 وجهی علاوع بر حقوق و فوق العاده ها و مزایای مذکور در این آیین نامه پرداخت شود.
این وجه تحت عنوان فوق العاده مخصوص و حداکثر معادل 80% حقوق مربوط با پیشنهاد وزارتخانه یا موسسه دولتی مربوط و تصویب کمیته های متشکل از وزیر امور اقتصادی و دارایی و دبیر کل سازمان امور اداری و استخدامی کشور و رئیس سازمان برنامه و بودجه یا نمایندگان تام الاختیار آنان پرداخت خواهد شد.
2-1 پاداش ها وزارتخانه ها و موسسات دولتی می توانند علاوه بر حقوق و فوق العاده مخصوص مقرر در مواد 10 و 11 آیین نامه استخدام یمانی مبالغی به شرح زیر و با رعایت مقررات مربوط و به شرط وجود اعتبار به مستخدمین پیمانی خود پرداخت نمایند.
الف- در هر سه ماه تا میزان 2/1 حقوق جدول حقوقی به عنوان پاداش به شرط رضایت از خدمت مستخدم ب- در پایان خدمت پیمانی در صورت حصول رضایت به ازای هر سال خدمت معادل 15 روز حقوق و فوق العاده مخصوص پ- مواردی از فوق العاده های موضوع مواد 39 و 40 قانون استخدام کشوری که طبق مقررات مربوط هماهنگ با میزان پرداختی به کارکنان رسمی براساس دستورالعمل سازمان امور اداری و استخدام کشور، قابل پرداخت می باشد.
3-1- مرخص ها الف: مرخص استحقاقی مستخدمین پیمانی سالی یک ماه حق استفاده از مرخصی استحقاقی به نسبت مدت خدمت با استفاده از حقوق و فوق العاده های مربوط را خواهند داشت.
تعطیلات واقع در بین دو مرخصی استحقاقی جزو مرخصی استحقاقی منظور خواهد شد.
حق استفاده از مرخصی مربوط به هر ماه برای ماههای بعد محفوظ است ولی هیچ مستخدمی نمی تواند در هر سال بیش از 15 روز مرخصی استحقاقی خود را ذخیره کند ولی هر گاه از بقیه مرخصی مذکور استفاده نکند.
مدت زائد بر 15 روز ذخیره نخواهد شد.
مستخدمین پیمانی می توانند در صورت نیاز با موافقت دستگاه استخدام کننده هر سال یک ماه از مرخصی بدون حقوق استفاده کنند مدت مرخصی بدون حقوق جزو سوابق خدمت منظور می گردد.
ب) مرخصی استعلاجی: مستخدمین پیمانی در صورت ابتلاء به بیماریهایی که مانع از انجام کار آنان باشد و نیز زنان باردار از حمایت های مقرر در قانون تامین اجتماعی استفاده خواهند کرد این قبیل مستخدمین موظفند ضمن آگاه نمودن دستگاه ذیربط از علت عدم حضور خویش در محل خدمت مدارک مربوط به بیماری که به تاکید مراجع قانونی رسیده باشد را نیز در پایان ایام بیماری ارائه کنند.
حقوق و فوق العاده های مستخدم پیمانی که عدم اشتغال آنان به سبب بیماری باشد و در بیمارستان بستری شدند تا سه روز توسط دستگاه مربوطه پرداخت خواهد شد و مازاد بر سه روز تا خاتمه بیماری و حداکثر تا پایان قرارداد مشمول مقررات قانون تامین اجتماعی خواهد بود.
4-1- حقوق از کار افتادگی هر گاه مستخدم پیمانی در حین انجام وظیفه ناقص یا از کار افتاده یا به سبب انجام وظیفه و در حین آن فوت شد مستخدم یا بازماندگان وی طبق مقررات قانون تامین اجتماعی از مستمری از کار افتادگی یا بازنشستگی و یا مستمری بازماندگان استفاده خواهند نمود.
مستخدمین پیمانی که به سبب حفظ دستاوردهای انقلاب اسلامی و یا به سبب شرکت یا همکاری در عملیات نظامی جهت دفاع از تمامیت و استقلال کشور جمهوری اسلامی ایران معلول و یا از کار افتاده شناخته می شوند و یا به درج رفیع شهادت نایل می گردند از لحاظ برقراری مستمری از کار افتادگی یا مستمری بازماندگان مشمول قانون راجع به برقراری مستمری درباره بیمه شدگانی که به علت همکاری با نیروهای مسلح شهید یا معلول شده یا می شوند مصوب 18/11/1360 و اطلاحات بعد آن نخواهند بود.
ج- مستخدم خرید خدمتی ماده یک( دستور العمل ماهنگی در استفاده از خدمات نیروی انسانی مورد نیاز دستگاه دولتی به صورت خرید خدمت) تعریف زیر را از مستخدم خرید خدمتی ارائه می دهد و خرید خدمت عبارتست از استفاده از خدمت افراد در دستگاه دولتی برای انجام وظایف و مسئولیت های مشخص و مدت معین و در مواردی که امکان جذب افراد از طریق قوانین و ضوابط استخدام رسمی یا پیمانی یا ثابت یا مشابه آن وجود نداشته باشد.
د- مستخدم روزمزد: مستخدم روزمزد به فردی گفته می شود که برای یک یا چند روز استخدام و مزد خود را روزانه دریافت می کند.
ولی در عمل استخدام روز مزدان همواره برای یک یا چند روز نیست و گاهی اوقات این افراد برای مدت طولانی تری به استخدام دستگاه دولتی در می آیند.
به همین جهت مستخدمین روز مزد می توان به دو گروه تقسیم کرد: