پیشگفتار: بحث بهزیستی ورفاه اجتماعی همواره یکی از دغدغه های دولتها بوده است0قبل ازانقلاب موسساتی از قبیل سازمان زنان خانه های فرهنگ روستایی .انجمن ملی حمایت کودکان سازمان ملی نا شنوایان .برنامه حمایت ازخانواده های بی سرپرست .وزارت رفاه اجتماعی .انجمن حمایت زندانیان وغیره بخشی ازخدمات بهزیستی را ارائه می نمودند 0پس ازپیروزی انقلاب اسلامی در جهت تحقق مفاد اصول 21و29 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران سازمان بهزیستی سازمان بهزیستی کشوربه موجبه لایحه قانونی راجع به تشکیل سازمان بهزیستی مصوب 24|3|59 شورای انقلاب تشکیل گردید واخرین اصلاحات قانونی ان درسا ل 83 توسط مجلس شورای اسلامی صورت گرفته است وبه موجب ان سازمان بهزیستی کشور وابسته به وزارت رفاه وامور اجتماعی است 0 سازمان بهزیستی همزمان با سازمان بهزیستی کل کشورفعالیت خود را اغازنمود وهم اکنون 1526 معلول.2196 زن سرپرست خا نه دار 543 بیمار روانی مزمن 75 کودک 87 زنان اسیب دیده فراری را تحت پوشش دارد .
بهزیستی یکی از انواع سازمانها می باشد که تشکل از تدابیر.خدمات.فعالیت ها وحمایت های غیر بیمه ای که به منظور بسط رحمت اسلامی در جامعه وحفظ ارزشها وکرامت والای انسانی وتکیه بر مردم وهمکاری نزدیک سا زمانهای ذیربط در جهت گسترش خدمات توانبخشی.
حمایتی وکمک به تامین حداقل نیاز های اسا سی گروههای کم درامد اقدام می نماید که از اقدام 14 موسسه وسازمان که خدمات بهزیستی را در سطح کشور ارئه می نمودند تشکیل شده پس این سازمان هدفی جزپیشگیری از گسیختگی ها ونا بسامانی ها از طریق اموزش وبرنامه های حمایتی نظیر حمایت از خانواده های نابسامان بی سرپرست.ایتام مسکین.در راه ماندگان ومعتادین نداشته ودر راستای سه برنا مه اصلی خود که شامل برنامه حمایت خانواده.
برنامه کار اموزی.و برنامه خدمات توانبخشی وچند برنامه فرعی مشتمل بر برنامه بهبود تغذیه.برنامه خدمات اداره برنامه تحقیق وبررسی وبرنامه اموزش خدمات می باشد این سازمان تمام توجه وکانون برنامه های اصلی خود را به پیشگیری از فرو پاشی زندگی افراد و خانواده ها یی که به علل مشکلات اقتصادی ونا بهنجاری های اجتماعی وفرهنگی دچار اسیب پذیری ونا توانی های مزمن ویا معلولیت های جسمی وروانی گردیداند .به نحوی که بدون یاری گرفتن از خدمات بهزیستی و توانبخشی بهزیستی قادر به ادامه زندگی طبیعی خود نمی باشند معطوف ساخته است0 مقدمه: از انجا که انسان همیشه ازدردها واسیب های اجتماعی رنج برده وهمواره در جستجوی یافتن علل وانگیزه های ان بوده است تا راههایی را برای رهایی بیابد 0 نابسامانیهای اقتصادی.اجتماعی وروانی از جمله عواملی هستند که زمینه مساعدی را برای انواع اسیب های اجتماعی.انحرافات جنسی.طلاق.اعتیاد.خودکشی.همسر ازاری و000 فراهم نموده است با توجه به پیچیده تر شدن روابط اجتماعی وصنعتی شدن کشور وروابط عاطفی حاکم بر خانواده .جوان بودن جامعه.مهاجرت بی رویه به شهرهای بزرگ کشور موید این حقیقت تلخ است .همچنین امارهای تحلیل شده توسط سازمان بهزیستی طی سال های اخیر مبین این واقعیت است که تنوع وفراوانی اسیب های اجتماعی روبه فزونی است0 همچنین با توجه به امار مراجعین به مراکز بازپروری دختران وزنان اسیب دیده اجتماعی سازمان بهزیستی کشور.میانگین سنی این گروه متاسفانه از اواخر دهه سوم زندگی به اوایل دهه وبعضا"اواخر دهه دوم یعنی دوران نوجوانی اوایل دوره جوانی کاهش یافته است0 دورانی که هر فرد با بحران هویت مواجه شده و بیش از هر زمانی دیگر امادگی برای ابتلائ به رفتارهای انحراف رادارد ونوجوانان برای حل این بحران ومتناسب با ویژگی وخصوصیات شخصیتی خود نیاز به راهنما وهدایت والد ین اگاه خود دارد تابا موفقیت این مرحله را پشت سر بگذارد این در حالی است که اکثریت افراد اسیب دیده از خانواده های نابسامان برخوردارند ووالدین انها کفایت لازم را برای کمک به انان برای حل بحرانهای این دوره راندارند در چنین شرایطی که نوجوانان با بحرانهای اجتماغی.فردی.روانی مواجه می شوند به دلایل مختلف از جمله عدم اگاهی از منابع حمایتی.نیاز شدید مالی.نیاز به محبت.عدم اشنایی با شیوه های مقابله با مشکلات و000 به ناچار دست نیاز به سوی افراد غیره دراز میکنند وبا توجه به شرایطی که دارند در اکثر مواقع مورد سوء استفاده افراد سود جو وفرصت طلب قرار می گیرند که خود زمینه مقدمه ای برای گرایش ها وانحرافات بعدی میگردد وحتی بعضی از این افراد بعد از نگهداری در مراکز باز پروری وترخیص به دلایل فوق وعدم پذیزش توسط خانواده وجامعه واختلالات روانی ورفتاری که دچار ان می شوند مجددا" به انحرافات کشیده می شوند با توجه به مطا لب مذ کور با اعتقاد و علم به اینکه چنانچه اکثریت افرادی که در شرایط بحرانی قرار دارند اگر تحت حمایت های فوری وتخصصی لازم با استفاده از نیروهای متخصص با استفاده از روشهای مناسب قرار گیرند با توجه به اینکه افراد در شرایط بحرانی به دلیل فشارهای ناشی از ان شرایط امادگی بیشتری برای دریافت کمک دارند.از گرایش انها به انحرافات مجدد جلوگیری می شود وهمچنین به منظور برخورد صحیح با اسیب های اجتماعی وفراهم کردن زمینه پیشگیری از بروز اسیبهای اجتماعی در افراد وبازگشت مجدد افراد اسیب دیده به کانون خا نواده وجامعه وحفظ ثبات وانسجام خانواده وسوق دادن به سمت سازندگی و در راستای راهکارهای اجرایی برنامه سوم توسعه اقتصادی اجتماعی وفرهنگی جمهوری اسلامی ایران اقدام به راه اندازی مراکز مداخله در بحران نمود0 اهداف کلی سازمان بهزیستی : سازمان بهزیستی هدفی جزپیشگیری از نابسامانیها از طریق اموزش وبرنامه های حمایتی در وهله اول هدف دیگری ندارد وهمانطور که قبلا" اشاره شد سازمان بهزیستی کشور یکی از سازمانهای اصلی غیر بیمه ای است که هدف ان گسترش خدمات توانبخشی حمایتی .بازپروری وپیشگیری از معلولیت ها واسیب های اجتماعی از کمک به تامین حداقل نیاز اساسی گروههایی که بهره اجتماع می باشد به طوری که این سازمان دارای وظایف اصلی بوده که در قالب سه اصل کلی چهار برنامه می باشد0 1_برنامه خدمات توانبخشی 2_برنامه خدمات اجتماعی 3_برنامه خدمات باز پروری 4_برنامه بودجه و اعتبارت سازمان سازمان بهزیستی ایران در جهت تحقق مفاد اصول 21و22 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تشکیل شده است 0این سازمان خدماتی ترین سازمان دولتی است که در کشور فعالیت می کند که هدف ان حمایت از خانواده های بی سرپرست .معلولین.سالمندان.اموزش نیروی انسانی.خدمات بهزیستی وتوانبخشی وتامین موجبات تشویق وجلب مشارکتهای مردمی می باشد0 تاریخچه بهزیستی: سازمان بهزیستی کشور به همت شهید بزرگوار ووالامقام شادروان دکتر فیاض بخش در سال 59 به تصویب شورای انقلاب تشکیل گردید0 افتخار دارد که در خدمت نیازمندان.خانواده های بی سرپرست.
ایتام .توانخواهان وسالمندان وسایر اقشار کسب پذیر جامعه اسلامی ایران قرار دارد 0 بهزیستی با چند ین برنامه گسترده جوابگوی خواسته ها ونیازهای محرومین ومعلولین است که به ناتوانی های اقتصادی.اجتماعی.فرهنگی مبتلا می باشدرسیدگی می نماید0 این برنامه ها عبارتند از: 1_برنامه خدمات حمایتی :حمایت به معنی یاری دادن به افراد ناتوان در جهت بازتوانی نمودن انها برای زندگی بهتر و به طور کلی تحت پوشش قرار دادن افراد ناتوان از نظر مادی ومعنوی است تا این افراد بتوانند بر دست اوردهای زندگی خود از جها ت گوناگون اعتلا بخشند 0اموری که برنامه ها مورد عمل قرار میگیرند عبارتند از:1_اجرای خدمات بهزیستی روستایی 2_امور مهدهای کودک شهری.روستایی وخصوصی 3_نگهداری بانوان ویژه اجرای برنامه های بازتوانی 4_امورابن سبیل وایتام 2_ توانبخشی :الف.ارائه خدمات توانبخشی جانبازان ب.پیشگیری از معلولیت ها.ارائه خدمات توانبخشی به معلولین جسمی وحرکتی به ناشنوایان ومعلولین ذهنی .ارائه خدمات نگهداری معلولین ومستمندان بی سرپرست0 2_توانبخشی:الف.ارائه خدمات توانبخشی جانبازان ب.پیشگیری از معلولیت ها.ارائه خدمات توانبخشی به معلولین جسمی وحرکتی به ناشنوایان ومعلولین ذهنی .ارائه خدمات نگهداری معلولین ومستمندان بی سرپرست0 خدمات بهزیستی در کشور ایران قبلا توسط افراد خیر و موسسات خیریه مختلف ونیز بخش محدودی از ان توسط دولت انجام میگرفت نمونه روشن ان خدماتی بود که تحت عنوان اوقاف ارائه میگردید این فعالیت ها به تدریج به عهده دستگا های سازمان یافته ای گذاشته شد وبه صورت مشکل تری در خدمت مردم ایران قرار گرفت در اغاز برنامه عمران چهارم در سال 1374 مبنای برنامه ریزی برای بخش بهزیستی حدود 6دستگاه دولتی و12 سازمان عام المنفعه غیر دولتی وتعدادی موسسات خصوصی در سراسرکشور در زمینه خدمات بهزیستی فعالیت داشته واکثرا" کمک هایی از قبیل سازمان شا هنشا هی .خدمات اجتماعی سابق.جمعیت شیرو خورشید سرخ ایران سابق .انجمن های حمایت از کودکان جمعیت به اصطلاح خیریه فرح .بنگاه حمایت مادران وفرزندان وموسسا ت خصوصی صورت میگرفت 0 در دستگاه های مختلف دولتی از قبیل وزارت کشور .وزارت کشاورزی.
بهداری وزارت اموزش وپرورش .وزارت کارو اموراجتماعی ووزارت دادگستری نیز اقداماتش در این زمینه انجام پذیرفت ولی علی رغم سرمایه گذاری سریع وتعدادی دستگا ه های اجتماعی علاوه بر سیاست های نادرست رژیم گذشته به علت فقدان برنامه جامع وسازمان هماهنگ کننده از مجموع فعالیت ها وسرمایه گذاریها وبهره برداری های صحیح نمی باشد0 تعاریف واصطلا حات: به طور کلی واژه هایی که در سازمان بهزیستی به ان برخورد می کنیم به ارائه تعریفی نیاز دارند که به ان می پردازیم 0 1_بهزیستی : مجموعه ای متشکل از تدابیر وخدمات است وفعالیت هایی که با تکیه بر سازمانهای ذیربط وهمکاری مردم در جهت گسترش خدمات توانبخشی حمایتی .با زپروری و کمک به تامین حداقل نیازهای اساسی گروه های کم درامد می انجامد0 2_برنامه حمایت خانواده :مجموعه ای از تدابیر وفعالیت های غیر بیمه ای که به منظور کمک و تامین حداقل نیازهای اساسی گروه کم درامد ونیازمند و کسانی که به نحوی دچار محرومیت شده اند انجام میگیرد0 3_امور مستمری ها : کمک به حداقل هزینه زندگی افراد خانواده هایی که سر پرست خود را به طریقی از دست داده اندو قادر به تامین حداقل ما یحتاج خود نیستند تحت حمایت های مستمری مادی ومعنوی سازمان بهزیستی قرار میگیرند0 4_خانه فرزندان: به محلی اطلاق می شود که در ان 10الی 14 نفر از فرزندان شبانه روزی سازمان بهزیستی تحت سرپرستی خانواده متعهدی نگهداری ومراقبت می شوند به شکلی که سرپرست ضمن حفظ بافت خانواده خود به رشد شخصیت این فرزندان مشابه افراد خانواده توجه می نماید0 5_خدمات توانبخشی : عبارت از مجموعه ای از تدابیر وخدمات و اقداماتی که به منظور درمان وبهبود اوضاع اجتماعی .خانوادگی وحرفه ای و اقتصادی فرد معلول انجام میگیرد تا اینکه بتواند از نظر مهارت های مردمی در با لاترین سطح ممکن قرار گیرد وحتی الامکان بتوانند به طور مستقل زندگی کنند0 6_معلول: به کسی اطلاق میشود که بر اثر ضایعه جسمی.روانی.
یا توام (ناشی از توارث .
بیماری .جنگ وحادثه)به طور مستمر اختلال قابل توجهی در سلامت وکارایی عمومی جسم ویا درشئون اجتماعی و حرفه ای او پدید اید به طوری که این اختلال استقلال وی در زمینه های اجتماعی واقتصادی کاهش دهد0 7_کمیته توانبخشی: عبارت از کمیته ای که به بررسی نهایی محدودیت ها قابلیت ها وشرایط اقتصادی و اجتماعی فرد معلول وشرایط محلی واقلیمی را با توجه به گزارشات واطلاعات بدست امده عهده دار بوده تا در زمینه ارائه خدمات مناسب توان بخشی برای فرد معلول تصمیم گیری نماید0 8_کمیته امور اجتماعی فرهنگی: کمیته ای است مرکب از کارشناسان وکارکنان ذیربط در امور اجتماعی که به بررسی واخذ تصمیم نهایی در مورد شرایط بهرمندی معلولین از کمک های متعلقه با توجه به گزارشات واطلاعات موجود را به عهده دارد0 9_خدمات حمایتی: مجموعه ای از تدابیر وخدماتی که به منظور کمک به تامین حداقل نیازهای اساسی گروههای کم درامد نیازمند انجام می شود 0 10_مشاوره حمایتی: سعی دارد به افراد خانواده هایی که با مشکل ژنتیکی روبروهستند کمک کنند تا فشارهای روانی حاصل ازان راعمل نماید 0 11_مشاوره ژنتیک : تلاش می کند با توجه به سابقه فا میلی نوع بیماری ازمایشات ومعاینات مربوطه ازبیمار واطرافیان او علت ژنتیکی وغیرژنتیکی بودن بیماررا مشخص وهمچنین درصورت ژنتیکی بودن ارثی بودن یا خود به خودی بودن بوده یا نه تعیین نموده ودر صورت لزوم پیشگیری لازم را بنماید0 12_سازمان بهزیستی کشور: به ستاد مرکزی سازمان مستقر درتهران اطلاق میگردد که سازمان بهزیستی استانها تحت نظارت ان فعالیت می کنند0 13_ اسیب اجتماعی : نا هنجاریهای رفتار یا کجرویهای فردی.خانوادگی.
واجتماعی نظیر اعتیاد وخود کشی وطلاق وولگردی و000که موجب کاهش یا ازدست دادن کارایی وعملکرد مثبت فرد وخانواده با گروههای اجتماعی می شود 0 14_بحران: وضعیت اشفته ودر هم ریخته ای است که دران افراد درهدفهای مهم زندگی خود با ناکامی مواجه می شوند ویا درچرخه زندگی یا روشهای تطبیق دچارگسیختگی عمیق می گردند 0 15_ مداخله دربحران: به سلسله اقدامات تخصیصی اطلاق می گردد که افراد خانواده ها ویا گروهها را در استفاده از مکانیزم های تطا بقی حل بحران یاری کرده تا بتواند برای حل موفقیت امیز بحران توانایی ومهارت سازگاری با محیط را افزایش دهند 0 16_افراد در معرض اسیب اجتماعی : به افرادی اطلاق میگردد که رفتارشان به علت های فشار شدید اجتماعی وروانی ناشی از مشکلات اقتصادی اجتماعی نقص یا فقدان مهارت