دانلود تحقیق بسته بندی در کشاورزی

بسته بندی بخش کشاورزی به عنوان یکی از بخش‌های زیربنایی کشور تاثیر بسزایی در حفظ و تامین استقلال کشور دارد و کارشناسان این بخش ضمن تاکید بر ضرورت کیفیت بسته‌بندی محصولات آن را عاملی بر ارزش افزوده در این حوزه دانستند.

بسته بندی و درجه بندی محصولات کشاورزی یکی از فرآیندهای این بخش است که کارشناسان و متخصصان امر آن را نیاز اصلی فعالیت‌های کشاورزی می‌دانند.

کارشناسان این حوزه معتقدند بسته بندی و درجه بندی در ایران متناسب با اثربخشی آن مورد توجه جدی قرار نگرفته و از کاستی کشاروزی کشور سالیانه زیان‌های فراوانی را متحمل می‌شود.

در کشورمان به دلیل فاصله بسته‌بندی‌ها و درجه‌بندی‌های محصولات مختلف با استانداردهای جهانی، ضایعات بسیاری در زمینه محصولات کشاورزی ایجاد می‌شود.

بسته بندی پلی است بین تولید کننده ومصرف کننده ” نوع بشر از بدو آفرینش ، آنگاه که موفق به ساخت ادوات و تجهیزات جهت بهبود وضعیت زندگی خود شد ، جهت نقل مکان آنها نیازمند بسته بندی گردید.

بسته بندی به لحاظ دارابودن ویژگیهای خاص در زمینه های مختلف و فراهم نمودن امکان ذخیره سازی فرآورده ها ی گوناگون از جمله مواد غذائی بخصوص پس از دسترسی به فنون پاستوریزاسیون از اهمیت ویژه ای برخوردار شد.

صنعت بسته بندی به عنوان یکی از مهمترین و تعیین کننده ترین عوامل موثر عرضه کالا و موفقیت در کسب بازار ، هم اکنون تمامی فعالیتهای تولیدی و بازرگانی را در جهان متوجه خود کرده به نحوی که اگرچه مقوله جدیدی در صنعت و اقتصاد نیست ولی با تحولاتی که یافته توجه بسیاری را به خود جلب نموده و به عاملی تعیین کننده در موفقیت عرضه کالا و خدمات تبدیل شده است.

متاسفانه با تمام اهمیت آن هنوز در ایران توجهی اساسی به آن نشده و می توان گفت صنعت قوطی سازی که شاید یکی از مهمترین شاخه های صنعت بسته بندی است آنچنانکه باید مورد توجه قرارنگرفته ، اگرچه در سالهای اخیر اقداماتی در جهت نوسازی آن بعمل آمده ولی هنوز راهی دراز در پیش است.

دراین گزارش پس از تعریفی اجمالی از بسته بندی و تقسیمات آن ، به گروه قوطی غذائی ( کمپوت و کنسرو ) توجه خواهد شد.

جایگاه صنعت بسته بندی در جهان وایران .

اهمیت صنایع بسته بندی در دنیای امروز و نقش تعیین کننده آن در حفظ و نگهداری، شکیل شدن کالا ، سهولت حمل ونقل ، طول عمر ، استحکام ، قیمت تمام شده ، و0000 در حدیست که گاها” اهمیت آن در جلب مشتری بیش از کیفیت محتوی است.

بدین جهت به آن بها داده شده و درنتیجه به پیشرفتهای بسیار نائل گردیده به نحوی که سیستم بسته بندی در حال حاضر، حتی با ده سال گذشته نیز قابل مقایسه نیست .

اما متاسفانه در کشور ما این رشته علاوه بر مشکلات عام صنعت همانند عدم ثبات و قانون مندی اقتصادی ، تاثیرپذیری از نرخ ارز ، مدیریت ناکارآمد ، کمبود نیروی متخصص ، افزایش بی رویه دستمزدها ، قانون کار ، تورم نیروی کار غیر متخصص ، کثرت عوارض ، مالیاتها و 0000 در سالهای اول انقلاب یعنی در دوران ارزهای ارزان با نامهربانی مسئولین وقت روبرو بوده به نحوی که ارز تخصیص یافته به آن اساسا” صرف ورود مواد اولیه و قطعات یدکی گردید و سهم چندانی جهت بازسازی ، نوسازی و جایگزینی ماشین آلات اختصاص نیافت و در نتیجه از کاروان پیشرفت تکنولوژی بسیار عقب ماند.

البته باید اذعان داشت که صنعت بسته بندی نیز همانند سایر رشته های صنعت در دوران سازندگی به پیشرفتهائی نائل آمده از جمله استفاده از ماشین آلات مدرن ولی متاسفانه دارای حلقه های مفقوده ایست که باعث ناکاراشدن آن گردیده که مهمترین آن شاید عدم توجه لازم به آموزش ، تحقیقات و نوآوری باشد.

به هرحال به منظور بررسی این صنعت بعلت گستردگی دامنه وتنوع مواد اولیه مصرفی وبه تبع آن تفاوت تکنولوژی ،می بایست ابتدا آن را به گروههائی تقسیم نمود.

1- بسته بندی بافلز 2- بسته بندی با چوب ، کاغذ یا مقوا 3- بسته بندی با مواد شیمیائی همچون نایلون ، پلاستیک و0000 4- بسته بندی با شیشه وسرامیک 5- بسته بندی با الیاف وپارچه نظربه اینکه مطلب مورد بحث این گزارش فقط بخشی از صنعت بسته بندی فلزیست لذا از ورود به بحث سایر گروه ها خودداری می گردد.

تعریف بسته بندی فلزی : منظور از بسته بندی فلزی آنست که ماده اولیه اصلی مصرفی برای بسته بندی کالا فلزی می باشد .

بدیهی است از سایر مواد بعنوان مواد کمکی و جنبی در این گروه استفاده می شود.

مزایا ومعایب : الف – مزایا : بسته بندی فلزی دارای مزایای بسیار است از جمله 1- استحکام مکانیکی بالا.

2- مقاومت در شرایط محیطی مختلف و حفظ کالا برای مدت طولانی.

3- قابلیت نگهداری کالا در حالتهای جامد ، مایع وحتی گاز.

4- قابلیت بسته بندی کالا در فرمهای متنوع.

5- قابلیت بازیافت.

6- و0000 ب- معایب: این نوع بسته بندی هم در مقابل مزایا ، دارای معایبی است از جمله: 1- نیاز به تکنولوژی ویژه ودانش فنی بالا.

2- لزوم استفاده از ماشین آلات مدرن و تولید انبوه جهت اقتصادی نمودن تولید.

3- نیاز به سرمایه گذاری ثابت زیاد.

4- محدودیت بسته بندی بعضی از مواد از جمله مواد اسیدی.

5- محدودیت منابع تامین مواداولیه مرغوب .

6- و0000 زیرگروههای بسته بندی فلزی : این رشته را میتوان به زیر گروههای ذیل تقسیم نمود: الف –جعبه ، صندوق ، کانتینر ب – سیلندر ، منبع ومخزن پ – چلیک وبشکه ت – قوطی وحلب با عنایت به هدف از گزارش که بررسی قوطی حلبی غذائی (کمپوت ، کنسرو ، آبمیوه و نوشابه ) است از بررسی سایر گروههای فوق الذکر خودداری خواهد شد.

تاریخچه ساخت قوطی : دسترسی بشر به فلز و آشنائی با مهمترین ویژگی آن یعنی مقاومت در مقابل فشار منجر به پیدایش و توسعه ظروف بسته بندی فلزی گردید.

سابقه قوطی سازی به مفهوم امروز ، به دوره ناپلئون باز می گردد .

او برای تامین مواد غذائی مورد نیاز ارتش احتیاج به نوعی بسته بندی داشت که ضمن سبک و محکم بودن ، استفاده از آن نیز با سهولت ممکن باشدکه این امردرسال1809 میلادی توسط فردی به نام نیکلاس اپرت تحقق یافت.

در سال 1810یک نفر انگلیسی به نام پیتر دوراند قوطی حلبی را اختراع نمود.

سالها قوطی سالها قوطی با روشهای ابتدائی وبا دست ساخته می شد که راندمان کار بسیار پائین بود.

در اوائل قرن بیستم ، استفاده از قوطی فلزی که شکلی بهداشتی یافته بود رواج یافت و افزایش تقاضا منجر به استفاده از ماشین آلات مدرن در ساخت قوطی گردید به نحوی که سرعت تولید آن امروزه به حدود 1300 عدد قوطی در دقیقه رسیده است.

تاریخچه قوطی سازی درایران : اولین سازنده قوطی در ایران (در بخش خصوصی) شخصی است ارمنی به نام آقای توتونف که از روسیه به ایران آمده و با وسائل بسیار ساده و پرسهای دستی و با استفاده از ورق بدست آمده از حلبهای خالی نفت وبنزین ( در آن موقع در ایران ورق حلب نبود) اقدام به تولید قوطی نمود .

البته شرکت نفت جهت تامین حلب وبشکه مورد نیازش سالها قبل کارخانه ای در آبادان احداث نموده بود که تولیداتش منحصرا” در اختیار خود شرکت بوده و به بازار عرضه نمی گردید.

پس از مرگ توتونف درجاده چالوس تعدادی از شاگردانش همچون آقایان خامنه ای ، اویسی ، آرام و0000 اقدام به ایجاد واحدهای قوطی سازی با ماشین‌ آلات فرسوده خریداری شده از شرکت نفت آبادان و نیز تجهیزات ساده دیگر نمودند .

ضمنا” اولین واحد چاپ روی ورق توسط آقای حمیدی وشرکا (شرکت فر) در سال 1334 دایر شده است.

بنابراین اولین سازندگان قوطی در ایران بعد از توتونف رامی بایست آقایان خامنه ای ، اویسی ، آرام و محمدی (قوطی سازی ایران ) دانست.

اولین کارخانه قوطی سازی به مفهوم امروز در شرکت روغن نباتی قو جهت ساخت قوطی روغن نباتی و اولین خطوط تولید قوطی کمپوت وکنسرو در شرکت صنایع بسته بندی ایران وابسته به گروه صنعتی بهشهرکه درسال 1342 توسط آقای لاجوردی تاسیس شده نصب گردیده است .

روند رشد قوطی سازی درایران : درسالهای قبل از انقلاب بدلیل پائین بودن جمعیت و تمرکز آنها در روستاها ( بیش از 70%) نیاز کشور به قوطی محدود بود لذا این کالا اساسا“ توسط مصرف کنندگان آن یعنی تولیدکنندگان مواد غذائی و مواد شیمیائی ، بعنوان تولید جنبی ساخته میشدکه مازاد بر نیاز آنها به بازار عرضه می گردید و واحدهائی که تولید آنها فقط قوطی یا حلب باشد بسیار محدود و انگشت شمار بود.

درسالهای پس از انقلاب بدلایل مختلف از جمله افزایش جمعیت ، تمرکز جمعیت در شهرها ، جنگ تحمیلی ، تغییر الگوی مصرف و 0000 تقاضا برای قوطی افزایش یافت لذا ضمن توسعه و تکمیل واحدهای گذشته تعداد زیادی واحدهای جدید ایجاد شده اند که مهمترین آنها عبارتند از شرکتهای صنایع بسته بندی تبریز ، زاگرس ، مهرآذر ، تولید وگسترش کیافرین و بقیه ، واحدهای کوچک محسوب می گردند که اکثرا” سازنده قوطیهای کششی جهت مواد غذائی و یاقوطیهای چندتکه مواد شیمیائی با ماشین آلات داخلی ویا دست دوم و فرسوده بوده که طبق ضوابط مربوطه جهت آنها کارت شناسائی یا گواهی فعالیت صنعتی صادر شده واز نظر تعداد مجموعا” بیش از 150 واحد میباشد .

بروز جنگ وشروع محدودیتهای ارزی ، باعث عدم توجه کافی به این رشته وقرارگرفتن آن در گروه سوم اولویتهای بخش فلزی در سالهای گذشته و تخصیص ناکافی ارز به این گروه گردید ضمن اینکه سهمیه تخصیص یافته اساسا” صرف خرید موادا ولیه وقطعات یدکی شده و مسئله جایگزینی ماشین آلات وخرید اطلاعات فنی جدید نیز تقریبا” به فراموشی سپرده شد که نتیجه آن عقب افتادن از دانش روز و کاهش شدید کیفیت قوطی و تشکیل کمیته فنی ارتقاء کیفیت قوطی بود.

لازم به ذکر است که درسال 1371 با حمایت بی دریغ اداره کل صنایع فلزی جهت ورود چند خط مدرن برای ساخت قوطی غذائی و لاک وچاپ بعنوان جایگزینی تخصیص ارز شد که خود نقش اساسی در بهبود کیفیت داشته است ضمن اینکه در سالهای اخیر بخش خصوصی نسبت به ورود ماشین آلات مدرن قوطی سازی و لاک و چاپ اقدام نموده که تعـــدادی نصـــب و راه اندازی شده و تعدادی در حال نصب می باشد.

در نتیجه مشکل کمی قوطی کاملا” حل شده وامروزه توان تولید قوطی غذائی در کشور بیش از نیاز می باشد واز نظر کیفی هم واحدهای بزرگ سازنده قوطی غذائی موفق به کسب مهر استاندارد گردیده اند یعنی حداقل از کیفیت قابل قبول برخوردارند ولی هنوز مشکلات و حلقه های مفقوده ای وجود دارد که اساسی ترین آنها عدم وجود یا محدودیت امکانات تحقیق ، آزمایشگاههای مجهز ، کتب و منابع علمی به زبان فارسی ، کلاسهای آموزشی ، نیروی انسانی کار آزموده و0000 و همچنین گرانی هزینه برای دسترسی به منابع علمی خارجی ودانش و تکنولوژی روز می باشد.

کمیته فنی ارتقاء کیفیت قوطی : همچنانکه گفته شد کاهش شدید کیفیت قوطی و مسائل ناشی از آن منجر به تشکیل این کمیته با شرکت مدیران یا نمایندگان تام الاختیار قوطی سازان و کمپوت وکنسروسازان بزرگ و همچنین نمایندگان وزارت صنایع ، موسسه استاندارد و وزارت بهداشت گردید که جلسات متعددی در کارخـانجـات تولیدی .

سندیکای تولیدکنندگان کمپوت وکنسرو ، وزارت صنایع و وزارت بهداشت تشکیل گردید که ماحصل فعالیت آن را میتوان بدین شرح خلاصه نمود : 1- جایگزین شدن سیستم درز جوش مسی(Seam welding) به جای لحیم نمودن بدنه (soldering) در تعدادی از خطوط تولید.

2- توصیه استفاده از لاکهای مقاومتر جدید و حذف بعضی لاکهای نامناسب قبلی.

3- الزام ایجاد واحد آزمایشگاه در هر واحد تولیدی وشرکت مسئولین آزمایشگاهها در کلاسهای متشکله در شرکت صنایع بسته بندی ایران.

4- الزامی شدن استفاده از سیستم پودر جوش جهت پوشش محل جوش بدنه.

5- توصیه به استفاده از پوشش دولایه لاک جهت بالابردن مقاومت قوطی برای بعضی محصولات با خورندگی بالا.

6- توصیه موکد برای لاک زدن سطح خارجی ورق جهت جلوگیری از زنگ زدن سطح بیرونی قوطی در مناطق مرطوب.

7- اجباری نمودن ثبت ، نام یا علامت مشخصه ای روی قوطی که مشخصات تولید کننده وزمان تولید قوطی را در برداشته باشد .

8- مطالعه برای بسترسازی جهت انجام سرمایه گذاریهای جدید برای تولید احجام کوچک به منظور تامین نیاز کشور و توسعه صادرات.

تاریخچه تولید کمپوت وکنسرو در ایران : نظر به اینکه قوطی فی نفسه قابل مصرف نیست و تقاضای آن منتج از تقاضا جهت کمپوت وکنسرو می باشد اشاره ای به سابقه ساخت کالای مذکور در ایران خالی از لطف نیست.

اولین کسی که به فکر تولید کنسرو در ایران افتاد فردیست به نام آقای درخشان از ایرانیان مهاجر از کشور روسیه که درسال 1309 شمسی اقدام به این کار نمود اما بدلیل آنکه در آن زمان در ایران ورق تین پلیت لاک خورده وجود نداشت وقوطی را