CITES نهادی بین المللی زیر نظر سازمان ملل متحد می‌باشد که نظارت بر "تجارتِ گونه های وحشی گیاهی و جانوری" را در دنیا به عهده دارد.
سالانه میلیاردها دلار برای تجارت گونه‌های وحشی گیاهی و جانوری در سطح بین‌المللی تبادل می‌شود.
این تجارت شامل شیوه‌های بسیار متنوعی از تجارتِ فرآورده‌های غذایی، چرم و محصولات دارویی گرفته تا آلات موسیقی، علوفه، الوار ساختمانی، صنایع دستی و محصولات جهانگردی می‌گردد.
پیمانِ "سایتس" در روز سوم مارچ سال ۱۹۷۳ منعقد گشته و از سال ۱۹۷۵ از شهر واشنگتن‌دی‌سی به طور رسمی کار خود را آغاز کرده است.
در حال حاضر مقر این سازمان در کشور سوییس می‌باشد و ۱۶۹ کشور در آن عضو هستند.
کشورهای مختلف از سراسر دنیا با عضویت داوطلبانه در این سازمان به اجرای قوانین آن متعهد شده و برای حمایت از گونه‌های وحشی کمیاب و در معرض خطرِ گیاهی و جانوری هم‌پیمان میشوند.
ایران در سال ۱۹۷۶ در مقامِ سی‌اُم و جزو اولین کشور‌هایی بوده که به عضویت این سازمان در‌آمده و از آن زمان تاکنون در زمره‌ی بهترین و فعال‌ترینِ اعضا همواره به مقرراتِ سازمان سرسختانه متعهد بوده است.
هرگونه واردات و یا صادراتی که مربوط به یکی از گونه های گیاهی و یا جانوری مورد حمایت سایتس باشد منوط به تصویب و اجازه‌ی این سازمان است.
تمامی کشورهای عضو وظیفه دارند که یک یا چند مدیریت اجرایی را برای صدور پروانه و همچنین راهنمایی افرادِ علاقمند به تجارت گونه‌های کمیاب گیاهی و جانوری، بگمارند.
در ایران سه سازمانِ حفاظت محیط زیست، وزارت کشاورزی و همچنین سازمانِ بین‌المللی تحقیقات ماهیان خاویاری با یکدیگر همکاری دارند و هر‌کدام مسوولیت بخشی از کار را عهده‌دار شده‌اند.
برای جلوگیری از سوء‌استفاده‌ی کشورهای متخلّفی که با تجارت کنترل‌نشده و نامحدود، تنوع زیستی جهان را به‌خطر می‌اندازند باید تلاشی بین‌المللی صورت گیرد و سایتس چنین تعاونی را میان کشورهای عضو ممکن می‌سازد.
خیلی از کشورهای جهان هنوز به عضویت سایتس در‌نیامده‌اند و بعضی از آنها نیز همچون لیبی، ایرلند، کویت، آلبانی، قطر، ایسلند و سوریه اخیراً به مقرراتِ این پیمان متعهد گشته‌اند؛ ولی کشورهای عضو همیشه با همکاری یکدیگر موفق شده‌اند کشور‌هایی را که از مقررات مصوب سایتس تخلف کرده‌اند تحت فشار قرار داده و آنها را مجبور به تغییر رویه کنند تا دست از تجارت گونه‌های گیاهی و جانوری حمایت شده بردارند و در برابرِ خواستِ دنیا تسلیم شوند.
کشور پهناور ایران با ۸/۱۶۴ میلیون هکتار مساحت و بر‌خورداری از طبیعت هزار رنگی شاملِ جنگل‌های انبوه، ماسه‌زارهای طلایی، رشته‌کوه‌های پر‌دامنه‌ی پیچ در پیچِ، باتلاق‌های اسرار‌آمیزِ، دریاچه‌های نمک، مراتع سرسبز و حوضچه‌های چشمه‌های کوهستانی، زیستگاهِ گونه‌های گیاهی و جانوری بسیاری است که به‌تبعِ نمونه‌های جهانی، بدست آوردن آمار دقیقی از آنها عملاً غیر ممکن است.
چرا که بشر با وجود تمامی موفقیت‌های بزرگی که در عرصه‌های علمی و پیشرفت‌های تکنولوژی عاید خود ساخته، هرگز مدعی تسلط بی‌چون چرا بر جهان خاکی نبوده و نیست.
اکتشاف و دستیابی به موقعیت‌های جدید و شناسایی گونه‌های زیستی ناشناخته توسط دانشمندان تأییدی بر این تفکر می‌باشد.
صاحب‌نظران زیست محیطی تا دوازده هزار گونهی گیاهی را در ایران تخمین زده‌اند که تا کنون در حدود بیش از نُه هزار گونهی آن جمع‌آوری و نام‌گزاری شده‌است.
این رقم سبب گشته ایران به عنوان یکی از ده خاستگاه مهم گونه‌زایی گیاهی در جهان مطرح شود.
گستره‌ی بی‌نظیر و شگفتی‌آفرینِ چهارپایان، حشرات و پرندگان ایرانی در اصل حاصل پوشش گیاهی وسیع و متنوع‌ای است که شامل موارد نادر و بی‌همتایی در دنیا می‌باشد.
کوچکترین پستاندار شناخته‌شده‌ی جهان مشهور به "حشره‌خوار کوتوله"در دشت گرگان زندگی می‌کند و بزرگترین پستاندار جهان، "وال آبی" که ۳۳ متر طول دارد و وزن آن به ۱۹۰ تُن می‌رسد در دریای عمان و خلیج فارس نیز دیده‌می‌شود.
ایران زیستگاه بیش از ۶۰ هزار گونه حشره است که برخی از انواع آنها فقط مختص این سرزمین هستند و در هیچ جای دیگر جهان یافت نمی‌شوند.
حدود ۵۰۲ گونه پرنده در ایران زاد و ولد و یا از راه ایران مهاجرت میکنند که بدلیل وجود برخی از زیستگاه‌های منحصر به فرد نظیر پارک ملی بوجاق بندر کیانشهر هر روز گونهی نادر جدیدی در این مناطق دیده‌می‌شود و بر غنای زیستی کشور می‌افزاید.
همه‌ی ما کمابیش بر اهمیت نژاد یوزپلنگ ایرانی، گوزن زرد و تمساحِ ایرانی(گاندو) و لزوم حفاظت و حمایت از آنها برای حفظ نسل‌شان آگاه هستیم.
تاکنون هشت گونه لاک‌پشت دریایی در آب‌های جهان شناخته‌شده است که پنج گونهی آن در آب‌های جنوبی کشور زندگی میکنند.
بهتر است بدانیم در جایی‌که برخی از دولت‌های خاور دور همچون چین و ژاپن مشکلات عدیده‌ای را به علّت تخلّف از قوانین مصوّبِ سایتس بوجود آورده‌اند و دست به شکار بی‌رویه‌ی موجودات حفاظت شده‌ی ارزشمندی همچون لاک‌پشت آبی و وال آلوده‌اند؛ هرگز تجاوزی اینچنینی از کشور ایران گزارش نگشته‌است.
در سال ۲۰۰۶ ایران به عنوان بزرگترین صادرکننده‌ی خاویار جهان تنها کشوری بود که به پاس برنامه هاى ارزشمند درخصوص بازسازى و حفاظت از ذخایر ماهیان خاویارى و جلوگیرى از قاچاق و خرید و فروش غیر‌مجاز، بر اساس سهمیه مصوب سایتس اجازه‌ی صدور رقمی در حدود ۵۰ تن خاویار دریای خزر را بدست آورد.
در جایی‌که تجارتِ گسترده و بی‌رویه در کنار عوامل دیگری همچون از دست دادن مکان زندگی، اصلی‌ترین تهدید برای حفظ تنوع زیستی در دنیای امروز به حساب می‌آید کشور ما همواره به مرام‌های انسانی و تعهدات اخلاقی در تجارت پایبند بوده‌است.
ولی متأسفانه افراد متجاوز به طبیعت و شکارچیان غیر مجاز، زیستگاه‌های ایران را با خطرات جدی روبرو گردانیده‌اند و مشکلات بسیاری را برای دولت بوجود آورده‌اند؛ اتفاقی که در دیگر کشورهای جهان به ندرت شاهد آن خواهیم بود.
حفظ طبیعت و توسعه‌ی پایدار در هیچ کشوری بدون همکاری و یاری آحاد مردم امکان‌پذیر نیست و وظیفه‌ی فردی همه‌ی ما در این خصوص کلیدی و بسیار حایز اهمیت می‌باشد وضع تنوع زیستی در ایران ، 20 گونه از پستانداران در معرض خطر انقراض هستند ایران یکی از غنی ترین کشورهای دنیا از لحاظ تنوع زیستی است و به دلیل ویژگی آب و هوایی خاصی که دارد انواع و اقسام گونه های با ارزش گیاهی و جانوری در آن یافت می شود، اما متاسفانه روند حفاظت از این منابع طبیعی چندان رضایت بخش نیست، به طوری که روز به روز شاهد تخریب زیستگاه های مختلف و نابودی گونه های کم نظیر ایران هستیم و هر از چندگاهی از گوشه و کنار ایران اخباری می رسد که از نابودی طبیعت و تخریب محیط زیست حکایت می کند.
دکتر هرمز اسدی اکولوژیست و متخصص حیات وحش درباره وضعیت تنوع زیستی ایران می گوید: «ایران از نظر تنوع زیستی جزء 10 کشور برتر دنیاست.
وجود شرایط کویری، کوهستان های مرتفع و رشته کوه های البرز و زاگرس به غنای زیستی ایران کمک کرده است، ضمن اینکه بیوم زاگرس یک اکوسیستم ویژه و خاص به شمار می رود و گونه های گیاهی منحصر به فردی از جمله بلوط و نیز انواع علفخواران و گوشتخواران در آن دیده می شود.» به گفته اسدی ایران همانند پلی است که بین آسیای جنوب شرقی، آسیای مرکزی و عربستان و اروپا قرار گرفته و حتی گونه های شمال آفریقا از جمله یوزپلنگ را در خود جای داده است.
با وجود این وضعیت نامناسب حمایت و حفاظت از محیط زیست ایران باعث شده که آمار گونه های در معرض خطر انقراض طی سال های اخیر افزایش یابد.
این آمار ناگوار را از قول هرمز اسدی بخوانید: «طبق آمارهای ارائه شده از سوی سازمان حفاظت محیط زیست در حال حاضر 20گونه از پستانداران ایران در معرض خطر انقراض قرار دارند.
این در حالی است که حداقل یک چهارم از این تعداد به شدت در معرض خطر انقراض هستند.
سازمان حفاظت محیط زیست سالانه آماری را در مورد تعداد گونه های در معرض خطر انقراض حیات وحش ارائه می دهد ولی روش شمارشی که در این زمینه اعمال می شود چندان دقیق و قابل قبول نیست.» بدین ترتیب ممکن است تعداد گونه هایی که در لبه پرتگاه انقراض قرار دارند بیش از این آمار باشند ولی ما از آنها بی خبر هستیم.
با توجه به این نکته به نظر می رسد که وضعیت مدیریت حیات وحش تنوع زیستی در ایران قابل قبول نیست به طوری که طبق گفته اسدی ایران از لحاظ مدیریتی و حفاظتی در رتبه های آخر جهان جای دارد و این رکورد مایه خجالت است، آمار تنوع زیستی در ایران آمارهای سازمان حفاظت محیط زیست نشان می دهد که تعداد گونه های پستاندار وحشی ایران 165گونه است که تقریباً برابر کل گونه های پستاندار در قاره اروپا است.
به علاوه تعداد گونه های گیاهی ایران حدود هشت هزار گونه برآورد شده که تقریباً 22 درصد آنها بومی هستند و 502 گونه پرنده، 174 گونه ماهی، 196 گونه خزنده و 20 گونه دوزیست هم در فهرست آماری ایران به ثبت رسیده اند.
اگر در مورد گونه های گیاهی ایران که در معرض انقراض هستند کنجکاوید باید بگوییم که گیاهانی از تیره گاوزبان، گل استکانی، میخک کاسنی، آلاله، شب بو، زردکوهی و...
بیشتر با خطر انقراض مواجه اند.
طبقه بندی اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) هم نشان می دهد که گونه های جانوری از جمله دو پای فیروز، حفار ایرانی، گونه هایی از خفاش ها و نهنگ آبی با خطر انقراض تهدید می شوند.
گذشته از این درنای سیبری و کرکس پشت سفید جزء پرندگانی طبقه بندی می شوند که به شدت در معرض خطر انقراض قرار دارند.
این گزارش نشان می دهد که گورخر که یکی از گونه های نادر و خاص ایرانی است و در گذشته در معرض نابودی کامل قرار داشته، هم اکنون وضعیت بهتری دارد و خوشبختانه تعداد آن بیش از 200 راس گزارش شده است.
وضعیت گونه های مرال و شوکا هم بیانگر این است که مرال از گونه های حمایت و حفاظت شده یی است که فقط در مناطق حفاظت شده استان مازندران به تعداد حدود 200 راس وجود دارد.
شوکا هم گونه دیگری است که جمعیت آن به حدود 90 راس می رسد.
عوامل تهدید کننده تنوع زیستی به طور کلی عواملی مانند انواع آلودگی ها، تغییر کاربری اراضی کشاورزی، تبدیل اراضی به مناطق مسکونی، تجاوز به جنگل های طبیعی، تجارت حیوانات و گیاهان وحشی، بهره برداری ناپایدار از منابع طبیعی و...
از مهم ترین عوامل تهدیدکننده تنوع زیستی هستند.اسدی هم مواردی از جمله ورود گونه های غیربومی مانند راکون، نوتریا و...
شکار و صید غیرقانونی، ازدیاد حیواناتی چون شغال، گرگ و گراز و وجود شکارچیان و قاچاقچیان را از جمله مهم ترین این عوامل عنوان می کند.
یکی دیگر از مواردی که در این زمینه قابل گفتن است، کمبود آموزش و ابزارهای حفاظتی است.
این متخصص حیات وحش در این زمینه پیشنهاداتی دارد: «حفاظت زمانی کامل می شود که هم علمی باشد و هم عملی.
در ایران با توجه به وضعیت اجتماعی، سیاسی و اقتصادی پیاده کردن و اجرای قوانین حفاظت از محیط زیست دشوار است، بنابراین در این زمینه باید تمهیداتی در نظر گرفته شود.» ایران یکی از غنی ترین کشورهای دنیا از لحاظ تنوع زیستی است و به دلیل ویژگی آب و هوایی خاصی که دارد انواع و اقسام گونه های با ارزش گیاهی و جانوری در آن یافت می شود، اما متاسفانه روند حفاظت از این منابع طبیعی چندان رضایت بخش نیست، به طوری که روز به روز شاهد تخریب زیستگاه های مختلف و نابودی گونه های کم نظیر ایران هستیم و هر از چندگاهی از گوشه و کنار ایران اخباری می رسد که از نابودی طبیعت و تخریب محیط زیست حکایت می کند.
در ایران با توجه به وضعیت اجتماعی، سیاسی و اقتصادی پیاده کردن و اجرای قوانین حفاظت از محیط زیست دشوار است، بنابراین در این زمینه باید تمهیداتی در نظر گرفته شود.» به گفته او لازم است که سازمان حفاظت محیط زیست چهره عوض کند و به جای مدیریت حفاظتی، مدیریت دخالتی و تسهیلاتی را در پیش بگیرد.
این سازمان باید در امور حیوانات دخالت و تسهیلاتی را برایشان فراهم کند.
به طور مثال اگر تعداد کل و بزها در منطقه یی زیاد و در زیستگاه دیگری رو به کاهش است، انتقال تعدادی از این حیوانات به منطقه کم جمعیت اقدام مثبتی تلقی می شود.
تامین علوفه مورد نیاز حیوانات در نقاطی که با کمبود غذا مواجه می شوند یا لانه سازی برای تشویق حیوانات به تولید مثل هم از جمله دخالت های موثر دیگر برای بهبود و افزایش تنوع زیستی به شمار می رود.
ایجاد مراکز تحقیقاتی و تکثیر حیات وحش در اسارت هم پیشنهاد دیگر این متخصص حیات وحش در این زمینه است.
البته بهتر است که این تکثیر در همان زیستگاه اصلی گونه ها انجام شود و اگر تهدیدات باز هم وجود داشت، آنها را به خارج از زیستگاه منتقل کنیم.
محیط زیست و امنیت جهانــی قرن بیستم و خصوصا" نیمه دوم آن قرنی سرشار از تحولات سریع و بی سابقه در محیط زیست جهان بود.
اثرگذاری انسان