انسان در زندگی روزمره خود به ویژه در محیط کار همواره با خطرات مختلفی روبروست اما همین انسان می تواند با رعایت نکات ایمنی از تبدیل این خطرات به واقعه ای غیر منتظره یا حادثه ای تلخ جلوگیری نماید.
ایمنی دارای ابعاد مختلفی است که انسان با توجه به مقتضیات زمانی و مکانی کم و بیش با آنها روبرو می شود یکی از ابزارهای مهم رقابت کشورها در دنیای امروز تولید است و عواملی چون کار، سرمایه وعامل طبیعی مهم ترین نقش را در آن ایفا می کنند در دنیای امروز سرمایه یک سازمان یا شرکت شامل نیروی انسانی ،مواد،ماشین، روش ها ، نقدینگی یا پول و کالای تولیدی است که در کتاب های مدیریتی با عنوان 6 ام(ms 6) نام برده می شود یکی از مهم ترین سرمایه های باارزش هر سازمان نیروی انسانی آن است نیرویی که می تواند با بکارگیری توان و تفکر خود چرخهای صنایع را به گردش در آورد وبا خلاقیت و نوآوری خویش باعث پویایی و سودآوری سازمان شود پس وظیفه مدیریت جهت پیشبرد اهداف سازمان حفظ این نیروی باارزش و ایجاد فضایی سالم به منظور تولید بیش تر و بهتر و با بهره وری بالا می باشد و در این رهگذر آموزش کارکنان به منظور رعایت نکات ایمنی الزامی است .
آنچه در این کتاب موردبحث قرار گرفته ایمنی الکتریسیته یا ایمنی در برق است خطرات ناشی از برق بسیار با دیگر عوامل حادثه ساز مانند مواد سوختنی همچون بنزین ،نفت ،گاز ،مواد شیمیایی و غیره تفاوت دارد زیرا با استنشاق می توان به وجود این گونه مواد پی برد و احساس خطر کرد ولی وجود الکتریسیته را تنها از طریق آزمایش می شود تشخیص داد به همین جهت دراین جا تلاش می شود درباره عوامل مختلف بروز حادثه ناشی از الکتریسیته به ویژه در سیستم توزیع برق بحث شود.
تعریف ایمنی در فرهنگ لغت فارسی دکتر محمد معین برای لغات ایمن و ایمنی تعاریف زیر آمده است: ایمن : در امن، در امان،محفوظ،مصون،سالم،در سلامت،رستگار ایمنی:ایمن بودن، مصونیت بنابراین با توجه به معانی بالا و تجربیات حاصل در این زمینه می توان تعاریف مختلفی را برای ایمنی بیان کرد: ایمنی یعنی رهایی از خطر ،در امان بودن ازخطر، به حداقل رساندن تماس انسان با خطر و پیش گیری جدی از صدمات فیزیکی و جراحت انسان ، رهایی از شرایط مخاطره انگیز و جلوگیری از عریان شدن نیرویی تخریبی نهفته در آن یا محو کامل این نیروی تخریبی .
اما تعریف نسبتاً کامل تر و جامع تری که تقریباً تمامی ابعاد را روشن می کند به قرار ذیل است : ایمنی به معنای امن و امنیت و رعایت اصول و مقرراتی است جهت رهایی از شرایط مخاطره انگیز برای حفظ نیروی انسانی وتاسیسات .
آنچه از این تعریف استنباط می شود این است که اگر کسی خواهان سلامت و امنیت خود و تاسیسات است باید اصول و مقرراتی را به طور کامل به کار بندد البته باید توجه داشت که اصولاً با رعایت موارد ایمنی ،کلیه خطرات و عوامل حادثه ساز حذف نخواهند شد بلکه کاهش خواهند یافت و یا تحت کنترل در خواهند آمد.
لوازم ایمنی کاربر روی شبکه های برق یکی از موارد همیشه مطرح جهت پیشگیری از حوادث در مهندسی ،استفاده از لوازم ایمنی است لوازم ایمنی جهت کاربر روی شبکه های برق شامل لوازم ایمنی فردی و گروهی می باشد لوازم ایمنی فردی عبارت است از لباس کار،کفش ایمنی،کلاه ایمنی ، دستکش ایمنی و...
و لوازم ایمنی گروهی شامل تفنگ پرتاب کننده سم (یا تفنگ آزمایش خط )،دستگاه ارت موقت ،فازمتر دوبل ، فازمتر آژیر دار،چوب پرچ و....
است لوازم ایمنی فردی: لوازمی هستند که بر حسب نیاز و با توجه به نوع کار اجرایی ،به وسیله کارفرما در اختیار افراد قرار می گیرد مسوولیت استفاده ونگهداری از آنها به عهده فرد اجرایی(یا کارگر) و نظارت بر حسب چگونگی استفاده با سرپرست است .
دلایل فردی بودن لوازم ایمنی 1- از نظر بهداشتی استفاده از لوازم ایمنی فردی توسط بیش از یک نفر جایز نیست .
2- اگر وسیله ایمنی تنها در اختیار یک نفر باشد مسوولیت نگهداری و حفظ ودر صورت نیاز تعمیر آن را به عهده خواهد داشت .
3- اگر وسیله ایمنی منحصر به یک نفر باشد می توان آن را به اندازه منسب شخص تهیه کرد تا کاملاً قابل استفاده اوباشد .
بعضی از لوازم ایمنی فردی لباس کار 1- لباس کار باید دارای اندازه صحیح و متناسب با شغل و خطرات در برگیرنده آن باشد .
2- لباس کار اشخاص برقکار یا سیمبان باید از پارچه نخی و بدون دکمه و زیپ فلزی باشد.
3- لباس کار افراد برقکار تا حد امکان باید فاقد الیاف پلاستیکی یا دارای درصد بسیار کمی باشد تا قابلیت اشتعال آن پایین آید .
4- لباس کار باید تاحدامکان دارای آستین بلند و دکمه سرمچ باشد تا هنگام کار آستین ها ودکمه های لباس بسته باشند .
5-اندازه لباس کار افراد سیمبان قدری آزاد باشد تا صعود و فرود افراد از پایه های برق به سهولت صورت گیرد.
کفش کار 1-کفش کار باید متناسب با نوع شغل و حرفه ای که فرد انجام می دهد ایمنی لازم زا برای پنجه ها و پای او ایجاد کند .
2- کفش کار باید به اندازه پاها و کاملاً سبک قابل انعاف و راحت باشد .
3- برا ی کار در کارگاههای ساختمانی ،فلزکاری ، جوشکاری و به طور کلی کارگاههایی که لوازم سنگین جا به جا می شود باید از کفش کار ایمنی با سرپنجه آهنی استفاده شود .
4- کفش کار افراد سیمبان یا برقکار که معمولاً از پایه های برق صعود و فرود می کنند و یا کارشان بر روی مدارهای برقی انجام می گیردباید بدون پنجه آهنی (یا فولادی ) باشد و تا حد امکان از رویه چرمی وکف لاستیکی عاجدار استفاده شود و ساق آن نیمه چکمه یاپوتین باشد تا پاها را بپوشاند .
کلاه ایمنی 1- کلاه ایمنی باید ضد ضربه و متناسب با نوع شغل ،ایمنی لازم را فراهم کند .
2- کلاه ایمنی دارای ضربه گیر و بند زیر چانه باشد .
3- کلاه ایمنی برقکاران باید در مقابل جریان الکتریسیته عایق لازم را داشته باشد تا از ایجاد شوک الکتریکی به ناحیه سر پیش گیری کند .
4- نوارهای داخلی کلاه باید به آسانی قابل تعویض و بند داخلی کلاه قابل تنظیم برای اندازه های مختلف باشد .
5- کاسک کلاه باید از مواد غیر قابل اشتعال و یا یکپارچه ساخته شده باشد .
دستکش 1- برای جلوگیری از خطراتی که دست ها را حین کار تهدید می کند .
2- برای مواردی که دستها در تماس با مواد شیمیایی یا سطوح و مواد ناصاف و ساینده باشد .
3- جهت صعود و فرود از پایه های بتونی که احتمالاً دارای سطوح و مواد ناصاف و زبر هستند و پایه های چوبی آغشته به موتد کرزوت .( در این مورد می توان از دستکش چرمی یا نیمه چرمی استفاده کرد ).
4- برای کار بر روی شبکه های برق که در این مورد باید از دستکش لاستیکی عایق که دارای قدرت عایقی مناسب ولتاژ برق باشد استفاده کرد .
5- دستکش کار نباید مانع حرکت راحت دست ها و انگشتان شود .
6- برای استفاده بر روی شبکه های برقدار دستکش حتماً باید دارای ساق بلند باشد تا مچ و قسمت بالای آن را به پوشاند.
7- دستکش های لاستیکی را قبل از هربار استفاده به خصوص بر روی مدارهای الکتریکی برای اطمینان از نداشتن سوراخ یا روزنه باید آزمایش هوا کرد.
کمربند ایمنی 1- برای حفاظت فرد در ارتفاع و جلوگیری از سقوط 2- کمربندهای ایمنی در انواع منسوجی و چرمی وجود دارد .
3- کمربند ایمنی باید دارای خصوصیات لازم مطابق با استاندارد باشد .
4- کمربند ایمنی سیمبان از دو قسمت طناب با تسمه نگه دارنده یا ایمنی که به دور پایه برق بسته می شود ونیز تسمه کمری که به دور کمر بسته می شود تشکیل می گردد.
5- به دلیل کار بر روی پایه های مختلف وتنوع قطر آنها بهتر است کمربند دارای قفل تنظیم باشد.
6- قبل از استفاده باید اجزای کمربند را برای اطمینان از سالم بودن آنها بررسی کرد .
7- حراقل پهنای تسمه کمری باید 12 سانتی متر و حداقل ضخامت آن 6 میلی متر باشد .
لوازم ایمنی گروهی وسایل حفاظت گروهی توسط کارفرما در اختیار سرپرست گروه قرار می گیرد تا هر یک از آنان در هنگام لزوم از آنها استفاده کنند نگهداری و حفاظت از این وسایل به عهده افراد گروه و نظارت بر استفاده از آنها به عهده سرپرست و کارفرما است .
فازمتر فشار ضعیف کلیهافراد برقکار می توانند قبل از کار بر روی تابلو های توزیع برق یا مدارهای برق برای آزمایش و اطمینان از برقدار یا بی برق بودن مدار از فازمتر فشار ضعیف استفاده کنند در واقع به وسیله فازمتر می توان فاز را از نول تشخیص داد.
1- باید قبل از استفاده از سالم بودن فازمتر مطمئن شد .
2- باید از پرتاب کردن و یا زمین زدن آن خودداری کرد.
3- باید از وارد آمدن ضربه به آن جلوگیر ینمود .
4- در صورتی که عایق آن آسیب دیده باشد به هیچ وجه نباید از آن استفاده شود.
ولت چک یا فازمتر دوبل فشار ضعیف جهت اندازه گیری ولتاژ بین دو فاز یا فاز نول و آزمایش سبکه از آن استفاده می شود این وسیله به دو صورت عقربه ای و نوری (لامپی) است که ولتاژهای 50تا 380 ولت را نشان می دهد.
بهتر است هنگام استفاده ابتدا آن را بر روی درجه تنظیم بالا گذاشت تا از آسیب رسیدن به آن جلوگیری شود .
بعضی از برقکاران به غلط به جای فازمتر دوبل از دو لامپ سری برای آزمایش مدار فشار ضعیف استفاده می کنند که بسیار غیر ایمن و حادثه ساز است .
باید از وارد آمدن ضربه به آن یا انداختن آن به زمین جلوگیری کرد.
فشار دوبل فشار متوسط این فاز متر که به فازمتر دوبل معروف است به وسیله کابل رابط به یکدیگر متصل می شوند این فازمتر لامپی است که هم فاز نبودن فازهای دو خط برقدار را نشان می دهد و به منظور هم فاز کردن در مواقعی که می خواهیم دو خط را رینگ کنیم قابل استفاده است هنگام استفاده از آن باید دقت شود که کابل رابط به بدن شخص تماس نداشته باشد همچنین قبل از استفاده باید آن را به دقت بازبینی کرد که صدمه ندیده باشد.
به وسیله فازمتر می توان فاز به فاز یا فاز به زمین را اندازه گیری کرد.
فازمترهای فشار متوسط یا قوی جهت آزمایش تأسسات یا مدارهای برقی، به منظور اطمینان از برقدار بودن یا بی برقی مدار فشار متوسط یا قوی استفاده می شود.
معمولاً به دو صورت آژیردار و نوری (لامپی) موجود است و معمولاً یک آزمایش کننده (تستر) جدا یا آزمایش کننده سر خود دارد که با باتری کار می کند.
یک نوع آن برای ولتاژهای مختلف مندرج شده و چوب پرچ (استیک) آن قابل تنظیم برای هر ولتاژ می باشد.
قبل از استفاده باید با دستمال پارچه ای تمیز شود تا آلوده و مرطوب نباشد.
هنگام استفاده از آن باید از دستکش عایق استفاده کرد .
باید توجه داشت که گاهی اتصال مستقیم ان به مدارهای برقدار موجب سوختن یا تضعیف آن می شود و باید این فازمتر را در حوزه مدار وارد کرد.
چوب پرچ از این وسیله در اندازه های مختلف معمولاً 40/2، 3 متری و غیره برای کار بر روی شبکه های برق هوایی یا ایستگاه های برق و به خصوص برای قطع و وصل کت اوت فیوزهای خطوط بیست کیلوولت استفاده می شود.
چوب پرچ تا محلی که ولتاژ را به خوبی تحمل می کند و احتمال نشت جریان بر آن بسیار ضعیف است، با یک حلقه قرمر رنگ یا یک لاستیک بشقابی مشخص شده که نباید دست را از آن فراتر برد.
بعضی از چوب پرچها به صورت یکپارچه و ثابت و برخی دیگر بیش از یک تکه و به صورت کشویی هستند که متناسب با ارتفاع مورد نظر می توان از آن استفاده کرد.
معمولاً برای ولتاژهای 11 تا 33 کیلوولت به کار می رود.
باید از کثیف شدن، زخمی شدن یا خش دار شدن آن جلوگیری کرد و حتماً قبل از هر بار استفاده آن را تمیز نمود، بهتر است هر چند مدت یک بار آزمایش شود تا از عایق بودن آن مطمئن شد.
تفنگ پرتاب سیم تفنگ پرتاب سیم (یا تفنگ آزمایش خط) جهت آزمایش و اطمینان از بی برقی خطوط هوایی فشار متوسط توزیع به کار می رود و معمولاً دارای یک تیر یا نیزه، یک قرقره سیم فولادی نازک و سبک و یک تفنگ فنری است.
برد این تفنگ به وسیله پیچی که بر روی آن تعبیه شده، قابل تنظیم است.
طریقه استفاده: 1- ابتدا میله مخصوص اتصال زمین را در محلی مناسب نزدیک شبکه می کوبیم و سیم فولادی را به آن اتصال می دهیم.
2- سیم مخصوص تفنگ را مطابق شکل شماره 50 در زیر شبکه پهن کرده سر دیگر آن را به تیر می بندیم.
3- تیر را در تفنگ قرار می دهیم و با فشار دادن سر آن بر زمین، تفنگ را شارژ یا پر می کنیم.
3- تفنگ را روی شانه قرار می دهیم و با زاویه 35 درجه رو به شبکه و پشت به باد شلیک می کنیم؛ به طوری که سیم تفنگ روی هر سه فاز بیفتد.
تذکر: - نباید از تفنگ پرتاب سیم در مناطق داخل شهر و محل های شلوغ استفاده شود.
- نباید برای آزمایش بر روی خطوط دو مداره یکی از مدارهای آن برقدار است، به کار رود.
در مواقع عدم استفاده از تفنگ نباید آن را پر کرد و در صورتی که سهواً پر شد باید بلافاصله نیزه را از آن خارج کرد.
- نباید تفنگ را سهواً یا عمداً در حالی که پر است، به طرف کسی نشانه گرفت.
اگر تنها یکی از سیم های فاز شبکه فشار متوسط هوایی برقدار باشد و سیم تفنگ را بدون اتصال زمین کردن بر روی شبکه پرتاب کنیم، هر سه سیم شبکه دارای یک فاز برق خواهند شد.
در این حالت سیم تفنگ نمی سوزد و بسیار خطرناک می شود (زیرا هر سه هادی فاز هم پتانسیل خواهند بود).
فرش عایق بهتر است در ایستگاه های زمینی به هنگام قطع و وصل فیوزها یا کلیدهای برق، به خصوص فیوزها و کلیدهای فشار متوسط و قوی، از فرش لاستیکی استفاده کرد تا از تخلیه احتمالی جریان از طریق بدن انسان به زمین جلوگیری شود.
دستگاه اتصال زمین موقت به هنگام کار بر روی خطوط سرد یا بی برق، اعم از هوایی یا زمینی، باید پس از قطع برق از ایستگاه یا منبع تعذیه مربوط و آزمایش و اطمینان از بی برقی خطوط در شرایطی که هنوز سیم تفنگ بر روی خط هوایی قرار دارد، گروه اجرایی دو طرف حوزه ماری را اتصال زمین موقت کند.
بدین منظور ابتدا میله زمین در نقطه مناسبی نزدیک خط (حتی الامکان در نقطه خاکی و مرطوب) کوبیده می شود و سیم اتصال زمین به آن وصل شده پس از صعود از پایعه با استفاده از چوب پرچ های مخصوص دستگاه، گیره ها یا بست های اتصال زمین بر روی یکایک فازها بسته می شود.
برای اتصال زمین کردن موقت مدارهای فشار ضعیف توزیع نیز دستگاه اتصال زمین موقت وجود دارد؛ اما به راحتی می توان با استفاده از یک سیم مسی مناسب، سیم نول شبکه را به دیگر سیم های شبکه، اعم از سیم روشنایی معابر و سیم های فاز بست.
البته باید از قطع برق به وسیله آزمایش با ولت متر یا فازمتر اطمینان یافت و سپس اتصال زمین کرد.
باز کردن اتصال زمین موقت باید ابتدا گیره یا اتصال سیم های فاز و سپس گیره سیم زمین را باز کرد.
تدابیر ایمنی در این فصل برخی از مهمترین دستور عمل ها و تدابیر ایمنی کار با سیستم های برق تشریح می شود.
1- کارهای خطیر نظیر تعمیرات و راه اندازی تنها به افراد کار آزموده و متخصص محول گردد.
2- کلیه وسایل الکتریکی باید به چراغ علامت دهنده مجهز باشند تا از خاموش یا روشن بودن آنها آگاه شویم.
3- وسایل الکتریکی را به فیوزها یا قطع کننده مجهز کنید و هر چند وقت یک بار وسایل ایمنی را بازرسی نمایید.
4- محل عبور خطوط برق به خصوص برق فشار قوی را حفاظ بندی کنید.
5- هنگام استفاده از نردبان و جرثقیل لازم است احتیاط لازم جهت عدم برخورد با مدار برق انجام گیرد.
6- در صورت عمل کردن وسایل حفاظتی، نظیر فیوز یا قطع کننده، باید قبل از راه اندازی مجدد علت عمل کردن آن بررسی و اشکال آن برطرف شود؛ در غیر این صورت از راه اندازی مجدد آن خودداری کنید.
7- در محوطه وجود گاز قابل اشتعال یا انفجار، کلیه وسایل الکتریکی و به خصوص کلیدهای برق باید از نوع ضد جرقه انتخاب شوند.
همچنین تانکرها و مخازن حاوی مواد قابل اشتعال باید دارای اتصال زمین باشد، به خصوص هنگام بارگیری و تخلیه.
8- در صورت وقوع آتش سوزی وسایل الکتریکی به هیچ وجه از آب استفاده نکنید و تا حد امکان قبل از شروع اطفای حریق، ابتدا جریان برق را قطع نمایید.
دستورات کلی حفاظتی 1- هرگز تردید نکنید که آیا مداری دارای جریان برق است یا نه؛ هر مداری را تا هنگامی که برقدار نبودن آن ثابت نشده، حامل جریان برق فرض کینید.
2- هنگام کار با وسایل الکتریکی تجهیزات حفاظتی لازم، از قبیل دستکش لاستیکی، زیرپای عایق، انبرهای فیوزگیر، ابزار آلات عایق و امثال آنها را مورد استفاده قرار دهید.
3- قبل از شروع به کار در مدارهای الکتریکی ابتدا جریان برق را از کلید اصلی قطع کرده و اخطار لازم را روی کلید نصب کنید.
این عمل از وصل شدن جریان برق را وسیله شخص دیگری حلوگیری خواهد کرد.
سپس انتهای کابل یا سیم تغذیه مدار را حتی الامکان باز و حتماً به وسیله رشته سیم های مجزا به شبکه اتصال دهید.
قبل از بستن مجدد کلید، اطمینان حاصل کنید که کسی با تجهیزات یا سیم های الکتریکی کار نمی کند و تمامی ابزارها و سیم های زمین جمع آوری شده است.
4- تجهیزات الکتریکی یا سیم کیش های برقی موقت را به طور سالم و مطمئن و یا اصول صحیح کار گذارید.
5- هرگز فیوزهای سوخته را با سیم یا فلزات دیگر به کار نیندازید و حتماً آنها را تعویض کنید.
6- هرگز اجازه ندهید که شخصی به تنهایی در مدار الکتریکی کاتر کند.
7- بازرسی الکتریکی مرتبی را توسط اشخاصی کار آزموده ترتیب دهید.
8- همیشه از تأثیرات خازنی ترانسفورماتورها و سایر دستگاه های فشار قوی احتراز نمائید و قبل از شروع به کار، آنها را قطع و سپس تخلیه کنید.
9- هرگز چشم های خود را در معرض قوس های الکتریکی قرار ندهید.
در قوس های الکتریکی اشعه ماوراء بنفش با طول موجهایی وجود دارد که نگاه کردن به آنها حتی برای ندت بسیار کوتاهی برای سلامت چشم مخاطره انگیز است.
10- هرگز کلید را آرام و با تردید وصل نکنید؛ بکوشید همیشه آن را سریع و با اطمینان بیندید.
نجات شخص برگرفته از مدار برق 1- قطع مدار برق 2- رها کردن از مدار 3- تنفش مصنوعی و ماساژ قلبی 4- رساندن به پزشک 1- قطع مدار برق حوادث ناشی از برق می تواند در جاهای مختلف اتفاق بفتد.
روی شبکه های هوائی، داخل پست های زمینی، هنگام نزدیک شدن به تابلوهای توزیع، موقع انجام کار در منازل، روی نردبان ها و غیره.
به هر حال در هر کجایی که برق گرفتگی رخ دهد، آن مدار به کلید اصلی یا تابلو توزیع وصل است.
اگر دستگاه های حفاظتی دقیق باشد، معمولاً باید هنگام بروز حادثه برق قطع شود، اما چون بدن انسان در مقابل 50 ولت و 25 میلی آمپر بیش تر نمی تواند مقاومت کند، زمانی که این ولت و جریان از بدن عبور می کند دستگاه های حفاظتی قادر به قطع نیستند و به صورت برقدار باقی می مانند.
پس فرد نجات دهنده برای این که خود دچار حادثه نگردد باید اولین اقدامی که برای شخص برق گرفته انجام می دهد قطع مدار برق باشد.
2- رها کردن از مدار الکتریکی در مواقع رها کردن مصدوم از اتصال فشار ضعیف با بودن برق مواظب خود باشید.
روی ماده عایقی مانند زیرپائی پلاستیکی، چوب خشک، نایلون یا مشمای خشک بایستید و به کمک وسایلی از قبیل دستکش لاستیکی، لباس کار و مقداری طناب، محل ارتباط بدن شخص را از مدار جدا سازید.
3- تنفس مصنوعی و ماساژ قلبی مصدوم را به پشت بخوابانید و بلوز کار یا کت خود را تا کنید و با قرار دادن آن زیر شانه، به طوری که سر به عقب کشیده شود، پهلوی سر مصدوم قرار گیرید و تنفش مصنوعی و ماساژ قلبی انجام دهید.
4- رساندن به پزشک با آمبولانس در هر حادثه ای ممکن است پس از قطع برق، شخص حادثه دیده نجات کامل یابد و هیچ احتیاجی به رها کردن از مدار یا تنفس مصنوعی نداشته باشد.
در این صورت شخص نجات دهنده باید مورد چهارم، یعنی رسانیدن به پزشک را حتماً انجام دهد؛ زیرا ممکن است برای مدت کوتاهی وقفه قلبی یا وقفه تنفسی مصدوم بر طرف شود، ولی پس از مدت زمانی دوباره تشدید گردد یا در موقع رفتن به منزل و استراحت کردن دچار ناراحتی قلبی یا تنفسی شود و حتی فوت کند.
پس باید در هر مرحله شخص برق گرفته را به پزشک رسانده؛ حتی در حادثه های برق گرفتگی که منجر به سوختگی قسمتی جزیی از بدن شده باشد.