این نوع مالیات را افرادی که اصطلاحا به آنها کسبه، اصناف، پیشه وران، صنعت گران گفته می شود و یا سایر افرادی که به صورت شخص حقیقی بابت درآمد حاصل از اشتغال به مشاغل آزاد و بطور انفرادی یا با مشارکت مدنی پرداخت می نمایند تشکیل می دهند.
کسبه، بازرگانان، صاحبان بیمارستانها، دفاتر اسناد رسمی و پزشکان و دندانپزشکان ، وکلا و کلیه مشاغلی که در ماده 96 قانون مالیاتهای مستقیم مصوب 3/12/66 و اصلاحیه مصوب 27/11/1380 ذکر شده اند مشمول فصل مالیات بر درآمد مشاغل هستند.
رسیدگی و نحوه تعیین درآمد مشمول مالیات مشاغل نحوه تعیین درآمد مشمول مالیات الف – با قبولی دفاتر و یا قبولی درآمد مشمول مالیات مندرج در اظهارنامه .
(سایر درآمدها + فروش کالا و خدمات) = (استهلاک + هزینه ها) - درآمد مشمول مالیات ب – از طریق علی الرأس در صورت عدم رعایت موارد زیر ، درآمد صاحبان مشاغل به صورت علی رأس تشخیص خواهد شد.
ب-1- درصورتی که تا موعد مقرر ترازنامه و حساب سود و زیان و یا حساب درآمد و هزینه و حساب سود و زیان، حسب مورد تسلیم نشده باشد.
ب – 2- درصورتی که مؤدی به درخواست کتبی اداره امور مالیاتی مربوط از ارائه دفاتر و یا مدارک حساب در محل کار خود خودداری نماید.
ب – 3- درصورتی که دفاتر و اسناد و مدارک ابرازی برای محاسبه درآمد مشمول مالیات به نظر اداره امور مالیاتی غیرقابل رسیدگی تشخیص شود و یا به علت عدم رعایت موازین قانونی و آئین نامه مربوط مورد قبول واقع شود.
تکلیف مؤدیان صاحبان مشاغی که مکلفند اسناد و مدارک مثبته برای تشخیص درآمد مشمول مالیات خود را نگاهداری کنند به سه گروه به شرح ذیل تقسیم می شوند.
الف – صاحبان مشاغلی که مکلف به ثبت فعالیتهای شغلی خود در دفاتر روزنامه و کل موضوع قانون تجارت هستند، مانند بازرگانان ، صاحبان موسسات حسابرسی، حسابداری، مهندسی، تبلیغاتی و بازاریابی و حمل و نقل موتوری ...
و صاحبان کارخانه ها و واحدهای تولیدی، بیمارستانها، متلها و هتلها ، مراکز آموزشی و...
و بانکداران و عمده فروشیها و...
(ماده 96ق.م.م) ب – صاحبان مشاغلی که مکلف به ثبت فعالیتهای شغلی خود در دفاتر درآمد و هزینه می باشند مانند : صاحبان کارگاههای صنعتی، مشاغل ساختمانی، مراکز فرهنگی، سینماها، مشاغل فیلمبرداری، مهمان سراها، دفاتر اسناد رسمی، آزمایشگاهها، نمایشگاههای اتومبیل ، تعمیرگاه های مجاز و...
سازندگان و فروشندگان طلا و جواهر و عاملان فروش و فروشنده آهن آلات و دلالان و حق العمل کاران و..
(ماده 96 ق.م.م) ج –صاحبان مشاغلی که مشمول مقررات بندهای (الف) و (ب) فوق نیستند و مکلفند صورت خلاصه وضعیت درآمد و هزینه خود را طبق نمونه های تعیین شده از طرف سازمان امور مالیاتی نگاهداری کنند.
صاحبان مشاغل مکلف اند اظهارنامه مالیاتی مربوط به فعالیتهای شغلی هر سال خود را تا آخر تیرماه سال بعد به اداره امور مالیاتی محل شغل خود تسلیم و مالیات متعلق را به نرخ ماده 131 پرداخت نمایند.
اظهارنامه مالیاتی صاحبان مشاغل شامل ترازنامه و حساب سود و زیان با حساب درآمد و هزینه یا خلاصه وضعیت درآمد و هزینه حسب مورد خواهد بود.
صاحبان مشاغل مکلفند ظرف مدت چهارماه از تاریخ شروع فعالیت مراتب را کتبا به اداره امور مالیاتی محل اعلام نمایند.
نرخ مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی موضوع ماده 131 تا میزان 30.000.000 ریال درآمد مشمول مالیات سالانه به نرخ 15% تا میزان 100.000.000 ریال نسبت به مازاد 30.000.0000 به نرخ 20% تا میزان 250.000.000 ریال نسبت به مازاد 100.000.000 به نرخ 25% تا میزان 1.000.000.000 ریال نسبت به مازاد 250.000.000 به نرخ 30% نسبت به مازاد یک میلیارد ریال به نرخ 35% معافیت مالیاتی و هزینه های قابل قبول معافیت مالیاتی درآمد سالانه مشمول مالیاتی صاحبان مشاغل که اظهارنامه مالیاتی خود را در موعد مقرر تسلیم کرده اند تا میزان معافیت سال 1384- 22.800.000 ریال از پرداخت مالیات معاف و مازاد آن به نرخ ماده 131 مشمول مالیات خواهد بود.
هزینه های قابل قبول هزینه درمانی پرداختی هر مؤدی بابت معالجه خود یا همسر و اولاد و پدر و مادر و برادر و خواهر تحت تکفل در یک سال مالیاتی و با رعایت شرایط مندرج در ماده 137 قانون مالیاتهای مستقیم از درآمد مشمول مالیات مؤدی کسر می گردد (جهت اخذ اطلاعات کامل تر با وحدهای مشاوره مالیاتی تماس حاصل نمایید) مراجع حل اختلاف در مواردی که برگ تشخیص مالیات صادر و به مودی ابلاغ می شود، چنانچه مؤدی نسبت به آن معترض باشد می تواند ظرف سی روز از تاریخ ابلاغ شخصا یا بوسیله وکیل تام الاختیار خود به اداره امور مالیاتی مراجعه و با ارائه دلایل و اسناد و مدارک کتبا تقاضای رسیدگی مجدد نماید.
در صورتی که دلایل و اسناد و مدارک ابزاری در تعدیل درآمد مورد توافق رئیس امور مالیاتی و مؤدی قرار گیرد درآمد مشمول مالیات تعیین شده قطعی می گردد.
هرگاه دلایل و اسناد و مدارک ابزاری در رد یا تعدیل درآمد مندرج در برگ تشخیص موثر واقع نگردد پرونده به هیأت حل اختلاف مالیاتی ارجاع خواهد گردید و رأی هیأت با اکثریت آراء قطعی و لازم الاجرا است.
مؤدی ظرف یکماه از تاریخ ابلاغ رأی قطعی هیأت حل اختلاف مالیاتی می تواند به استناد عدم رعایت قوانین و مقررات موضوعه یا نقص رسیدگی، با اعلام دلایل کافی به شورای عالی مالیاتی شکایت و نقص رأی و تجدید رسیدگی را درخواست کند.
تشویقات و جرائم مالیاتی تشویقات اشخاص حقیقی موضوع بندهای الف و ب در صورتی که سه سال متوالی ترازنامه و حساب سود و زیان و دفاتر آنان مورد قبول قرارگرفته باشد و مالیات هر سال را در سال تسلیم اظهارنامه بدون مراجعه به هیأت حل اختلاف پرداخت کرده باشند پنج درصد مالیات بعنوان جایزه خوش حسابی تعلق گرفته و همچنین جایزه پرداخت قبل از موعد به ازای هر ماه 1% یک درصد مالیات خواهد بود.
جرائم مالیاتی پرداخت مالیات پس از سررسید مقرر موجب تعلق جریمه ای معادل 5/2% مالیات به ازای هر ماه خواهد بود.
جریمه عدم تسلیم اظهارنامه مشمولین بندهای الف و ب ماده 95 معادل 40% مالیات بوده و مشمول بخشودگی نمی گردد و جریمه عدم تسلیم ترازنامه و حساب سشود و زیان یا عدم ارائه دفاتر 20% مالیات برای هر یک از موارد مذکور خواهد بود.
جریمه عدم تسلیم اظهارنامه برای مشمولین بند ج 10% مالیات خواهد بود.
چنانچه صاحبان مشاغل ظرف مدت چهارماه شروع فعالیت خود را به اداره امور مالیات اعلام ننمایند مشمول جریمه ای معادل 10% مالیاتی قطعی و از کلیه تسهیلات و معافیت های مالیاتی از تاریخ شناسایی توسط اداره امور مالیاتی محروم خواهند گردید.
سازمان امور مالیاتی می تواند از خروج بدهکاران مالیاتی که بدهی قطعی شده آنها از ده میلیون ریال بیشتر است از کشور جلوگیری نماید.
مالیات بر مشاغل الف صاحبان مشاغلی که به موجب این قانون مکلف به ثبت فعالیتهای شغلی خود در دفاتر روزنامه وکل موضوع قانون تجارت هستند و باید دفاتر و اسناد و مدارک مربوطه را با رعایت اصول و موازین و استانداردهای پذیرفته شده حسابداری نگاهداری کنند .
ب صاحبان مشاغلی که برحسب این قانون مکلف به ثبت فعالیتهای شغلی خود در دفاتر درآمد وهزینه می باشند .
نمونه های دفاتر مذکور توسط سازمان امور مالیاتی کشور تهیه می گردد .
ج صاحبان مشاغلی که مشمول مقررات بندهای ( الف ) و ( ب ) فوق نیستند مکلفند صورت خلاصه وضعیت درآمد و هزینه خود را طبق ضوابط ونمونه های تعین شده از طرف سازمان امور مالیاتی کشور نگاهداری کنند .
ماده 93 : درآمدی که شخص حقیقی از طریق اشتغال به مشاغل یا به عناوین دیگر غیر از موارد مذکور در سایر فصل های این قانون در ایران تحصیل کند پس از کسر معافیت های مقرر در این قانون مشمول مالیات بردرآمد مشاغل می باشد .
تبصره - درآمد شرکت های مدنی ( اعم از اختیاری یا قهری ) و همچنین درآمدهای ناشی از فعالیت های مضاربه در صورتی که عامل ( مضارب ) یا صاحب سرمایه شخص حقیقی باشد تابع مقررات این فصل می باشد .
ماده 94 : درآمد مشمول مالیات مودیان موضوع این فصل عبارت است از کل فروش کالا و خدمات به اضافه سایر درآمدهای آنان که مشمول مالیات فصول دیگر شناخته نشده پس از کسر هزینه ها و استهلاکات مربوط طبق مقررات فصل هزینه های قابل قبول و استهلاکات .
ماده 95 : صاحبان مشاغل موضوع این فصل مکلف اند اسناد و مدارک مثبته کافی برای تشخیص درآمد مشمول مالیات خود نگاهداری کنند .
صاحبان مشاغل از لحاظ تشخیص درآمد مشمول مالیات به گروه های زیر تقسیم می شوند : الف : صاحبان مشاغلی که به موجب این قانون مکلف به ثبت فعالیت های شغلی خود در دفاتر روزنامه و کل موضوع قانون تجارت هستند و باید دفاتر و اسناد و مدارک مربوط را با رعایت اصول و موازین و استانداردهای پذیرفته شده حسابداری نگاهداری کنند .
الف ـ صاحبان مشاغلی که بـه موجب این قـانون مکلف به ثبت فعالیتهای شغلی خود در دفاتر روزنامه وکل موضوع قانون تجارت هستند و باید دفاتر و اسناد و مدارک مربوطه را با رعایت اصول و موازین و استانداردهای پذیرفته شده حسابداری نگاهداری کنند .
ب ـ صاحبان مشاغلی که برحسب این قـانون مکلف به ثبت فعـالیتهای شغلی خود در دفاتر درآمد وهزینه می باشند .
ج ـ صاحبان مشاغلی که مشمول مقررات بندهای ( الف ) و ( ب ) فوق نیستند مکلفند صورت خلاصه وضعیت درآمـد و هزینه خود را طبق ضوابط ونمونه های تعین شده از طرف سـازمان امـور مـالیاتی کشور نگاهداری کنند .
ب : صاحبان مشاغلی که بر حسب این قانون مکلف به ثبت فعالیت های شغلی خود در دفاتر درآمد و هزینه می باشند .
نمونه های دفاتر مذکور توسط سازمان امور مالیاتی کشور تهیه می گردد و در دسترس قرار می گیرد .
ج : صاحبان مشاغلی که مشمول مقررات بندهای (الف) و (ب) فوق نیستند مکلف اند صورت خلاصه وضعیت درآمد و هزینه خود را طبق ضوابط و نمونه های تعیین شده از طرف سازمان امور مالیاتی کشور نگاهداری کنند .
تبصره 1 - سازمان امور مالیاتی کشور در صورت تشخیص ضرورت تا پایان دی ماه هر سال فهرست مشاغل افزوده شده به بندهای (الف) و (ب) ماده (96) و مشمول از آغاز سال بعد را تهیه و از طریق تشکل های صنفی و درج آگهی در روزنامه رسمی و یکی از روزنامه های کثیرالانتشار به مودیان اعلام می دارد .
تبصره 2 - آیین نامه مربوط به روش های نگهداری دفاتر و اسناد و مدارک و نحوه ثبت وقایع مالی و چگونگی تنظیم صورت های مالی نهایی براساس نوع فعالیت و همچنین رعایت اصول و موازین و استانداردهای پذیرفته شده حسابداری توسط سازمان امور مالیاتی کشور با کسب نظر از جامعه حسابداران رسمی تهیه و به تصویب وزیر امور اقتصادی و دارایی خواهد رسید .
صاحبان مشاغل موضوع بند ( الف ) ماده 95 این قانون عبارتند از : 1- دارندگان کارت بازرگانی وکلیه واردکنندگان وصادرکنندگان .
2- صاحبان کارخـانه ها و واحـدهای تـولیدی که برای آنـها جواز تـاسیس و پروانه بهره برداری از وزارت خانه ذیربط صادر شده یا می شود .
3- بهره برداری معـادن 4- صاحبان موسـسات حسابرسی ، حسابداری و دفترداری خدمات مالی وارائه دهندگان خدمـات مدیریتی ، مشـاوره ای انفورماتیک، رایانه ای اعم از سخت افزاری ونرم افزاری وطراحی سیستم .
5- صـاحبـان مراکـز آموزشـی و پرورشـی ، آموزشگاهـهای آزاد مـدارس غیـر انتفـاعی ، دانشـگاهها و مراکز آمـوزشی عـالی .
6- صاحبان بیمارستانها – زایشگاه ها ، آسایشگاه ها ، درمانگاه ها و خانه های سالمندان .
7- صاحبـان متلها وهتلهای سه ستـاره و بالاتر .
8- بنکداران ، عمده فروشها ، فروشگاههای بزرگ ، واسطه های مالی ، نمایندگان توزیع کالاهای داخلی و وارداتی وصاحبان انبـارها .
9- نمایندگان موسسه های تـجاری و صنعتی ، اعم از داخلی و خارجی .
10-صـاحبان موسـسات حـمل ونقل موتوری، زمینی، دریایی و هوایی اعم از مسافری یـا بـاربـری .
11- صاحبان موسسات مهندسـی و مهندسـی مشاور .
12- صاحبان موسسات تبلیغـاتی وبازاریابی .
ب – صاحبان مشاغل موضوع بند ( ب ) ماده 95 این قانون عبارتند از : 1- صاحبان کارگاه های صنعتی .
2- صـاحبـان مشاغـل ساختمـانی ، تـاسیـسات فنـی و صنعتـی ، نقشه کشـی نقشه برداری ، محاسبات فنی ونظارت .
3- چاپخانه داران ، لیتوگرافها ، صحافها ، ارائه دهندگان خدمات چاپ و گرافیستها .
4- صاحبان مراکز ارتباطات رایانه ای .
5- وکلا ، کارشناسان ، مترجمان رسـمی دادگستری ، مشـاوران حقـوقی ، حسابداران رسـمی و اعضای سازمانهای نظام مهندسی .
6- مـحققان ، پژوهشگران و کارشنـاسان آزاد که به تـهیه و ارائـه طرحهای تحقیقاتی اشتغـال دارند .
7- دلالان ، حق العمل کاران وکارگزاران .
8- صاحبان مراکز فرهنگی – هنری ، فرهنگسراها ، کانونهای حرفه ای و انجمنهای صنفی و تخصصی .
9- صاحبان سینمـاها ، تـماشا خانه ها و مکانهای تفـریحی و ورزشـی .
10- صاحبان مشاغل فیلمبـرداری