تئاتر هنری بسیار قدیمی از زمان قرون وسطی وجود داشته است ولی سینما در حقیقت سالها بعد پدید آمد و در ابتدا ی کار به علت هجوم سیل عظیمی از مردم به سوی این هنر که برایشان جذاب بود باعث گشت کار تئاتر کسادگردد و مخالفانی برای سینما قدبرافراشتند و آن را ضدخلاق و ترویج دهنده فساد دانستند و در حقیقت نوعی جنگ میان نهاد قدیمی و جدید پدید آمد و بالاخره سینما پیروز شد با وجود سنگ اندازهای زیاد و ماندگار شد .
در نظر سطحی فیلمهای سینمایی داستانی شباهت نزدیک به نمایشهای تئاتر نشان می دهند ریشه فیلمها تجاری سالهای اولیه قرن حاضر را نیز باید در همین یافت اما از چند جنبه اساسی با تئاتر فرق دارد : سینما با لقوه توان بصری دقیق و روشنتر هنرهای تصویری را در خود دارد و به علاوه قابلیت روایی آن نیز از تئاتر بیشتر است .
در قلمرو روایی آن نیز از تئاتر بیشتر است .
در قلمرو روایی در امر روانشناسی و درامر رفتاری ویلیام وایل در گزینش نمایشنامه روبا ه های کوچک نوشته لیلیانی هلمن هیچ تردیدی به خود راه نداد و همه آن را باهمان تمامیت تئاتری خود به فیلم برگردانده .
مقوله سینما و تئاتر هر دو از جهاتی در هنر جایگاهی دارند و از جهاتی هم در مقوله لذت بدن انسان و به گونه ای سرگرم کردن وی می توان به حساب آورد ولی لذتی که از این دو انسان می برد بسیار با هم تفاوت دارند لذت تئاتر یک لذت والاتر و اصیل تر و حتی می توان گفت اختلافی تر از لذت فیلم دیدن در سینما می باشد ظاهراً و جدانمان بیدار می شود در حقیقت انگار سینما نوعی کاهش ناگزیر ولتاژ و اتصال کوتاه مرموز زیبایی شناختی ما را از تنش خاکی که بخش عمده تئاتر است محروم می سازد تفاوتهای شایان دیگری در این میان وجود دارد[1] «از هر نظر که بخواهیم به تئاتر و سینما نگاه بیندازیم در حقیقت از تمامی جهات به هم نزدیک اند و هم دوراند .
ولی در این میان برهم تاثیراتی متقابل دارند در سینما می توان با استفاده از فنون مختلف ما نند کم کردن یا افزودن سرعت روی هم قرار دادن تصویربا فیلمبرداری با حرکت دوربین روی[2] را نمی توان بر روی صحنه تئاتر نشان داد و به روشی آن را تقلید کند اما میتوان کاری را که در سینما انجام می گیرد و تئاتر توانسته آن را تقلید کند و آن فلاش یک است بازگشت به گذشته است و حتی بسیاری از کارگردانیان در تئاتر خود از فیلم های سینمایی استفاده نمودند مثل آیزنشتاین در یک نمایشنامه خود به نام زرنگترین که دم به تله می دهد که در سال 1924 به اجرا نهاد از صفحه هایی که به صورت فیلم پخش می شود استفاده نمود.» تئاتر بر سینما بسیار ژرف می باشد به طور کلی در بسیا ر از فیلمهای سینمایی میتوان تئاتر را لمس نمود مخصوصاً در فیلمهای خانوادگی و خصوصی و روانشناسی و باز میتوانیم ببینیم این فیلمها بر عکس فیلمهای پرجنب و جوش و بسیار چشمگیر بر تعداد محوری شخصیت متمرکز میشود و در مکانی بسته نقش خود را ایفا میکنند و روابط و کشمکشها را بسیار دقیق نشان میدهند مثل اینگماربرگمن فیلمساز یست که در آثار خود از صحنه تئاتری بهره برده است مانند صحنههای از زندگی زناشویی لبخندهای یک شب تابستان یا فریادها و نخها می توان تئاتر را کاملا حس نمود .
در نهایت به جای آنکه این دو وسیله بیان را رقیب یکدیگر بدانیم بهتر است که آنها راچون دوشکل نمایشی در نظر بگیریم که هر یک هنر خاص خود و توانایی غنی کردن یکدیگر را دارند .
پیش گفتار: غالبا از خود پرسیده ام که از صفحه تئاتر یا پرده سینما کدام یک را بیشتر دوست دارم معمولا پاسخ هر دوبوده است .
البته نفس کارچه روی صفحه و چه در پرده سینما یکسان است منتهی تنها ازنظر تکنیک با هم متفاوتند .
و زمانی که در روز جلسه اول تاریخ سینما قضیه تحقیق سینما و ....
مطرح گشت در ذهن خود فورا به سراغ سئوال قدیم خود که سینما و تئاتر چه تفاوت و شباهتی دارند و این موضوع را برای تحقیق انتخاب نمودم و منابع زیادی در این رابطه یافتم و برای سوال خود جوابی پیدا کردم و زمانی که خواستم به نگارش این تحقیق بپردازم دیدم گستردگی این تحقیق بسیار زیاد است، رفتم و این جوابی قانع کننده بسیار زیاد است پس تصمیم گرفتیم که ابتدا تئاتر این دو را نسبت به هم نوشته و بعد در مورد یک تفاوت شایان ذکر این دو که همان بازدیگر نیست رو مورد توجه قرار دهم و دراین تحقیق و به ایجاد رسیدم که تئاتر و سینما بسیار از هم تأثیر گرفتند در این منابع گاهی ذکر صحنهای از یک فیلم شده بو و من فورا به سراغ آن صحنه از فیلم رفته و شباهت آن تئاتر را می بافتم و تفاوتهای زیادی نیز دارند در حقیقت دلیل اصلی این که من در تحقیق خود بازیگری در سینما و تئاتر را باهم مقایسه کردم دلیل خواندن این جمله در کتاب سینما چیست آندره بازن بود: 1- در تئاتر وجود انسان بسیار اهمیت دارد ولی درام در سینما می توان بدون بازیگری باشد مثلا دری که به شدت بسته می شود رقص برگی در باد و امواجی که خود رابه ساحل می کوبند ومی توانند تئاتری دراماتیک را تشدید کنند در برخی از شاهکارهای سینما یی انسان تنها به صورت سیاهی لشکر است و به عبارت دیگر طبیعت نقش اول را ایفا میکند و انسان نقش دوم را مثل فیلم نانوک و مرد آرام موضوع مبارزه انسان با طبیعت است باز نمیتوان آن را با کنش تئاتری مقایسه کرد زیرا که سرچشمه و محرک اصلی کنش طبیعت است نه انسان».
و این جمله مرا واداشت تا به این برسم که تفاوت بازیگری در سینما و تئاتر در چه میباشد.
و علت دیگر این بود که من هرگز درک نکردم چرا بازیگر خوب تئاتر در سینما خوب کار نمیکند.
در هر صورت به طریقی به تمامی جوابها رسیدم ولی در جمع بندی مطالب بسیار مشکل داشتم زیرا مطلب بسیار گسترده بودند در هر صورت با تلاش زیاد این تحقیق را به پایان رساندم .
امیدوارم رضایت شما را جلب نمایم.
سینما حضوری غایب و تئاتر حضور زنده : بسیاری از منتقدان در غیر مادی بودن تصویر بر پرده سینما چیزی را دیده اندکه شگفتی عمیقتر هنرهفتم را تشکیل می دهد در حقیقت بسیار بر توهم در تئاتر تاکید شده است اما باز سینمایی با وجود تصویری دو بعدی بر روی پرده سفید تو هم انگیزتر است تصویر حضوری غایب است همه چیز در آن توهی است برجستگی عمق فضا مادیت اشیا و شخصیتهای فیلم :زیرا از تعدادی تصویر که مدتی روی پرده سینما می افتد برای ما توهم واقعیت را ایجاد می کند و دقیقا رویا می ماند .
شباهت میان تصویر سینما و تصویری که در خواب می بینیم زیاد است[3] «کرسبیتان متزا مورد تاکید قرار میدهند وی با شرح و بسط این شباهت نتیجه میگیرد که سینما بیش از سایر هنر پای تجسمی به بخش خیال و ضمیر ناخو د آگاه ما ارتباط دارد.
سینما هنر غایب و تئاتر هنر حضور است همه چیز در این تناقص خلاصه می شود در واقع اگر مجموعه عناصر دیداری و شنیداری را که کل نمایش تئاتر را تشکیل می دهند مورد بررسی قرار می دهیم ملاحضه می کنیم که این عناصر در سینما هم وجود دارد متن کلما سیون صداپردازی موسیقی لباس دکور حرکات بیان پیکر و بیان چهره آنچه که سینما کم دارد آزمون حضور است.[4] اتحاد میان بازیگران و تماشاگران آن گونه که در تئاتر است در سینمانمی تواند وجودداشته باشد درروی صحنه میان آفرینش و بازی هنر پیشگان و ارتباط تماشاگران که بازی بازیگران را می نگرند همزمانی وجود دارد ولی در سینما میان آفرینش فیلمبرداری صحنه و ارتباط «برپرده آوردن فیلم در برابر تماشاگران» فاصله وجود دارد این فاصله تنها زمانی نیست بلکه زیبا شناختی نیز هست زیرا صحنه به صورت متوالی گرفته نمی شود بعد از اتمام فیلمبرداری در جریان مونتاژ برخی صحنه یا جابه جا یا کوتا ه و حذف می شوند و با دستکاریهایی در رنگ صورت می گیرد .
قدرت تاثیر گذاری که در تئاتر با حضور فیزیکی بازیگر صورت می گیرد خیلی بیشتر از سینما است به همین علت نویسندگان تئاتر حق نمایش کارهای خشونت آمیز را در دوره کلاسیک نداشته ولی در سینما به راحتی و بی پرواتر صحنه های عاشقانه و خشونت آمیز را مینویسند نویسندگان و تماشاگران میبینند ولی اگر همان صحنه با را در تئاتر ببینند با بازیگران زنده می ریختند به هم.
پس مفهوم حضور زنده برای تشخیص تفاوت تئاتر و سینما اساسی است حتی در انگلستان تئاتر را تئاتر زنده می نامند در حالی که سالن سینما را کافی از تصاویر خوانده اند.
بازیگری در سینما و تئاتر : بازیگری با تمام وجود چهر قیانه صدای خود هنر آفرینی می کند وظیفه او این است که خویشتن را با نقشی که به عهده دارد یکی سازد صدا، طرز سخن گفتن حالتهای قیافه و به طو ر کلی همه اعمال و اندیشههای او با نقشی که دارد تطبیق کند با زیگر که خود موجود زنده است و ا ز خود اخلاقی و رفتاری دارد باید همه آنها را فراموش کند و همه وجود وضع قیافه و همه چیز و حتی احساس دیگری را نشان دهد و نقش یک انسان دیگر را باز ی کند .
بازیگر مثل هر انسان زنده صاحب صدا و چهره و قیافه و حالتی است که با سرشت او آمیخته است و متخصص به خود اوست .
1- «بازیگر این همه را تغییر میدهد تا بتواند خودش را با نفش که به عهده اش می گذارند تطبیق دهد.
با توصیف هگل در ورد بازیگری می توانیم بفهمیم که بازیگری کار چندان آسانی نیست وا ز خود گذشتگی بسیار می خواهد ولی نگرانی بی مورد است زیرا اگر فنون این هنر را بیاموزیم کار تا اندازه ای بسیار زیاد آسان می شود باقی می ماند تجربه شخصی فرد البته این نکته نیز حائز اهمیت می باشد که تکنیک تنها شرط نیست بلکه استعداد نیز دروجود افراد باید باشد.»[5] 2- «در بازیگری برروی صحنه مانند هر رشته هنری دیگر تکنیک در تکامل شکل بازی موثر است و به همین دلیل تکنیک چهارچوبی است که بر مبنای آن بازیگر نقش حددرا بنای موثر است و به همین دلیل تکنیک چهارچوبی است که بر مبنای آن بازیگر نقش خود را بنای مینهد و پایه اساس محکی دارد و هرزمان که به مشکلی برخورد میتواند به آن تکنیک تکیه کند.[6] استانسیلاویسکی: بما اینطور تعلیم میدهد که بازیگر باید در تمام مدت بازی از فکر اصلی که پشت شخصیت که او نقش او را ایفا میکند نهفته است آگاه باشد و این را مقدم ترین وظیفه خود بداند تکنیک در واقع وسیله علمی بازیگر است و به او کمک می کند که از عهده وظیفه مهمی بر آید .
آگاهی برتکنیک به بازیگر استعداد تدبیر و کاردانی می بخشد و به قوه خیال او پروبال می دهد ولی از طرفی دیگر اگر بازیگر فقط مهارت عملی نه استعداد ذاتی داشته با شد وتکنیک او هر چه قدر هم پربار باشد به او کمکی نمیتواند کمکی کند و این مسئله تکنیک در تئاتر بسیار مطرح تر می باشد زیرا بازیگر حالت خود را براساس نمایشنامه های مختلف عرض می کند و این کار نیاز مندیک نوع قابلیت انطباق است که با تجربه بدست می آید گاهی اوقات اجرای مکرر در نقش زیبایی.
تکنیک او را قوی می گرداند ولی انگیزه ای که درارای نقش می باشد فراموش کند در غیر اینصورت بازی او به سوی کلیشه کشیده می شود و این بدترین و نابخشوده ترین عیب است .
بازیگران بزرگ سینما و تاتر همیشه می گویند که روی صحنه که می رویم باید چنین تصور کنیم که از صحنه بی اطلاعیم و خود را متقاعد کنیم که با ذهن خالی روی صحنه آمده ایم و بیان هر مطلب یا چیزی تو جهان را به خود جلب می کند و به کلیه حواث و اتفاقات برایما غیر مترقبه و بانگاهی پرسشگرایانه باشد و نکته دیگر تسلط و اعتماد به نفس است عدم اطمینان و پریشان خیالی برای یک بازیگر همیشه موجب شکست است او باید در تمام نقشهای که بازی می کند تسلط و اعتماد به نفس داشته باشد در حقیقت مقوله بازنگری چه در سینما وچه در تئاتر نقشی ست متقابل و دو جانبه مانند بازی شطرنج حرکت یک بازیکن