اهمیت نظام آموزش و پرورش : نظام آموزش و پرورش بنا به ضرورت تغییرات اجتماعی یکی از سازمانهای پیچیده و بزرگ اجتماعی در هر کشوری محسوب می شود و با رشد و توسعه اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی پیوندی ناگسستنی دارد و به تدریج از یک حالت ساده ابتدایی به یک حالت پیچیده در آمده است .
ثمر بخشی این نظام از یک سو ، تبدیل انسانهای مستعد سالم ، بالنده ، متعادل و رشد یافته است و از سوی دیگر تامین کننده نیازهای نیروی انسانی جامعه در بخشهای متفاوت فرهنگی ، اجتماعی و اقتصادی است .
به دلیل چنین اهمیتی است که در عصر حاضر همه دولتهای جهانی از کوچک و بزرگ ، قدرتمند و ناتوان و صنعتی تا در حال توسعه ، پرداختن به آموزش و پرورش مردم خود را در شمار وظایف اساسی می دانند و برای همگان ، سراسری و حتی اجباری کردن آن ، تعهدات سنگینی در قانونهای اساسی و بنیاد خود می گنجانند و درصد زیادی از تولید ناخالص ملی و بودجه جاری کشور را به این امر اختصاص می دهند .
امروز به دلیل گسترش علوم و تجارب بشری و توسعه فن آوری و پیشرفتهای صنعتی ، گرایش به سازمانهای آموزش و پرورش امری فراگیر و جهانی شده است .
به حدی که یکی از شاخصهای مهم رشد هر جامعه را وسعت دامنه وظایفی می دانند که نظام آموزش و پرورش آن به عهده گرفته است .
استقبال روز افزون جوامع گوناگون از آموزش و پرورش سبب شده است که دولتهای مرکزی یا ایالتی یا محلی ، سعی کنند با اتخاذ سیاستهای بخردانه ، به آرمان مردم جامعه گوناگون از آموزش و پرورش عمومی و تخصصی میزان برخورداری از آموزش و پرورش عمومی و تخصصی متفاوتند .
مثلاً در برخی از کشورها آموزش و پرورش عمومی و اجباری تا پایان دوره متوسطه ، در بعضی تا پایان دوره راهنمائی و در برخی تا پایان دوره ابتدایی انجام می گیرد .
اهداف کلی آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران : یکی از مسائل مهم تربیتی ، مشخص کردن هدفهای تربیتی است .
فواید و نقش هدفهای رفتاری متعدند از جمله : 1- جهت تجربیات ، فعالیتها ، مطالعات و بحثهای معلم و شاگرد را تعیین می کنند .
2- نقطه ای را که کلیه فعالیتهای آموزش و پرورش به آن توجه دارند مشخص می سازند .
3- موجب پیشرفت دائمی هستند و در جنبه های مختلف رشد توافق و سازگاری ایجاد می کنند .
4- کوششهای افراد و گروههای مختلف شاگردان و معلمان ارزیابی پیشرفت شاگردان هستند .
5- راهنمای خوبی برای انتخاب وسازماندهی تجربیات مرکزآموزشی هستند .
6- پایه و اساس ارزیابی پیشرفت شاگردان هستند .
6-معلمان و شاگردان رابه شرکت در فعالیتهای متنوع تربیتی ترغیب می کند .
تعریف آموزش و پرورش دوره ابتدایی : درساختار آموزش و پرورش ایران در سال 1344 ، دوره ابتدایی به عنوان اولین مرحله آموزش و پرورش عمومی اعلام شده است .
در تعلیمات اجباری مصوب 1322 و مصوبات شورای عالی آموزش و پرورش مرتبط با دوره ابتدایی ، این دوره با اسامی گوناگون "تعلیمات ابتدایی " "تعلیمات اجباری " " آموزش همگانی " و "آموزش عمومی " مطرح شده است .
از این مفاهیم استنباط می شود که هر آنچه در این دوره آموخته می شود جنبه عام دارد و همه دانش آموزان به این سطح از آموزش و پرورش نیاز دارند .
آموزش و پرورش ابتدایی در ایران و مراکزی به نام دبستان انجام می گیرد و دبستان عبارت از یک واحد تربیتی که به وسیله یا با اجازه وزارت آموزش و پرورش برای تربیت کودکانی که در سنین شش تاده سال هستند تاسیس می شود .
اهمیت آموزش و پرورش دوره ابتدایی : مهم ترین دوره تحصیل در تمام نظامهای آموزش و پرورش جهان دوره ابتدایی است ، زیرا شکل گیری شخصیت و رشد همه جانبه فرد دراین دوره بیشتر انجام می گیرد .
دوره ابتدایی ، در رشد مفاهیم و معانی اموری که کودک در زندگی روزمره با آنها مواجه است به نقش مهمی برعهده دارد .
این دوره تداوم بخش تکوینی شناختی ، تربیتی و اجتماعی کودک که در خانواده پی ریزی شده است .
همچنین دوره ای است که در آن فرصت و موقعیت مناسبی برای تحصیل ، تربیت و یادگیری شیوه ارتباط صحیح با دیگران برای کودک فراهم می گدد و استعدادهای هر کودک به تدریج شکوفا می شود با توسعه فرهنگ و تمدن بشر ونیاز انسان به خواندن ، نوشتن و حساب کردن و غیره بتدریج برتعیم آموزش همگانی و بهره گیری از تعلیمات اجباری تاکید شده است در ایران تصمیم ایجاد آموزش همگانی و توجه به آموزش ابتدائی ضرورت دارد .
زیرا در قانون اساسی معارف ، فانون تعلیمات اجباری و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بر عمومی بودن ، اجباری بودن و رایگان شدن این دوره تاکید شده است وفراهم کردن شرایط تحصیل در این دوره از وظایف دولت برشمرده شده است .
از آنجا که گسترش دروه پیش دبستانی به دلایلی هم اکنون مقدور نیست و اکثر کودکان قبل از دبستان تحت تعلیم و تربیت والدین قرار دارند باید کودکان سنین شش تا ده سال نه تنها از آموزش و پرورش ابتدایی برخوردار شوند بلکه ضعفها و نارساییهای تربیتی ناشی از شرایط نامساعد خانواده نیز باید در این دوره جبران شود .
از آنجا که شرط ورود به دوره های تحصیلی بعدی گذراندن دوره ابتدایی است سرمایه گذاری برای این دوره و توجه به بهبود کمی و کیفی آن زمینه رابرای توفیق دانش آموزان در دوره های تحصیلی بعد فراهم کرده و افت تحصیلی و تربینی آنان را در این دوره ها کاهش می دهد .
گسترش دوره ابتدایی در شهر و روستا موجب می شودکه همه کودکان واجب التعلیمی بتوانند دراین دوره تحصیل کنند تابدین وسیله بتدریج بیسوادی در ایران ریشه کن شود .
دوره ابتدایی امکان می دهد تا اغلب ناتوانایی های یادگیری به شکل مشکلاتی درخواندن ، نوشتن و حساب کردن ظاهر شود .
این نوع مشکلات معمولاً قبل از ورود به مدرسه شناخته نمی شود .
ویژگیهای دانش آموزان دوره ابتدایی : دوره سوم کودکی تا حدود شش سالگی تا یازده سالگی است .در این دوره شخصیت کودک سازمان یافته تر و پیچیده تر می شود و از نظر جسمی و تواناییهای ذهنی و اجتماعی تغییرات مهمی دراو به وجود می آید .
ازاین رو شناخت کودکان دبستانی برای برنامه ریزان و مدیران و معلمان دوره ابتدایی ضرورت دارد .
درزیر به ذکر ویژگیهای بدنی و ذهنی کودک هفت تا ده ساله به منظور مشخص کردن اهداف دوره ابتدایی می پردازیم .
الف – ویژگیهای بدنی : هماهنیگ چشم دست کامل می شود .ماهیچه های کوچک کاملاً رشد می کنند ، سرع رشد دختران در این دوره از پسران بیشتر می شود ، رشد جسمی کودک به خصوص از نظر تکامل مراکز عصبی به جایی رسیده که می تواند به تحریکات رسیه از خارج پاسخهای کاملاً اختصاصی بدهد و غیره .
ب ) ویژگیهای ذهنی و تحول روانی : تقلید دراین دوره آگاهانه انجام می گیرد ، خودمیان بینی یا خود مداری کودک تعدیل می شود .
احساس مالکیت در او قوی می شود ، از تخیل به واقعیت نزدیک می شود ، کم کم آرامش و ثبات عاطفی پیدا می کند ، به حرف زدن علاقه فراوان دارد به رفاقت با کودکان دیگر و همسالان علاقه مند است وغیره .
اهداف دوره ابتدایی : آموزش و پرورش دوره ابتدایی فعالیتی نظام دار و هدفمند است ، از این رو صاحبنظران اهداف متعددی برای این دوره ذکر کرده اند .
در قانون اساسی معارف ایران مصوب 1290 به تعریف و هدف تاسیس مکتب و مدرسه اشاره شده و آمده است .
مکتب و مدرسه عبارت است از تاسیساتی که برای تربیت اخلاقی و علمی و بدنی ابناء نوع بشر دایر می گردد … براساس طرح نظام آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران در سال 1367 و در جهت اهداف کلی نظام ، اهداف دوره ابتدایی در سه حیطه شناختی ، عاطفی و روان – حرکتی از طرف کمیسیون پیش دبستانی و دبستان اعلام شده که در زیرچمئ هدف در پایه اول دوره ابتدایی و چند هدف در پایه های دوم تا پنجم ابتدای رابیان می کنیم .
اهداف دوره ابتدایی : آموزش و پرور ش دوره ابتدایی فعالیتی نظام دار و هدفمند است ، از این رو صاحبنظران اهداف متعددی برای این دوره ذکر کرده اند .
اهداف پایه اول دوره ابتدایی : الف ) اهداف شناختی : آموزش اطلاعات مقدماتی ، بهداشتی و ایمنی ، آموزش خواندن ، نوشتن ، حساب کردن و استدلال کردن ، یاددادن بعضی آیات ساده و سوره های کوچک قرآن کریم .
ب ) اهداف عاطفی : تقویت انگیزه آمدن به مدرسه ، علاقمند کردن کودک به درس خواندن و یادگیری ، یاد دادن کنترل و عواطف و ابراز آنهابهنحو مطلوب ج) اهداف روانی – حرکتی : پرورش دقت ، کنجکاوی و خلاقیت ، ایجاد عادات بهداشتی و ایمنی ، پرورش تن و روان و حفظ سلامت جسمی و روانی وشادابی کودک ، آشنایی بانماز .
اهداف پایه های دوم تا پنجم دوره ابتدایی : اهداف شناختی : یاد دادن قرآن مجید در سطح درست خوانی ، دادن اطلاعات لازم در زمینه واجبات دینی ، آموزش اطلاعات بهداشتی و ایمنی ، آشنا کردن دانش آموزان با قوانین و هنجارهای اجتماعی .
اهداف عاطفی : احترام گذاردن به بزرگسالان ، علاقمند کردن دانش آموزان به مطالعه ، علاقه مند کردن دانش آموز به فعالیتهای اجتماعی و تعاون اهداف روانی و حرکتی : ایجاد عادات بهداشتی و ایمنی ، آموزش عملی نماز ، ایجاد عادت به تعاون و رعایت حقوق دیگران .
دقت نظر در اهداف یاد شده و مبین این واقعیت است که هدفهای دوره ابتدایی بسیار مهم و اساسی است و مدیران ، معلمان و مربیان مدارس ابتدایی باید برای تحقق این هدفها تلاش گسترده ای داشته باشند و دانش آموزان این دوره را برای ورود به دوره تحصیلی بعدی آماده کنند .
کودکان دبستانی : از لحاظ وجودخارجی ، دروه دبستانی یکی از مراحلی است که رشد تدریجی داشته است .
در این دوره اطفال به کنترل بیشتر عضلات ظریفتر شن نائل می آیند ، و مهارت دست وبدنشان ، مخصوصاً در نیمه اول زندگی دبستانی درتمام جهات بسرعت رو به گسترش است .
بیماری بسیار کمتر از کودکستان آنها را به مدرسه دورنگه می دارد .
و اگر استراحت غذا و گرمای کافی داشته و بتوانند از یک هوش معقولی در خانه و مدرسه برخوردار باشند ، زندگی بانشاطی خواهند داشت ، و قادر خواهند بود توانائی و نشاط خود را برای مدت طولانی و به نحو روز افزونی حفظ کرده و پیوسته راغب باشند به معلومات مورد نیاز قواو استعدادهای خود برسند .
آرزوی یک طفل دبستانی این است که مانند بزرگتران خود رفتار کند و حتی اگر از روی تقلید هم باشد .
از تکرارکارها و تجارب آنها لذت می برد .
این امر به نوبه خود محرکی است که علاقه ها و فعالیتهای او را هدایت خواهد نمود .
طفل مایل است که بزرگترها ، مخصوصاً آنهائی را که دوست دارد او را بپذیرد و قبول کنند .
هر چند دختران و پسران می خواهند که مانند بزرگسالان باشند با این وجود توفیقشان دراین تقلید محدود است .
زیرا هنوز قادر نیستند که مقتضیات دورا پیش بینی نمایند و آنچه برایشان اهمیت واقعی دارد همان حال یا آینده نزدیکی است که پیش بینی آن برایشان آسان باشد .
کودکان برعکس بزرگسالان بندرت قادرندبرای مدتی به تفکر عمیق بپردازند بلکه صرفاً باتصور موفقیت مستقیماً و پی برند به جالب مقصود و هدف روی آورند اطفال علی رغم میل طبیعی وموافقت و علاقه خودبه حال و جهان معاصر دراین سنین شدیداًخیال پرداز هستند و می توانند با ابتکار و اصالت به ساختن بسیاری از چیزها مبادرت ورزند .
کتابهای درسی دوره ابتدایی : کتاب درسی درایران همواره مهمترین نقش را در آموزش و پرورش داشته و دارد .
همه ساله وزارت آموزش و پرورش برای دانش آموزان دوره های مختلف تحصیلی و دانشجویان مراکزتربیت معلم کتاب درسی تالیف و منتشر می کند .
معمولاً برای هر یک از موارد درسی دوره های مختلف تحصیلی کتاب درسی نوشته می شود .
تالیف چاپ و انتشار کتابهای درسی از وظایف وزارت آموزش و پرورش است و این امر در سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزش و پرورش انجام می گیرد و برابر مقررات باید با تایید شوار یعالی آموزش و پرورش منتشر شود .
برای معلمان مدارس بویژه در دوره ابتدایی کتاب راهنمای معلم نیز نوشته شده و انتشار می یابد .
روشهای آموزش و پرورش دوره های ابتدایی : در فرایند آموزش و پرورش روشهاو فنون تدریس و تربیت جایگاه مهمی دارد روش عبارت است از (راه انجام دادن هر کاری ) و