بودجه چیست؟
عبارتست از یک ابزار مدیریتی برای طراحی فعالیت های آینده مدیریت که شامل برآورد فروش, هزینه ها, تولید و غیره می باشد.
بودجه بندی برای مشخص کردن نتایج مورد انتظار کسب و کار و خطوط عملیاتی ممکنی که در آینده باید برای دست یابی به این نتایج پیموده شود انجام می شود.
نتایج مورد انتظار یا به صورت دوره های مالی و یا سایر ارقام از قبیل کمیت تولیدات برحسب واحد, نفر ساعت, ساعات کار ماشین و غیره برنامه ریزی می شوند.
بودجه بندی را می توان به صورت «پیش بینی برنامه عملیات بر اساس بازدهی مورد انتظار عملیات» تعریف نمود.
بودجه باید بر اساس نیازهای برآورد شده آتی برای یک دوره زمانی مشخص بنا شود.
بودجه باید با کمک اطلاعات آماری قبلی آماده شود.
بنابراین بودجه بندی را همچنین می توان به صورت زیر تعریف نمود : «پیش بینی و طرح ریزی دوره زمانی بعدی با استفاده از تجربه قبلی و گرایش های بازار و موقعیت فعلی».
بودجه از پیش استانداردهای عملکرد را برای هدایت کوشش ها و فعالیت ها در کسب و کار تأمین می کند.
از آنجا که بودجه ها استاندارد های عملکرد را تأمین می کنند, در نتیجه تبدیل به مبنائی برای کنترل می شوند.
کنترل مورد استفاده برای اجرای بودجه «کنترل بودجه» نامیده می شود.
بنابراین بودجه بندی به نقش برنامه ریزی مدیریت مربوط می شود, در صورتی که «کنترل بودجه» شامل نقش کنترل در سازمان می شود.
اهداف بودجه بندی : بودجه بندی اهداف اصلی زیر را دنبال می کند: .
ارزیابی دوره ای سیاست های مدیریت(1 ایجاد مبنائی برای بررسی دستاوردهای صنعت.
(2 .
کنترل هزینه ها در بخش های مختلف(3 ایجاد برنامه ای برای پیشرفت سیستماتیک.(4 اتخاذ مبنائی برای هزینه کردن سرمایه.(5 ایجاد مبنائی برای کنترل کارکرد بخش های مختلف مربوط به سازمان(6 (تجاری) از طریق بازبینی بازدهی و صرفه اقتصادی آنها .
مزیت های بودجه بندی : بودجه بندی به خاطر دارا بودن مزیت های زیر از هر نظر حائز اهمیت زیادی است: مسئولیت عملکرد بخش ها تثبیت می شود.
بنابراین کنترل لازم را (1 روی تغییر و تحول مسئولیت اعمال می کند.
موقعیت اقتصادی سازمان مربوطه مشخص و روشن می شود(2 کنترل عملکرد و بازدهی صنعت انجام می شود(3 با کنترل تمام سطوح سازمان, مدیریت بهبود می یابد.
بنابراین بازدهی(4 نیز بهبود می یابد.
در هنگام دریافت وام از بانک ها نشان دادن بودجه اهمیت زیادی دارد به طوریکه ما می توانیم از موقعیت مالی سازمان(5 مربوطه آگاه شویم .
به سیاست گذاری های دوره های آتی کمک می رساند.(6 تعیین نمودن قیمت محصول مفید است .(7 الزامات بودجه : به منظور آماده سازی بودجه, ملاحظات زیر باید رعایت شوند: تخصیص اختیار و مسئولیت : (a به منظور حصول یک بودجه بندی مطلوب, نظم و ترتیب مناسبی برای دادن مسئولیت و اختیار اتخاذ می شود.
به این منظور یک کمیته بودجه مرکب از نمایندگان تمام بخش های سازمان تشکیل می شده و یک متصدی بودجه به عنوان هماهنگ کننده منصوب می شود.
مسئولیت او گرفتن گزارشات دوره ای از بخش های مختلف و کنترل نمودن اینکه تمام بخش ها برآوردهای مربوط به خود را با داده های موید کافی آماده کنند می باشد.تعیین شفاف سیاست های شرکت : (b برای آماده سازی یک بودجه مطلوب, آگاهی از سیاست های شرکت اهمیت زیادی دارد.
پس از دانستن این سیاست ها, بودجه با در نظر گرفتن تأثیر سیاست ها در هر بخش آماده می شود.
:اطلاعات هزینه ها (c در هنگام آماده سازی بودجه, تمام اطلاعات مربوط به بودجه حائز اهمیت می باشند.
بودجه تنها پس از دانستن هزینه های تولید محصول و سایر سیاست های مربوط به حاشیه سود وغیره قابل آماده شدن است .
دسته بندی انواع بودجه : انواع اصلی و مهم بودجه عبارتند از ، فروش، تولید، مالی، سرمایه گذاری و موجودی نقدی که به قرار زیرند:(1) بودجه کل : در مورد سازمان های بزرگ, بودجه کل و مفصل بودجه بزرگی است .
بنابراین یک خلاصه جداگانه آماده می شود که مروری بر تمام طرح ها, سیاست ها و تأثیرات آنها بر روی سازمان تجاری را ارائه می کند.
بودجه خلاصه شده کل سازمان با عنوان «بودجه کل» نامیده می شود.
بودجه کل چارچوب عملکردهای قابل انتظار در بخش های مختلف سازمان تجاری را مشخص می کند.
هدف بودجه کل عبارت است از حفظ هماهنگی کلی در برنامه های تحت بودجه که همچنین توسط مدیران رده بالا برای اعمال کنترل موثر بر سازمان تجاری مورد استفاده قرار می گیرد.
برای تعیین بودجه کل, ابتدا بودجه بخش های مختف جهت ترکیب در بودجه کل تعیین می شود.
(2) بودجه فروش : این بودجه درآمدهای حاصل از محصولاتی که به احتمال زیاد فروخته خواهند شد و هزینه های فروش را ارائه می کند.
پیش بینی فروش می تواند بر اساس گزارشات دریافت شده از مدیر فروش انجام شود که کمیت تقریبی محصولاتی که احتمالاً در ناحیه وی به فروش خواهند رفت را مشخص می کند.
بودجه هزینه های فروش با برآورد هزینه های تبلیغات, تجزیه و تحلیل بازار, حقوق مدیران فروش, هزینه های دفتری وغیره آماده می شود.
گزارشات ثبت شده قبلی در آماده سازی بودجه فروش بسیار مفید واقع می شوند.
بودجه فروش نقطه شروع در برنامه ریزی بودجه است, زیرا فروش عبارتست از فعالیت های اصلی که به تمام فعالیت های اصلی دیگر در سازمان شکل می دهد.فروش و تولید فعالیت های اصلی یک سازمان تولیدی هستند و همه فعالیت های دیگر یک نقش کمکی را در سازمان ایفا می کنند.
بدون طرح ریزی فروش هیچگونه برآورد آتی درباره فعالیت های جانبی در سازمان قابل انجام نیست.
حتی بین دو فعالیت اصلی فروش و تولید, این فروش است که جریان تولید را در تمام سازمان تجاری تنظیم می کند.هدف اولیه سازمان تجاری عبارتست از کسب موقعیت خوب در بازار و این موقعیت بازار مستلزم آنست که فروش جایگاه بودجه شماره یک را داشته باشد.(3) بودجه تولید : این بودجه جهت حصول اطمینان از برآورده شدن نیازهای بخش فروش آماده می شود.
در این بودجه زمان تولید و زمان ارسال کالای تولید شده مشخص می شود.
این بودجه همچنین شامل پرداخت های احتمالی و نگهداری کالاهای تولید شده می باشد.
بودجه تولید با در نظر گرفتن نیازهای فروش و ظرفیت کارخانه آماده می شود.علاوه بر اینها, هدف بودجه تولید, تضمین اقتصادی بودن تولید محصولات و حداکثر استفاده از تسهیلات تولید از طریق یک عملیات روان می باشد هزینه تولید یک مسئله مهم در تولید است و اثر گذاری تلاش های برنامه ریزی را تعیین می کند.
راه اصلی کاهش هزینه ها همانا تضمین حداکثر استفاده از تسهیلات و امکانات تولید و حصول هماهنگی کامل در روابط کاری آنها می باشد و این همان کاری استکه در ساختار تولید انجام می شود.
این بودجه جهت حصول اطمینان از برآورده شدن نیازهای بخش فروش آماده می شود.
(4) بودجه مالی این بودجه خلاصه پول های دریافتی و پرداختی در طی دوره بودجه را ارائه می کند.
بودجه مالی, میزان سود و زیان و موقعیت نهائی موسسه را در انتهای دوره بودجه پیش بینی می کند.
بنابراین بودجه مالی به مدیریت در برنامه ریزی بلند مدت یاری می رساند.
این بودجه برای استفاده اعضای مدیریت رده بالا آماده می شود تا از میزان سود دهی یک برنامه بودجه بندی اطلاع یابند.
این بودجه کاربردی در سطوح پائین تر سازمان ندارد.
کنترل بودجه بدون کمک بودجه مالی قابل اعمال کردن نیست.(5) بودجه سرمایه گذاری : بودجه سرمایه گذاری با هدف یک سرمایه گذاری برنامه ریزی شده و به موقع در سازمان تجاری آماده می شود.
به منظور حصول اطمینان از در دسترس بودن به موقع سرمایه و برای اجتناب از بروز مانع در کارهای روزمره سازمان تجاری, این بودجه چارچوب سرمایه گذاری آینده در یک دوره بلند مدت را مشخص می کند.
برای بدست آوردن دستگاه های جدید, ماشین ها و سایر امکانات تولید, سازمان تجاری به سرمایه گذای اضافی نیازمند است.
سرمایه گذاری برای سالی که در پیش است طراحی شده و از طریق آماده سازی این بودجه تأمین می شود به خاطر این بودجه از تمام تنش ها و تقلاها اجتناب می شود و سازمان تجاری بدون آمادگی برای این وضعیت تحت فشار قرار نمی گیرد.(6) بودجه موجودی نقدی : بودجه موجودی نقدی به منظور برنامه ریزی دریافت ها و پرداخت های نقدی احتمالی در طی دوره زمانی بودجه آماده می شود.
این بودجه موقعیت موجودی را به صورت ماه به ماه و یا حتی در بعضی از وارد به صورت هفته به هفته تجزیه و تحلیل می کند.
هدف از بودجه موجودی نقدی حصول اطمینان از تأمین نقدینگی به صورت ثابت برای برآورده نمودن نیاز روز به روز سرمایه گذاری و پرداخت تعهدات جاری سازمان کسب و کار می باشد.
این بودجه از لحاظ مادی در جهت پرداخت های سنگین برای خرید دارائی های غیر منقول, پرداخت بهره و سود سهام در مواقع بازخرید اوراق قرضه و سهام بدون ایجاد هرگونه اختلالی در کارکرد عادی یک موسسه تجاری یاری می رساند.(7) سایر بودجه ها : علاوه بر بودجه های فوق الذکر, بعضی بودجه های دیگر هم در صنایع بزرگ تهیه و آماده می شوند.
این بودجه ها عبارتند از بودجه مواد اولیه, بودجه نیروی انسانی, بودجه تحقیقات و غیره .
خلاصه بودجه : برای آماده کردن یک «خلاصه بودجه», سه سند مختلف مانند (1) بودجه کل (2) اظهارنامه درآمدهای بودجه و (3) برگ موازنه بودجه مورد استفاده قرار می گیرند.
بودجه کل نتایج مورد انتظار تمام بودجه های حمایت کننده را به یکدیگر ملحق نموده و شامل اهداف فروش,اهداف تولید و اهداف سایر فعالیت ها می باشد.
بودجه کل به تنهائی قادر به نشان دادن سود زائی برنامه بودجه بندی نیست.
بنابراین به منظور اطمینان یافتن از درآمدهای آینده در طی دوره بودجه, «بودجه دخل و خرج» به شکل مناسبی تهیه می شود و در آن هم نتایج تجاری و هم نتایج خالص با اصطلاحات مالی بیان می شود.
گاهی هم لازم است که به جای آن یک اظهارنامه درآمدها به طور جداگانه برای برآورد نمودن درآمدهای آتی موسسه تجاری تألیف شود.
بودجه دخل و خرج ضرورتاً با موقعیت مالی سازمان تجاری که در برگ موازنه ذکر می شود رابطه دارد.
برگ موازنه بودجه برای نشان دادن اختلافات بین دارائی ها و بدهی ها که در اثر نتایج برنامه بودجه بندی بوجود می آید آماده می شود.
برگ موازنه بودجه و اظهارنامه درآمدهای بودجه با استفاده از داده های موجود در بودجه کل آماده می شود.این بدان معناست اظهارنامه درآمدها و برگ موازنه مالی آینده ترجمان «بودجه کل» هستند و این سه سند در مجموع «خلاصه بودجه» را تشکیل می دهند تا مدیریت رده بالا از آن به عنوان ابزاری برای کنترل سازمان تجاری استفاده کنند.
کنترل بودجه : از آنجا که ما قبلاً بودجه را با تعریف «برآورد نیازهای آتی فعالیت های سازمان تجاری طی یک دوره مشخص» مورد بحث قرار دادیم, بنابراین اتخاذ فرآیندی با نام کنترل بودجه بسیار مفید خواهد بود که عبارتست از «فرآیند مقایسه نتایج حقیقی با داده های بودجه مربوطه برای درک علت حقیقی اختلافات».
کنترل بودجه را همچنین به زیر تعریف کرد : «فرآیندی که یک استاندارد حقیقی را با نظارت دقیق حتی الامکان نزدیک به یک استاندارد از پیش تعیین شده نگه می دارد.»کنترل بودجه برای آگاهی از گستره منافع یا زیانهائی که در حال وقوع هستند مفید است.
مزیت ها : بودجه و کنترل بودجه مزیت های زیادی را برای عملکرد یک سازمان صنعتی تحت مسئولیت در بر دارد.
بعضی از نتایج مهم آن عبارتند از: .
اهداف سازمان تجاری را به وضوح مشخص می کند(1 .
به طرح ریزی برای دست یابی به این اهداف مدد می رساند(2 .
به تعیین سیاست های سازمان تجاری کمک می کند(3 اطلاعات کاملی را از پیش درباره مقدار سرمایه مورد نیاز برای دوره(4 زمانی بودجه در اختیار می گذارد.
به کنترل کردن موقعیت مالی موسسه تحت مسئولیت کمک می رساند.(5 به مدیریت در جهت کنترل نمودن دلائل عدم بازدهی کمک می کند.(6 همکاری در بین مقامات اجرائی مختلف را در جهت تعیین سیاست ها(7 و برنامه های آتی ارتقاء می بخشد.
.
به عنوان ابزاری برای مدیران اجرائی عمل می کند(8 مشخص می کند که چه وقت برای دست یابی به نتایج دلخواه به عمل(9 مدیران نیاز هست.
به اندازه گیری عملکرد هر بخش سازمان تجاری کمک می کند.(10 کنترل مدیریت را متمرکز می کند.(11 شرایط اساسی برای اعمال کردن کنترل بودجه: شرایط اساسی برای اعمال کنترل بودجه عبارتند از: تمرکز بر اهداف(1 ثابت بودن نمایندگان بخش ها (2 اهداف مناسب(3 دوره زمانی مناسب (4 ارتباط بین مقدمات برنامه ریزی (5 آمادگی انعطاف پذیری(6 تمرکز بر اهداف : (1 بودجه بندی باید بر مبنای اهداف و سیاست های سازمان تجاری انجام شود.
اگر اهداف در بودجه مورد تأکید قرار نگرفته باشند, بودجه تنها تلاش های بی هدفی را بر می انگیزد و تلویحاً به معنای چیزی بیش از پیش حسابرسی معاملات مورد انتظار در سازمان تجاری نیست.
لازم است