چکیده
سبک آرنوو ، سبکی تزیینی بود که در اکثر نقاط غرب اروپا و نیز ایالات متحده طی سال های دهه 1980 تا جنگ جهانی اول ظهور یافت و فراگیر شد . این سبک واکنشی بود در برابر گرایش تاریخ گرایانه ی فرهنگستانی سده ی نوزدهم میلادی و تلاشی بود جهت خلق یک سبک تازه نوین . این سبک که در آغاز ، جنبه ی تزیینی داشت ، بیشترین جلوه و نمود خود را در معماری ، هنرهای کاربردی و اشیاء هنری ظریف و کوچک ، آثار گرافیکی و تصویر گری یافت .
البته منشاء ریشه ی شکل گیری این سبک در انگلستان بود ، جایی که جنبش هنر و صنایع دستی سنت احیای هنرهای کاربردی را در واکنش به ماشینی شدن تولید و مصنوعات و احیای ارزش های از دست رفته ی قرون وسطایی ترویج می داد .
درآلمان به نام « یوگن استیل » باب شد در فرانسه به همین نام « آرت نو » ( هنر نو ) ، در اتریش بنام « انشعاب » در ایتالیا به نام « استیل لیبرتی » ( سبک آزاد ) و در اسپانیا به عنوان « مدرنسیتا » رواج یافت . در واقع سبک آرت نوو حقیقتا جنبه بین المللی یافت و طیف وسیعی از هنرمندان را در بر گرفت . از بردسلی – در انگلیس تا موشا در چک و تیفانی در آمریکا . از معماران پیشروی این سبک می توان به چارلز رنه میکنتاش در اسکاتلند – آنتونیو گائودی در اسپانیا – ویکتور هورتا در بلژیک اشاره کرد . گرچه سبک آرت نور کمتر تداعی گر سبکی در نقاشی و مجسمه سازی است ، ولی تاثیر آن را می توان در این دو حوزه هم مشاهده کرد ؛ مثلا در آثار – آنفرد گیلبرت و یان تروپ
برخی ازمحققین آرنوو را به خاطر زینتی بودن ، نمایش انحطاط اواخر قرن نوزدهم می دانند ؛ برخی دیگر باتوجه به تمایل آرنوو به ارزشهای معنوی و زیبایی شناختی آن را واکنشی در برابر انحطاط و ماده گرایی این دوران محسوب می کنند . نظریه اخیر پاسخی به تمایل آرنوو به ارزشهای معنوی و زیبایی شناختی است .
اقوام سلتی[1] : ساکن اروپای باختری از حدود 450 ق م تا حدود 650 ب م به تولید آثار هنری پرداختند . نقشهای منحنی غیر متقارن – که غالبا با صور حیوانی آمیخته اند – مشخصه اساسی این هنر است . آنها در زمینه های جواهر سازی ، فلز کاری ، سفالگری ، و حکاکی روی چوب فعالیت داشتند .))[2]
هنر سلتی فی نفسه یکی از جالبترین مراحل تاریخ هنر است . بر اثر اتفاقات تاریخی گوناگون ، شما لیترین نواحی اروپا – ایرلند و اسکاتلند و ایسلند و شمال اسکاندینادی – یک سبک ما قبل تاریخ اصیل را حفظ کردند . این سبک که در منطقه راین وسطی پدید آمد به وسیله ایلات سلتی در حال عقب نشینی به جزایر بریتانیا آورده شد ، و در ادواری که هجوم ایلات باقی خاک اروپا را در می نورید مشخصات این سبک در جزایر بریتانیا محفوظ ماند .
تزیین در ابتدای دوره سلتی خطی و هندسی و انتزاعی است ؛ آشنا ترین نوع آن عبارت است از نوار درهم بافته یا تزیین حصیری که شکل ساده آن روی سنگ قبرهای (( سلتی )) امروزی هم دیده می شود . خالصترین شکل آن در (( کتاب کلز )) که کتابی است خطی مربوط به قرن هشتم متعلق به دانشکده ترینیتی واقع در دوبلین می توان دید .
طراحی سلتی انتزاعی و بسیار پیچیده است . طرحهای خطی هندسی ، با حرکت مواج و مارپیچ فضای کار را ، با بافت بصری متراکم پر می کردند و رنگ های خالص و روشن در مجاورت هم به کار می رفت . الگوهای تزیینی انتزاعی و پیچیده سنت سلتی در طراحی نوشتار خانه صومعه راه یافت و بینش و تصور جدیدی از کتاب به وجود آمد . نقوش به هم بافته ای که با اشکال جانوران درست شده (( مارپیچ ) نام داشت . بیشتر این اشکال تخیلی یا بر اساس نمونه های قدیمتر است . طراح یا تصویر گر سلتی به مشاهده دقیق طبیعت نیاز نداشت
تاریخچه
Art Nouveau منشاء اصطلاح ، به نام فروشگاهی مربوط می شود که در سال 1895 توسط – زیگفرید بینگ معروف به ساموئل – در پاریس افتتاح شد . در کشورهای آلمان زبان این جذبش به نام یوگن استیل یا سبک جوان معروف شد . سبک آرنوو ، سبکی تزیینی بود که در اکثر نقاط غرب اروپا و نیز ایالات متحده ، طی سال های دهه 1980 تا جنگ جهانی اول ظهور یافت و فراگیر شد . این سبک واکنشی بود در برابر گرایش تاریخ گرایانه ی فرهنگستانی سده ی نوزدهم میلادی و تلاشی بود جهت خلق یک سبک تازه نوین . ویژگی تاب گیاهی و پیچک وار بود . این سبک که در آغاز ، جنبه ی تزیینی داشت ، بیشترین جلوه و نمود خود را در معماری ، هنرهای کاربردی و اشیاء هنری ظریف و کوچک ، آثار گرافیکی و تصویر گری یافت .
البته منشاء ریشه ی شکل گیری این سبک در انگلستان بود ، جایی که جنبش هنر و صنایع دستی سنت احیای هنرهای کاربردی را در واکنش به ماشینی شدن تولید و مصنوعات و احیای ارزش های از دست رفته ی قرون وسطایی ترویج می داد . این سبک به سرعت فراگیر شد و بخش اعظمی از اروپا را در نوردید و در هر کجا در کسوت نام جدیدی ظاهر شد . همان گونه که گفته شد
درآلمان به نام « یوگن استیل » باب شد در فرانسه به همین نام « آرت نو »
( هنر نو ) ، در اتریش بنام « انشعاب » در ایتالیا به نام « استیل لیبرتی » ( سبک آزاد ) و در اسپانیا به عنوان « مدرنسیتا » رواج یافت . در واقع سبک آرت نوو حقیقتا جنبه بین المللی یافت و طیف وسیعی از هنرمندان را در بر گرفت . از بردسلی – در انگلیس تا موشا در چک و تیفانی در آمریکا . گرچه سبک آرت نور کمتر تداعی گر سبکی در نقاشی و مجسمه سازی است ، ولی تاثیر آن را می توان در این دو حوزه هم مشاهده کرد ؛ مثلا در آثار – آنفرد گیلبرت و یان تروپ با این وجود با شروع جنگ جهانی اول دیگر کمتر نشانی از رواج آن در جایی مشهور بود در واقع سبک آرت نوو احیاگر سبک تزیینی رمانتیک باروک است و هدف آن نمایش ارزش های تزیینی خطوط منحنی بود ، چه در هیئت خطوط پر پیچ و خم گل و گیاه ( در آثار فرانسوی ، بلژِیکی و اسپانیایی ) و چه شکل خطوط هندسی ( در آثار انگلیسی آلمانی و اسکاتلند ی ) . آرت نو ، هم بازگشتی است به طبیعت و دنیای پیش از عصر صنعتی شدن و هم بازگشتی است به ارزش های از دست رفته ی پیشین . اما آرت نوو همچنین حرکتی پیشرو است که به خوبی طرز کار با مواد سنتی را می شناسد و
می داند آنها را چگونه در خدمت آفرینش خلاقه ی خود در می آورد . از همین رو سنگ های تزیینی که تا پیش از آن مظهر ثروت و اقتدار ر و در خدمت افراد متمول بود . در آرت نوو به خدمت اهداف نو آورانه و خلاقانه در می آید . ماده ی بی حرکت ، جان می گیرد و آکنده از انواع گیاهان ، جانوران افسانه ای و موجودات انسانی می شود . هنرمند آرت نوو چنان با سنگ کار می کند که گویی با خاک رس سرو کار دارد . پیکره ی خشک ، صلب و مستحکم بناها در آرت نوو به حرکت و جنبش در می آیند و با نقوش مارپیچ و پیچک وار و پر شاخ و برگ جان می گیرند . کلیسای ساگرادا نامیلیا در بارسلونا و عمارت آپارتمانی کازمیلا هر دو اثر معما ر مشهور اسپانیایی – آنتونی گائدی – نمونه های برجسته ای از این سبک هستند. همچنین به جنبش در آمدن فلز سرد آهن در دستان – ویکتورهورتا هویت نوینی به این ماده ی خام صنعتی زمخت بخشید . تزئینات خانه ی شخصی – امیل تاسل – و ورودی های ایستگاه متر و پاریس نمونه ا ی از آثار هستند .
ویژگی آرنوو خط اندام وار و گیاه مانند است . بارهایی آن از ریشه ها یا جاذبه زمین همان گونه که با نیرویی پر توان موج می زند یا حرکتی سیال و زیبا می یابد در تزئین تقسیم بندی و بیان فضا نیز توانا ست . نقشما یه هایی چون پیچک مو ، گلهای رز و نیلوفر و پیکرزن و پرندگان ( بخصوص طاوس ) از جمله عناصری است که معمولا با شکل این خط سازگار بوده است[1] .
شرح در مورد آرنوو
اگر ماهیت آرنوو را به تزیین محدود کنیم نقش نیرومند آن در تحول تمام جنبه های طراحی را نادیده گرفته ایم . آرنوو سبکی انتقالی است و از تاریخ گرایی که در طراحی قرن نوزدهم عنصر مسلط به شماره می رفت ، رو گردانید . تاریخ گرایی یعنی اکتفا کردن به کاربرد حقیرانه فرم و سبکهای قدیم به جای طرح صورنو در بیان حال . نوآوری به جای تاریخ گرایی نشست و آرنوو به مثابه اولین مرحله هنر مدرن رخ نمود . این سبک با زدودن روح تاریخ گرایی از طراحی راهگشای قرن بیستم گردید .
ایده ها ، فرایندها و فرمها قرن بیستم نشانه هایی بوجود این وجه کاتا لیزوری هستند . معماری مدرن ، گرافیک طراحی صنعتی و هنر سورئالیسم و انتزاعی ریشه در نظریه ها و مفاهیم بنیادین این سبک دارد . در گرافیک آرنوو حرکتهای خطی اندام وار بر فضای کار و دیگر ویژگیهای بصری از قبیل رنگ و بافت جنبه برتری دارد . در طراحی سه بعدی پیشین ، تزیینات عموما عناصر تزیینی صرف بودند که در سطح یک ساختمان یا شی به کار رفته می شدند ، اما در سبک آرنوو فرمها و اشکال اصلی و اشیاء با طراحی تزئینات ساخته می شد . این شیوه یک اصل جدید طراحی بوده که در آن تزیین ، ساختار و عملکرد مطلوب به وحدت رسیده بود . چون شکلها و خطوط آرنوو ، بیشتر ابداعی بود تا بر گرفته از طبیعت یا آثار قبل ، یک تجدید حیات فرایند طراحی ایجاد شد که به سمت هنر انتزاعی متمایل گردید .
شاید نابغه این جنبش ، بارون ویکتور هورتا ( 1861 1947 ) اهل بلژیک باشد . عمارتی که وی در سال 1892 برای امیل تاسل ، با وحدت یافتن شبکه های پیچک وار خطوط منحنی ساخت در اروپا و جاهای دیگر نظیر نداشت .
برخی ازمحققین آرنوو را به خاطر زینتی بودن ، نمایش انحطاط اواخر قرن نوزدهم می دانند ؛ برخی دیگر باتوجه به تمایل آرنوو به ارزشهای معنوی و زیبایی شناختی آن را واکنشی در برابر انحطاط و ماده گرایی این دوران محسوب می کنند . نظریه اخیر پاسخی به تمایل آرنوو به ارزشهای معنوی و زیبایی شناختی است .
گرچه آرنوو ( هنر جدید ) در معماری در پایان سده نوزدهم آغاز شد اما تا دهه نخست سده بیستم به اوج خود نرسید . این سبک که پیش از هر چیز جنبشی در معماری ، هنر های تزیینی و گرافیک بود ، تاثیری ناچیز بر نقاشی گذارد . خطوط سیال آرنوو ، فرم های شاخ و برگی و شکل های پر حس و حال آن در حروف چاپی ، صفحه آرایی و طراحی پوستر های این دوره نامایان است . این سبک از تصاویر چاپی ژاپنی و نقاشی های گوگن و مونش تاثیر بسیار پذیرفت[2]. با رشد سبک دکوراتیو آرت نو، تمام فضای پوستر به بخشی از یک سطح پر نقش تبدیل شد. تک پیکرهای زنان در پوسترهای « آلفونس موشا » Alphonse Mucha هنرمند چک تباری که در پاریس کار می کرد , نقشی از لطافت صورت و فیگورزمانه داشت و طراحی مو در این آثار دارای سبکی خاص با رنگ آمیزی تخت بود و به حد اعلایی از لطافت رسید . پوسترهای او به کمک حروف ابداعی خود تحرکی خاص داشت ؛ بخصوص در پوسته های تبلیغاتی برای کاغذهای سیگار « جاب » job که حروف در ان ها به صورت تک نوشته