مقاله یک روش جدید غیرکروماتوگرافی مختص جیوه بر اساس حفظ انتخابی (گزینش پذیر) متیل جیوه و جیوه معدنی روی دیواره داخلی راکتور پیچیده با استفاده از آمونیوم دی اتیل دی تیو فسفات و دی تیازون به عنوان معرف های (شناساگرهای) کمپلکس دهنده توسعه داده می شوند که به ترتیب مختص به پیش تغلیظ سورپشن (عمل جذب و دفع در یک زمان) مجهز به کامپیوتر و جریان تزریقی (تزریق در «اورنش») همراه با اسپکترومتری فلورسانس اتمی که در آن تولید بخار شیمیایی پراکنده نشده صورت می گیرد هستند.
در pH=2 پیش تغلیظ جیوه‌ی معدنی روی دیواره های داخلی راکتور پیچیده انجام می‌شود که این امر بر اساس حفظ انحصاری کمپلکس Hg-DDP در حضور متیل جیوه از طریق فرو بردن در محلول ساده آمونیوم دی اتیل دی فسفات می باشد و پیش تغلیظ انتخابی متیل جیوه بادی تیازون بجای آمونیوم دی اتیل فسفات صورت می گیرد از اسید هیروکلریک 15% (V/V) برای شستشوی گونه جیوه باقیمانده (حفظ شده) استفاده می کنند که برای شناسایی در اسپکترومتری فلورسانس اتمی با محلول KBH4 ترکیب می شود.
تحت بهترین شرایط تجربی نمونه جیوه معدنی و متیل جیوه 30 و 20 h-1 با عامل های ازدیادی 13 و 24 هستند.
حدود تشخیص برای Hg2+ تا ngl-1 و برای CH3Hg+ 2.0ngl-1 می‌باشد .
دقت یازده اندازه گیری سیگنال (RSD) از هر 0.2 میکروگرم در لیتر Hg2+ و CH3Hg+ 2/2% و 8/2% است.
روش های پیشرفته که از طریق تجزیه مواد مرجع تأیید شده و اندازه گیری{های بهبود یافته معتبر می شوند، برای تعیین جیوه معدنی و متیل جیوه دو نمونه های آبی و زیست شناسی به کار برده می‌شوند.
1- مقدمه جیوه بطور گسترده به عنوان عنصر بسیار خطرناک شناخته شده است بواسطه این که عنصر پایداری (مزمن) در محیط زندگی گیاه و حیوان و محدوده های جغرافیایی است.
جیوه معدنی و متیل جیوه دو گونه جیوه اصلی در نمونه های زیست شناختی و محیطی هستند.
متیل جیوه سمی ترین گونه جیوه دارای نفوذ آسانی در غشاهای زیست شناختی است و پایداری زیادی در زنجیره غذایی انسانی و حیوانی دارد.
بنابراین اهمیت زیادی برای توسعه روش های تجزیه حساس و سریع در جهت تعیین جیوه معدنی و متیل جیوه وجود دارد.
دتکتورهای ویژه عنصر که مجهز به کامپیوتر هستند با تکنیک های جداسازی مدرن ابزارهای قوی برای جیوه هستند.
با این حال پیچیدگی و قیمت زیاد این تکنیک ها منجر به استفاده از روش غیرکروماتوگرافی ساده برای تشخیص انتخابی گونه جیوه می شود .
تشخیص بین جیوه معدنی و کل جیوه بوسیله اسپکترومتری جذب اتمی بخار سرد صورت می‌گیرد که بر اساس رفتار متفاوت Hg2+ و CH3Hg+ در مقابل شناساگرهای کاهنده [8] و [9] هست که غلظت سدیم بوروهیدرید به عنوان تنهاترین عامل کاهنده مطرح است و دمای سل کوارتزی برای جلوگیری از مرحله اکسیداسیون قبلی جیوه آلی به جیوه معدنی مهم می باشد.
با این حال صحت ارزیابی ch3Hg+ به تعیین جیوه معدنی و همه جیوه بستگی دارد.
پیش تغلیظ و جداسازی دو فاکتور موثر برای ازدیاد حساسیت و انتخاب پذیری اندازه گیری هستند.
به منظور توسعه تجزیه جداسازی جیوه, انواع مختلفی از پیش تغلیظ ستونی مجهز به کامپیوتر یا سیستم های جداسازی با CVAAS (اسپکتروسکوپی جذب اتمی بخار سرد) کوپل می شوند.
برخی از این اقدامات به شناسایی مستقل جیوه معدنی و متیل جیوه اجازه می دهند و آنالیز جریان تزریقی (FIA) با جدا کننده گاز – مایع [16] و یک گوناگونی دوتایی که به ترتیب برای Hg2+ و ch3Hg+ استفاده می شوند, پیچیده می گردد.
در سالهای اخیر اسپکترومتری فلورسانس اتمی (Afs) همراه با بخار سرد (CV) یا قسمت عمده بخار شیمیایی (CVG) توجه خاصی را دریافت کرده اند از این جهت که دارای مزایایی نظیر هزینه وسیله ای پایین حساسیت زیاد و زمان تجزیه کوتاه و عملکرد آسان هستند.
تعدادی از اقدامات غیرکروماتوگرافی به تشخیص گونه های جیوه با CV-Afs می پردازد که بر اساس طرح ویژه جداسازی روی یک مینی ستون دارای سولفیدریل کتون و تلاشی (تجزیه) اکسیداسیون مجهز به سیستم کامپیوتر و تلاشی تابش uv مجهز به سیستم کامپیوتر و یا تولید بخار شیمیایی تولید کننده فوتون (فوتون تولیدی) توسعه داده می‌شود.
داکتور پیچیده لوله باز (KR) که از لوله PTFE ساخته شده به عنوان صافی جمع آوری کننده رسوبات آلی و سپس به عنوان رسانه سورپشن (عمل جذب و دفع در یک زمان) مربوط به کمپلکس های فلزات آلی و نیز برای پیش تغلیظ توأم با اسپکترومتری جذب اتمی شعله ای (fAAS) عمل می کنند اخیراً اثبات شده که در ریزستون KR از جاذب دارای کربن 18 در تکنیک پیش تغلیظ دارای جریان تزریقی (FI) استفاده شده که این بواسطه محدود نبودن طول عمر آن و ساختار ساده ای که دارد, می باشد.
مقالات کمی در ارتباط با پیش تغلیظ سورپشن FI که از KR توأم با CV-Afs برای تعیین جیوه معدنی استفاده می کنند وجود دارد البته تلاش برای توسعه روش غیرکروماتوگرافی در جهت تعیین جیوه بر اساس سیستم پیش تغلیظ سورپشن FI (جریان تزریقی) در یک داکتور پیچیده کوپل شده با CVG-AFS در حال انجام است.
که در این مطالعه از دی اتیل دی تیوفسفات (DDPA) و دی تیازون (DZ) به عنوان عوامل کمپلکس دهنده استفاده می کنند.
2-تجربی 1-2- ابزار اسپکترومتری فلورسانس اتمی مدل AF-610A استفاده می شود که از طریق یک کامپیوتر نیز کنترل می گردد .
به عنوان منبع تابش از یک لامپ هالوکاتوجیوه با شدت زیاد در طول موج 78/253 نانومتر استفاده می شود.
همچنین از جدا کننده گاز – مایع که از شیشه ساخته شده و بصورت یک طرح سه مرحله ای است استفاده می شود.
از جریان آرگون برای شستشوی بخار جیوه جدا شده از جدا کننده گاز مایع به سوی اتمیزر لوله کوارتزی، بهره می برند.
از دیگر ابزار استفاده شده CVG-AFS کوپل شده با مدل FIA-3100 سیستم جریان تزریقی که مجهز به دو پمپ دودی و سوپاپ تزریقی چرخشی استاندارد است.
لوله چند سوراخه پیش تغلیظ سورپشن KR مجهز به کامپیوتر دارای FI که با CVG-Afs کوپل شده در fig.1 نشان داده شده است.
این طرح شبیه به آنچه که توسط یان ارائه شده می باشد که نمونه و معرف ها توسط لوله های پمپی تایگن رسانده می شوند.
داکتورهای پیچیده دارای برآمدگی های پیچیده هستند و همه اتصالات از لوله PTFE به عرض 5/0 میلی متری تشکیل می شوند لوله چند سوراخه پیش تغلیظ سورپشن KR مجهز به کامپیوتر دارای FI که با CVG-Afs کوپل شده در fig.1 نشان داده شده است.
داکتورهای پیچیده دارای برآمدگی های پیچیده هستند و همه اتصالات از لوله PTFE به عرض 5/0 میلی متری تشکیل می شوند.
2-2- معرف ها (شناساگرها) همه مواد شیمیایی دست کم از حیث درجه تجزیه ای به شمار می روند.
از آب دیونیزه (DDW) استفاده می کنند.
محلول استاندارد دارای جیوه معدنی (1000mgl-1) از طریق مرکز تحقیق بین المللی فراهم می شود .
محلول استاندارد حاوی متیل مرکوری (100mgl-1) از طریق انحلال مقدار مناسبی از کلرید متیل مرکوری در یک حجم بسیار کم از متانول و رقیق کردن آن با DDW فراهم می شود.
محلول های استاندارد مورداستفاده برای هر گونه جیوه جداگانه و روزانه تهیه می شود.
تهیه محلول های حد واسط استاندارد برای هر گونه جیوه (10mgl-1) هفتگی در pH=2 با اسیدی کردن 6 مول بر لیتر HNO3 صورت می گیرد.
محلول DDPA آمونیوم از انحلال مستقیم آن در DDW تهیه می شود.
تهیه محلول DZ از انحلال 5 میلی گرم دی تیازون در نیم میلی لیتر هیدروکسید آمونیوم 25% در pH=9 همراه با اضافه کردن حجم کافی از اسید استیک و رساندن حجم نهایی به 250 میلی لیتر از طریق DDW ، صورت می گیرد.
هر روز محلول های 02/0% و (m/v)% 5/0 kBH4 به منظور تعیین جیوه معدنی و متیل مرکوری از انحلال KBH4 در (m/v) %2/0 محلول NaOH تهیه می‌شوند.
همه ظروف شیشه ای حداقل به مدت 24 ساعت در اسید نیتریک 10% (v/v) و آب خیس خورده می شوند.
3-2- پیش رفتار نمونه نمونه هایی از آب دریا و آب شیر و آب رودخانه و دریاچه و باران و آب جمع شده روی زمین گرفته می شود.
بلافاصله بعد از نمونه برداری، همه نمونه های آبی از میان یک غشای (پوسته) 45/0 نانومتری، فیلتر می شوند.
نمونه های فیلتر شده در pH=2 با HNO36mol.lit-1 اسیدی می‌شوند و به منظور تعیین جیوه معدنی و متیل جیوه در شیشه های پلی اتیلن با دانسیته پایین (LDPE) نگهداشته می شوند.
برای تجزیه همه جیوه همه نمونه های آبی فیلتر شده مورد عمل واقع می شوند.
به طور مختصر 90 میلی لیتر نمونه به داخل شیشه LDPE صد میلی لیتری ریخته شده و سپس یک میلی لیترKmno2 5% و یک میلی لیتر HNO3 غلیظ شده و یک میلی لیتر H2SO4 غلیظ و دو میلی لیتر از 6% K2S2O8 اضافه می شوند و بعد از حمام فراصوتی در 50 درجه سانتیگراد برای 30 دقیقه به نمونه ها اجازه داده می شود تا سرد گردند.
قبل از عمل تجزیه، 4/0 میلی لیتر از NH2OH.HCl 10% در pH=2 همراه با NaOH 10molmol/lit اضافه می شود و حجم نهایی را با آب دیونیزه به حجم 100 می رسانیم.
از نمونه های ماهی دریایی نیز استفاده می شود بدین صورت که ماهیچه ماهی به قطعاتی با چاقو بریده شده و سپس در یک مخلوط کن همگن می شوند.
طبق آنچه که در زیر توضیح داده شده جیوه معدنی و متیل جیوه در بافت ماهی آزاد می شوند.
5ml از HCl 5mol.lit-1 به 0.5gr بافت ماهی اضافه می شود و به مدت 10min در حمام فراصوتی کار دنبال می شود.
بعد از سانتریفوژ با سرعت 3500 rpm در 10min مواد به سوی 50ml فلاکس کالیبره شده انتقال داده می شوند که این کار با تنظیم pH=2 همراه با NaOH 10mol.lit-1 دنبال می‌شود .
برای آنالیز کل جیوه مقدار 0.5gr از بافت ماهی همگن شده بطور دقیق وزن می شود و به بخش هضم دستگاه مایکرویو PTFE که شامل 3 میلی لیتر HNO3 غلیظ و یک میلی لیتر H2O2 30% است، انتقال داده می شود.
در بخش هضم، برنامه فشاری شامل 3 دقیقه در MPa 5/0 و 3 دقیقه در Mpa 1 و 3 دقیقه Mpa 5/1 می باشد.
بعد از سرد کردن، چکیده های تصفیه شده (زلال) به فلاسک کالیبره 50 میلی لیتری که در PH=2 با NaOH 10 mol.lit-1 تنظیم شده قبل از آنالیز انتقال داده می شود.
4-2- طرز کار برنامه عملکرد پیش تغلیظ سورپشن مجهز به کامپیوتر FI در ارتباط با گونه جیوه در جدول 2 شرح داده می شود.
درمرحله 1، محلول استاندارد حاوی نمونه و عامل کمپلکس دهنده پمپ می شود تا لوله PTFE را قبل از عبور حجم تزریقی از پمپ یک به پمپ دو پر کند.
در مرحله 2 که حجم تزریقی در حالت پر می باشد کمپلکس Hg-DDP/CH3Hg-DZ تولید می شود که بوسیله دیواره داخلی KR جذب می گردد.
در مرحله 3 ، که حجم تزریقی پر می باشد پمپ یک روشن و پمپ دو خاموش می باشد که این امر به منظور داخل کردن DDW به سمت KR برای حذف ماتریکس و معرف های ته نشین شده است و این در حالی است که محلول KBH4 و HCl به سمت GLS جریان می یابند و مخلوط می شوند تا پاسخ base-line را بوجود آورند.
در مرحله 4، که پمپ یک هنوز روشن و پمپ دو هنوز خاموش است، حجم تزریقی به حالت تزریقی (اولیه) برمی گردد تا lit-1 2mol.
محلول HCl پمپ شده، کمپلکس Hg-DDP/CH3Hg-DZ را شستشو می دهد و با محلول KBH40.02% (m/v) KBH4 برای احیای جیوه معدنی و (m/v) 5/0% برای احیای متیل جیوه قبل از ورود به GLS ترکیب می شود تا هیدروژن و گونه جیوه فرار را تولید کند.
Hg2+ به Hg0 احیا می شود و CH3Hg+ بوسیله هیدروژن تولیدی از واکنش HCl با KBH4 به CH3HgH احیا می شود.
گونه جیوه فرار جهت تعیین شدن به داخل سیستم Afs بوسیله جریان آرگون انتقال داده می شود.
ناحیه پیک دارای شدت سیگنال برای تجزیه کمی استفاده می شود.
شستشوی کامل KR با اتانول و DDW بطور متوالی برای 90 ثانیه با سرعت جریان 4 ml.min-1 ، بعد از یک روز کار ضروری است.
5-2- روش پیشرفته بهترین حالت استفاده از ناحیه پیک سیگنال فلورسانس به همراه اهمیت دادن به دو فاکتور دقت و راندمان است.
متغیرهای مهم FI شامل سرعت های جریان و زمان اندازه گیری است.
شدت سیگنال هر دو گونه جیوه با افزایش سرعت نمونه 6ml.min-1 بصورت خطی افزایش می یابد.
شیب منحنی در نتیجه ناکافی بودن زمان تماس به منظور انجام سورپشن کامل کاهش می یابد.
استفاده طولانی از KR سبب تولید KR اشباع شده می شود.
به همین دلیل سرعت جریان نمونه 6ml/min-1 انتخاب می شود و جریان عوامل کمپلکس دهنده در 1.2mu/min تنظیم می شود (برای به حداقل رساندن سرعت جریان کل از میان KR) و بدین وسیله از تراوش (نشت) در فرایند پیش تغلیظ جلوگیری می شود.
سرعت جریان HCl و KBH4 در