به نام خدا
مقدمه
لزوم پوشیدگی زن در برابر مرد بیگانه یکی از مسائل مهم اسلامی است.
در خود قرآن کریم درباره این مطلب تصریح شده است.
علی هذا در اصل مطلب از جنبه اسلامی نمی توان تردید کرد.
در اینجا مباحثی مثل علل پوشش، فلسفه پوشش از نظر اسلام، ایرادها و اشکالها و حدود پوشش اسلامی مطرح می گردد.
تاریخچه حجاب
در ایران باستان و در میان قوم یهود و احتمالاً در هند حجاب وجود داشته و از آنچه در قانون اسلام آمده سخت تر بوده است.
اما در جاهلیت عرب حجاب وجود نداشته است و به وسیله اسلام در عرب پیدا شده است.
ویل دورانت در صفحه 30 جلد 12 «تاریخ تمدن» راجع به قوم یهود و قانون تلمود می نویسد:
«اگر زنی به نقض قانون یهود می پرداخت، چنانکه مثلاً بی آنکه چیزی بر سرداشت به میان مردم می رفت و یا در شارع عام نخ می رشت, یا با هر سنخی از مردان دردودل می کرد یا صدایش آنقدر بلند بود که چون در خانه اش تکلم می نمود همسایگانش می توانستند سخنان او را بشنوند، در آن صورت مرد حق داشت بدون پرداخت مهریه او را طلاق دهد.»
همچنین در جلد اول «تاریخ تمدن» آمده, پس از داریوش گوشه نشینی زنان در زمان حیض که برایشان واجب بود, رفته رفته امتداد پیدا کرد و زنان طبقات بالای اجتماع جرأت آنرا نداشتند که جز در تخت روان روپوش دار از خانه بیرون بیایند.
آیا علت رواج حجاب در میان مسلمانان نیز, مقررات خشنی است که درباره زن حائض اجرا می شود؟!
همه می دانیم که در اسلام چنین مقرراتی هرگز وجود نداشته است و ندارد.
زن حائض در اسلام فقط از برخی عبادات واجب نظیر نماز و روزه معاف است و همخوابی با او نیز در مدت عادت زنانگی جایز نیست، ولی زن حائض از نظر معاشرت با دیگران هیچگونه ممنوعیتی ندارد که عملاً مجبور به گوشه نشینی شود.
عایشه همواره زنان انصار را اینچنین ستایش می کرد:
«مرحبا به زنان انصار، همینکه آیات سوره نور نازل شد، یک نفر از آنان دیده نشد که مانند سابق بیرون بیاید.
سرخود را با روسری های مشکی می پوشیدند.
گویی کلاغ روی سرشان نشسته است» آیه 31 سوره نور
«مرحبا به زنان انصار، همینکه آیات سوره نور نازل شد، یک نفر از آنان دیده نشد که مانند سابق بیرون بیاید.
گویی کلاغ روی سرشان نشسته است» آیه 31 سوره نور به هر حال آنچه مسلم است اینست که قبل از اسلام حجاب در جهان وجود داشته است و اسلام مبتکر آن نیست.
علت پیدا شدن حجاب در باب علت پیدا شدن حجاب نظریات گوناگونی ابراز شده است و غالباً این علتها برای ظالمانه یا جاهلانه جلوه دادن حجاب ذکر شده است.
میل به ریاضت و رهبانیت (ریشه فلسفی) عدم امنیت و عدالت اجتماعی (ریشه اجتماعی) پدر شاهی و تسلط مرد بر زن (ریشه اقتصادی) حسادت و خودخواهی مرد (ریشه اخلاقی) عادت زنانگی زن و احساس او به اینکه در خلقت از مرد چیزی کم دارد.
(علت روانی) بالا بردن ارزش عللی که قبلاً ذکر کردیم کم و بیش مورد استفاده مخالفان پوشیدگی زن قرار گرفته است، دقیق ترین مطلب آن است که حیا و عفاف و ستر و پوشش تدبیری است که خود زن با یک نوع الهام برای گرانبها کردن خود و حفظ موقعیت خود در برابر مرد به کار برده است.
زن باهوش فطری و با یک حس مخصوص به خود دریافته است که از لحاظ جسمی نمی تواند با مرد برابری کند و اگر بخواهد در میدان زندگی با مرد دست و پنجه نرم کند، از عهده زوربازوی مرد بر نمی آید، و از طرف دیگر نقطه ضعف مرد را در همان نیازی یافته است که خلقت در وجود مرد نهاده است که او را مظهر عشق و طلب، و زن را مظهر معشوقیت و مطلوبیت قرار داده است.
در طبیعت، جنس نر گیرنده و دنبال کننده آفریده شده است.
وقتی که زن مقام و موقع خود را در برابر مرد یافت و نقطه ضعف مرد را در برابر خود دانست, همانطور که متوسل به زیور و خود آرائی و تجمل شد, که از آن را ه قلب مرد را تصاحب کند، متوسل به دور نگهداشتن خود از دسترس مرد نیز شد.
دانست که نباید خود را رایگان کند بلکه بایست آتش عشق و طلب او را تیزتر کند و در نتیجه، مقام و موقع خود را بالا برد.
فلسفه پوشش در اسلام واژه حجاب: به معنای لغوی، حجاب که در عصر ما این کلمه برای پوشش زن معروف شده است، چیست؟
کلمه حجاب هم به معنی پوشیدن است و هم به معنی پرده و حاجب.
بیشتر استعمالش به معنی پرده است.
این کلمه از آن جهت مفهوم پوشش می دهد که پرده وسیله پوشش است، و شاید بتوان گفت که به حسب اصل لغت، هر پوششی حجاب نیست.
آن پوشش حجاب نامیده می شود که از طریق پشت پرده واقع شدن صورت گیرد.
در قرآن کریم در داستان سلیمان، غروب خورشید را اینطور توصیف می کند: (حَتی تَوارَت بِالحِجابِ) یعنی تا آنوقتی که خورشید در پشت پرده مخفی شد.
پرده حائز میان قلب و شکم را «حجاب» می نامند.
استعمال کلمه حجاب در مورد پوشش زن یک اصطلاح نسبتاً جدید است.
در قدیم و مخصوصاً در اصطلاح فقها کلمه «ستر» که به منع پوشش است به کار رفته است.
فقها و چه در کتاب الصلوه و چه در کتاب النکاح که معترض این مطلب شده اند کلمه ستر را به کار برده اند نه کلمه قبلی را استفاده می کردند.
همین امر موجب شده که عده زیادی گمان کنند که اسلام خواسته است زن همیشه پشت پرده و در خانه محبوس باشد و بیرون نرود.
پوشش زن در اسلام اینست که زن در معاشرت خود با مردان بدن خود را بپوشاند و به جلوه گری و خودنمائی نپردازد.
آیات مربوطه همین معنی را ذکر می کند و فتوای فقها هم مؤید همین مطلب است.
فلسفه پوشش اسلامی به نظر ما چند چیز است.
بعضی از آنها جنبه روانی دارد و بعضی جنبه خانه و خانوادگی و بعضی دیگر جنبه اجتماعی، و بعضی مربوط است به بالا بردن احترام زن و جلوگیری از ابتذال او.
حجاب در اسلام از یک مسأله کلی تر و اساسی تری ریشه می گیرد و آن اینست که اسلام می خواهد انواع التذاذهای جنسی، چه بصری و لمسی و چه نوع دیگر به محیط خانوادگی و در کادر ازدواج قانونی اختصاص یابد، اجتماع منحصراً برای کار و فعالیت باشد.
برخلاف سیستم غربی عصر حاضر که کار و فعالیت را با لذتجوئیهای جنسی به هم می آمیزد، اسلام می خواهد این دو محیط را کاملاً از یکدیگر تفکیک کند.
اکنون به شرح چهار قسمت فوق می پردازیم: 1)آرامش روانی نبودن حریم میان زن و مرد و آزادی معاشرتهای بی بندوبار هیجانها و التهابهای جنسی را فزونی می بخشد و تقاضای سکس را به صورت یک عطش روحی و یک خواست اشباع نشدنی در می آورد.
غریزه جنسی، غریزه ای نیرومند، عمیق و «دریا صفت» است، هرچه بیشتر اطاعت شود سرکش تر می گردد.
همچون آتش که هرچه به آن بیشتر خوراک بدهند شعله ورتر می شود.
اما علت اینکه در اسلام دستور پوشش اختصاص به زنان یافته است، این است که، میل به خودنمائی و خودآرائی مخصوص زنان است.
از نظر تصاحب جسم و تن، زن شکار است و مرد شکارچی.
میل زن به خودآرائی از این نوع حس شکارچیگری او ناشی می شود.
در هیچ جای دنیا سابقه ندارد که مردان لباسهای بدن نما و آرایشهای تحریک کننده به کار برند.
این زن است که دلبری کند مرد را دلباخته.
2)استحکام پیوند خانوادگی اختصاص یافتن استمتاعات و التذاذهای جنسی به محیط خانوادگی و در کادر ازدواج مشروع، پیوند زن و شوهری را محکم می سازد و موجب اتصال بیشتر زوجین به یکدیگر می شود.
فلسفه پوشش و منع کامیابی جنسی از غیر همسر مشروع، از نظر اجتماع خانوادگی اینست که همسر قانونی شخص از لحاظ روانی عامل خوشبخت کردن او به شمار برود.
در حالیکه در سیستم آزادی کامیابی، همسر قانونی از لحاظ روانی یک نفر رقیب و مزاحم و زندانبان به شمار می رود و در نتیجه کانون خانوادگی براساس دشمنی و نفرت پایه گذاری می شود.
3) استواری اجتماع کشانیدن تمتعات جنسی از محیط خانه به اجتماع، نیروی کار و فعالیت اجتماع را ضعیف می کند.
برعکس آنچه که مخالفین حجاب خرده گیری کرده اند و گفته اند:«حجاب موجب فلج کردن نیروی نیمی از افراد اجتماع است» بی حجابی و ترویج روابط جنسی موجب فلج کردن نیروی اجتماع است.
اسلام نه می گوید که زن از خانه بیرون نرود و نه می گوید حق تحصیل علم و دانش ندارد، بلکه علم و دانش را فریضه مشترک زن و مرد دانسته و نه فعالیت اقتصادی خاصی را برای زن تحریم می کند.
پوشانیدن بدن به استثناء وجه کفین مانع هیچگونه فعالیت فرهنگی و اجتماعی یا اقتصادی نیست.
آنچه موجب فلج کردن نیروی اجتماع است آلوده کردن محیط کار به لذت جوئیهای شهوانی است.
آیا اگر مردی در خیابان و بازار و اداره و کارخانه و غیره با قیافه های محرک و مهیج زنان آرایش کرده دائماً مواجه باشد بهتر سرگرم کار و فعالیت می شود یا در محیطی که باچنین مناظری رو به رو نشود؟
4) ارزش و احترام زن اسلام زن را تشویق کرده است که از این وسیله استفاده کند.
اسلام مخصوصاً تأکید کرده است که زن هر اندازه متین تر و با وقارتر و عفیف تر حرکت کند و خود را در معرض نمایش برای مرد نگذارد بر احترامش افزوده می شود.
قرآن می فرماید:«ذلِکَ اَدنی اَن یُعرفنَ فَلا یُوذین» سوره احزاب ایرادها و اشکالها حجاب و اصل آزادی یک ایرادی که بر حجاب گرفته اند اینست که موجب سلب حق آزادی, که یک حق طبیعی بشری است, می گردد و نوعی توهین به حیثیت انسانی زن به شمار می رود.
پاسخ: اگر رعایت پاره ای مصالح اجتماعی، زن یا مرد را مقیّد سازد که در معاشرت روش خاصی را اتخاذ کنند و طوری راه بروند که آرامش دیگران را برهم نزنند و تعادل اخلاقی را از بین نبرند، چنین مطلبی را «زندانی کردن» یا «بردگی» نمی توان نامید و آن را منافی حیثیت انسانی و اصل «آزادی» فرد نمی توان دانست.
اگر مردی برهنه یا در لباس خواب یا حتی با پیژامه بیرون آید پلیس ممانعت کرده و به عنوان اینکه این عمل برخلاف حیثیت اجتماع است او را جلب می کند.(حتی در کشورهای خارجی) رکود فعالیت ها ایراد دیگری که بر حجاب می گیرند اینست که سبب رکود و تعطیلی فعالیت هائی است که خلقت در استعداد زن قرار داده است.
پاسخ: حجاب اسلام نمی گوید که باید زن را در خانه محبوس کرد و جلوی بروز استعدادهای او را گرفت.
مبنای حجاب در اسلام چنانچه گفتیم این است که التذاذات جنسی باید به محیط خانوادگی و به همسر مشروع اختصاص یابد و محیط اجتماع، خالص برای کار و فعالیت باشد.
به همین جهت به زن اجازه نمی دهد که وقتی از خانه بیرون می رود موجبات تحریک مردان را فراهم کند و به مرد هم اجازه نمی دهد که چشم چرانی کند.
چنین حجابی نه تنها نیروی کار زن را فلج نمی کند، بلکه موجب تقویت نیروی کار اجتماع نیز می باشد.
آیا اگر زن ساده و سنگین به دنبال کار خود برود برای اجتماع بهتر است یا آنکه برای یک بیرون رفتن چند ساعت پای آینه و میز توالت وقت خود را تلف کند که افکار مردان را متوجه خود سازد و جوانان را هوسباز و بی اراده کند؟
افزایش التهابها یک ایراد دیگر که بر حجاب گرفته اند اینست که ایجاد حریم میان زن و مرد، بر اشتیاقها و التهابها می افزاید و طبق اصل «اَلانسانُ حریصٌ علی ما مُنعَ مِنهُ» حرص و ولع نسبت به اعمال جنسی را در زن و مرد بیشتر می کند.
پاسخ: درست است که ناکامی، به خصوص ناکامی جنسی، عوارض وخیم و ناگواری دارد و مبارزه با اقتضاء غرائز در حدودی که مورد نیاز طبیعت است غلط است، ولی برداشتن قیود اجتماعی مشکل را حل نمی کند بلکه بر آن می افزاید.
بدین نکته باید توجه کرد که آزادی در مسائل جنسی سبب شعله ور شدن شهوات به صورت حرص و آز می گردد، از نوع حرص و آزهایی که در صاحبان حرمسراهای رومی و ایرانی و عرب سراغ داریم.
ولی ممنوعیت و حریم، نیروی عشق و تغزّل و تخیّل را به صورت یک احساس عالی و رقیق و لطیف و انسانی تحریک می کند و رشد می دهد و تنها در این هنگام است که مبدأ و منشأ خلق هنرها و ابداعها و فلسفه ها می گردد.
همانطور که محرومیتها و عقده های ناشی از محرومیتها سبب طغیان شهوات می گردد، پیروی و اطاعت مطلق نیز سبب طغیان و شعله ور