(کتاب معاد در قرآن)
پس از مرگ به کجا می روم؟
آیا دوباره باز می گردم؟
آمدنم بهر چه بود؟
آیا باید در این باره بیندیشیم؟
آن چه واقع امر است انجام خواهد گرفت پس اندیشیدن من در این باره چه سودی دارد؟
تصور مرگ و حوادث بعد از آن ، زندگی انسان را تلخ می سازد چرا در این باره فکر کنم و عیش و نوش را ناقص کنم؟
آری، این قبیل پرسش ها در طول تاریخ مطرح بوده ذهن انسان ها را همواره مشغول ساخته و می سازد و درصدد یافتن پاسخ قانع کننده بوده است.
از همن رهگذر دانشمندان و فیلسوفان کوشش کرده اند بدین پرسش ها پاسخ دهند تا وجدان حق جوی خود را قانع سازند و حاصل پژوهشهای خود را در اختیار دیگر انسان ها قرار دهند.
پیامبران الهی معاد را باور داشته و اساس دعوت خود را بر آن استوار ساخته اند.
زندگی پس از مرگ در ادیان آسمانی یکی از عقاید قطعی به شمار می رود.
صدها و هزارها کتاب به زبان های مختلف نگاشته شده است .
پیامبر گرامی اسلام و امامان معصوم (ع) در راستای ترویج و تثبیت ایمان به معاد جایگاه بسیار والایی دارند.
قرآن مجید بیش از همه ی کناب های آسمانی در این باره تأکید دارد و در آیات فراوانی به جنبه های گوناگون آن اشاره می کند.
تدبر در آیات عمیق این کتاب آسمانی با استفاده از رهنمودهای احادیث پیامبران و امامان معصوم (ع) می تواند ما را در شناخت زندگی پس از مرگ که جهان غیب است و درک روشن و کامل آن برای ما و در این جهان غیر ممکن می باشد به مقدار درکمان کمک کند.
فصل اول : دوزخ (جهنم)
دوزخ (از نظر آیت ا...
دستغیب )
دوزخ گودالی است بی پایان و آتشی است افروخته شده از غضب یزدان و زندان اخروی است که در آن انواع عذابها و اصناف شدتها و اقسام بلاها است که ادراک آن ها فوق فهم ماست و تحقیقاً مقابل و ضد بهشت است.
چنانکه در بهشت انواع نعمتها و لذتها وجود دارد و ذره ای ناراحتی نیست ولی در جهنم انواع شدتها و ناراحتی ها موجود است و آسایش و راحتی در آن نیست.
دوزخ از نظر ابراهیم امینی در کتاب معاد در قرآن
دوزخ جایگاهی است در جهان دیگر که بزه کاران در آن جا به انواع عقوبت های کیفر می بینند.
قرآن مجید از آن جا به عنوان جهنم و حجیم یاد می کند به آیات زیر توجه فرمایید:
1- «به کافران بگو: به زودی مغلوب می شوید و به سوی جهنم محشور خواهید شد، و جایگاه بدی است.» سوره ی آل عمران آیه ی 12
2- «خدا همه منافقان و کافران را در جهنم گرد می آورد.» سوره ی نساء آیه ی 140
3- «خدا به مردان و زنان منافق و کافران به آتش جهنم وعده داده و در آن جا جاودانه خواهند بود.
همان، آنان را کفایت می کند و خدا آنان را لعنت کرده است و عذابی پایدار خواهند داشت» توبه آیه 68
«خدا به مردان و زنان منافق و کافران به آتش جهنم وعده داده و در آن جا جاودانه خواهند بود.
همان، آنان را کفایت می کند و خدا آنان را لعنت کرده است و عذابی پایدار خواهند داشت» توبه آیه 68 «هرکس نزد پروردگارش گنه کار بیاید بی گمان داخل دوزخ شود که نه می میرد و نه زنده می ماند» طه آیه 74 «برای کافرانآتشی جهنم آماده است، نه حکم مرگشان صادر می شود، نه در عذابشان تخفیف داده می شود.
بدین نه هر ناسپاسی را کیفر می دهیم.
«سوره فاطر آیه ی 36» «پروردگارتان فرمود: مرا بخوانید تا اجابت کنم، آنان که از پرستش من سرباز می زنند با خواری داخل جهنم می شوند» سوره غافر آیه ی90.
جهنم کمینگاه بزرگ ( تفسیر نمونه جلد 26) در آیه ی 21 سوره نبأ «جهنم کمینگاهی است» در آیه ی 22 سوره ی نساء «محل بازگشت طیغانگران» آیه 23 همان سوره «مدتهای طولانی در آن می مانند» «مرصاد» اسم مکانی است به معنی جایگاهی که در آن کمین می کنند.
و اگر به معنی «صیغه ی مبالغه» تفسیر کنیم خود دوزخ در کمین آن ها قرار دارد و هر کدام از طغیانگران به آن نزدیک شوند آن ها را به سوی خود می کشاند و در کام خود فرو می برد.
«مآب» به معنی مرجع و محل بازگشت است ، و گاه به معنی منزلگاه و قرارگاه می آید، در این جا به همین معنی است «احقاب» در اینجا به معنی این است که مدتهای طولانی و سالیان دراز پی در پی می آید و می گذرد، بی آنکه پایان یابد، و هر زمانی که می گذرد زمان دیگری جانشین می شود.
آفریده شدن بهشت و جهنم شیخ صدوق (ره) در امالی و در عیوهن اخبار الارضا و در توحید با استثنا از مردی روایت کرده است : به امام رضا (ع) عرض کردم: ای پسر رسول خدا از بهشت و جهنم برایم بگو.
آیا خداوند آن دو را با هم آفریده است یا خیر؟
امام رضا (ع) فرمودند: بله!
به راستی که رسول خدا (ص) در معراج، وارد بهشت شدند و جهنم را نیز دیدند.
عرض کردم بعضی از مردم می گویند که بهشت و جهنم آفریده نشده .
ایشان فرمودند : آن ها از ما نیستند و نیز آن ها نیستیم و هرکس بهشت و جهنم را انکار کرده، دست ولایت ما را قبول ندارد و تا ابد در آتش جهنم خواهد ماند.
خدای تبارک فرمودند : «هذه جهنم اللتی یکذب بها المجرمون، یطومون بینها و بین حمیم ان» سوره الرحمان آیه ی43 از کتاب تصویری از بهشت و جهنم.
آتش جهنم نمونه ی اول «ابوبصیر می گوید: به امام صادق (ع) عرض کردم: یابن الرسول الله (ص) !
مرا (از آتش قهر خداوند) بترسان زیرا دلم سقاوت یافته است.
امام صادق (ع) فرمود: «یا ابا محمد، خودت را برای یک زندگی طولانی آماده ساز.
براستی که جبرئیل (ع) در حالی که چهره اش در هم بود ، نزد پیامبر آمد (و حال آنکه هر وقت نزد رسول خدا می آمد متبسم بود) رسول خدا (ص) فرمود: ای جبرئیل چگونه است که امروز با چهره ی درهم نزد من آمده ای؟
عرض کرد : یا محمد (ص) دمدین گاههای آتش جهنم نهاده شده است (از این جهت من سخت ناراحتم) رسول خدا فرمود: دمیدن گاههای آتش چیست یا جبرائیل ؟
عرض کرد: یا محمد (ص) همانا خدای عز و جل به آتش توجه فرمود بر آن به مدت هزار سال (از سالهای دنیا) دمید تا (شعله اش از شدت حرارت) سفید شد، آنگاه هزار سال (دیگر) بر او دمید تا شعله اش سرخ گشت، آنگاه هزار سال دیگر در آن دمیده تا سیاه شد و اکنون جهنم یک سیاهی سراسر ظلمانی است بطوری که اگر قطره ای از ضریح (آب چرک و غفن و داغ) آن بر تمام نوشیدنی های اهل دنیا ریخته شود همگی از بوی بد آن به هلاکت می رسند.
و اگر تنها یک حلقه از زنجیرهای دوزخ که عرض هفتاد ذراع است در دنیا آورده شود تمام دنیا از شدت حرارت آن ذوب می شود.
و اگر پیراهنی از پیراهن های اهل آتش جهنم بین آسمان و زمین قرار گیرد تمام اهل دنیا از بوی آن بهلاکت می رسد.» نمونه ی دوم : یکی از امور معراج نشان دادن بهشت و جهنم به پیغمبر (ص) است.
رسول خدا (ص) فرمود در لیله المعراج هر ملکی که بمن رسید خندان بود، بملکی رسیدم که عبوس و گرفته بود و روی من نخندید.
از جبرئیل پرسیدم او کیست؟
گفت: او مالک دوزخ است از وقتی که آفریده شد، تاکنون همینطور است، بر روی کسی نخندیده است.
پیغمبر فرمود: بجبرئیل گفتم: به او بگو سرپوش از جهنم بردارد.
فرمود گوشه ای از سرپوش جهنم را عقب زدند دیدم شراره ی آن رو به بالا فوران زد بطوریکه ترسیدم مرا هم فرا گیرد.
گفتم آنرا بگیرد.
آتش جهنم شعور دارد.
از ظاهر آیات شریفه معلوم می شود که آتش جهنم برخلاف آتش دنیا، دارای ادراک و شعور است چنانکه می فرماید روزی که به جهنم می گوییم آیا پرشدی از اهل عذاب پس در جواب ما می گوید آیا باز هم اهل عذاب هستند؟
یعنی مرا هم گنجایش و هم اشتیاق به زیادتی است.
و نیز آتش جهنم اهل عذاب را می شناسد و به آن ها حمله می کند و جاذبه دارد و نعره می زنند چنانچه می فرماید: چون ببیند آتش جهنم ایشان را از جائی دور؛ از آن آتش آواز جوشیدن از زیادی خشم و غریدن بشوند.
هر شراره ی آتش چون شتریست : راجع به شراره ی آتش جهنم یعنی جرقه هایش که به عدد ستارگانآسمان است.
در قرآن مجید می فرماید:هر شراره اش بمانند قصری یا درختی بزرگی است و از دور مانند شتری زرد رنگ است (انها ترمی بشر کالقصر کانه جماله صفر) درهای جهنم امام باقر (ع) در تفسیر این آیه «وَ اِنَّ موعِدَهُم اَجمعین...» فرمودند : «به من چنینی خبر رسیده است – و خدا داناتر است – که همانا خداوند برای جهنم هفت در که (مراتب ) قرار داده است که بالاترینشان «جحیم» است.
اهل این در که بر روی سنگ سختی می ایستد در حالی که مغز سرشان می جوشد مانند جوشیدن محتویات یک دیگ جوشان.
دومین در که «لظی» نام دارد که(از شدت حرارت) پوست را می کند.
آن کسی را که پشت کرد و از دستورات خداوند سرپیچی نمود فرا می خواند و همه آن ها را درون خود جمع می کند.
سومین در که ، «سقر» است بقدری سوزان و عذاب آور است که هیچ کس را زنده باقی نمی گذارد، آن آتش بر آدمیان رو نماید و بر آن آتش نوزده فرشته موکلند.
چهارمین مرتبه «حُطَمُه» است که شعله های آن مانند قصر کشیده می شود، گویی شتران زردرنگند، و آنچنان ساکنان و اهل خود را می کوبند و می سوزانند که این بیچارگان مانند سورمه می شوند، روح نمی میرد، آنگاه که مثل سورمه می شوند مجدداً به حالت اول برمی گردند.
(و عذاب همواره تکرار می شود.) پنجمین در که جهنم، «هاویه» است که در این مقام اهل آن فریاد می زنند: ای مالک دوزخ بفریاد ما برس مالک هم در پاسخ استغاثه آنها ظرفی زردرنگ آتشین که مملو است از صدید(آب داغ متعفی که) نوشانده می شوند و از پوست بدنشان مانند مس مذاب سرازیر می گردد و وقتی بلند می شوند تا از آن بیاشامند گوشت صورتشان از شدت حرارت آن می ریزد.
و این همان قول خداوند متعال است که فرمود: «وَ اِن یَستعینوا یغاثوا...» و اگر دوزخیان فریادخواهی کنند ، در پاسخشان آبی جوشان مانند مس مذاب که صورت را پوست می کند خورانده می شوند و به «راستی» بد معامله ای است که به آن ها می شود.
و کسی که در این درکه بیفتد سقوطش هفتاد سال بطول می انجامد و هرگاه پوستی از او می سوزد پوست دیگر جای آن را می گیرد.
ششمین در که «سعید» است که سهید خیمه (سراپرده) از آتش دارد، در هر خیمه سیصد قصر از آتش و در هر قصر سیصد خانه از آتش و در هر خانه سیصد نوع عذاب های آتشین است.
در این خانه ها مارهای بزرگی از آتش و عقربهایی از آتش دغل و زنجیرهایی از آتش مهیا شده است.
و این همان قول خدای تعالی است که فرمود : «اِنا اَعتَدنا للکافرینَ سَلاسِل و اَغلالاً و سَعیداً» طبقه ی هفتم، «جهنم» نام دارد که در آن «خلق» است قُل اَعوذَ بِرَبِّ النّاس» و آن نام چاهی است که هنگامی که گشوده می شود شعله های آن بر افروخته می شود و این آتش از لحاظ عذاب شدیدترین آتش دوزخ است در این مرتبه کوهی وجود دارد از آتش زردرنگ که در وسط جهنم است و نیز بیابانی از مِش (روی) مذاب که در اطراف این کوه جریان دارد و عذاب آن آتشین است.» کوهی به نام سکران شیخ طبرسی در امالی با استناد از رسول خدا (ص) روایت کرده است: حبیبم جبرئیل امین (ع) به من فرمود خدای تبارک و تعالی در جهنم، کوهی به نام «سکران» آفریده است و در دامنه ی آن کوه، سرزمینی به نام «غضبان» قرار دارد.
در آن سرزمین، دره ای است که عمق آن صد سال راه است.
و در آن دره صندوق هایی از آتش وجود دارد و در آن صندوق ها، جامه ها و زنجیرها و دست بندهایی از آتش برای اهل جهنم وجود دارد که در آن ساخته می شوند.
ویل : در تفسیر فرات با استناد از محمد بن احمد روایت شده است.
امام علی (ع) فرمودند : روزی رسول خدا به من فرمودند: ای علی به راستی جبرئیل (ع) نزد من آمد و به من خبر داد که امتم بعد از من به تو خیانت و اهانت خواهند کرد، پس «ویل» بر