حجاب در فرهنگ ملی و اسلامی ما از جایگاه رفیعی برخوردار است به همین دلیل نویسندگان وگویندگان باید پیرامون آن بیشتر سخن بگویند.
گرچه در این باره اندیشمندانی چون استاد مطهری فیلسوف و دانشمند بزرگ جهان اسلام تحقیقاتی به عمل آورده اند اما به دلیل اهمیت موضوع شایسته است که این سنت اسلامی، اجتماعی هر بیشتر مورد بحث قرار گیرد و از آثار و ارزش آن سخن به میان آید.
خصوصا که این منش اسلامی به شدت مورد هجوم اسلام ستیزان قرار گرفته است و استعمارگران برای از بین بردن فرهنگ جوامع اسلامی آن را اولین مانع برای رسیدن به اهداف خود دانسته اند، دشمنان همواره تلاش کرده اند بین حجاب و اصل دین پیوندی ناگسستنی ایجاد کنند تا اولین فتحشان شکست دین باشد.
آنها ارزشی به مراتب بیشتر از آنچه مورد نظر دین است برای حجاب ترسیم کرده اند و تمام دینداری را در حجاب داری خلاصه کرده اند و سپس با همین دستاویز در کشورهایی مثل ایران تهاجم فرهنگی و اسلام زدایی را، با مقابله با حجاب آغاز کرده اند و متاسفانه در این راه موفقیت چشمگیری هم بدست آورده اند و چنانچه گفتیم گویی که به محض اینکه حجاب را از پیکر زن مسلمان ربودند ، همه دینش را به یغما بردند.
از آن پس دیگر زن مسلمان هم نمازش و هم روزه اش را و سرانجام دینش را همراه حجاب از دست داد حال آنکه در کشورهای دیگر زن مسلمان هم بی حجاب بود و هم متمسک بی دین گرچه این رویه و شیوه نیز ناپسند است .
نوشته حاضر برای رفع شبهات و روشنگری بانوان تدوین گشته و در پاسخ به نیاز کنونی اجتماع اسلامی ماست،امید است مورد قبول حق تعالی واقع شود.
واژه حجاب
پیش از اینکه استنباط خود را در این باره ذکر کنیم لازم است یک نکته را یاد آوری کنیم آن نکته این است که معنای لغوی حجاب که در عصر ما این کلمه برای پوشش زن معروف شده است چیست؟
کلمه حجاب هم به معنی پوشیدن است و هم به معنی پرده و حاجب.
بیشتر استعمالش به معنی پرده است، این کلمه از آن جهت مفهوم پوشش می دهد که پرده وسیله پوشش است و شاید بتوان گفت که به حسب اصل لغت هر پوششی حجاب نیست، آن پوشش حجاب نامیده می شود که از طریق پشت پرده واقع شدن صورت می گیرد.
در قرآن کریم در داستان سلیمان، غروب خورشید را اینطور توصیف می کند: « حَتّی تَورات بِالحِجاب » یعنی تا آن وقتی که خورشید در پشت پرده مخفی شد.
کلمه حجاب هم به معنی پوشیدن است و هم به معنی پرده و حاجب.
در قرآن کریم در داستان سلیمان، غروب خورشید را اینطور توصیف می کند: « حَتّی تَورات بِالحِجاب » یعنی تا آن وقتی که خورشید در پشت پرده مخفی شد.
استعمال کلمه حجاب در مورد پوشش زن یک اصطلاح نسبتا جدید است.در قدیم و مخصوصا در اصطلاح فقها کلمه « ستر» که به معنی پوشش است به کار رفته است.
فقها چه در کتاب الصلوه و چه در کتاب النکاح که متعرض این مطلب شده اند کلمه « ستر» را به کار برده اند نه کلمه حجاب را.
بهتر این بود که این کلمه عوض نمی شد و ما همیشه همان کلمه پوشش را به کار می بردیم زیرا چنانکه گفتیم معنی شایع لغت حجاب، پرده است و اگر در مورد پوشش به کار برده می شود به اعتبار پشت پرده واقع شدن زن است و همین امر موجب شده که عده زیادی گمان کنند که اسلام خواسته است زن همیشه پشت پرده و در خانه محبوس باشد و بیرون نرود.
پوشش زن در اسلام اینست که زن در معاشرت خود با مردان بدن خود را بپوشاند و به جلوه گری و خود نمایی نپردازد.آیات مربوطه همین معنی را ذکر می کنند و فتوای فقها هم مؤید همین مطلب است و ما حدود این پوشش را با استفاده از قرآن و منابع سنت ذکر خواهیم کرد در آیات مربوطه لغت حجاب بکار نرفته است.
آیاتی که در این باره هست چه در سوره مبارکه نور و چه در سوره مبارکه احزاب حدود پوشش و تماسهای زن و مرد را ذکر کرده است بدون آنکه کلمه حجاب را بکار برده باشد.
می دانیم که در قرآن کریم درباره زنان پیغمبر(ص) دستورهای خاصی وارد شده است.
اولین آیه خطاب به زنان پیغمبر با این جمله آغاز می شود: « یا نِساءَ النََّبیِّ لَستُنَّ کَاَحَدٍ مِنَ النِّسآءِ»: یعنی شما با سایر زنان فرق دارید.
اسلام عنایت خاصی داشته است که زنان پیغمبر چه در زمان حیات آن حضرت و چه بعد از وفات ایشان در خانه های خود بمانند و در این جهت بیشتر منظورهای اجتماعی و سیاسی در کار بوده است.
حجاب از دیدگاه قرآن بعضی که در ظاهر نمی توانند قرآن را منکر شوند و در عالم عوامی خود در هر مسأله ای می گویند در کجای قرآن چنین نوشته است با اینکه عمده احکام از روایات و گفتار پیامبر(ص) و ائمه اطهار (ع) بدست می آید، از این رو لازم است که در اینجا به طور فشرده مسأله حجاب را از دید قرآن بررسی کنیم.
مهمترین آیه حجاب در قرآن آیه 30 سوره نور است که می خوانیم : قُل لِلمُؤمِناتِ یَغضُضنَ مَن اَبصرِهِنَّ و ...
ای پیامبر!
به زنان با ایمان بگو دیدگان خود را از نگاه به نامحرم فرو خوابانند و دامن عفت خود را حفظ کنند و زینت و آرایش خود را جز آنکه قهراً آشکار می شود بر بیگانه آشکار نسازند و باید بوسیله مقنعه و چارقد سینه و گردن خود را بپوشانند و زینت خود را آشکار نسازند جز برای شوهران و سایر افراد محرم خود...!
همه مفسران و علماء اتفاق نظر دارند که طبق این آیه، زنان باید بدن و موی خود را از نامحرم بپوشانند.
تنها بحث و گفتگو در این است که منظور از استثناء ( اِلاّ مَا ظَهَرَ مِنها ) چیست؟
که کشف این مقدار اجازه داده شده است.
بعضی گویند: منظور صورت و دستها تا مچ است و یا صورت تنها است.
بعضی گویند: منظورانگشتروالنگو وخلخال و یا سورمه وانگشتر و رنگی که بوسیله خضاب در دست می ماند می باشد.بعضی هم می گویند: منظورلباس روشن زن آنچه قهراً پیداست، می باشد.
در مورد چهره و دو دست باید خود انسان مجتهد باشد و نظر خود را از روی اجتهاد از آیه فوق با توجه به آیات دیگر و روایات و گفتار اهل لغت استنباط کند و یا اگر مجتهد نیست، نظر مرجع تقلید خود را ملاک قرار دهد.
ابن عباس که چهره معروف دیگر از مفسران و صحابه است، جمله ( اِلاّ مَا ظَهَرَ مِنها ) را به چهره و دو دست تا مچ تفسیر کرده است.
صورت زن یکی از دلرباترین اعضاء زن است، و از روایات و قرائن استفاده می شود که فلسفه حجاب و پوشش صورت باید بیشتر رعایت شود.
فرضاً اگر وجه و کفین ( صورت و دستها تا مچ) استثناء شده باشند و پوشش آن از دیدگاه اسلام واجب نباشد، شاید این استثناء در مواردی است که تربیت اسلامی حکومت کند، اما در محیطهایی که تربیت اسلامی نیست و اکثر جوانان با چشم های آلوده و تند عادت به نگاه کردن و در مسیر هرزگی و سبکسری و آزارمتلک گفتن گام برمی دارند، در چنین محیطهایی عدم پوشش وجه و کفین (صورت و دستها تا مچ) هیچگونه صلاحیت ندارد بلکه نارواست از این رو بعضی معتقدند: آنانکه قائل به جواز نپوشیدن وجه و کفین هستند، در همه جا نمی توانند این مطلب را بگویند.
در مواردی که نگاه کردن به بدن محرم، در صورتی است که از روی تلذّد نباشد و اگر تلذّد در میان باشد مسلماً جایز نیست، منظور از تلّذد یعنی قصد لذت کردن و لذت بردن از نگاه، که در نگاه خوف آنست که انسان به گناه سوق داده شود و به معصیت بیفتد، حتی نگاه مرد به بدن مرد و زن به بدن زن و با نگاه مرد و زن به بدن بچه ، از روی لذت شهوانی و همچنین در موردی که خطر افتادن به گناه باشد، حرام است.
تفسیر آیاتی از سوره نور در اولین آیه به روشنی بیان نموده اند که پوشش و ستر عورت را برای مردان قرار داده و از چشم چرانی منع کرده و این کار را عاملی برای پاکی و طهارت روحشان قرار داده است در واقع اینگونه است که وقتی مردان و زنان پاک و پاکیزه باشند اجتماع آنها مدینه فاضله بوده و در سعادت می باشند و فساد و تباهی در آن نیست چون جامعه ای که فساد کمتری داشته باشد کنترل آن راحت تر است.
در دومین آیه: تمام دستورات پوشش برای زنان تأکید شده است پس در اصل حجاب زن و مرد با هم برابرند.
منظور از حجاب در این آیه خویشتن داری از شهوترانی است که چشم چرانی مقدمه آن است: زدست دیده و دل هر دو فریاد ز هر چه دیده بـیند دل کند یـاد بسـازم خنجری نیشـش ز پولاد زنـم بر دیــده تا دل گـردد آزاد و اما اینکه بیشتر زنان را به حفظ حجاب و رعایت شئونات ملزم نموده اند برای آنست که مردان از خطر سقوط در گناه محفوظ بمانند چون مردان با دیدن زیبائیها دل می بازند.
یک نگاه آنها را به پرتگاه گناه بیندازد ولی زنان کمتر این مشکلات را دارند.
به همین خاطر خداوند امر فرموده که زنان پوشش بیشتر داشته باشند تا مردان از فساد در امان بمانند.
اگر زن بیشتر از مرد به شهوت رانی علاقه نشان می داد مطمئناً خداوند پوشش و حجاب را برای مردان امری ضروری می کردند پس وجوب حجاب برای زن دلیلی متقن بر پاکدامنی بیشتر او بر مرد دارد و بر شرافت و عفت بیشتر او اشاره دارد.
پس حجاب است که زن را محترم ساخته، بی حجابی از ارزش و اعتبار او کاسته است برتری زن در خویشتن داری از گناه مسّلم شده و در این امر مرد بیقرار معرفی شده که نوعی تحقیر برای اوست که در آیه 21 سوره روم بیقراری مردان را عنوان نموده و بر آنها منت گذارده.
اکنون می توان گفت حجاب نه تنها زن را تحقیر نکرده بلکه به احترام و اعتبار او افزوده و بر عکس مرد که نگاهی بیجا او را ملتهب می سازد برای رفع التهاب او باید زن خود را از او بپوشاند با کنایه تحقیر فرموده است.
آنقدر که اسلام به زن خدمت کرده است خدا می داند به زن خدمت نکرده است.
امام خمینی( قدس ره) به طور کلی اگر برای زن در جهان امنیت واقعی از سوی مرد نصیب می گردید، نیازی به چنان پوششی برای زن در بین نبود اما از آنجا که مهار نفس برای مرد در برابر زن از مشکل ترین ابتلائات و بلکه با وجود تماس مستقیم با زن آن هم در حالی که از تعلیم و تربیت اصولی و تزکیه حقیقی بویی نبرده است از محالات است، اینست که در برخورد با زن گر چه خود مؤمن، مکلف به کنترل دل و دیده خویش است اما زن هم مکلف است که عمل به احتیاط نموده و با استفاده از سلاح حجاب نه خود را به معصیت کشاند و نه مرد غافل و طاغی را!
از این رو اسلام حجاب را برای زن هم به عنوان وسیله دفاعی تجویز می نماید و هم یک وسیله حفظ عفت و عصمت فطری و پاکدامنی طبیعی و مواهب دیگر خدادادی، و خلاصه حجاب را به عنوان یک سمبل تمام عیار عزت و شرف زن، زنی که فطرتاً به پاکی و تقوی هم استعداد و آمادگی دارد و هم گرایش و تمایل طبیعی!
در اینجا می توان مراتب تعجب یا اعجاب ملل غرب را با پاسخی اعجاب انگیزتر، فرو نشانده و یادآور شد که : اگراز حجاب زن مسلمان، یک مرد غربی ظاهراً متمدن متعجب بوده و یا متحیر است که چرا او خود را پوشانده است، تعجبی بی جاست، چرا که او همواره در برابر شرارتهای همه مردانی که به اصول درست زیستن آگاهی ندارند، احساس نا امنی کرده و بدینوسیله می خواهد که خود را از دل و دیده ناپاک شان در امان دارد که شاید خود این مرد یکی از آنها باشد!
حجاب در روایات 1- در مورد آیه مبارکه وَ لا یُبدَینَ زینَتَهُنَّ...
( زنان زینت خود را آشکار نکنند مگر آنچه پیداست) می فرماید: زینت ظاهر عبارت است از جامه، سرمه، انگشتر، خضاب دستها، النگو.
سپس فرمود : زینت سه نوع است: یکی بر همه مردم و آن همین است که گفتیم، دوم زینت برای محارم است و آن جای گردنبند به بالاتر و محل بازوبند و خلخال به پایینتر است، سوم زینتی است که اختصاص به شوهر دارد و آن تمام بدن زن است.
از