در رشحه از عقابت تارک اهم واجبات امر به معروف و نهی از منکر از محرماتست و آیات در خدمت او بسیار است و حضرت صادق(ع) از رسول خدا(ص) حدیث فرمود: که چون امت من امر به معروف و نهی از منکر نمایند منتظر بلا و متوقع عقوبت باشند.
در حق تعالی ودر صحیح فرمود: ظاهر شد در قومی هرگز عمل شفیعی که فاش و آشکار کننده مگر آنکه طاعون در میان ایشان ظاهر شود و دردهایی چند پیشتر نبوده و در حدیث باین زیادتر هست که اشرار مسلط شوند و دعای اخیار در حق مردم متسجاب نشود.
حضرت صادق(ع) فرمود:که کننده هر گناه پنهان نکند و مردم سرزنش و انکار او نمایند ضرر به خودش می رسد زیرا که ذلیل مینماید دین خدای عزیز و جلیل را و متابعت او می نماید دشمنان خدا در گناه و در حدیث نبوی(ص) تشبیه شده به کشتی که ترک همه غرق و هلاک شوند و اگر تأئید نکند ترک رفاقت اهل آن کشتی لازم است و فرمود که حق است مرا که مواخذه کنم بی گناه شما را به گناهکار و حال آنکه شما از شخصی گناه قبیحی می بیند پس انکار و آزارش نمی کنید تا ترک کند و فرمود: هر که معذور دارد ظلم کننده و او منع ننماید او را به ظلم او خدامسلط نماید میان بر او کسی را که بر او ظلم کند پس چون وی دعا کند مستجاب نکند و اجرش ندهد و سبزهای صحیح از حضرت باقر(ع) منقول است که یافتم در کتاب رسولخدا(ص) که چون بعد از من ظاهر شود مرگ مناجاتی در حدیثی زلزله و کم فروشی به قحط و کمی اجناس تبدیل شوند و در منع زکوه به رفع برکت زمین از میوه ها و زرع و در حدیث به مرگ و در جور حکام به معاونت ظلم و از نقض عهد به تسلط دشمن و در قطع رحم بافتادن مال بدست اشرار و در ترک امر به معروف و نهی از منکر که متابعت اهل بیت نکنند به تسلط بر آن و دعای خوبان هم مستجاب نشود و فرمود: امت من همیشه در خیرند تا امر به معروف و نهی از منکر و یاری هم می نمایند برخیره و چون ترک کنند بازگرفته شود از ایشان برکت ها و برهم مسلط می شوند و ناصری نداشته باشند نه در زمین و نه در آسمان و فرمود اینها دو خلقند از خلق خدا پس هر که یاری اینها کند خدا او را عزیز دارد هر که ترک نماید خدا او را مخذول دارد و در صحیح خدا فرمود؛: هر سال باران بی تفاوت می فرستد و لیکن صرف می کند از گنهکاران بسوی دشت و کوه و دریا به تحقیق که خدا عذاب می کند جعل را درسوراخش به باران به گناه اهل آن محل و حال آنکه در راه رفتن از اهل معصیت به او داده آنگاه فرمود:« فاعتبر و یا اولی الابصار» یعنی عبرت بگیرید و متنبه شوید از این کلام ای صاحبان بصیرت بدانگه اقل مراتب انکار به قلب است که رضا به برابری موجب شرک است که باید کوتاهی نکرد و در طعن و تخفیف و توبیخ و دشنام در حضور و غیبت اگر فایده نکندترک معاشرت واجب است و بالاتر از این تأدیب است زدن و حبس و حاکم شرعی را تا حکم قتل جایز یاواجب است و در غیر مرتبه اول که واجب عینی مطلق است واجب کفایی مشروط است در رشحه از عقابت تارک اهم واجبات امر به معروف و نهی از منکر از محرماتست و آیات در خدمت او بسیار است و حضرت صادق(ع) از رسول خدا(ص) حدیث فرمود: که چون امت من امر به معروف و نهی از منکر نمایند منتظر بلا و متوقع عقوبت باشند.
حضرت صادق(ع) فرمود:که کننده هر گناه پنهان نکند و مردم سرزنش و انکار او نمایند ضرر به خودش می رسد زیرا که ذلیل مینماید دین خدای عزیز و جلیل را و متابعت او می نماید دشمنان خدا در گناه و در حدیث نبوی(ص) تشبیه شده به کشتی که ترک همه غرق و هلاک شوند و اگر تأئید نکند ترک رفاقت اهل آن کشتی لازم است و فرمود که حق است مرا که مواخذه کنم بی گناه شما را به گناهکار و حال آنکه شما از شخصی گناه قبیحی می بیند پس انکار و آزارش نمی کنید تا ترک کند و فرمود: هر که معذور دارد ظلم کننده و او منع ننماید او را به ظلم او خدامسلط نماید میان بر او کسی را که بر او ظلم کند پس چون وی دعا کند مستجاب نکند و اجرش ندهد و سبزهای صحیح از حضرت باقر(ع) منقول است که یافتم در کتاب رسولخدا(ص) که چون بعد از من ظاهر شود مرگ مناجاتی در حدیثی زلزله و کم فروشی به قحط و کمی اجناس تبدیل شوند و در منع زکوه به رفع برکت زمین از میوه ها و زرع و در حدیث به مرگ و در جور حکام به معاونت ظلم و از نقض عهد به تسلط دشمن و در قطع رحم بافتادن مال بدست اشرار و در ترک امر به معروف و نهی از منکر که متابعت اهل بیت نکنند به تسلط بر آن و دعای خوبان هم مستجاب نشود و فرمود: امت من همیشه در خیرند تا امر به معروف و نهی از منکر و یاری هم می نمایند برخیره و چون ترک کنند بازگرفته شود از ایشان برکت ها و برهم مسلط می شوند و ناصری نداشته باشند نه در زمین و نه در آسمان و فرمود اینها دو خلقند از خلق خدا پس هر که یاری اینها کند خدا او را عزیز دارد هر که ترک نماید خدا او را مخذول دارد و در صحیح خدا فرمود؛: هر سال باران بی تفاوت می فرستد و لیکن صرف می کند از گنهکاران بسوی دشت و کوه و دریا به تحقیق که خدا عذاب می کند جعل را درسوراخش به باران به گناه اهل آن محل و حال آنکه در راه رفتن از اهل معصیت به او داده آنگاه فرمود:« فاعتبر و یا اولی الابصار» یعنی عبرت بگیرید و متنبه شوید از این کلام ای صاحبان بصیرت بدانگه اقل مراتب انکار به قلب است که رضا به برابری موجب شرک است که باید کوتاهی نکرد و در طعن و تخفیف و توبیخ و دشنام در حضور و غیبت اگر فایده نکندترک معاشرت واجب است و بالاتر از این تأدیب است زدن و حبس و حاکم شرعی را تا حکم قتل جایز یاواجب است و در غیر مرتبه اول که واجب عینی مطلق است واجب کفایی مشروط است بعد هم ضرر و تجویز تأکید مگر احتمال عدم اطلاع آن شخص به مسئله رود برای اتمام حجت باید ظاهراَ او را خبردار کند هرچند تجویز و تأئید نباشد و درصحیح سعدبن صدقه حضرت صادق(ع) از رسول خدا(ص) ذکر نمود که خدا دشمن دارد مومن ضعیف ایمان را که این کامل ندارد گفته او کدام است فرمود: مؤمنی که متوجه نهی منکر نشود سعد می گوید: سئوال کردند که آیا امر به معروف و نهی از منکر بر همه امت واجب است فرمود: نه بلکه مخصوص جمعی است که قدرت برآن داشته باشند و مردم اطاعتشان کنند و دانند معروف و منکر او دلیل این قول خدای تعالی است.« و لتکن منکم اخذ یدعون لی الخیر یامرون بالمعروف و ینهون من المنکر» یعنی می باید از شما جماعتی باشندکه بخواهند بسوی خیر و امر به معروف و نهی از منکر کنند.
مولف می گوید: که مراد حضرت اختصاص بعضی صور است که موقوف باشد به اهل علم و الاعلم کافی است.
به احادیث سابقه و در صحیح فرمود: سزاوار نیست مومن را از نشستن در مجلسی که در آن معصیت است و نمی توان تغییر آن داد و آیات و احادیث در این معنی بسیار است و درحسن فرمود: که هر که ایمان به خدا و.
روز قیامت دارد باید ننشیند در آن مجلسی که در آن غیبت امام یانقص مومنی مذکور می شود.
احکام دفاع و امر به معروف و نهی از منکر: دفاع همه مسلمانان دربرابر هجوم دشمنان به بلاد اسلام و مرزهای آن واجب است از طریق بذل مال یا جان یا هر وسیله دیگر دراین امر احتیاج به اذن حاکم شرع نیست ولی برای نظم و همآهنگی برنامه های دفاعی باید در صورت امکان فرمانده یا فرماندهانی آگاه و مورد اعتماد را با نظر حاکم شرعی تعیین کنند.
هرگاه مسملمانان از این بیم داشته باشند که اجانب نقشه ی استیلاء بر ممالک اسلامی کشیده اند و بدون واسطه یا با واسطه اعمال خود را از داخل یا خارج عملی کنند بر همه مالکین واجب است بر هر وسیله ای که امکان دارد در برابر آن بایستند و از ممالک اسلامی دفاع کنند.
اگر بواسطه توسعه نفوذ سیاسی، یا اقتصادی یا تجاری بیگانگان خوف آن باشد که آنها بر ممالک اسلامی تسلط پیدا کنند بر همه واجب است که از نفوذ آن جلوگیری نموده ایادی آنها را قطع کنند.
همچنین در مورد برقرار ساختن روابط سیاسی با دولتهای غیراسلامی باید طوری باشد که موجب ضعف و ناتوانی مسلمین یا امارت آنها در چنگال بیگانگان یا وابستگی اقتصادی و تجاری نگردد.
امر به معروف ونهی از منکر به تمام افراد عاقل و بالغ با شرایط زیر واجب است: (1): کسی که می خواهد امر به معروف و نهی از منکر کند باید تعیین داشته باشد که طرف مقابل مشغول انجام حرام یا ترک واجبی است.
(2): احتمال می دهد امر و نهی او اثر دارد خواه اثر فوری داشته باشد یا غیر فوری کامل یا ناقص، بنابراین اگر بداند هیچ اثر نمی کند واجب نیست.
(3): در امر و نهی او مفسده و ضروری نباشد پس اگر بداند یا خوف این باشد که امر و نهی او ضرر جانی یا عرضی و آبروئی یا مالی قابل توجه نسبت به او یا بعضی از مومنین می رساند واجب نیست.
ولی اگر معروف و منکر از اموری باشد که شارع مقدس اسلام اهمیت زیادی به آن میدهد مانند حفظ اسلام قرآن و استقلال ممالک اسلامی یاحفط احکام ضروری اسلام باید اعتنا به ضرر نکند و با بذل جان و مال در حفظ آنها بکوشد هرگاه بدعتی در اسلام واقع شود منکراتی که دولتهای ناصالح به نام اسلام انجام می دهند و بر همه مخصوصاَ علمای دین واجب است حق را اظهار و باطل را انکار کنند و اگر سرعت علمای دین موجب سوءظن به علمای اسلام شود اظهار حق به هر نحوی که ممکن باشد واجب است هر چند بدانند تأثیر نمی گذارد.
هرگاه احتمال صحیح داده شود که سکوت سبب می شود که عمل منکری معروف یا عمل معروفی منکر شود برهمه مخصوصاَ علمای اسلام واجب است که حق را اظهار و اعلام کنند و سکوت جایز نیست و هرگاه سکوت علمای اسلام یا غیر آنها موجب تقویت ظالم یا تأئید او شود یا سبب جرأت او به سایر محرمات گردد.واجب است اظهار حق و انکار باطل کنند.
هرچند تأثیر فوری نداشته باشد.
اگر داخل شدن بعضی از مومنین یا علمای اسلام در دستگاههایی که سبب جلوگیری از فساد یا منکراتی شود واجب است.
قبول این کار مگر آنکه مفسده مهمترین در k آنبا آن باشد مثل این که باعث سستی عقاید مردم یا سلب اعتماد آنها از علمای دین گردد که در این صورت جایز نیست.
امر به معروف ونهی از منکر مراتبی دارد که بعضی از این مراتب احتیاج به اجازه حاکم شرع ندارد و بعضی دارد .
آنچه احتیاج به اجازه حاکم شرع ندارد همان امر به معروف با زبان و دل و نصیحت کردن یا اعراض به بی اعتنایی و ترک مراوده نمودن است و اگر تأئید نکرد جایز است با کلمات تند و خشن که خالی از گناه باشد یا به توسل به زور به این طریق که جلوی فرد گناهکار را بگیرد و یا وسایل گناه را از دسترس او خارج کند ، اقدام نماید ولی اگر برای امر به معروف و نهی از منکر لازم شود که متوسل به ضرب و جرح یا اتلاف اموال و بالاتر از آن گردد در این صورت هیچکس بدون اجزاه حاکم شرع.
حق اقدام ندارد بلکه باید اصل کار و مقدار و اندازه آن طبق ضوابط اسلامی با نظر حاکم شرع تعیین گردد.
امر به معروف و نهی از منکر با شرایطی که ذکر شد و واجب است و ترک آن معصیت است و مستحباب و مکروحات امر و نهی مستحب است.
امر به معروف و نهی از منکر واجب کفائی می باشد و در صورتی که بعضی از مکلفین قیام به آن می کنند از دیگران ساقط است و