ساختار نظام آموزشی
در ساختار نظام آموزشی کشور هند تمرکز عمده بر بعد وسیع ارائه خدمات آموزشی و اهمیت ساختار، سازماندهی و ارتقاء آن استوار می باشد.
بعلاوه، ساختار سیستم آموزشی کشور هندوستان بر رشد آموزشی مناطق مختلف کشور و برقراری رقابتهای آموزشی میان این مناطق تأکید دارد.
در حال حاضر، تعداد 888 نهاد آموزشی در کشور هندوستان فعالیت دارد که به ثبت نام از 179 میلیون دانش آموز مبادرت می نمایند.
سیستم آموزش ابتدایی در هندوستان از دومین رتبه جهانی برخوردار است.
این سیستم آموزشی از 4/149 میلیون کودک 6 تا 14 ساله و 9/2 میلیون آموزگار، متشکل می گردد.
لازم به ذکر است که نرخ مذکور به 82 درصد از کل کودکانی است که در این گروه سنی قرار دارند مشتمل می گردد.
پس از استقلال هند طی سال 1947 سیاستمداران ,مسئولان و صاحب نظران آموزش و پرورش کشور تلاشهای فراوانی در جهت ارائه الگوی مشترک ساختار آموزشی پذیرش کلیه ایالت عمل آورند.
طی سال 1966 کمیسیون آموزش و پرورش هند مبادرت به انتشار ساختار آموزشی طرح سیستم (2+10) نمود.
سیستم مذکور پس از بازنگری و جرح و تعدیل طی سالهای 1986 و 1992 به عنوان خط مشی جدید نظام آموزشی ملی به تصویب رسید در حال حاضر کلیه ایالت های کشور از آن پیروی می نمایند.
نکته قابل تامل در فرایند تصویب طرح مذکور طول مدت بررسی آن است که مدت زمان سه دهه از زمان طرح اولیه آن تا جرح و تعدیل و تصویب و اجرای فراگیر و نهایی آن به طول انجامید است که خود نشان دهنده بر طرف نمودن احتمالی نواقص و نارسایی های طرح اولیه می باشد.
بر اساس الگوی قید شده در فوق نظام آموزش پیش دانشگاهی کشور هند خود از دو دوره آموزش ابتدایی و متوسطه متشکل می گردد.
با وجودی که ساختار آموزشی کشور هند بر (سیستم 2+10) استوار می باشد.
با این حال در میان ایالات مختلف در خصوص تعداد مدارس ابتدایی و متوسطه، شرایط سنی پذیرش در مدارس متوسط، آزمون های عمومی، آموزش هندی و انگلیسی، تعداد ساعات و جلسات درسی، مدت تعطیلات، میزان دستمزدها، آموزش پایه و … تفاوت عمده ای وجود دارد.
آموزش در کشور هند، از سن پنج سالگی آغاز شده و از سه مرحله ابتدایی، متوسطه و عالی (دو دوره 5 ساله ابتدایی و متوسطه و یک دوره 2 ساله تکمیلی) متشکل می گردد.
در مجموع، دوره تحصیلات ابتدایی و متوسطه 12 سال به طول می انجامد.
طبق آمار به دست آمده طی سال 1996 نرخ ثبت نام ناخالص بر مبنای سطوح مختلف آموزشی به شرح ذیل می باشد:
.
پیش دبستانی : 5 درصد
.
اولین سطح : 101 درصد
.
دومین سطح : 49 درصد
.
سومین سطح : 9/6 درصد
ساختار آموزش پس از استقلال
پس از استقلال کشور هند به دلیل نرخ بالای بی سوادی (در حدود 85 درصد) ، سرمایه هنگفتی به تولید کتب درسی ارزان قیمت تخصیص یافت.
سه دهه پس از استقلال کشور، هزینه آموزشی به 40 برابر و نرخ افراد باسواد به بیش از 2 برابربالغ گردید.از سوی دیگر پیشرفت های آموزشی و افزایش تعداد موسسات آموزش عالی و مراکز تحقیقاتی وصنعتی به گسترش انواع کتابخانه ها و فراهم آمدن بازار کار برای افراد آموزش دیده منجرگردید.
در سال1956 کمیسیون اعتبارات دانشگاهی هند با عنوان (یو.جی .سی ) عهده دار مسوو لیت تصویب مقررات ویژه آموزش عالی و تعیین استانداردهای آموزشی و تحقیقاتی گردید.
طی سال 1961 کمیسیون مذکور به منظورارزیابی و پیشنهاد معیارهایی جهت ارتقائ استانداردهای آموزشی در هند، به تشکیل کمیته بررسی علوم به ریاست دکتر رانگاناتان مبادرت نمود.
تا پیش از دهه 70 ، تنها سه دانشگاه دهلی (1948) ، بنارس (1966) و بمبئی (1967) از دوره کارشناسی ارشدبرخوردار بودند.این درحالیست که در آغاز این دهه 4 دانشگاه ا لیگر، میسور ،کارناتاک و ویکرام به افتتاح دوره های کارشناسی ارشد خود مبادرت نمودند.
پس از استقلال کشور این روند سرعت گرفت.
پس از استقلال کشور هند به دلیل نرخ بالای بی سوادی (در حدود 85 درصد) ، سرمایه هنگفتی به تولید کتب درسی ارزان قیمت تخصیص یافت.
پس از استقلال کشور این روند سرعت گرفت.
آموزش پایه در 4 ایالت مختلف کشور آموزش پایه منحصرا بر نخستین مرحله آموزشی (آموزش ابتدایی) شامل می گردد و این در حالی است که در 8 ایالت دیگر کشور دوره آموزش پایه بر کلیه مقاطع آموزشی (ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان) مشتمل می گردد.
وسیع سازی بعد سیستم آموزش پایه کشور هندوستان، 50 سال پس از استعمار انگلستان اقدام به اجرای سیاست آموزش توده ای نمود.
از آن زمان تاکنون این سیستم از لحاظ تعداد مدارس و تعداد کودکان ثبت نامی در این مدارس چندین بار گسترش یافته است.
جدول ذیل نرخ ثبت نامی افراد طی دهه 1990و 4 دهه قبل از آن را به تصویر می کشد.
نرخ رشد ثبت نام در مقاطع آموزشی پایه (برحسب میلیون) طی سال های 1997 - 1950 نرخ ثبت نام در مدارس ابتدایی در فاصله سال های 1997-1951 شش بار افزایش داشته است و این در حالی است که در همین فاصله نرخ ثبت نام در مدارس مقدماتی متوسطه (8-6) یازده بار افزایش داشته است.
این روند افزایشی در خصوص مدارس ابتدایی دخترانه نه بار و در خصوص مدارس مقدماتی متوسطه 20 بار بوده است.
به طور کلی می توان گفت روند کلّی افزایش نرخ ثبت نام در مدارس ابتدایی 76/3 درصد و در مدارس مقدماتی متوسطه 06/4 درصد بوده است.
با توجه به جدول فوق می توان چند نکته به شرح ذیل را استنباط نمود: 1- سیستم آموزش ابتدایی کشور هندوستان از لحاظ بعدی پیشرفت قابل توجهی داشته است.
به گونه ای که بالغ بر 150 میلیون نفر در مدارس ثبت نام نموده اند.
این امر نشانگر تلاشی است که در زمینه ایجاد مدیریت دقیق و بسیج منابع صورت گرفته است.
2- اگر چه روند افزایش نرخ ثبت نام دختران طی 10 سال اخیر سریع تر از پسران بوده است با این حال اختلافات میان دو جنس همچنان به قوت خود باقی است.
3- اگر چه نرخ ثبت نام در کلاسها تحسین برانگیز است، امّا باید توجه داشت که رشد جمعیت طی چند دهه اخیر نیز بسیار بالا بوده است.
با مقایسه کل جمعیت واجد شرایط جهت ثبت نام در کلاسها، درمی یابیم که همچنان چندین میلیون کودک وجود دارد که از نعمت برخورداری از آموزش ابتدایی محروم مانده اند.
زبان آموزشی در اکثر ایالات، زمان مادری یا زمان محلّی به عنوان واسطه آموزشی مورد استف اده قرارمی گیرد.
این در حالی است که تسهیلات آموزشی و سایر امکانات از مکانی به مکان دیگر متفاوت می باشد.
آموزش زبان هندی علاوه بر مناطقی از کشور که مردمانش به زبان هندی تکلم می نمایند در اکثر ایالت های غیرهندی زبان آموزش زبان هندی اجباری است.
آموزش اجباری زبان هندی از ایالتی به ایالت دیگر متفاوت می باشد.
این در حالی است که آموزش هندی در تامیل نادو، تری پورا و ناحیه کاریکال پوندیچری اجباری نمی باشد.
آموزش زبان انگلیسی آموزش انگلیسی در تمامی ایالات بغیر از ایالت بیهار، اجباری می باشد.
با وجود این که آموزش انگلیسی در اکثر مدارس اجباری است، از ایالتی به ایالت دیگر متفاوت می باشد.
به طورکلی آموزش انگلیسی در اغلب ایالات در کلاس های شش الی ده اجباری می باشد.
آزمون عمومی در کلیه ایالات در پایان کلاس های 10 و 12 آزمون عمومی به عمل می آید.
در چندین ایالت حداقل سن لازم جهت حضور در آزمون های تکمیلی متوسطه، چهارده تا شانزده سال تمام می باشد.
که از آن جمله می توان به ایالات آندهراپرادش، اورناچل پرادش، آسام، بیهار، گجرات، جامووکشمیر، کاراناتاکا، کرالا، مهاراشترا، منیپور، اوریسا، پنجاب، تامیل نادو، تری پورا، بنگال غربی، جزایر آندامان و نکوبار، دهلی، لکشادویب و پوندیچری اشاره نمود.
در ایالت منیرورام حداقل سن لازم جهت حضور در این آزمون، 13 سال تمام می باشد، این در حالی است که در دیگر ایالت ها هیچ گونه محدودیت سنی وجود ندارد.
در ایالات اروناچل پرادش، بیهار، گجرات، جامورکشمیر، کرالا، مهاراشترا، پنجاب، تامیل نادو، تریپورا، آندامان و نکوبار، لکشادویپ و پوندیچری، حداقل سن لازم جهت حضور در آزمون های مذکور برخورداری از 16 تا 18 سال تمام می باشد.
در برخی از ایالات آزمون عمومی در مقطع آموزش مقدماتی متوسطه برگزار می گردد.
تعداد روزهای درسی در نظام آموزشی کشور هند تعداد روزهای درسی در طول یکسال در کلیه ایالات بر200 روز آموزش بالغ می گردد.
مقطع آموزش پیش دبستانی طول مقطع آموزش پیش دبستانی بردوره آموزشی1ساله که ازسن 5 سالگی آغاز و تا سن 6 سالگی به طول می انجامد، مشتمل می گردد.
اهداف آموزشی آموزش دوران کودکی از اهمیت قاطعی برخوردار است.
از این روی سیاست ملّی آموزش بر اجرای برنامه های مراقبتی دوران کودکی ( ECCE) تأکید فراوان نموده است.
گفتنی است که اجرای چنین برنامه هایی به تسریع روند جهانی سازی آموزش ابتدایی و برنامه های توسعه زنان نیز یاری می رساند.
از این طرح انتظار می رود که آمادگی لازم جهت برطرف نمودن نیازهای آموزش ابتدایی را فراهم سازد.
این امر به طور غیرمستقیم با فراهم نمودن تسهیلات مراقبتی برای کودکان، به افزایش نرخ ثبت نام دختران در کلاس های ابتدایی منجر گردیده است.
در بخش های مختلف، طرح هایی در حال اجرا می باشند که هدف از اجرای آن دسترسی به کودکان مناطق آسیب پذیر و دورافتاده می باشد.
با این هدف که آنها را از لحاظ بهداشتی، تغذیه ای و آموزش ابتدایی تأمین نماید.
از جمله این خدمات می توان به تغذیه تکمیلی.
ایمن سازی، آزمایشات بهداشتی، آموزش غیررسمی پیش دبستانی و مشارکت عموم جامعه در ارائه خدمات به کودکان زیر رده سنی 6 سال و مادران باردار اشاره نمود که توسط دولت مرکزی تأمین اعتبار می گردد.
هرچند ICDS عمده ترین پایگاهی است که احتیاجات آموزش همگانی EFA را برآورده می سازد با این حال چندین طرح دیگر نیز توسط دولت مرکزی و دولت های ایالتی به مورد اجرا گذارده شدند که عمده هدف آنها تکمیل فرآورده های ICDS از لحاظ محتویات بوده است.
به عنوان مثال طرح مرکزی از آن عده از سازمان هایی که داوطلب برگزاری کلاس های پیش دبستانی می باشند، حمایت می نماید.
نرخ ثبت نام های به عمل آمده و گسترش برنامه های آموزشی طی دهه 1990 منبع: شاخصهای آموزش همگانی EFA طبق آمار به دست آمده کل جمعیتی که تا سال 1990 در رده های سنی 6-3 سال قرار داشتند.
(بنا به تخمینی های برآورده این میزان بر 7 درصد کل جمعیت، (54/57 میلیون) نفر بالغ می گردد.) بیش از 1063 میلیون کودک رده سنی 3 الی 6 ساله که در مناطق محروم قرار دارند، منتظر حضور در مراکز آموزش پیش دبستانی می باشند.
اگر چه نرخ ثبت نام خالص کودکان از 33/10 طی سال 1990 به 9/16 درصد طی سال 1998 افزایش یافته است، اما با این حال طرح مراقبتی کودکان از لحاظ تحت پوشش قرار دادن برنامه های آموزشی ویژه کودکان ضعیف عملکرده است.
علاوه بر این سطح پوشش طرح مذکور از منطقه ای به منطقه دیگر کاملاً متفاوت بوده است.
ایالت بیهار و آتارپرادش با پوششی کمتر از 10 درصد دو نمونه بارز در این مورد می باشند.
اغلب ایالات واقع در شمال شرقی کشور از پتاتسیل مثبت اجرای طرح مراقبتی کودکان بهره مند گردیده اند.
جهت موفقیت برنامه های مراقبتی کودکان و گسترش ارتباط آن با آموزش ابتدایی، برقراری هماهنگی میان بخشها ضروری است.
با تأسیس کمیته هایی در سطح ایالتی جهت اجرای طرح های ویژه، دولت های ایالتی تلاش می نماید ت ا هم اه نگ ی های موجود را افزایش دهد ازجمله مهمترین اهداف آموزشی مقطع آموزش پیش دبستانی می توان به موارد ذیل اشاره نمود: 1- رشد کامل ذهنیکودکان رده سنی6 سال 2- آماده سازی کودکان جهت ورود به مراکزآموزش ابتدایی 3- تدارک خدمات آموزشی متناسب برای دختران دوره ابتدایی 4- تدارک خدمات پشتیبانی جهت فعالیت زنان و اقشار کم در آمد جامعه با وجودیکه مقطع آموزشی مذکوربخشی ازنظام آموزشی رسمی به شمار می رود، با این حال اجباری نمیباشد طرح آموزش و مراقبت های دوران کودکی ( ECCE ) طراحی و تدارک طرح آموزشی و مراقبت های دوران کودکی ECCE به روشی اصولی به اجتماعی تر نمودن گروه های کودکان، ایجاد سلامتی و تندرستی، تشویق روند یادگیری خلاق و ارتقاء شخصیتی انان منتهی می گردد.
اجرای طرح مذکور برای اقشار کم درآمد جامعه به جبران نقایص فیزیکی، روانی و عاطفی کودکان منجر می گردد.
علاوه بر این اجرای طرح ECCE به جهانی شدن آموزش ابتدایی و افزایش نرخ ثبت نام و ابقاء تحصیلی دانش آموزان در مدارس ابتدایی کمک می نماید.
در حال حاظر طرح تکمیلی توسعه خدمات ویژه کودکان با عنوان (ICDS) عمده ترین هدف طرح ECCE به شمار می رود.
علاوه بر دولت های ایالتی، مراکز پیش دبستانی، بالوادیس و غیره نیز که تحت پوشش نهاد مرکزی رفاه اجتماعی قرار دارند به اجرای طرح مذکور مبادرت می نمایند.
جهت ایجاد همگرایی هر چه بیشتر در برنامه های دولت و سایر نهادها، بر مشارکت اعضاء محلّی و گروه های پانچایاتی راج تأکید