مجتمع آموزشی شبانه روزی همانطور که از نامش پیداست، یک مرکز آموزشی است که در آن دانش آموزان علاوه برتحصیل درس، علوم و فنون مختلف در آن اقامت نیز دارند.
از نظر استفاده، این گونه آموزشگاهها مورد توجه افرادی است که در محل سکونت فرد مرکز آموزشی مناسب ندارند.
در معماری قدیم ایران فضاها متناسب با نوع اقلیم آنها ساخته می شد ولی در جامعه فعلی ساختمان ها به صورت مدرت ساخته می شند و از تناسب و به کارگیری سبک قدیم در این دوران خبری نیست.
برای طراحی یک فضای آموزشی باید اصول خاص ساخت و ساز را دریابیم و همچنین مقاومت مصالح ساختمان، در برابر فشارهای وارده بر آن را در نظر بگیریم.
همچنین به دلیل مختلف بودن شرایط آب و هوایی نیز با طراحی گوناگون ساختمانی مواجه هستیم و نوع اقلیم در طراحی ما تاثیر مستقیم می گذارد.
و همچنین طراحی ها می بایست متناسب با آسایش انسانها در نظر گرفته شود.
از نظر مهندسی در طراحی آموزشگاههایی این چنین، می بایست علاوه بر فضای آموزشی، فضاهایی از قبیل فضای استراحت و خوابگاه، فضای بهداشتی از قبیل حمام و ...، فضای غذاخوری، فضای ورزشی، فضای اداری، فضای ارتباطی، آزمایشگاهها، کارگاهها، سایت های کامپیوتری، سالنهای نمایش و کنفرانس و غیره را در نظر گرفت.
نکته قابل توجه در طراحی و ساخت یک چنین مراکزی که دارای محل اقامت برای دانش آموزان می باشد، این است که فضا باید به گونه ای باشد که دانش آموزان در آن احساس امنیت و آرامش کنند.
زیرا تک تک فضاهای یک مکان آموزشی بر روی نحوه برخورد دو رفتار و میزان یادگیری دانش آموزان از مطالب و به طور کلی عوامل تربیتی و غیره دانش آموزان تاثیر مستقیم دارد.
فضای آموزشی باید به صورت خشک و بی روح نباشد و یک حس پویا وزنده را در دانش آموزان ایجاد کند.
بنابراین در طراحی یک فضای آموزشی، طراحی می بایست تا حدودی از مسائل روانشناختی رده سنی می خواهند در آن مشغول به تحصیل می شود آگاه باشد و آنها را مورد توجه قرار دهد.
به سبب اینکه دانش آموزان تمامی اوقات شبانه روز خود را در محیط آموزشگاه سپری می کنند این مسئله یکی از مسائل مهمی است که باید به طور حتم به آن توجه زیاد می شود تا کمتر شاهد بروز مسائل و مشکلاتی که خاص همان رده سنی است باشد که در این تحقیق به میزان کافی به آن پرداخته شده است.
با در نظر گرفتن ضوابط و استانداردها و اصول صحیح، می توان یک فضای آموزشی مطلوب را طراحی کرد.
زیرا هر یک از فضاهای فیزیکی یک مدرسه می بایست حامل یک پیام (آموزشی، تربیتی) برای دانش آموزان باشد.
عناصر اقلیمی تابش آفتاب، رطوبت دمای هوا و باد بر ساختمان تاثیر مستقیم دارد و مهمترین آن تابش آفتاب است که به همراه نور و حرارت است و نیز عوامل داخلی ساختمان ها نیز مانند (حرارت، وجود افراد، چراغ ها و دستگاه های گرمایی) نسبت به عوامل نقشی تعیین کننده تری دارند.
تابش آفتاب ر ساختمان و محیط اطراف آن تاثیر مستقیم دارد و تابش آفتاب سبب روشنایی طبیعی ساختمان شده و تولید حرارت نیز می کند در نتیجه میزان تابش مورد نیاز برای هر ساختمان باید با توجه به نوع آن ساختمان و شرایط اقلیمی مکان آن در نظر گرفته شود.
و همین تابش آفتاب بر سطوح مختلف یک ساختمان متفاوت است ولی میزان تابش به سطح یک جسم هم بر جهت و هم به رنگ و میزان صاف بودن سطح آن سطح، همچنین سرعت جریان هوایی که در اطراف آن سطح در جریان است نیز بستگی دارد و نیز مصالح به کار رفته هرچه سطح ناصاف تر باشد حرارت بیشتری را جذب می کند و مهمترین عامل در تعیین حرارت ایجاد شده در یک سطح رنگ آن است و هر چه سطح رنگ اش روشن تر باشد مقدار حرارت جذب شده کم تر است.
با اینکه سقف و دیوارهای اطراف ساختمان سبب جلوگیری از تاثیر مستقیم عناصر اقلیمی مانند رطوبت هوا، وزش باد، تابش آفتاب و برف و باران و بر فضاهای داخلی آن جلوگیری می کند ولی در هر حال هر یک از این عناصر از طریق تاثیر بر دیوارهای خارجی ساختمان هوای داخل ساختمان را نیز تحت تاثیر قرار می دهد.
ظرفیت حرارتی مصالح به وزن مخصوص یک بستگی دارد و با بیشتر شدن این وزن ظرفیت حرارتی آن نیز بالاتر می رود و همچنین به ضخامت و فشردگی مصالح آنها بستگی دارد.
نوع مصالح ساختمان باعث کاهش میزان انتقال حرارت از خارج به داخل می شود.
و بالعکس.
استفاده از عایق های حرارتی و صوتی مناسب در طراحی ویژگی مصالح ساختمان بنا به مناطق گوناگون متفاوت است و قابل توجه ترین ویژگی مصالح ساختمان ظرفیت مقاومت و حرارتی آن است.
پاورقی
طراحی فضا باید به گونه ایی باشد که فرد در آن احساس آرامش کند.
از دیگر عوامل موثر در داخل ساختمان ارتفاع سقف است که ارتفاع 30/2 متر برای یک اتاق کاملاً مطلوب است و همچنین اندازه پنجره است که اگر از حد بزرگ باشد می تواند سبب تغییر وضعیت حرارتی داخلی ساختمان و هوای محیط اطراف آن شود و این مقدار کاهش بستگی به محل سایه ایجاد سایه بان از ایجاد حرارت جلوگیری می کند و همچنین میزان انتقال تابش به مقاومت مصالح بام نیز بستگی دارد و همچنین فرم ساختمان نیز می تواند تاثیر زیادی در هماهنگ ساختن با شرایط اقلیمی و همچنین انتقال هوای خارج به داخل ساختمان داشته باشد در بهترین فرم، فرمی است که کمترین مقدار حرارت را در زمستان ازدست دهد.
از دیگر عوامل موثر در داخل ساختمان ارتفاع سقف است که ارتفاع 30/2 متر برای یک اتاق کاملاً مطلوب است و همچنین اندازه پنجره است که اگر از حد بزرگ باشد می تواند سبب تغییر وضعیت حرارتی داخلی ساختمان و هوای محیط اطراف آن شود و این مقدار کاهش بستگی به محل سایه ایجاد سایه بان از ایجاد حرارت جلوگیری می کند و همچنین میزان انتقال تابش به مقاومت مصالح بام نیز بستگی دارد و همچنین فرم ساختمان نیز می تواند تاثیر زیادی در هماهنگ ساختن با شرایط اقلیمی و همچنین انتقال هوای خارج به داخل ساختمان داشته باشد در بهترین فرم، فرمی است که کمترین مقدار حرارت را در زمستان ازدست دهد.
برای طراحی یک فضا باید تصویر مورد نیاز آن را فراهم کرد و تصویر مورد نیاز در ساختمان به نوع اقلیم بستگی دارد.
و بر اساس فصل های سال در مناطق مورد نظر تغییر می کند.
استفاده از انواع بادشکن برای مهار کردن جهت و شکل جریان هوا.
تصمیمات اقلیمی در ایران: 1- گرم و مرطوب 2- گرم و خشک 3- معتدل و سرد است.
بهترین فرم ساختمان پلان مربع است ویژگی های متفاوت مناطق مختلف ایران تاثیر بسزایی در شکل گیری شهرهای این مناطق داشته اند.
در نتیجه بین اقلیم و معماری از اهمیت خاصی برخوردار است.
« نخستین فردی که برای تطبیق طرح یک ساختمان با نیازهای انسان و ویژگی های اقلیمی روشی را پیشنهاد کرده است ویکتور ولگی است» جدول زیست – اقلیمی جدولی است که شرایط آسایش فیزیکی انسان را با توجه به شرایط اقلیمی پیرامون او مشخص کند و می توان نوع اقلیم مناطق مختلف را تعیین کرد البته این جدول محدودیت هایی نیز دارد که نوع اقلیم را بسته به دما و رطوبت هوا نشان می دهد.
یا استفاده از این جدول زیست اقلیمی در می یابیم که ویژگی هایی را که یک ساختمان باید دارا باشد تا هوای داخلی آن تحت تاثیر شرایط اقلیمی در منطقه آسایش قرار گیرد را مشخص می کند.
ویژگی های معماری بومی مناطق گرم و خشک: برای غلبه بر مشکلات آب و هوایی این مناطق راه حل هایی را اندیشیده اند: 1- مصالح ساختمان ها از خشت و گل هستند که دارای ظرفیت حرارتی زیادی است و با ساختن ساختمان ها در زیرزمین سبب می شود که از شرایط حرارتی متعادل زمین استفاده نمایند.
پلان ساختمان ها متراکم و فشرده است و سطح خارجی ساختمان نسبت به حجم آن حتی الامکان باید کم تر باشد و متراکم بودن پلان ساختمان سبب می شود که حرارت در زمستان به بیرون نرود و درتابستان از بیرون به داخل نیاید.
استفاده از سایه بان به دیل بافت متراک این منطقه، بارندگی در این مناطق کم و در نتیجه رشد درختان کم است و به دلیل کمبود چوب در این مناطق سقف های ساختمان به شکل گنبدی یا تاق ماته است و اسکلتی خاصی ندارد و از جنس گل است و بیشتر باید از رنگ های روشن مانند سفید برای سطوح خارجی استفاده کرد.
از پنجره های کم و ابعاد کوچکی باید استفاده شود.
به دلیل جلوگیری از نفوذ تابش آفتاب و از ورود هوای خارج به داخل ساختمان از طریق پنجره باید جلوگیری شود.
و در عوض استفاده از از یادگیری برای خنک کردن هوای داخل بسیار موثر است.
طراحی حیاط های داخلی، که شامل عرفت و حوض و ...
است که یکی از عوامل مهم ایجاد رطوبت است جهت قرارگیری ساختمان ها در این مناطق جنوب تا جنوب شرقی است برای جلوگیری از تابش آفتاب به داخل ساختمان مناسب است.
تهویه مورد نیاز اقلیم گرم و خشک در این مناطق تهویه واحد هنگام باید به حداقل ممکن رساند زیرا در اثر ورود هوای گرم خارج به داخل، هوای داخل افزایش می یابد.
و همچنین در سرعت باد زیاد است.
در هنگام شب به دلیل کاهش هوای خارج نسبت به داخل با استفاده از تهویه طبیعی امکان سریع تر خنک شدن هوای داخل وجود دارد.
و به دلیل رطوبت کم این مناطق، در اثر کوچکترین جریان هوایی با شدت کم امکان تبخیر وجود دارد و نیاز به سرعت زیاد هوا برای خنک کردن نیست.
در نتیجه نیازی به باز بودن پنجره ها نیست.
« انتخاب مصالح ساختمانی د رمناطق گرم: مهمترین عامل تعیین کننده و نیرو مصالح ساختمانی مناسب برای مناطق گرم و خشک حداکثر دمای روزانه هوا و دامنه نوسان آن است.
مقدار پرتو خورشید جذب شده در ریولر نیز از عوامل مهم دیگری است که به جهت قرارگیری و رن سطح خارجی دیوار بستگی دارد.
مهمترین ویژگی مصالح ساختمانی به مقاومت حراتی (R) و ظرفیت حرارتی Q آن بستگی دارد.
مقاومت حراتی مصالح دیوارهای ساختمان در انتقال حرارت از سطح خارجی به سطح داخلی آن موثر است در مناطق گرم و خشک دامنه نوسان دمای هوا زیاد است ظرفیت حرارتی مصالح از اهمیت ویژه ایی برخوردار است و انتخاب مصالح ساختمانی مناسب برای این مناطق باید به این نکته توجه کرد که به اندازه پنجره ها و کیفیت سایه بان آنها بستگی دارد و در این مناطق مناسب ترین مصالح از قبیل بتن سبک با ضخامتی مناسب مورد نیاز است البته با سایه بان موثر و پنجره های کوچک و بالعکس از پنجره ها نسبتاً بزرگ و سایه بان محافظتی به کار نرفته بود در این حالت ظرفیت حرارتی نسبت به مقاومت حرارتی اهمیت بیشتری دارد و از مصالح از جنس آجر، بتن متراکم یا خشت ضخیم مناسب است در نتیجه بهترین نوع مصالح و ساخت دیوار در این مناطق دیوارهای ترکیبی، شامل یک لایه عایق در قسمت سطح خارجی و یک لایه مصالح سنگین در قسمت سطح داخلی است همراه یک لایه عایق حرارتی و رطوبتی و استفاده از رنگ روشن برای سطوح خارجی سبب می شود که جنوب اشعه خورشید ازطریق دیوارهای خارجی و در نتیجه انتقال آن به سطوح داخلی کاهش یابد و بازگذاشتن پنجره های این مصالح بام باید از نوع ترکیبی باشد.
« در مناطق گرم و خشک بهتر است از شکل های توپر و فشرده استفاده شود.
فرم های مکعبی شکل یا فرم هایی که ضلع های شمالی- جنوبی آنها بزرگ تر از ضلع های شرقی- غربی آنهاست.
مناسب تر است.
ساختمان های مرتفع نیز نسبت به ساختمان های کوتاه ترجیح داده می شوند.» اقلیم گرم و خشک (فلات مرکزی) به دلیل وزش بادهای مهاجری که از سمت جنوب غربی و شمال غربی به طرف استوا در حرکت اند هوا بسیار خنک است و این رطوبت هوا بسیار کم است و این اقلیم جز مناطق پر فشار به دلیل آنکه از قسمت دمای بالایی جو زمین به پائین می رسد گرم و خشک است از این رو برای تامین آسایش ساکنین این مناطق حرارتی مناسب از اهمیت زیادی برخوردار است.
تابش آفتاب بر صورت مستقیم و بارندگی است و طوفان گرد و غبار در شب در این مناطق پدید می آید به دلیل گرم شدن زیاد حرکت ابرهای نزدیک در روز هر تغییرات دمای هوا در این مناطق زیاد است دارای زمستان هایی سرد و تابستان های گرم و خشک است 1- نیمه بیابانی دارای اقلیم نسبتاً معتدل تری دارد و از رطوبت نسبی برخورداراست و ازا ین جمله می توان به شهرهایی مثل کرج- تهران- مشهد اشاره کرد.
2- بیابانی: از