واژه دیگری که مایلم در ادامه سلسله مطالب مرتبط با تعریف واژه ها در فنآوری اطلاعات و ارتباطات به آن بپردازم تجارت الکترونیک e-Business می باشد.
در کتاب مدلهای راهبردی و راهکارهای تجارت در اینترنت نوشته آقای دکتر زرگر ، تجارت الکترونیک چنین تعریف شده است: تمام ابعاد تجارت و فرآیند بازار را که بتوان با اینترنت و تکنولوژی وب انجام داد را تجارت الکترونیکی گویند.
در کتاب تجارت الکترونیک نگاشته شده توسط آقایان دکتر سهیل سرمدی و دکتر وحید رضا میرابی با جمع آوری تعاریف متعدد در این زمینه 6 تعریف زیر برای تجارت الکترونیک آورده شده است:
1- تمام ابعاد تجارت و فرآیند بازار را که بتوان با اینترنت و تکنولوژی وب انجام داد را تجارت الکترونیکی گویند.
(برگرفته از کتاب اول)
2- به طور کلی واژه تجارت الکترونیک اشاره به معاملات الکترونیکی می نماید که از طریق شبکه های ارتباطی انجام می پذیرد.
ابتدا، خریدار یا مصرف کننده به جستجوی یک مغازه مجازی از طریق اینترنت می پردازد و کالایی را از طریق وب یا پست الکترونیکی سفارش می دهد و نهایتا کالا را تحویل می گیرد.
3- تجارت الکترونیکی یعنی انجام مبادلات تجاری در قالب الکترونیکی
4- کاربرد تکنولوژی اطلاعات در تجارت
5- تجارت الکترونیکی، مبادله الکترونیکی داده هاست.
به طور خلاصه می توان گفت که مبادله الکترونیکی داده ها عبارت از تولید، پردازش، کاربرد و تبادل اطلاعات و اسناد به شیوه های الکترونیکی و خودکار بین سیستمهای کامپیوتری و بر اساس زبان مشترک و استانداردهای مشخص و با کمترین دخالت عامل انسانی.
البته تجارت الکترونیک حیطه ای گسترده تر از مبادله الکترونیکی داده ها دارد و آن یک تحول و انقلاب در عرصه ارتباطات است.
تجارت الکترونیکی در ساده ترین تعریف عبارت از یافتن منابع، انجام بازاریابی، مذاکره کردن، سفارش، تحویل، پرداخت و ارائه خدمات پشتیبانی است که به صورت الکترونیکی انجام می شود.
لذا تجارت الکترونیکی روشی است که بر اساس آن اطلاعات، محصولات و خدمات از طریق شبکه های ارتباطات کامپیوتری خرید و فروش می شوند.
6- تجارت الکترونیک، انجام کلیه فعالیتهای تجاری با استفاده از شبکه های ارتباطی کامپیوتری ، بویژه اینترنت است.
تجارت الکترونیک به نوعی تجارت بدون کاغذ است.
بوسیله تجارت الکترونیک، تبادل اطلاعات خرید و فروش و اطلاعات لازم برای حمل و نقل کالاها با زحمت کمتر و تبادلات بانکی با شتاب بیشتر انجام خواهد شد.
شرکتها برای ارتباط با یکدیگر، محدودیت های فعلی را نخواهند داشت و ارتباط آنها با یکدیگر ساده تر و سریعتر صورت می گیرد.
ارتباط فروشندگان با مشتریان می تواند به صورت یک به یک با هر مشتری باشد البته با هزینه نه چندان زیاد.
در همین کتاب سابقه تجارت الکترونیک را به سال 1970 و بهره گیری شرکتهای بزرگ از تجارت الکترونیک بر می گرداند.
و در نهایت آقای دکتر زرگر مجددا در کتاب اصول و مفاهیم فنآوری اطلاعات تعاریف بیشتری را برای تجارت الکترونیک گردآوری کرده اند:
1- تجارت الکترونیکی اجرا و هماهنگی فرآیندهای حیاتی سازمانهای اقتصادی،از قبیل طراحی،تامین مواد و خدمات،تولید،فروش،اجرای سفارشات،ارایه خدمات از طریق بکارگیری حرفه ای رایانه ها و فن آوری ارتباطات و داده های ذخیره شده در رایانه هارا بر عهده دارد.
2- تجارت الکترونیکی شامل انجام هر کاری با فن آوری ارتباطات و اطلاعات (ICT)برای اجرای اهداف تجاری بین سازمانها یا سازمان و مصرف کننده است.
3- تجارت الکترونیکی همان بازرگانی الکترونیکی(EC)است.
با این تفاوت که فرآیندهای داخلی،از قبیل تولید،مدیریت انبار،توسعه محصول،مدیریت ریسک،مدیریت سرمایه،مدیریت دانش و منابع انسانی هم در تجارت الکترونیکی پوشش داده می شوند.
4- تجارت الکترونیکی ترکیب پیچیده ای از فرآیندها ،سیستم های سازمانی و زیر ساختهای ضروری سازمانی برای ایجاد یک مدل تجاری سطح بالاست.
5- تجارت الکترونیکی بسیار فراتر از بازرگانی الکترونیکی است.تجارت الکترونیکی شامل تغییر در روشهای سنتی اجرای عملیات سازمان،مدیریت فرآیندهای فیزیکی و دیجیتال و روش کارکرد پرسنل است.
و در نهایت آقای دکتر زرگر مجددا در کتاب "اصول و مفاهیم فنآوری اطلاعات" تعاریف بیشتری را برای تجارت الکترونیک گردآوری کرده اند: "1- تجارت الکترونیکی اجرا و هماهنگی فرآیندهای حیاتی سازمانهای اقتصادی،از قبیل طراحی،تامین مواد و خدمات،تولید،فروش،اجرای سفارشات،ارایه خدمات از طریق بکارگیری حرفه ای رایانه ها و فن آوری ارتباطات و داده های ذخیره شده در رایانه هارا بر عهده دارد.
2- تجارت الکترونیکی شامل انجام هر کاری با فن آوری ارتباطات و اطلاعات (ICT)برای اجرای اهداف تجاری بین سازمانها یا سازمان و مصرف کننده است.
3- تجارت الکترونیکی همان بازرگانی الکترونیکی(EC)است.
با این تفاوت که فرآیندهای داخلی،از قبیل تولید،مدیریت انبار،توسعه محصول،مدیریت ریسک،مدیریت سرمایه،مدیریت دانش و منابع انسانی هم در تجارت الکترونیکی پوشش داده می شوند.
4- تجارت الکترونیکی ترکیب پیچیده ای از فرآیندها ،سیستم های سازمانی و زیر ساختهای ضروری سازمانی برای ایجاد یک مدل تجاری سطح بالاست.
5- تجارت الکترونیکی بسیار فراتر از بازرگانی الکترونیکی است.تجارت الکترونیکی شامل تغییر در روشهای سنتی اجرای عملیات سازمان،مدیریت فرآیندهای فیزیکی و دیجیتال و روش کارکرد پرسنل است.
6- از دیدگاه IBM،تجارت الکترونیکی یک نظریه امنیتی،تغییرپذیری و یکپارچگی را برای دستیابی به ارزش اقتصادی بیشترو بسیار متفاوت،از طریق ترکیب سیستم هاو فرآیندهای اصلی سازمان (یا Core business)با ساده کردن و دسترسی فراگیراز طریق فن آوری اینترنت،اجرا می کند.
7- تجارت الکترونیکی درباره فن آوری اینترنت برای انتقال و تغییر روشهای اجرای فرآیندهای سازمان است.
بارزترین فرم آن خریداز طریق شبکه-برای عمده فروشی و خرده فروشی-است.
8- به ساده ترین بیان،تجارت الکترونیکی استفاده ازفن آوریهای اینترنت برای توسعه و تحول فرآیندهای کلیدی سازمان است.با این دیدگاه،بیشتر شرکتها به این مهم پی برده و در حال انتقال از روشهای سنتی به تجارت الکترونیکی هستند.
9- تجارت الکترونیکی هر گونه بکارگیری اینترنت در سطح تاکتیک یا استراژیک برای برقراری ارتباطات تجارت از نوع B2B،B2Cیاهر مدل تجاری دیگر است.تجارت الکترونیکی در واقع راهی برای بهره وری بیشتر،سرعت،نوآوری وخلق ارزشهای جدید در یک سازمان است.
" اما به واقع به کدام تعریف بیشتر می توان بها داد.
به نظر می رسد همه تعاریف درست باشند اما تعریفی که تجارت الکترونیک را کاربرد فنآوری اطلاعات در تجارت می داند بهترین تعریف است.
حداقل می توان گفت کاملترین تعریف است.
چون گرچند همه به نوعی کاربردهای فنآوری اطلاعات و ارتباطات را فهرست کرده اند، اما نمی توان این کاربردها را منحصر کرد به صرف بهره گیری از شبکه و یا وب برای تبادل اطلاعات و یا خرید و فروش اینترنتی.
دقت شود، همانگونه که در مورد مفاهیم مشابهی نظیر روابط عمومی الکترونیک ذکر شد، نمی توان فنآوری اطلاعات را با ابزارهای آن یکی کرد.
تنها بهره گیری صرف از یک ابزار، با داشتن تفکر سنتی نمی تواند راهگشا باشد.
فنآوری اطلاعات و ارتباطات با تاثیر گذاری عمیق بر روی مفاهیم این چنینی، هر چند باعث تغییر ماهیت آنها نمی شود باعث تغییر طرز تفکر ، شیوه های مدیریت و روشهای انجام کار می شود.
به عبارت دیگر اینکه به جای ارسال نامه معمولی ، email بزنیم کافی نیست.
بلکه در ابتدای کار باید فنآوری اطلاعات و ارتباطات روی روش تصمیم گیری ما و اهمیتی که به اطلاعات در تجارت می دهیم بایستی تاثیر بگذارد.
در این زمان است که با دانستن اهمیت اطلاعات در داد و ستد امروزی، نگرش ها تغییر پیدا کرده و با بهره گیری مناسب از اطلاعات می توان حتی با استفاده از ابزارهای سنتی کسب سود مناسب را تضمین بخشید.
بدین ترتیب در اولین کار بایستی مدلهایی اطلاعاتی و عملکردی (یا از دیدگاه دیگر مدلهای شیء گرا) از زمینه تجارت بدست آید.
این مدل ها را می توان با استفاده از تکنیک های فنآوری اطلاعات بهبود بخشید و هر جا لازم است اطلاعات را جمع آوری و نگهداری کرد.
آنگاه با استفاده از سیستم های مختلف اطلاعات عملیات و پردازش تراکنش، داده های عملیاتی را کنترل کرد و برای مدیریت نیز از سیستمهای اطلاعات مدیریت بهره جست و با کمک سیستمهای پشتیبان تصمیم گیری و یا سیستمهای راهبردی تصمیم گیری ها را بهبود بخشید.شبکه ها و اینترنت اینجا هستند که می توانند به عنوان پلی برای ارتباط مستقیم مشتری با سیستم فراهم شود.
روش دیگر روش معکوس است، یعنی اینکه اول لایه های رویی را ایجاد کرد و سپس با تاثیری که این لایه ها در سیستم می گذارند و با جمع آوری مناسب اطلاعات، سیستمهای گزارش گیری مدیریتی را فعال کرد.
منابع: - دکتر محمود زرگر، مدلهای راهبردی و راهکارهای تجارت در اینترنت،انتشارات بهینه، 1380 -دکتر سهیل سرمد سعیدی و دکتر وحید رضا میرابی، تجارت الکترونیک، انتشارات پرسمان ، 1383 - دکتر محمد زرگر، اصول و مفاهیم فنآوری اطلاعات ، انتشارات بهینه، 1382