دنیای اینترنت، دنیای پیچیده، پرسرعت و گسترده ای است و در این فضای مجازی، معمولاً کلاهبردارها، سریع تر از قانونگذاران و مجریان می جنبند، آنها راهکارهای دم به تله ندادن را هم بلدند و از خلأهای قانونی حداکثر سوءاستفاده را می کنند.
اکنون بیش از 5/3 میلیون کاربر اینترنتی در ایران وجود دارد، هر یک از این کاربرها، یک مشتری بالقوه برای عرصه تجارت اینترنتی هستند؛ شانس آنها برای درگیر شدن در یک فعالیت سالم تجاری به همان اندازه است که شانس آنها برای یک مشتری بخت برگشته سود جویان و کلاهبرداران اینترنتی!
کلاهبرداری اینترنتی :
کلاهبرداری اینترنتی یکی از جرائم یقه سفیدهاست که با توسعه اینترنت و ارتباطات اینترنتی گسترش یافته است ، منظور از کلاهبرداری اینترنتی هرگونه کلاهبرداری است که بوسیله برنامههای کامپیوتری و رایانه‌ای یا ارتباطات شبکه اینترنتی صورت میگیرد مثلاً از طریق سایت‌های web ، پست الکترونیکی ( E-mail ) یا اتاقهای گفتگو ( chat rooms ) .
در واقع کلاهبرداری اینترنتی به هر نوع طرح متقلبانهای گفته میشود که یک یا چند بخش از اینترنت را به کار میگیرد تا درخواستهای متقلبانهای را به منظور انجام معاملات جعلی و بردن اموال ، با قربانیان احتمالی مطرح میسازد .
پس میبینیم که کلاهبرداری اینترنتی از زمانی رواج پیدا کرد که محیط مجازی مثل محیط اینترنت پا به عرصه وجود گذاشت و تقریباً حدود ده دهه است که رواج پیدا کرده است .
اولین قانون راجع به جرائم اینترنتی در سال 1984 در آمریکا به تصویب رسید و در سالهای 1994 و 1996 این قانون اصلاح گردید.
کلاهبرداری اینترنتی که امروزه از کلاهبرداری های سنتی پیشی گرفته است به یک معضل بزرگ وپیچیده برای جوامع بشری تبدیل شده است به حدی که با قوانین سنتی نمی توان جوابگوی برخورد با مجرمانی بود که بصورت شبه و ناشناخته اقدام به کلاهبرداری می کنند.
جالب تر اینکه برای مجرمین اینترنتی نمی توان حد و مرز مشخص تعریف کرد ضمن اینکه قوانین هر کشور در قلمرو ارضی آن کشور قابل اجرا است و برای خارج از کشور مشکلاتی را درپی دارد.
خلا قوانین موجود نیز باعث شده تا کلاهبرداران اینترنتی عرصه را برای خود باز تر ببینند و با سوء استفاده از این وضعیت بیشترمرتکب کلاهبرداری وجرم های اینتنرنتی شوند.
امروز دنیا به فکر چاره افتاده و با یک اجماع قوانینی را برای حل این معضل پیش بینی کرده است
اما تکنولوژی اطلاعات در زندگی بشر چنان گسترده شده و سرعت یافته است که تمام جنبههای آن را تحت تأثیر قرار داده است.
تجارت نوین و پیشرفت فنآوری اطلاعات این مکان را به تاجران ، شرکتها و بخش صنعت می‌دهد که جریان امور خود را تسهیل کنند و بر توانیها و مهارتهایشان افزوده شود.
ولی با وجود این همه مزایا ، تکنولوژی اطلاعات ، عرصه را برای بزهکاران بازکرده و با ناشناس ماندن و صرف هزینه و وقت کمتر اعمال مجرمانه خود را انجام میدهند.
بزه هائی همچون تجاوز به حریم خصوصی افراد ، ترویج مطالب غیر قانونی یا زیانآور و همچنین کلاهبرداری اینترنتی ، سرقت هویت ، محیط این فضای مجازی را ناامن کرده است .
بنابراین دولت برای مقابله با این بزهها باید دست به کار شود .
نمونه ای از کلاهبرداری اینترنتی
این کلاهبرداری از زمان درخواست مسئولان آژانس‌های مالی دبی مبنی بر احتیاج به سرمایه‌گذاری علاقه‌مندان در پروژه عظیم تجاری- بازرگانی کمبریج کپیتال آغاز شده است.
آنها با وعده سرمایه‌گذاری در پروژه کمبریج و دو بازار مالی تقلبی مربوط به دبی ، و راه‌اندازی دو سایت برای این منظور، دو حساب بانکی در مالزی و ارائه شماره تلفن و فکس و راه‌اندازی دفتر نمایندگی در کشورهای آمریکا، انگلیس و دبی موفق شده‌اند اطمینان تعدادی از سرمایه‌گذاران را به سمت خود جلب کنند.
پلیس امنیتی بر طبق قانون ضد پولشویی این کشور دستور به مسدود کردن دو حساب بانکی و دو سایت اینترنتی به کمبریج کپیتال لینک داشته‌اند، داده است.
این دو حساب بانکی ، مجموعا 1.6 میلیون رینگیت معادل 457000 دلار موجودی داشته‌اند.
ایجاد نرم افزاری جدید برای مبارزه با جرائم اینترنتی
تحقیقات نشان می‌دهد که کلاهبرداران اینترنتی با بهره‌گیری از نام‌های کاربری متداول که رضایت زیادی از آنها وجود دارد، طرف خود را متقاعد می‌کنند که بدون سوءظن از سایت آنها خرید کنند.
به گزارش بخش خبر شبکه فن آوری اطلاعات ایران، از ایسنا، نرم‌افزار جدیدی با نام CMU، با جست‌وجوی الگوهایی که قبلا نسبت به معامله در اینترنت اقدام کرده‌ا‌ند، به کاربران هشدار می‌دهد که احتمال کلاهبرداری در معاملات با برخی از سایت‌ها وجود دارد.
بر اساس این گزارش راه‌حل‌های متداول زیادی همچون احتیاط بیشتر در نشان دادن فروشندگان وجود دارد اما این نرم‌افزار با عملکردی سیستماتیک می‌تواند سایت‌هایی را که به نظر می‌رسد مرتکب کلاهبردی میشوند را تشخیص دهد.
محققان در نظر دارند که یافته‌های خود را در این زمینه در سال جاری میلادی منتشر کرده و به سایت‌های خرید و فروش بفروشند و به عبارت دیگر آن را در دسترس افرادی قرار دهند که به خرید آنلاین می‌پردازند.
سخنگوی یکی از این سایت‌های خرید و فروش اعلام کرده که شرکتش از این تحقیق مطلع نیست و در مورد آن اظهار نظر نمی‌کند اما معتقد است حمایت از بیش از 200 میلیون کاربر در مقابل کلاهبرداری از اهمیت بالایی برخوردار است.
تحقیقات نشان می‌دهد که کلاهبرداران اینترنتی با بهره‌گیری از نام‌های کاربری متداول که رضایت زیادی از آنها وجود دارد، طرف خود را متقاعد می‌کنند که بدون سوءظن از سایت آنها خرید کنند.
به گزارش بخش خبر شبکه فن آوری اطلاعات ایران، از ایسنا، نرم‌افزار جدیدی با نام CMU، با جست‌وجوی الگوهایی که قبلا نسبت به معامله در اینترنت اقدام کرده‌ا‌ند، به کاربران هشدار می‌دهد که احتمال کلاهبرداری در معاملات با برخی از سایت‌ها وجود دارد.
بر اساس این گزارش راه‌حل‌های متداول زیادی همچون احتیاط بیشتر در نشان دادن فروشندگان وجود دارد اما این نرم‌افزار با عملکردی سیستماتیک می‌تواند سایت‌هایی را که به نظر می‌رسد مرتکب کلاهبردی میشوند را تشخیص دهد.
محققان در نظر دارند که یافته‌های خود را در این زمینه در سال جاری میلادی منتشر کرده و به سایت‌های خرید و فروش بفروشند و به عبارت دیگر آن را در دسترس افرادی قرار دهند که به خرید آنلاین می‌پردازند.
سخنگوی یکی از این سایت‌های خرید و فروش اعلام کرده که شرکتش از این تحقیق مطلع نیست و در مورد آن اظهار نظر نمی‌کند اما معتقد است حمایت از بیش از 200 میلیون کاربر در مقابل کلاهبرداری از اهمیت بالایی برخوردار است.
یک کارشناس کلاهبرداری اینترنتی نیز معتقد است که محققان باید راهی پیدا کنند تا فروشندگان به اشتباه به عنوان کلاهبردار شناسایی نشوند.
نقش دولت در جلوگیری از جرائم اینترنتی دولت می تواند مهمترین بسترساز تجارت الکترونیکی در ایران باشد و از این امکان اینترنتی به بهترین وجه برای تسهیل سرمایه گذاری داخلی و خارجی، جذب سرمایه های سرگردان، رونق بخشیدن به صنایع و تولید کنندگان و تحرک بازار مالی کشور استفاده کند.
این کار مستلزم برنامه ریزی، سرمایه گذاری و هدایت و مراقبت سیستماتیک است برای وارد شدن به این عرصه، همه بخشهای اداری، خدماتی، مالی، صنعتی و اقتصادی کشور باید متحول شوند، مثلاً ورود به عرصه بانکداری الکترونیکی، انقلابی در بخش تجارت الکترونیک در ایران ایجاد خواهد کرد و شاید بزرگترین سد پیش روی این گونه تجارت، همین مشکل باشد.
معلوم است که ایجاد چنین تحول عظیمی، بسیار طاقت فرسا است.
تاریخچه قانون مالکیت فکری ایران اولین قانون مصوب در زمینه مالکیت فکری در ایران در سال 1310 تدوین شد و حدود 40 سال بعد، قانون حمایت از حقوق مؤلفان و مصنفان در سال 1348 به تصویب رسید.
قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم افزارهای کامپیوتری نیز در 10 دی ماه 1379 به تصویب مجلس رسید، اما آیا این قوانین به تنهایی برای برخورد با جرایم رایانه ای واینترنتی کفایت می کند؟
و اصولاً آیا تعریف جامع و قابل قبولی که مستند محاکم قضایی باشد از "جرم اینترنتی ارائه شده است؟
آیا پلیس و قاضی برای برخورد با چنین جرائمی آموزش دیده اند؟
به عنوان مثال آیا هم اکنون افسران پلیس در ایران می توانند به عنوان یک کاربر در اینترنت به جستجو بپردازند و اطلاعات کشف شده را ضبط و علیه متهم در دادگاه از آنها استفاده کنند؟
نیروی انتظامی واحد خاصی را برای مبارزه با جرائم کامپیوتری تأسیس کرده است و قوه قضائیه نیز کمیته ویژه ای برای بررسی جرائم کامپیوتری و اینترنتی تشکیل داده، اما اینها گامهای اولیه در این راستا محسوب می شوند و باید تقویت شوند، بخصوص که مشکل اصلی در فقدان قانون جامع مبارزه با جرایم اینترنتی است که اکنون به صورت لایحه ای در راه مجلس است.
لزوم توجه به کلاهبرداری اینترنتی در ایران تا وقتی اینترنت هست و تا وقتی تجارت هست، استفاده از اینترنت برای تجارت ادامه خواهد داشت.
تجارت الکترونیکی یکی از عمده ترین کاربردهای اینترنت در دنیا است، اما بسیاری از افراد سودجود با سوءاستفاده از این امکان، به کلاهبرداری اینترنتی می پردازند.
متأسفانه پیش از آنکه قانونگذاران و برنامه ریزان در ایران به فکر تدوین و تصویب قانون تجارت الکترونیکی بیفتد، سود جویان و کلاهبرداران، از امکانات منحصربه فرد این شبکه استفاده کرده و با اجرای طرحهای دهن پرکن و مردم فریب، به خالی کردن جیب مردم مشغول شده اند.
دستگاههای انتظامی و قضایی نیز همواره پس از درگیر شدن بخش عمده ای از جامعه به این نوع کلاهبرداریهای اینترنتی وارد عمل شده و تنها به "بگیر و ببند" اکتفا کرده و به صدور اطلاعیه های هشدارآمیز پرداخته اند، بازندگان اصلی این گردونه بدون پایان، مالباختگانی هستند که یا از ترس لو رفتن هویتشان و یا به خاطر حفظ اسرار شخصی و جلوگیری از مشکلات دامنگیر بعدی، حتی از تقاضای بازگشت مالشان ابا دارند.
پنتاگونو، گلدکوئیست، پرایم بانک، مای سون دیاموند، تجارت الماس و چند نمونه ریز و درشت دیگر مصداقی بر این مدعا هستند و اخیراً طرحهای مشابهی در قالب شرکتهای داخلی در حال اجرا است که بحثهای ضد و نقیضی برانگیخته است، به گونه ای که برخی آن را ادامه همان نوع کلاهبرداریها دانسته و برخی دیگر از این نوع فعالیتها، به عنوان "بازاریابی شبکه ای" و بخشی از تجارت الکترونیکی نام می برند.
منتقدان این شیوه ها، آن را نوعی "بیماری مسری" می دانند که پس از برخورد با یکی از آنها، تغییر روش داده و به شکل های گوناگون ظهور پیدا می کنند و مدتی مردم را درگیر خود کرده و سپس با یک برخورد قضایی به فراموشی سپرده می شوند.
این منتقدان، عملیات مذکور را نوعی کلاهبرداری" و "فریب مردم" تلقی کرده و با استناد به عقیده برخی مراجع تقلید، آن را از لحاظ شرعی نیز حرام می دانند.
اما مدافعان این شیوه ها نیز با تکیه بر ماهیت درآمد زایی این طرحها، آن را باعث رشد و شکوفایی اقتصادی و ایجاد اشتغال برای جوانان دانسته و "اینترنت" را صرفاً یک وسیله تسریع کننده و تسهیل کننده در امر تجارت واقعی فعالیت خود تلقی می کنند.اینکه کدام گروه نظر درستی دارند و جامعه بالاخره در مقابل این پدیده چه باید بکند مستلزم تعمق و تأمل کارشناسی دقیقتری است.
پدیده های مبتنی بر اینترنت همچون تجارت الکترونیکی، دولت الکترونیکی، بانکداری الکترونیکی، شهرهای الکترونیکی، نشریات الکترونیکی و جرایم اینترنتی ز یکدیگر جدا نیستند، به عبارت دیگر نمی توان بخشی از این پدیده ها را وارد کرد و بخش دیگری را نادیده گرفت.
پتانسیل ها و ظرفیتهای این پدیده های جدید برای رشد و توسعه اقتصادی و علمی و اجتماعی کشور انکارناپذیر است، اما اینترنت یک شمشیر دولبه است که هم "آدم خوبها" و هم "آدم بدها" امکان استفاده از آن را دارند.
البته نباید این امر را نادیده گرفت که تجارت الکترونیکی و بازاریابی شبکه ای از مزایا و ویژگیهای زیر برخوردار است: گسترده و نامحدود است، مقرون به صرفه است، برای بازاریاب نه چندان جسور، خطر تحدید کنندگی کمتری دارد، سرعت و شتاب و ماجراجویی عظیمی دارد.
اما همین ظرفیتها، به "آدم بدها" هم این امکان را می دهد که بخش بیشتری از مشتریان آزمند و طماع را در دام خود گرفتار کنند.
سیستم کنترل کننده جرایم اینترنتی در ایران نیز عملاً یا وجود ندارد و یا بسیار ضعیف و ناکارآمد است، در این زمینه می توان به "فقدان قانون جامع مبارزه با جرایم رایانه ای واینترنتی "، "ضعف سیستم پلیسی و قضایی" و "کمبود اطلاعات و آگاهیهای عمومی و تخصصی" اشاره کرد.
امروز نظام قضایی ما با این مساله دست به گریبان است زیرا قوانین عموماً در قبال مسائل فیزیکی و حقایق عینی و ملموس قابل اجراست در حالی که اطلاعرسانی در قلمرو مسائل غیرمادی و غیرملموس قرار دارد .
قوانین معمولاً توسط حکومتها وضع میشوند و در قلمروهای ارضی به اجرا در میآیند در حالی که اطلاعرسانی و محیط مجازی ( cybers pace ) نه مرزی میشناسد نه قلمرو و جغرافیایی .
توسعه اقتصاد اطلاعرسانی و جامعه اطلاعرسانی ، نظام