امروزه با رشد اینترنت و دسترسی سادهتر به آن و از طرف دیگر، فهم اینکه با استفاده از این محیط ارتباطی، میتوان انجام امو را سریعتر کرد، بحث IT و مواردی چون تجارت الکترونیکی، دولت الکترونیکی، آموزش الکترونیکی و دهها مورد دیگر داغ شد.
این مقاله سعی دارد تا بر اساس مفاهیم مورد تاکید بر IT، به یکی از اهداف اصلی در این مقوله که همانا Customer- Based بودن محصول است، برسد.
از مواردی که باعث میشود تا سازمانها و ارگانها با دید بهتری در مورد تکنولوژی اطلاعات دپارتمان خود که بعضاً بدان احساس نیاز فراوان میشود، بنگرند، مبحث پرتال است که با بهرهگیری از نکات دقیق و اساسی در سرویسدهی بهتر به ذینفعها، امروزه توجه بسیاری از تولیدکنندگانی چون اوراکل، Redhat و ...
را به خو جلب کرده است.
در واقع پرتال، راهی است در جهت دادن اختیارات و راحتی بیشتر به کاربران.
تعریف
در محیط رقابتی اقتصادی امروز، سازمانها تحت فشار شدیدی از طرف ذینفعها برای کم کردن هزینههای عملکردی هستند.
با وجود این، مشتریان، شرکا و کارمندان این سازمانها، دسترسی سنگین به سرویسها و اطلاعات دارند.
در نهایت، سازمانها در حال پیادهسازی پرتالهای وب به عنوان یک درگاه هستند که از طریق آن کاربران میتوانند به سادگی به برنامههای کاربردی چندگانه، سرویسها و منابع اطلاعاتی دسترسی پیدا کنند.
پرتالها مجالی را برای تاسیس و توسعه ارتباطات و درآمدزایی فراهم میکند.
کابران باید مطمئن باشند که با یک سازمان مشروع روبرو هستند و اطلاعاتشان محافظت خواهد شد.
از طرف دیگر، سازمانها هم باید مطمئن باشند که میتوانند برنامههای کاربردی و سرویسهای با ارزشی از طریق پرتال را ارائه دهند، در حالی که اطلاعات و تعاملاتشان محافظت خواهد شد.
شکل زیر شاید تا حدودی بتواند مفهوم پرتال را در ذهن تداعی کند.
شکل
+++
تاریخچه پرتال
وب به عنوان یک فضای گسترده اطللاعاتی است که از منابع اطلاعاتی مختلف، با شکل و ساختارهای متفاوت تشکیل شده است.
این فضای اطلاعاتی بسیار دینامیک و در عین حال توزیع شده است که اطلاعات به صورت لینکهایی به هم متصل شدهاند و این توزیع فیزیکی و اتصال منطقی از قدرتهای اصلی وب محسوب میشود، ولی همین ویژگی بروز پیچیدگیهایی در امر جستجوی اطلاعات شده است.
راه حلهای زیادی در این رابطه ارائه شده که در حال حاضر در موتورها (مثل google, altavista) و در دایرکتورها (مثل yahoo) مورد استفاده قرار میگیرد.
بدین ترتیب که کلمات کلیدی استخراج شده از متنها را همراه با تعداد دفعات تکرار آنها در یک پایگاه داده بزرگ ذخیره میشود و در هنگام جستجو به این پایگاه داده مراجعه میشود.
اما در این روی، ممکن است آنچه که کاربر نیاز دارد، با آنچه که از جستجو به دست میآید، بسیار فاصله داشته باشد، حتی استفاده از متدهای پیشرفتهتر در ایندکسگذاری نیز این مشکل را حل نکرده است.
در نوامبر سال 1998، Merrill Lynch پرتال را با شرح زیر ارائه داد:
«Enterprise Information Portal، برنامههای کاربردی هستند که به کمپانیها امکان ارائه اطلاعات داخلی و خارجی را میدهد و یک دروازه تک (Single gateway) همراه با امکان Personalization، اطلاعات مورد نیاز کاربر را برای او فراهم کرده و منجر به تصمیمگیریهای بهتر میشود.
بدین ترتیب پرتالها همراه با موتورهای جستجو پا به عرصه گذاشتند.
پرتال به عنوان یک دایرکتوری بزرگی بود که لینکهایی به منابع اطلاعات داشت و کلیه منابع اطلاعاتی را در یکجا جمع میکرد (منطقاً).
کمکم پرتالها پیشرفت کردند و توانمندیهای زیادی پیدا کردند.
از جمله، گروهبندی اطلاعات به منظور بهبود عملیات جستجو و سرویسهای برقراری ارتباط مثل E-Mail، تا اینکه امروزه حتی به کاربر اجازه میدهد تا Homepage خود را بر اساس نیازها و تمایلات شخصیاش بسازد و او میتواند مشخص کند که چه المانهای اطلاعاتی را نیاز دارد.
بدین ترتیب سایتهای جستجویی مثل Altavista, Yahoo, Google، پرتال را پایهریزی کردند.
جمعآوری اطلاعات پراکنده و دستهبندی آنها اساس کار پرتال گردید.
پرتال، کانالهایی را برای ورود به این دریای عظیم اطلاعاتی، فراهم نمود و کلیه دادهها، چه ساختاریافته (Database) و چه دادههای بدون ساختار (E-Mail و فایل آرشیو) را تحت پوشش خود قرار داد.
شکل زیر یک مدل کامل از پرتال است.
+++
معرفی پرتال
پرتال یک برنامه کاربردی است که اطلاعات و سرویسهای متنوعی را که در کل اینترنت پراکنده هستند، را جمعآوری کرده و در نهایت از طریق یک واسط، دسترسی به این منابع را برای کاربر امکانپذیر میکند (Single Point).
- پرتال در فارسی به معنای دروازه است و همانگونه که از تعریف بالا مشخص است، این دروازه تنها نقطه ورود و دسترسی به همه منابع اطلاعاتی است.
دو نکته اساسی زیر استنتاج میشود:
1.
در یک سو، منابع مختلف اطلاعاتی قرار دارند که با پرتال به متمرکز کردن آنها پرداختهایم.
2.
در طرف دیگر، کاربری است که از طریق یک صفحه، چندین منبع اطلاعاتی دسترسی دارد.
- پرتالهای ترکیبی از برنامههای کاربردی هستند که یکپارچگی (Integration) و مدیریت و تحلیل اطلاعات توزیع شده را تضمین میکند.
یکسری المانهای کلیدی وجود دارد که وقتی قرار است یک Portal Framework را برای پشتیبانی اطلاعاتی Enterprise خود انتخاب کنید، لازم است که پرتال به آنها توجه کند.
از جمله:
• سایز پروژهای که الان روی آن کار میکنید و سایزی که بعداً به آن اضافه خواهد شد.
1.
پرتال باید قابلیت رفع نیازهای سایزهای مختلف پروژه را داشته باشد.
2.
پرتال باید بتواند به راحتی با افزودن ماژولهایی برای رفع نیازهای پروژههای اضافی و تعداد زیاد کاربران، قابل گسترش باشد.
3.
باید بتوان با استفاده از پیادهسازی منفرد، پرتالهای چندگانه قدرتمند طراحی کرد.
• تعداد و انواع سایتهایی که پیادهسازی خواهد شد:
1.
پرتالهای باید توانایی راهاندازی و مدیریت پرتالهای چندگانه را با یک نصب داشته باشد.
2.
پرتال باید بتواند توانایی صادر / وارد کردن Templateهای پرتال، Workflowها، Intergrationها و منطق Application را داشته باشد.
 پرتال باید بتواند توانایی صادر / وارد کردن Templateهای پرتال، Workflowها، Intergrationها و منطق Application را داشته باشد.
حجم ترافیکی که در نیازهای جاری و آینده انتظار دارید، ببینید.
نرخ تغییرات اطلاعات و نوع کاربران نرخ تغییرات Applicationها یا فرآیندها یا Functionality موردنیاز توسط کاربران.
مقیاسپذیری سیستم Infrastructure شما در سیستم احتیاجات کلیدی برای ایجاد یک پرتال باارزش، شامل موارد زیر است: شناسایی قوی کاربران و سرویسهای پرتال چندگانه دسترسی Single Sing-on دسترسی شخصی شده به اطلاعات، برنامههای کاربردی و تعملات Accountability و تمامیت برای تعاملات اجرایی در پرتال محرمانگی و Privacy اطلاعات مشتریان، شرکا و کارمندان که از طریق پرتال قابل دسترسی است.
عدم نیاز به تغییرات در رفتار کاربر.
اگر بخواهیم در مورد Single Sing-on توضیح بیشتری بدهیم، باید به این نکته دقت شود که میخواهیم چیزی را به کاربرانمان ارائه دهیم که با آن احساس راحتی کنند و احتیاج دوباره کاری در هیچ زمینهای وجود نداشته باشد.
یکی از اعمالی که در کاربر ناچار به انجام آن است، احراز هویت است.
هروقت کاربرد احتیاج به دسترسی منبعی را پیدا کرد، سیستم باید او را احراز هویت کند که این در جهت حفظ امنیت سیستم و منابع اطلاعاتی است.
همانطور که گفته شد، در پرتال دسترسی به منابع بسیاری ـ در صورت مجاز بودن ـ امکانپذیر است که این منابع ممکن است از Applicationهای مختلفی باشد که احتمالاً هر کدام عمل Authentication مربوط به خود را دارند .
برای کاربر کسل کننده است که بخواهد برای دستری به n منبع ارائه شده از طریق پرتال، n بار Login, Password خود را وارد کند.
Single Sing-on راهی است در جهت سادگی کار برای کاربران.
در این روش کاربر فقط یک بار Password, Login خود را وارد میکند و این احراز هویت برای تمام منابع مورد دسترس به کار میرود.
مزیتهایی که برای این پرتال وجود دارد، را میتوان در موارد زیر خلاصه کرد: دسترسی امن به اطلاعات، برنامههای کاربردی برای کارمندان، شرکا و مشتریان.
تجربههای کاربری بهتر و کاهش هزینه از طریق دسترس Single Sing-on به منابع پرتال.
بهبود بازگشت سرمایه از طریق کاهش هزینهها، بهبود کارایی و توانایی ایجاد سرویسهای درآمدزا.
به دلیل نقش و زمینههای جداگانه که در مواجه با پرتال وجود دارد، از دیدگاههای مختلف میتوان آنها را مورد توجه قرار داد.
در بالاترین سطح، سه دیدگاه از پرتال جود دارد: الف) از دیدگاه Business: مالک Business یک پرتال، به عنوان وسیلهای در جهت رسیدن به اهداف مشخص در زمینه شغلی با استفاده از یک سری اطلاعات و Applicationهای به هم متصل مینگرد.
اهداف موجود در این نگرش: اولین هدف، بهینه کردن فعالیتها است.
با ارائه ابزار Navigation, Search قدرتمند با Personalized, Applicationها، ترکیب شده است (مثل Knowledge management, HR Integration, …) دومین هدف، کاهش هزینههای عملکردی با تعبیرات عقلانی در مورد Infrastructure و متمرکز کردن هزینههای نرمافزاری است (چون یک پرتال با یک سری مشخصی از نرمافزارها جایگزین میشود و یک دپارتمان فراساختاری متمرکز، مسولیت انجام عملکردها را به عهده میگیرد).
سومین هدف، کاهش زمان هزینه برای معرفی Applicationهای جدید است (Applicationهای جدید، میتوانند عملکردهای پرتال را مثل SSO، امنیت، مدیریت کاربر، دایرکتوری، Interface و طراحی تعاملات کاربر و ...
را دوباره استفاده کنند.) ب) پرتال از دیدگاه کاربر: کاربرد پرتال، کاربر نهایی پرتال است.
کاربر پرتال، دید شخصی از کل اطلاعات و برنامههای جمع شده دارد.
برای کاربر پرتال، معمولاً موارد زیر مورد علاقه است: Functionality Look and Fee Availability Ease of use Reliability ج) دیدگاه تکنیکال پرتال: مهندس پرتال (Technical staff)، در مورد ساخت و نگهداری پرتال، مسئول است.
مهندس پرتال از ویژگیهای ارائه شده در معماریو فراساختار تکنیکی، جهت ساخت عملکرد پرتال و برنامههای Businessی، استفاده میکند.
پرتالی برای مالک Business ساخته میشود که برای او با برگشت سرمایه همراه است.
هزینه ایجاد و نگهداری یک پرتال با افزایش سود رسیده برای مالک آن، توجیه میشود که این سود یا از راه بوجود آمدن Business جدید است و یا از راه کاهش هزینه سرویسهای موجود.
و بعد، پرتال به عنوان Platformی که در آن بسیاری از سرویسها ارائه میشود، منتشر میشود.
از آنجا که در پرتال، نیازهای یک شخص، در یک زمینه مشخص برآورده میشود، لذا پرتالها باید بسیار منعطف باشند که این انعطافپذیری میتوان در ایجاد و ظهور پرتالهای چندگانه، نمود پیدا کند، در حالی که تنها با یک Infrastructure کار میکنند.
فواید دیگر پرتال استفاده مفید از برنامههای کاربردی موجود اولین قدم در بهینهسازی استفاده از اطلاعات بدون ساختار دسترسی سریع و بهینهتر به کلیه منابع اطلاعاتی، از هر جا.
کاهش هزینهها به دلیل متمرکز نمودن منابع و رفع بینظمی موجود در برنامهها و سیستمهای پراکنده.
کاهش هزینههای توسعه نرمافزار.
انواع پرتالها دستهبندی پرتالها بسیار متنوع است.
از یک دید، میتوان پرتالها را با توجه به محدودهای که پوشش میدهند، دستهبندی کرد و از دید دیگر، آنها را با توجه به کاربرد، درنظر گرفت.
در دستهبندی اول، میتوان 4 طبقه را درنظر گرفت: portal که به پرتالهای B2E دلالت میکند و شامل موارد زیر است: EIP: به مثالهایی در این زمینه میتوان اشاره کرد: Business Intelligence portal Business Area portal Horizontal portals که خود شامل مثالهای زیر است: Collaborative portal (ECP) Exprisite portal (EEP) Knowledg portals (EKP) Content Management Document Management Role portal e-Business portal که شامل سه دسته زیر است: Extended portal e-Marketplace portal ASP portal Personal (WAP) portals Pervasive portal or mobility portals Appliance portals Piblic or Mega (Internet) portals که شامل دستههای زیر است: General public portal or mega portal Industrial portals, vertical portal or vortal از دید دیگر، پرتالها به سه دسته تقسیم میشوند: (Business to Employee) B2E (Business to Business) B2B (Business to Customer) B2C معرفی Functionalityهای پرتال در این بخش، به معرفی Functionalityهای پرتال میپردازیم.
در حقیقت آنچه که پرتال را از برنامههای integrate شده جدا میکند، داشتن Functionalityهایی است که پرتال داراست.
Content Management تاثیرات عمومیسازی و حالت خاص اینترنت، چالشهای ویژهای را برای کمپانیها در پی دارد که باعث میشود تا نیاز به مدیریت دارایی خود را در یک مقیاس سراسری یا ملی، احساس کنند.
به دلیل نداشتن یک مدیریت درست در دستکاری دادهها در وب، یک بینظمی به وجود خواهد آمد که Content management این مشکل را حل خواهد کرد.
به دین صورت که مدیریت Content را از مرحله ایجاد انتشار به عهده میگیرد.
Content در حقیقت به آیتمهای موجود در صفحه اشاره دارد که میتواند متن، تصویر، انیمیشن و موارد دیگر باشد.
امروزه ادارههای Paperless، با استفاده از انقلاب e-business به دستاوردهای عمدهای در دسترسی آنی به اطلاعات الکترونیکی رسیدهاند.
چالشی که صنایع با آن روبرو هستند، نگهداری دارائیشان و تامین مجموعهای از آیتمهای مدیا مختلف است، به گونهای که سازگاری، صحت و تناسب در آن رعایت شود و در همان زمان قابل دسترسی و اصلاح باشد.
معمولاً اطلاعات الکترونیکی، یکی از انواع فرمتها است که میتواند متن، تصاویر گرافیکی از انواع مختلف انیمیشن و صدا باشد.
استفاده کردن از این اطلاعات از طریق یک سازمان، نیازمند کنترل و اسمبلی بخشهای اطلاعات در یک طرح سازگار و ارائه آن به همان نحو مورد درخواست است.
مسالهای که سازمانها با آن روبرو هستند، این است که رسیدن به هدف گفته شده، آیا از یک راه کمهزینه قابل انجام است؟
Content management یک چارچوب مدیریتی را حول اطلاعات مالی و شغلی سازمانها، ارائه میدهد.
یک Content management خوب شامل مورد زیر است: یک صورت اطلاعاتی دستهبندی شده از کل آیتمهای