چوب از جمله موادی است که همیشه با ارزش تلقی شده و از آن در طول قرون برای مصارف و مقاصد گوناگون استفاده شده است.
انسان اولیه طرز شکل دادن به چوب را برای تهیه وسایل مفید و به کمک ابزارهای سنگی فراگرفت و بعدها توانست از ابزارهای فلزی بهره گرفته و به کمک آنها محصولات چوبی بهتری را تولید نماید.
امروزه برای تولید مصنوعات چوبی در حجم زیاد، از ماشین های مختلفی استفاده می شود و برای کار با این ماشین ها، همانند هر ماشین دیگری به صنعت گران ماهر نیاز است.
در دهه های اخیر بعضی از کاربردهای سنتی چوب منسوخ شده و از مواد و مصالح جدیدی به جای آن استفاده شده است.
هم زمان با این تحول در نتیجه تحقیقات دانشمندان، محصولات و مشتقات جدیدی از چوب و صنایع جنگلی در صحنه تجارتی ظاهر گردیده اند.
از آن جا که کار با چوب به کمک ابزارهای دستی و ماشینی آسان بوده و درگونه های متنوعی یافت می شود، این ماده یکی از مهم ترین و اساسی ترین مصالح ساختمانی نیز محسوب می گردد.
تنوع زیاد گونه های چوب موجب شده است که این ماده در رنگ ها، بافت ها، وزن ها و مقاومت های گوناگون یافت شده و در هر ردیف قیمتی نیز به بازار عرضه شود.
چوب را می توان با خم کردن، پیچاندن و یا ورقه ورقه کردن آن به اشکال مختلفی درآورد و قطعات ساخته شده از آن را به روش های مختلفی به هم مرتبط ساخت.
جنگل یکی از ذخایر طبیعی است که قادر به تجدید حیات خود می باشد و به همین دلیل چوب یکی از محصولات با ارزش، قابل اطمینان و حیاتی محسوب شده و از منابع درآمد مهم هر کشور به شمار می آید.
باعث خوشبختی است که در کشور ما چوب های صنعتی متنوعی چه از نوع نرم و چه از نوع سخت آن وجود دارند و همه ما این فرصت را داریم که با این حرفه که شاید تجربی ترین نوع حرفه شناخته شده به وسیله بشر باشد، آشنا شویم.
فراگیری تعداد زیادی از مهارت ها و آموزش های مربوط به ایمنی کار، شناخت و انتخاب صحیح مواد و نیز طرح و ساخت وسایل، علاقه هر کسی که به این موضوع خلاقه توجهی داشته باشد، بر می انگیزد.
2-1 شناخت نقشه کار
قبل از آن که یک درودگر بتواند نقشه ای را بر اساس طرح داده شده پیاده کند، بایستی قادر به خواندن آن نقشه باشد.
یک چنین نقشه هایی، ابعاد، نوع موادف ساختمان و طرز سوار کردن قطعات را به سازنده نشان می دهند.
خواننده این پروژه برای آن که بتواند نقشه های درودگری را بخواند باید با قراردادهای ذیل که برای نمایش خطوط می باشند آشنا شود:
خطوط مرزی- این خطوط کلفت ترین خطوط نقشه می باشند و از آنها فقط برای مشخص کردن محدوده نقشه استفاده می شود.
خطوط شیئی- این خطوط پر نسبتاً کلفت بوده و از آنها برای نمایش قسمت های مرئی جسم استفاده می شود.
خطوط مخفی- این خطوط بصورت خط چین با فواصل مساوی بوده و از آنها برای نمایش جزئیات مهمی از جسم استفاده می شود که مستقیماً در معرض دید ترسیمی قرار ندارند.
خطوط محوری- این خطوط به شکل خط و نقطه نازک بوده و محور هندسی اجسام را نشان می دهند.
خطوط امتداد- این خطوط، خط چین های نازک و طویلی هستند که محدوده ابعاد یک جسم را مشخص می کنند.
این خطوط به لبه تصویر جسم تماس ندارند.
خطوط ابعاد- این خطوط دارای یک فاصله خالی در طول خود برای داخل نمودن اندازه عددی یک بعد می باشند و دو سر آنها دارای فلش است.
نماهای یک نقشه
نقشه کار عموماً دارای سه نما است که عبارتند از: نمای بالا، نمای روبرو و نمای جانبی است.
اما در نقشه بعضی از اجسام ساده ممکن است یک یا دو نما کافی باشند و برعکس در مورد اجسام پیچیده به بیش از سه نما به منظور نمایش کلیه تصاویر آن نیاز است.
نماها بایستی شامل همه ابعاد و جزئیات ساختمانی باشند.
در بعضی از موارد ممکن است به یک برش جسم برای نمایش قسمت هایی از آن نیاز باشد که در نماهای عادی به خوبی مشهود نیستند.
نقشه 2-1 از نوع نقشه اورتوگرافیک است.
نقشه های عکسبرداری شده که بر روی آن ابعاد نیز قید شده است، معمولاً در مواردی مفیدند که جسم ساده بوده و جزئیات زیادی نداشته باشد.
ترسیم نقشه در مقیاس متفاوت: غالباً رسم نقشه با مقیاس یک به یک غیر عملی است.
اگر کار خیلی بزرگ باشد، آن را بایستی در مقیاسی که بتوان روی کاغذ در اندازه مطلوب کشید، ترسیم کرد.
برعکس اگر اندازه ها خیلی کوچک باشند ممکن است لازم شود که برای سهولت، در مقیاس بزرگ تر ترسیم شوند.
گاهی اوقات برای نقشه تفصیلی یک قسمت از کار، از مقیاس دیگری نسبت به مقیاس به کار رفته در نماهای اصلی، استفاده می شود.
3-1 شناخت ساختمان چوب
چوب یک ماده الیافی، آلی و نباتی است.
دو ماده اصلی تشکیل دهنده آن عبارتند از: سلولز و لیگنین.
طرز قرار گرفتن الیاف چوب به نوع درخت بستگی دارد.
هر چوبی را نمی توان به صورت تخته درآورد و معمولاً تخته را از درخت های تولید کننده الوار می سازند.
محصولات بسیار زیاد دیگری را نیز می توان از چوب ساخت.
این محوصلات عبارتند از: خمیر سولز، کاغذ، الیاف زیان، پلاستیک، لاستیک، شکر، آهار و الکل.
تخته چوبی است که به اندازه های استاندارد و با ضخامتها، عرض ها و طول های متغیر بریده می شود.
تخته را می توان به صورت صفحاتی با ضخامت 2 تا 5 سانتی متر، عرض 5 تا 50 سانتی متر و طول 5/1 تا 7 متر خریداری کرد.
تخته بزرگ را نمی توان از هر درختی به دست آورد.
الوار یک قطعه سنگین و حجیم از چوب است که از آن برای نگهداشتن بارهای سنگین استفاده می شود، چوب به انواع متنوع وجود دارد: بعضی از آن ها نرم، بعضی سخت، برخی با رگه های باز و برخی با رگه های متراکم اند.
الوار یک قطعه سنگین و حجیم از چوب است که از آن برای نگهداشتن بارهای سنگین استفاده می شود، چوب به انواع متنوع وجود دارد: بعضی از آن ها نرم، بعضی سخت، برخی با رگه های باز و برخی با رگه های متراکم اند.
چوب های نرم: درختان کاج، کاج تک سوزنی، کاج کریسمس، سرو و سرو قطبی، عناصر مهم تولید کننده چوب های نرم صنعتی و تجاری هستند.
اغلب درختانی که در اینگونه گیاهی واقعند میوه های مخروطی شکل (کاج مانند) دارند که به همین علت به نام کانیفر که از کلمه cone یا مخروط مشتق شده است خوانده می شوند.
کانیفرها همگی دارای برگ های باریک و سورنی شکل هستند که این برگ ها چندین سال بر روی درخت باقی می مانند.
به همین علت کانیفرها را همیشه سبزها نیز می گویند.
از چوب نرم بیشتر برای مصارف ساختمانی استفاده می شود.
چوب های سخت: چوب های سخت برگ های پهن را داشته و به نام درخت های برگ ریز موسومند زیرا برگ این درختان همه ساله در پائیز خشک شده و میریزند.
درختان افرا، صنوبر، گیلاس، زبان گنجشک، بلوط، گردو، ساج و ماها گونی (ماهون آمریکایی) در مناطق معتدل و گرم رشد کرده و چوب سختی داشته و از آن ها برای محصولات بهتری مثل کابینت و مبل سازی و نظایر آن ها استفاده می شود.
بعضی از این چوب ها مثل چوب بلوط، چوب زبان گنجشک و گردوی آمریکایی، رگه های باز دارند.
چوب های سخت، زیبائی، استقامت، دوام و سختی زیادی دارند.
البته کار کردن با این چوب ها مشکل تر است ولی در عوض سطح آن ها را می توان به صورت های گوناگونی پرداخت و جلا نمود و به سهولت خراش بردار نبوده و به سادگی جلوه خود را از دست نمی دهد.
قسمت های یک درخت با مشاهده یک درخت، ملاحظه می شود که از سه قسمت اصلی درست شده است.
هر یک از این قسمت ها وظیفه مشخصی را به عهده دارند.
تاج درخت- شامل کلیه شاخه ها و برگ ها بوده و مرکز تولید غذای درخت است.
برگ ها برای تولید غذا به نور و حرارت نیازمندند که آن را از هوا و خاک به دست می آورند.
تنه درخت- با رگه های درونی خود عامل انتقال شیره و غذا است.
چوب ناقل شیره، شیره را از ریشه به برگ ها می برد.
پوسته داخلی، غذائی را که در برگها ساخته شده است به شاخه ها، تنه و ریشه ها می رساند و تنه است که تخته را از آن می سازند.
ریشه درخت- موجب تثبیت و استقرار درخت به زمین شده و آب و مواد معدنی محلول در آن را که بعداً به غذا تبدیل می شوند، بخود جذب می کند.
برش تنه درخت نشان می دهد که تنه از قسمت های زیر تشکیل شده است: پوسته بافتی: است که درخت را در مقابل میکروب ها، حشرات و غیره محافظت می کند.
این قسمت را می توان با پوست حیوانات مشابه دانست.
پوسته داخلی غذا را از برگ ها به سایر قسمت های درخت منتقل می نماید.
لایه کامبیوم- بافت رشد کننده درخت است که در زیر پوست داخلی قرار دارد.
چوب ناقل شیره- یک قسمت نرم و متخلخل است که در آن مقدار زیادی شیره جریان دارد.
وقتی مبادرت به خشک کردن چوب کنیم تبخیر این شیره موجب کاهش حجم تخته می شود.
چوب مرکزی: این قسمت طی سالیان متمادی به هم فشرده شده و صمغ در آن کاملاً نفوذ کرده و موجب سختی آن شده است.
این قسمت از چوب به خاطر رنگ بهتر، زیبائی بیشتر و مقاومت آن در برابر پوسیدگی، بسیار باارزش است.
مغز درخت: این قسمت نرم، مرکز تنه درخت را تشکیل می دهد و پیرترین قسمت درخت است.
رگه های شعاعی- این قسمت، از سلول های بلندی درست شده است که در امتداد شعات مقطع درخت رشد پیدا می کنند و حلقه های سالیانه تشکیل دهنده تنه را به هم مربوط می سازند.
حلقه های سالانه- این حلقه ها به صورت متحدالمرکز می باشند و از تشکیل چوب به علت رشد بهاره و تابستانی به وجود می آیند.
عمر هر درخت را می توان با شمارش این حلقه ها اندازه گرفت.
کاهش حجم چوب: هر تخته بسته به آن که از چه قسمتی از تنه درخت بریده شده باشد و نیز لبه به نوع برش و طرز خشک کردن آن مقداری تاب برمی دارد.
چون تخته دارای شیره بیشتری در منطقه چوب ناقل شیره خود است می توان انتظار داشت که مقدار بیشتری از رطوبت خود را از دست داده و در نتیجه کاهش حجم بیشتری را در این منطقه که در طرف پوسته درخت نیز هست، داشته باشد.
دانستن این موضوع در هنگام چسباندن تخته ها به یکدیگر، به منظور تهیه یک سطح بزرگ، حائز اهمیت است.
به علت وضع قرار گرفتن سلول های یک درخت میزان کاهش حجم تخته در امتداد عرض آن، نسبت به کاهش طولی آن بیشتر می باشد.
1-4 اره کردن، عمل آوردن و درجه بندی تخته تخته را می توان از تنه درخت به دو روش برید.
اکثر چوب های نرم را با برش ساده و چوب های سخت را با برش یک چهارم شعاعی از تنه درخت به دست می آورند.
تخته هایی که برش ساده دارند دارای رگه های گل مانند بوده و تغییرات رنگ زیادی در سطح آن ها مشاهده می شود.
احتمال تاب برداشتن در تخته های حاصل از برش ساده، زیاد است.
از این تخته ها برای مقاصد ساختمانی استفاده می شود.
برش یک چهارم شعاعی به کار بیشتری در هنگام تهیه نیاز دارد ولی، تخته های باریک و با رگه های مستقیمی از آن حاصل می شود که تغییر رنگ در سطح آن ها کمتر بوده و احتمال تاب برداشتن آن ها نیز کمتر است.
این کیفیت ها موجب می شود که تخته حاصل از برش یک چهارم موجب می شود که تخته حاصل از برش یک چهارم برای ساخت مبلمان، چوب های زینتی و پارکت کف اطاق مناسب تر باشند.
عمل درآوردن تخته: تخته مرطوب که از تنه درخت بریده می شود دارای مقدار زیادی آب است و به همین علت می توان آن را به سرعت برای مقاصد تجارتی مورد استفاده قرار داد.
خارج نمودن رطوبت از چوب را عمل آوردن یا حالت دادن چوب می نامند.
عمل آوردن چوب، برای جلوگیری از کاهش حجم آن پس از ساخت یک قطعه، برای پائین آوردن وزن حمل و نقل و بالاخره برای رنده کردن و رنگ نمودن بهتر آن ضروری است.
وقتی چوب عمل نیامده در تحت شرایط خاصی در گرما و رطوبت نسبی برای مدتی واقع شود، رطوبتی را در خود کسب خواهد کرد که با آن شرایط مطابقت دارد.
دوروش متداول عمل آوردن چوب عبارتند از خشک کردن در هوا و خشک کردن در فرهائی که برای این منظور ساخته اند.
خشک کردن با هوا بسته به شرایط جوی و ضخامت