دانلود مقاله چشم‌ انداز جهانی جامعه‌ی اطلاعاتی

از اوایل دهه‌ی 1990، با پیشرفت و گسترش شبکه ‏ها و بزرگراه‏های اطلاعاتی جدید الکترونی و افزایش کاربرد تکنولوژی‏های نوین ارتباطی در سراسر جهان، مسائل بین‏المللی ناشی از آن‏ها، اهمیت خاصی پیدا کرده‏اند.

به همین جهت، در سال‏های اخیر، به موازات توسعه‌ی استفاده از شبکه‏های اطلاعاتی و به ویژه شبکه‌ی «اینترنت» ، توجه به این مسائل بیشتر شده است.

به طوری که علاوه بر تصمیم‏ها و اقدام‏های تازه‏ای که در بعضی از کشورهای پیشرفته‌ی صنعتی درباره‌ی چگونگی کاربرد ارتباطات و اطلاعات الکترونی و ایجاد جامعه‌ی اطلاعاتی صورت گرفته‏اند، برخی سازمان‏های بین‏المللی و منطقه‏ای، مانند «سازمان همکاری و توسعه‌ی اقتصادی»، «شورای اروپا»، «اتحادیه‌ی اروپایی» و گروه «8 کشور بزرگ صنعتی» نیز به ارزیابی و تصمیم‏گیری در زمینه‏های مختلف کاربرد این گونه ارتباطات و اطلاعات و مسائل جامعه‌ی اطلاعاتی آینده، پرداخته‏اند.

برای شناخت عوامل و شرایط زمینه‏ساز فعالیت‏ها و برنامه‏های جدید کشورها، سازمان‏ها و نهادهای مذکور، یادآوری چگونگی پیدائی و پیشرفت تکنولوژی شبکه‌ی اطلاعاتی «اینترنت» در ایالات متحده‌ی آمریکا و سیاست‏ها و برنامه‏های مهم این کشور و سایر کشورهای بزرگ غربی درباره‌ی بزرگراه‏ها و زیرساخت‏های اطلاعاتی و جامعه‌ی اطلاعاتی طرف توجه آ‏ن‏ها، ضروری است.

1- «اینترنت» و «‌جامعه‌ی‌ اطلاعاتی» پیدائی و پیشرفت «اینترنت»،‌ در ایجاد شرایط ‏گذر از «جامعه‌ی صنعتی»، به «جامعه‌ی اطلاعاتی» جایگاه برجسته‏ای پیدا کرده است.

شبکه‌ی «اینترنت»، که اکنون به قول برخی از محققان ارتباطی ، ستون فقرات ارتباطات اطلاعاتی سراسری کره‌ی زمین و به عبارت دیگر، «شبکه شبکه‏های اطلاع‏رسانی» جهان شناخته می‏شود، معرف ساختار تحول یافته‌ی یک شبکه‌ی اطلاعاتی نظامی است.

این شبکه، در اوایل دهه‌ی 1960 به دنبال پرتاب نخستین قمرهای مصنوعی اتحاد جماهیر شوروی به فضای ماوراء جو زمین و افزایش نگرانی ایالات متحده‌ی آمریکا از خطرات حملات هسته‏ای آن کشور، به منظور حفظ و حراست اسرار نظامی ارتش آمریکا در شرایط بسیار مخوف جنگ هسته‏ای، از طرف «آژانس طرح‏های پژوهشی پیشرفته‌» (‌آرپا)1، در وزارت دفاع ایالات متحده، پایه‏گذاری شد.

شبکه‌ی یاد شده، که بر اساس سیستم تکنولوژی کلیدهای ارتباطی مستقل و مرتبط به بسته‏های اطلاعاتی جداگانه، استوار گردیده بود، به منظور جلوگیری از هدف قرار گرفتن آن‏ها در یک جنگ هسته‏ای احتمالی، از دسترسی مراکز فرماندهی و کنترل نظامی برکنار گذاشته شده بود.

به گونه‏ای که هر مجموعه‌ی اطلاعاتی، مسیر خاص خود را در میان مدارهای ارتباطی مختلف شبکه‌ی موردنظر،‌ به صورت افقی طرح می‏کرد و در عین حال، امکان گردآوری تمام آن‏ها، از هر واحد خاص نیز وجود داشت.

مدتی بعد، تحت تأثیر پیشرفت تکنولوژی دیجیتال، امکان جمع‏آوری و بسته‏بندی هرگونه پیام و از جمله اصوات، تصویرها و داده‏ها و ایجاد شبکه‏های اطلاعاتی منتقل‏کننده‌ی انواع نمادها، بدون نیاز به هرگونه مزکر کنترل، پدید آمد و به این ترتیب، با استفاده از فراگیری بسیار گسترده‌ی زبان دیجیتال و شبکه‏بندی نظام ارتباطی، شالوده‌ی تکنولوژیک ارتباطات افقی جهانی، فراهم شد.

نخستین شبکه‌ی اطلاعاتی از این نوع، که به عنوان قدردانی از مؤسسه‌ی بنیانگذار آن، «آرپانت»2 نامگذاری گردید، در سال 1969، به روی مراکز تحقیقاتی همکاری کنند‌ه با وزارت دفاع ایالات متحده‌ی آمریکا و از جمله دانشگاه کالیفرنیا و دانشگاه هاروارد، گشوده شد و در پی آن، پژوهشگران برای برقراری ارتباط علمی متقابل با یکدیگر، از این شبکه به بهره‏برداری پرداختند.

در سال 1983، برای جدا ساختن کامل کاربردهای نظامی و غیرنظامی شبکه‌ی مذکور، در کنار «آرپانت»، که از آن پس منحصراً به وسیله‌ی محققان دانشگاهی و مراکز علمی مورد استفاده قرار می‏گرفت، شبکه‌ی مستقلی موسوم به «میل‏نت»3، برای پژوهشگران نظامی، تأسیس گردید.

در طول سال‏های بعد دهه‌ی 1980،‌ «بنیاد ملّی علوم» ایالات متحده نیز به تقویت و توسعه‌ی شبکه‌ی «آرپانت» کمک کرد و علاوه بر ایجاد یک شبکه‌ی خاص علمی4، شبکه‌ی دیگری با همکاری کمپانی مشهور «ای.

بی‏.

ام»5 ، به نام «بیت نت»6 ، برای استفاده‌ی ‌محققان زمینه‏های غیرعلمی،‌ تأسیس نمود.

با توجه به آن که تمام شبکه‏های مذکور،‌ در فعالیت‏ها و تماس‏های ارتباطی خود، از سیستم اطلاعات «آرپانت» بهره‏مند می‏شدند، مدتی نام این شبکه‌ی میان شبکه‏ای، ( آرپا اینترنت)7 گفته می‏شد و سرانجام، به «اینترنت» 8، موسوم گردید.

به موازات این تحولات و برای پاسخگوئی به رشد فعالیت‏های ارتباطی از طریق شبکه‏های اطلاعاتی و به ویژه «اینترنت»، تکنولوژی کامپیوتری نیز رو به تکامل و توسعه گذاشت از اوایل دهه‌ی 1990، با پیشرفت و گسترش شبکه‏ها و بزرگراه‏های اطلاعاتی جدید الکترونی و افزایش کاربرد تکنولوژی‏های نوین ارتباطی در سراسر جهان، مسائل بین‏المللی ناشی از آن‏ها، اهمیت خاصی پیدا کرده‏اند.

به همین جهت، در سال‏های اخیر، به موازات توسعه‌ی استفاده از شبکه‏های اطلاعاتی و به ویژه شبکه‌ی «اینترنت» ، توجه به این مسائل بیشتر شده است.

به طوری که علاوه بر تصمیم‏ها و اقدام‏های تازه‏ای که در بعضی از کشورهای پیشرفته‌ی صنعتی درباره‌ی چگونگی کاربرد ارتباطات و اطلاعات الکترونی و ایجاد جامعه‌ی اطلاعاتی صورت گرفته‏اند، برخی سازمان‏های بین‏المللی و منطقه‏ای، مانند «سازمان همکاری و توسعه‌ی اقتصادی»، «شورای اروپا»، «اتحادیه‌ی اروپایی» و گروه «8 کشور بزرگ صنعتی» نیز به ارزیابی و تصمیم‏گیری در زمینه‏های مختلف کاربرد این گونه ارتباطات و اطلاعات و مسائل جامعه‌ی اطلاعاتی آینده، پرداخته‏اند.

برای شناخت عوامل و شرایط زمینه‏ساز فعالیت‏ها و برنامه‏های جدید کشورها، سازمان‏ها و نهادهای مذکور، یادآوری چگونگی پیدائی و پیشرفت تکنولوژی شبکه‌ی اطلاعاتی «اینترنت» در ایالات متحده‌ی آمریکا و سیاست‏ها و برنامه‏های مهم این کشور و سایر کشورهای بزرگ غربی درباره‌ی بزرگراه‏ها و زیرساخت‏های اطلاعاتی و جامعه‌ی اطلاعاتی طرف توجه آ‏ن‏ها، ضروری است.

1- «اینترنت» و «‌جامعه‌ی‌ اطلاعاتی» پیدائی و پیشرفت «اینترنت»،‌ در ایجاد شرایط ‏گذر از «جامعه‌ی صنعتی»، به «جامعه‌ی اطلاعاتی» جایگاه برجسته‏ای پیدا کرده است.

شبکه‌ی «اینترنت»، که اکنون به قول برخی از محققان ارتباطی ، ستون فقرات ارتباطات اطلاعاتی سراسری کره‌ی زمین و به عبارت دیگر، «شبکه شبکه‏های اطلاع‏رسانی» جهان شناخته می‏شود، معرف ساختار تحول یافته‌ی یک شبکه‌ی اطلاعاتی نظامی است.

این شبکه، در اوایل دهه‌ی 1960 به دنبال پرتاب نخستین قمرهای مصنوعی اتحاد جماهیر شوروی به فضای ماوراء جو زمین و افزایش نگرانی ایالات متحده‌ی آمریکا از خطرات حملات هسته‏ای آن کشور، به منظور حفظ و حراست اسرار نظامی ارتش آمریکا در شرایط بسیار مخوف جنگ هسته‏ای، از طرف «آژانس طرح‏های پژوهشی پیشرفته‌» (‌آرپا)1، در وزارت دفاع ایالات متحده، پایه‏گذاری شد.

نخستین شبکه‌ی اطلاعاتی از این نوع، که به عنوان قدردانی از مؤسسه‌ی بنیانگذار آن، «آرپانت»2 نامگذاری گردید، در سال 1969، به روی مراکز تحقیقاتی همکاری کنند‌ه با وزارت دفاع ایالات متحده‌ی آمریکا و از جمله دانشگاه کالیفرنیا و دانشگاه هاروارد، گشوده شد و در پی آن، پژوهشگران برای برقراری ارتباط علمی متقابل با یکدیگر، از این شبکه به بهره‏برداری پرداختند.

در سال 1983، برای جدا ساختن کامل کاربردهای نظامی و غیرنظامی شبکه‌ی مذکور، در کنار «آرپانت»، که از آن پس منحصراً به وسیله‌ی محققان دانشگاهی و مراکز علمی مورد استفاده قرار می‏گرفت، شبکه‌ی مستقلی موسوم به «میل‏نت»3، برای پژوهشگران نظامی، تأسیس گردید.

در طول سال‏های بعد دهه‌ی 1980،‌ «بنیاد ملّی علوم» ایالات متحده نیز به تقـویت و توسعه‌ی شبکه‌ی «آرپانت» کمک کرد و علاوه بر ایجاد یک شبکه‌ی خاص علمی4، شبکه‌ی دیگری با همکاری کمپانی مشهور «ای.

ام»5 ، به نام «بیت نت»6 ، برای استفاده‌ی ‌محققان زمینه‏های غیرعلمی،‌ تأسیس نمود.

با توجه به آن که تمام شبکه‏های مذکور،‌ در فعالیت‏ها و تماس‏های ارتباطی خود، از سیستم اطلاعات «آرپانت» بهره‏مند می‏شدند، مدتی نام این شبکه‌ی میان شبکه‏ای، ( آرپا ـ اینترنت)7 گفته می‏شد و سرانجام، به «اینترنت» 8، موسوم گردید.

به موازات این تحولات و برای پاسخگوئی به رشد فعالیت‏های ارتباطی از طریق شبکه‏های اطلاعاتی و به ویژه «اینترنت»، تکنولوژی کامپیوتری نیز رو به تکامل و توسعه گذاشت.

به این معنا، که از یک طرف، دستگاه‏های «کامپیوتر شخصی»9 ، به بازار آمدند و امکان گسترش شبکه‏ها را افرایش دادند و از طرف دیگر، توانائی‏های فنی کامپیوتری نیز بالا رفتند.

شبکه‌ی «آرپانت» در سال‏های دهه‌ی 1970 ، از ارتباط‏های دارای 56 هزار بیت10 در ثانیه استفاده می‏کرد.

در سال 1987، خطوط ارتباطی این شبکه، از توانائی انتقال، 5/1 میلیون بیت در ثانیه برخوردار شدند.

سرعت انتقال پیام‏های «اینترنت»، در سال 1992، به 45 میلیون بیت در ثانیه ـ معادل 5 هزار صفحه در ثانیه ـ افزایش یافت و درسال 1995، تکنولوژی کامپیوتری مورد استفاده‌ی «اینترنت»، به حد بسیار فوق‏العاده‏ای از پیشرفت رسید.

به طوری که برای آن، امکان انتقال اطلاعاتی معادل مجموعه‌ی ده‏ها میلیون کتاب‏ها و نشریات کتابخانه‌ی کنگره‌ی ایالات متحده‌ی آمریکا در هر دقیقه، فراهم گردید.

درعین حال، افزایش توانائی فنی انتقال پیام‏های ارتباطی از طریق «اینترنت»، به تنهائی برای گسترش شبکه‏‏های اطلاع‏رسانی در سطح جهانی کافی نبود و به این منظور، ارتباط متقابل رایانه‏ها نیز ضرورت داشت.

به همین لحاظ، برای از میان بردن این مانع، از سیستم ارتباطی ویژه‏ای معروف به «یونیکس»11، که در سال 1969در آزمایشگاه‏های کمپانی معروف «بل»12 اختراع گردیده بود، کمک گرفته شد.

کاربرد سیستم «یونیکس»، از سال 1983، که کوشش‏های محققان دانشگاه کالیفرنیا در «برکلی»، با مساعدت مالی «آژانس طرح‏های پژوهشی پیشرفته» وزارت دفاع آمریکا، برای انطباق مجموعه‏ای از پروتکل‏های علمی، موسوم به «پروتکل کنترل انتقال بر پروتکل ارتباط متقابل»13 با این سیستم، به موفقیت رسیدند، رو به گسترش گذاشت و به این ترتیب، رایانه‏ها امکان یافتند که علاوه برایجاد ارتباط متقابل با یکدیگر، به رمزگذاری و رمزگشائی مجموعه‏های داده‏های مورد انتقال بسیار سریع در شبکه‌ی «اینترنت» نیز اقدام کنند.

از آن زمان،‌ شبکه‏های اطلاعاتی محلی و منطقه‏ای، توانائی پیدا کردند با هم ارتباط متقابل برقرار سازند و داده‏ها و پیام‏های خود را به هر کجا که خطوط تلفنی و رایانه‏های مجهز به دستگاه «مودم»14 ـ برای اتصال رایانه به تلفن ـ وجود دارند، انتقال دهند.

به این گونه، شبکه‏سازی‏های اطلاعاتی در سراسر جهان توسعه یافتند و مقدمات استفاده از «بزرگراه‏های اطلاعاتی» نیز فراهم گردیدند.

باید یادآور شد که از اوایل دهه‌ی 1990، همراه با پیشرفت و گسترش تکنولوژی رایانه‏ای «اینترنت»، کاربرد آن بیشتر به سه زمینه‌ی خاص، شامل «پست الکترونی»15، سرویس‏های اطلاعات درخواستی و بر روی خط16، مانند سرویس «تار عنکبوت گسترده‌ی جهانی»17 و «گروه‏های مباحثه‏ای و خبری»18 معطوف گردیده است.

توسعه‌ی استفاده از شبکه‌ی «اینترنت»، در دوره‌ی کوتاه فعالیت آن، بسیار چشم‏گیر بوده است.

در سال 1973، شبکه‌ی مذکور تنها 25 رایانه را در برمی‏گرفت و تا پایان دهه‌ی 1970 نیز نمی‏توانست سالانه بیش از 256 رایانه را در کنار خود داشته باشد.

در اوایل دهه‌ی 1980 و به دنبال تحولات فنی مختلف، هنوز بیش از 25 شبکه، با حدود چند صد رایانه‌ی اصلی و چند هزار نفر کاربران آن‏ها، امکان استفاده از آن را دارا نبودند.

در حالی که در اواسط دهه‌ی 1990، در سراسر جهان 44 هزار شبکه‌ی اطلاعاتی،‌ شامل 2/3 میلیون دستگاه رایانه و 25 میلیون نفر کاربران آن‏ها، از طریق «اینترنت»، امکان ارتباط متقابل پیدا کرده بودند.

در این میان، بر مبنای تحقیقی که در اوت 1995 صورت گرفته بود، مشخص می‏شد که 24 میلیون نفر آمریکائی از «اینترنت» استفاده می‏کنند و 36 میلیون نفر هم امکان دسترسی به آن را دارا هستند.

تحقیقات بعدی هم نشان داده‏اند که استفاده‏کنندگان این شبکه در آمریکا، هر سال نسبت به سال پیش، دو برابر می‏شوند، از لحاظ عده‌ی کاربران «اینترنت» در سطح جهانی هم، اکنون با توجه به توانائی‏های بالقوه‌ی این شبکه، پیش‏بینی می‏گردد که در اواسط دهه‌ی اول قرن بیست و یکم، صدها میلیون نفر در سراسر دنیا، از آن بهره‏مند خواهند شد.

همچنین به نظر کارشناسان، «اینترنت» زمانی خواهد توانست 600 میلیون شبکه‌ی رایانه‏ای را به هم متصل سازد.

در مورد عوامل پیشرفت و گسترش شبکه‌ی «اینترنت»، می‏توان از دو گونه عناصر متضاد، نام برد.

باید خاطر نشان ساخت که در این زمینه، از یک سو برنامه‏های امنیت‏اندیشی وزارت دفاع ایالات متحده و همکاری‏های علمی برخی از دانشگاه‏های مشهور آمریکا در ایجاد شرایط فنی کاربردی کردن یک انقلاب جدید در تکنولوژی‏های ارتباطی، تأثیر گذاشتند و از سوی دیگر، مظاهر فرهنگ آزاداندیشی و اعتراض‏گری مراکز دانشگاهی آمریکائی، که در دهه‏های 1960 و 1970 در جنبش دانشجوئی آرمان‏خواهانه‌ی آن کشور به خودنمائی پرداخته بودند، نیز به سبب کوشش‏های علمی دانشجویان در جهت مردمی کردن این گونه شبکه‏ها، در توسعه‌ی آن سهم عمده‏ای ایفاء‌ نمودند.

در واقع، اختراع دستگاه «مودم»، که اکنون از لوازم اساسی استفاده از «اینترنت» به شمار می‏رود، در سال1978،به وسیله‌ی دو تن از پیشگامان جنبش مذکور، با نام‏های «وارد کریستنسن»19 و «راندی سیوس»20، که در دانشگاه شیکاگو تحصیل می‏کردند، صورت گرفت.

آن دو دانشجو، در فاصله‏های دور از یکدیگر زندگی می‏نمودند و‌ برای خودداری از رفت و آمد متقابل در زمستان سرد و یخبندان شیکاگو و ایجاد امکان مبادله‌ی مستقیم برنامه‏های میکرورایانه‏ای خویش از طریق تلفن، به تهیه‌ی دستگاه «مودم» دست زدند.

یک سال بعد، دانشجویان یاد شده، شیوه‌ی استفاده از این دستگاه، موسوم به «ایکس مودم پروتکل»21 را، که به رایانه‏های شخصی امکان می‏داد تا پروند‏ه‏های طرح‏ها و برنامه‏های اطلاعاتی خود را بدون استفاده از یک سرویس دیگر، به طور مستقیم انتقال دهند، اعلان کردند.

آن دو به لحاظ علاقه و توجه ویژه‏ای که به گسترش هر چه بیشتر توانائی‏های ارتباطی رایانه‏ای و مردمی کردن این گونه ارتباطات داشتند، از دریافت هرگونه حق اختراع خودداری نمودند و کاربرد این دستگاه را مجانی شناختند.

به این