چکیده
در سلطنت ناصرالدین شاه به علت امتیازاتی که به بیگانگان می‌داد مردم بسیار خشمگین بودند دست به شورش‌هایی می‌زدند.
از جمله مهمترین امتیازاتی که او به بیگانگان داد قرار داد توتون و تنبکو بود که به مدت 50 سال بود اما با تلاش‌های روحانیان و مردم بیدار این قرار داد لغو شد.
پس از سلطنت وی مظفرالدین شاه روی کارآمد، او باز هم سیاست‌های نادرست ناصرالدین شاه را پیش گرفت و سبب شد که مردم باز هم دست به شورش‌های متعدد بزنند و او را سخت در فشار قرار دهند.
ناچار وی مجبور به امضای فرمان مشروطیت شد اما در این میان کشورهای مخالف با آزادی ایران نظیر انگلستان و روسیه دست به اقداماتی زند تا ایران را از استقلال در آورند و بسیاری از مجاهدان را اعلام کردند.
ستارخان از جمله کسانی بود که در جنبش مشروطه تبریز تلاش‌های بسیاری نمود.
اما انگلستان و روسیه دست از کارهای زشت خود بر نداشته و همچنان مجاهدان را مورد آزار و اذیت قرار می‌دادند.
در اینجا ما با چگونگی اعدام و محاکمه‌ی ثقه الاسلام و موارد دیگری آشنا شدیم و همچنین چگونگی مقاومت ستارخان تنها با 38 نفر از یاران خود در برابر روس‌ها مقاومت مردم تبریز، چگونگی آغاز مشروطیت، جنگ‌های سختی که در تبریز رخ داده تحقیق نموده‌ایم.
این مقاله گوشه‌ای از فداکاری‌ها و جانبازی‌ها پدران غیرتمند را منعکس می‌سازد.
در هر صفحه‌ای در تاریخ انقلاب بزرگ مشروطیت ایران نمونه‌های بارزی از عالی‌ترین و ظاهر میهن پرستی و آزادی خواهی گذشتگان پر افتخار ما ضبط و ثبت شده است.
امید می‌رود نسل جوان با آشنایی این حقایق افتخار آمیز، بیش از پیش به وظایف ملی خود توجه پیدا کنیم.
ما برای موضوع تحقیق تاریخ جست و جوهای زیادی کردیم و با توجه به اینکه یکی از اعضای گروه ستارخان بود و اطلاعاتی کم و بیش درمورد مشروطیت داشت تصمیم گرفتیم این موضوع را انتخاب کنیم.
همچنین ما با انقلاب اسلامی ایران آشنایی داشتیم و دوست داشتیم گذشته‌ی تاریخی ایران عزیزمان را بهتر و بیشتر بشناسیم سپس به جمع آوری اطلاعات از منابع مختلفی که در دست داشتیم پرداختیم.
و به دنبال مطالب کامل کننده رفتیم.
و تمام سعی و تلاشمان را برای بهتر شناساندن مشروطه کردیم.
این جنبش، جنبشی عظیم در تاریخ ایران است و به سادگی نمی‌توان از آن گذر کرد اما امیدواریم با تلاشها که در این زمینه کردیم توانسته باشیم مطالب خوب و مفیدی را در اختیار عزیزان علاقه‌مند گذاشته باشیم.
با تشکر
فصل اول (کلیات تحقیق)
«مقدمه»
مشروطه حکومت مردم بر مردم است که به وسیله نمایندگان مجلس قوانینی برای بهبود حال ملت و اداره امور کشور وضع می‌شود در حکومت مشروطه بر خلاف حکومت استبدادی ملت در سرنوشت خود دخالت میکند و شاه به عنوان یک فرد عالی رتبه غیر سوال در کشور سلطنت میکند.
انقلابها، شورشها، شکستها و پیروزی‌ها عوامل سازنده‌ی اجتماعات و تعیین کننده‌ی سرنوشت ملتهاست این پدیده‌های اجتناب ناپذیر اجتماعی، که گاه و بی گاه درراه رشد و پیشرفت ملل اتفاق می‌افتد، همیشه با تحولاتی عظیم و دگرگونی بزرگ، در شئون تخلف ملت‌ها همراه است.
تاریخ چند هزار ساله‌ی کشور ما، صفحات درخشانی، از جشن‌های ملی و مبارزات میهنی اجداد پر افتخار ما را ثبت و ضبط کرده، ولی مسلماً هیچ انقلابی تا آن زمان (به جز انقلاب اسلامی که بعد از آن رخ داد) در این کشور به اندازه‌ی انقلاب بزرگ مشروطیت ایران عمومی و همه جانبه نبوده است.
هیچکدام از انقلابهای ملت ایران، نه چنین عمقی داشت و نه چنین نتایجی را بار آورده است.
این انقلاب بزرگ رژیم سه هزار ساله‌ی کشور را واژگون کرده، سیستم زندگی سیاسی و اقتصادی این ملت را تغییر داده و حتی عاملی است که می‌باید مغزهای این مردم و تفکرات و اندیشه‌های ایشان را نیز دگرگون سازد ولی با این همه اهمیت و ارزشی که ذکر شده، هنوز اکثریت ملت ایران در این زمینه اطلاعات بسیار محدود که باعث شده، مشروطیت در ایران نضبح نگیرد.
و آشنایی با مردم با اهل جریان، ایشان را علاقه مند می‌سازد تا در پیرامون علل پیدایش و عوامل پیروزی، یا موانع پیشرفت آن مطالعه کنند.
«بیان مسئله انگیزه از دیدگاه محقق»
1- جنبش مشروطه خواهی با پاکدلی‌ها آغازید ولی با ناپاکدلی‌ها به پایان رسید، و دست‌هایی، از درون و بیرون، به بیان آمد، آن را به هم زد و نا انجام گذاشت.
و کار به آشفتگی کشور، و ناتوانی دولت، و از هم گسیختن رشته‌ها انجامید، و مردم ندانستند آن چگونه آمد و چگونه رفت، و انگیزه نا انجام ماندش چه بود.
دانستن این رازها اسان نمی‌بود، و اگر هم کسانی به گرد آوردن و استان‌ها پرداختند به این رازها کمتر پی بردند و گیج وار در ماندند.
2- مردم ایران که گرفتار پراکندگی اندیشه‌اند، و شما ده تن را دارای یک راه و یک اندیشه نتوانید یافت، پیش آمد مشروطه زمینه دیگری برای پراکنده اندیشی‌ها شده بود، و بارها در انجمن‌ها گفتگو به بیان آمده و یک رشته سخنان خام و بی پایی از کسانی شنیده می‌شد.
در یک جنبشی که هزاران مردن ارجمند و پاک به کوشش برخاستند، و هزاران جوانان در راه آن باختند، بی‌فردانی از ناآگاهی این را یک پیش آمد بسیار کوچکی وانمود و چنین می‌گفتند «چیزی بود دیگران پیش آوردند و خودشان هم برداشتند» اینان را چندین درد و بیچارگی هم آمیخته : از یک سو ناآگاهی و نادانی، که از داستان جنبش و رازهای آن چیزی نمی‌دانند، و از یک سورشک و خودخواهی، که چشم دیدن و شنیدن نیکی‌های دیگران نمی‌دارند، و از یک سو دشمنی که خودشان یا پدرانشان با جنبش آزادی نموده‌اند، و با آن که امروز از سود و نتیجهی مشروطه بهره مندند هنوز کینه از دل نزدوده‌اند، ای‌ها دست به هم داده به چنان گفته‌های دست به هم داده به چنان گفته‌های دست و بی خردانه‌شان و امید است، و چون داستان جنبش نوشته شده و کسی آگاهی درستی از آن نمی‌داشت پاسخ گفته نمی‌شد.
3- یکی از گرفتاری‌های ایرانیان است که پیش آمدها را زرد فراموش می‌کنند، و ما می‌بینیم دسته‌های انبوهی آن زمان‌های تیره گذشته را از یاد برده‌اند، و از آسایشی که امروز می‌دارند خشنودی نمی‌نمایند، و یک چیزی در باید که همیشه روزگار در هم و تیره گذشته را در پیش چشم اینان هویدا گرداند.
«اهداف تحقیق» (کلی و جزئی) شناخت نهضت مشروطه، آشنایی با بزرگان و سران مشروطه، آشنایی با هدف‌هایی مشروطه طلبان و زغمای مشروطه در تبریز و شناخت و بررسی تاریخ مشروطه در ایران.
«اهمیت و ضرورت تحقیق» گر چه بیش از یک صد و یکسال از انقلاب مشروطیت نمی‌گذرد با این وجود چه انقلاب اسلامی هیچ واقعه‌ای مانند آن با جعل و تحریف و ابهام به و نبوده است.
علت آن را در سیطره‌ی غرب زدگی بر فرهنگ و تفکر کشورمان دانست که مشروطه زدگی وجهغالب سیاسی آن است.
انقلاب مشروطیت یکی از درخشانترین صفحات تاریخ مبارزات در ایران است.
در میان همه‌ی فرازهای، جنبش انقلابی مشروطه خواهی جانبی دیگر و در میان همه چهره‌های آن سیمای ستارخان جلائی دیگر دارد.
همه‌ی نویسندگان و مورخانی که به نقل آن واقعه پرداخته‌اند از آن رو که خود در سلک مشروطه خواهان بوده و یا تعلق فکری و سیاسی به آن دوره داشته‌اند به تعریف و تمجید از مشروطه خواهان برخاسته و مخالفان آن را همگی در یک صف قرار داده و با چماق اتهام، آنها را مسئول همه پیامدهای ناگوار مشروطیت دانسته‌اند، انقلاب مشروطیت در نتیجهی نظام و فشار روزن افزون شاه و شاهزادگان و حکام و مأموران دولتی به توده‌های محروم و نیز بر اثر مداخلات بیگانگان در همه امور کشور به وجود آمد.
«طرح سوال» ستارخان کیست ؟
نهضت مشروطیت چیست؟
ایران زیر سلطه‌ی چه کشورهایی بود؟
فرضیه حدس می‌زنم که ستارخان مجاهدی بوده است که در تبریز جزء مشروطه خواهان بوده فکر می‌کنم اقدامات نادرست ناصرالدین شاه موجب نارضایتی مردم و خشم آنان از حکومت شد و در نتیجه در زمان مظفرالدین شاه فرمان مشروطیت به امضا رسید.
به نظر می‌رسد که تبریز با مردمان غیورش از مهم ترین شهرهای دوران مشروطیت بوده است.
حدس می‌زنم ایران زیر سلطه‌ی کشورهای استعمارگری نظیر انگلستان و روسیه بوده است.
اصطلاحات و مفاهیم که در این تحقیق بیان شده دارای تعاریف بدین شرح است : مشروطه : حکومت مشروطه نوعی حکومت که در آن وضع قوانین به عهده‌ی مجلس یا مجلسین (شوری – سنا) باشد و دولت مجری آن قوانین محسوب می‌گردد.
مقابل استبداد (فرهنگ فارسی دکتر معین) مشروطه – [ع] (م.ر.ط) مؤنث مشروط.
در اصطلاح منطق : قضیه‌ای که در آن شرط به کار رفته باشد.
حکومتی که مقید به قانون باشد، مملکتی که دارای پارلمان باشد و نمایندگان ملت در کارهای دولت نظارت داشته باشد.
(تألیف حسن عمید) سلطنت : 1.صص [4] «سلطنه» (ش.ط) قدرت، توانایی، چیرگی، فرمانروایی (تألیف حسن عمید) معینی، دکتر محمد، فرهنگ فارسی دکتر معین، مؤسسه انتشارات امیرکبیر، جلد سوم، سال چاپ 7، 1364.
عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، انتشارات امیرکبیر، جلد دوم، چاپ سوم،سال 1374 فصل دوم «پیشینه تحقیق» ثقه الاسلام شهید و مشروطیت رحیم نیکبخت درآمد انقلاب مشروطیت از حوادث سرنوشت ساز تاریخ معاصر ایران است که علی رغم گذشت چیزی نزدیک به یک قرن از وقوع آن، بسیاری از ابعادش ناگفته و بدون پژوهش باقی مانده؛ از آن جمله نقش شخصیت‌ها و گروه‌های دخیل در این حادثه مهم است.
از جمله موضوع بررسی نشده انقلاب مشروطیت آذربایجان، نقش علما و بررسی عملکرد ایشان در مقابل مشروطه خواهی است؛ چه بررسی مواضع تک تک علمای صاحب نام و چه نقش نهاد مرجعیت دینی و روحانی.
طی پژوهش‌هایی که صورت گرفته، مباحث اولیه‌ای هستند که بیشتر به طرح مسأله موضوع مورد بحث مربوط می‌شود.
از موضوعات جالب توجه که متأسفانه مورد غفلت قرار گرفته، نقش آیت الله میرزا علی آقا ثقه الاسلام (ولادت 1277 ق.
تبریز-شهادت روز عاشورا 1330 ق تبریز) در مشروطیت آذربایجان است؛ گر چه مرحوم نصرت الله فتحی آتشباک، با تدوین دو اثر، اطلاعات ذی قیمتی ارائه داده است.
با توجه به نقش و موقعیت ثقه الاسلام، ضرورت انجام پژوهش‌های بیش تری احساس می شود.
آن چه در این سطور ارائه می‌گردد، فقط به منظور طرح موضوع نگاشته شده تا پژوهش گران تاریخ معاصر ایران به بررسی بیشتر از منظری جدید بپردازند.
امید است مراکز دانشگاهی و حوزوی با امعان نظر به این موضوعات، امکان تبیین مسائل تاریخی را با شیوه علمی فراهم کند.
علما که یکی از اقشار مهم جامعه ایرانی عصر قاجار بودند در تحولات سیاسی و اجتماعی نقش مهمی داشتند که در هر مقطع از تاریخ مشروطه قابل بحث و بررس است.
پر واضح است که بررسی نقش آنان در عصر مشروطه، مستلزم آن است که به پیشینه روابط میان نهاد مرجعیت و روحانیان شیعه و سلطنت نظر شود که در این مجال امکان پرداختن به آن نیست.
ثقه الاسلام و مشروطیت در مقطع اولیه جنبش که خواست عمومی جامعه صرفاً جنبه عدالت خواهی و عدالت جویی داشت، ثقه الاسلام تبریزی در کنار بزرگانی چون سید ابوالحسن انگجی، میرزا حسن آقا مجتهد تبریزی، میرزا صادق آقا مجتهد تبریزی حضور هماهنگ و مؤثری داشت.
علی رغم این که وی از طریق نیاکان خود شیخی مسلک بود و با علمای دیگر آذربایجان به این لحاظ اختلاف مسلک داشت، هیچ گونه در این موضع متعصب نبود و مصالح و منافع امت اسلامی را در نظر می‌گرفت.
موقعی هم که مظفرالدین شاه در تبریز ولیعهد بود از نزدیک با علمای شهر تبریز، از جمله وی آشنا بود.
در جریان عدالت خواهی وقتی علمای تهران به قم مهاجرت کردند، نامه‌ای از سوی علمای آذربایجان به مظفرالدین شاه ارسال شد که وی در جواب ایشان به محمد علی میرزا نوشت : ولیعهد به جنابان مستطابان حاجی میرزا آقا مجتهد، آقای امام جمعه، آقای حاج میرزا محسن آقا، آقا میرزا صادق آقا مجتهد و آقای ثقه الاسلام، الطاف ما را برسانید...
به همه التفات داریم و همی است که به شفاعت و توسط شما استدعای علمای آذربایجان را در معاودت دادن علمای تهران قبول فرموده، مشیرالدوله، وزیر امور خارجه را برای معاودت دادن آنها روانه کردیم...
این جواب و قبول شفاعت مظفرالدین شاه در بازگرداندن علمای مهاجرت کبرا، از آشنایی اشاره شده و اهمیت و موقعیت علمای آذربایجان حکایت میکند.
هر چه حرکت عدالت خواهی علما و مردم به پیش می‌رفت، صف بندی‌ها و اختلاف نظرهای اساسی بین نیروهای حاضر در صحنه بیشتر می‌شد و این تفکیک نیروها پیش از آن‌که در تهران بروز کند، در تبریز و آذربایجان به منصه ظهور رسید.
البته قرائن و شواهدی هم دیده می‌شود که اختلافات بعدی بدون زمینه نبود؛ چنان که در تاریخ گشایش مجلس اول دیده می‌شود.
پس از صدور فرمان مشروطیت (14 جمادی الثانی 1324 ق) برخی خواهان گشایش مجلس در غیر از روز نیمعه شعبان بودند که این روز تحت الشعاع مراسم چشن ولادت امام زمان (ع) قرار نگیرد.
اختلافات مشروطه خواهان و علمای مشروطه خواه آذربایجان هم چون ثقه الاسلام،