دانلود تحقیق انواع جنگ های در هشت سال جنگ ایران و عراق

جنگ عراق علیه ایران چه دوره‌هایی را طی نمود؟
عراق در طول هشت سال جنگ علیه ایران از شیوه‌های نظامی و سیاسی متعددی برای از پای در آوردن ایران استفاده کرد.

این مقاله در تلاش است تا برخی از این شیوه‌های سیاسی‌‌نظامی عراق علیه ایران در طی این هشت سال را به تصویر بکشد.
عرفان حکیمی؛ اساساً در مواجهه‌ی تاریخی با جنگ ایران و عراق از یک جنگ هشت‌ساله سخن به میان آورده می‏شود که به طور مشخص در نبردهای زمینی و بعضاً برخی درگیری‏های هوایی و دریایی خلاصه می‏شود.

واقعیت این است که جنگ عراق علیه ایران ابعاد گسترده و وسیع‏تر از آنچه ذکر شد داراست.

به گونه‏ای که می‌توان در این مخاصمه از جنگ‏های متعددی نام برد که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از: جنگ ما قبل جنگ، جنگ شهرها، جنگ شیمیایی، جنگ نفتکش‏ها، جنگ قیمت‏ها یا جنگ نفت و...

برای شناخت و آگاهی بیشتر و بهتر از این جنگ‏ها، که در درون جنگ هشت‏ساله واقع شده و بعضاً مورد غفلت قرار گرفته‏اند، ذیلاً هر یک به اختصار تشریح خواهد شد.
جنگ ما قبل جنگ
اساساً شروع جنگ ایران و عراق 31 شهریور 1359 اعلام می‏شود.

علت نیز حمله‌ی سراسری ارتش عراق به ایران از زمین و هوا در این تاریخ است؛ اما واقعیت این است که علی‏رغم حمله‌ی رسمی و سراسری عراق به ایران در 31 شهریورماه، دولت بعث عراق و ارتش این کشور از پیروزی انقلاب اسلامی تا تاریخ مذکور تحرکات مرزی فراوانی در مرزهای مشترک انجام دادند که می‏توان از آن به زمینه‌سازی برای جنگ اصلی تعبیر نمود.

این دوره اصطلاحاً «جنگ ما قبل جنگ»[1] خوانده می‏شود.

طبق آمار وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران، عراق از 13 فروردین 1358 تا پایان مرداد 1359، 397 بار به مرزهای زمینی، دریایی و هوایی ایران تجاوز کرده است.[2] برخی از تجاوزات و تحرکات مرزی عراق علیه ایران تا مرداد 1359، در دوره‏ای که «جنگ ما قبل جنگ» خوانده می‏شود، به شرح زیر است:
بمباران منطقه‌ی مرزی سیرین، 8 اسفند 1357.[3]
تجاوز چهار هلی‏کوپتر عراقی به حریم هوایی ایران در مرز مریوان، 21 اسفند 1357.[4]
تیراندازی نیروهای مرزی عراق به پاسگاه‌های مرزی ایران و تجاوز هوایی هواپیماهای این کشور به حریم هوایی ایران، 15 خرداد ماه 1358.[5]
تجاوز پلیس عراق به داخل خاک ایران در روستاهای مرزی آذربایجان غربی و حمله به عشایر ایرانی، 3 تیرماه 1358.[6]
تجاوز هوایی به مریوان، 9 تیرماه 1358.[7]
شلیک موشک آر.

پی.

جی.

7 به سوی کامیون سپاه و خودروی ارتش از خاک عراق در منطقه‌ی شلمچه، 10 تیرماه 1358.[8]
تصرف پاسگاه مرزی «بزمیرآباد» از سوی نیروهای عراقی، 14 آذرماه 1358.[9]
حمله‌ی هزار مهاجم عراقی به پاسگاه‌های مرزی ایران، 23 بهمن‏ماه 1358.[10]
حمله‌ی نیروهای عراق به دو پاسگاه مرزی تنگاب‏نو و خسروی در نوار مرزی قصر شیرین، 9 فروردین 1359.[11]
بمباران قصر شیرین، 13 خرداد 1359.[12]
خمپاره‏باران قصر شیرین، 15 تیر 1359.[13]
علاوه بر تشدید تجاوزات مرزی عراق علیه ایران، از اوایل سال 1359 جنگ تبلیغاتی رژیم بعث نیز بر ضد انقلاب ایران به شدت افزایش یافت.

در این تهاجم تبلیغاتی، عراق از یک سو صریح‌تر از همیشه درخواست‌های خود را علنی بیان می‌کرد و از سوی دیگر صدام هرگونه عدم رضایت و وقوع حادثه‌ای را در عراق، به جمهوری اسلامی ایران منتسب می‌کرد و حملات شدید تبلیغاتی علیه جمهوری اسلامی به راه انداخت.

در کنار این اقدامات، دولت عراق به کمک عوامل خود به یک رشته خراب‌کاری‌ها نظیر بمب‌گذاری در داخل ایران دست زد.[14] بنابراین پیش از شروع رسمی جنگ، جنگ عراق علیه ایران آغاز شده بود و عراق جنگی ما قبل جنگ هشت‌ساله را شروع کرده بود.
در طول جنگ نفتکش‌ها، در مجموع، حدود 7,958,723 هزار ریال خسارت بر ناوگان شرکت نفتکش وارد گردید.

از این مبلغ حدود 9/25 درصد خسارت کشتی‌های آسیب‌دیده و 1/74 درصد خسارت کشتی‌های منهدم‌شده است.

در طول جنگ، 49 فروند نفتکش این شرکت هدف حملات دشمن قرار گرفتند که 39 فروند آن آسیب دیدند و پس از تعمیر به جریان فعالیت بازگشتند و بقیه دچار خسارت کلی شدند و منهدم گردیدند.
در طول جنگ نفتکش‌ها، در مجموع، حدود 7,958,723 هزار ریال خسارت بر ناوگان شرکت نفتکش وارد گردید.

در طول جنگ، 49 فروند نفتکش این شرکت هدف حملات دشمن قرار گرفتند که 39 فروند آن آسیب دیدند و پس از تعمیر به جریان فعالیت بازگشتند و بقیه دچار خسارت کلی شدند و منهدم گردیدند.

جنگ شهرها آنچه در جنگ ایران و عراق به عنوان جنگ شهرها خوانده می‏شود، در چند مرحله انجام گرفت.

اولین مرحله از جنگ شهرها با حملات عراق به شهرهای ایران از 13 اسفند 1363 آغاز شد و تا 17 فروردین 1364 ادامه یافت.[15] در این مرحله، 29 شهر و چندین روستای کشور 118 بار مورد حملات موشکی، هوایی و توپخانه‏ای عراق قرار گرفتند.

آمار شهدای این مرحله از جنگ شهرها 1227 نفر و آمار مجروحین 4682 نفر اعلام شد.

دوره‌ی دوم جنگ شهرها 5 خردادماه 1364 آغاز شد و تا 24 خرداد ادامه پیدا کرد.

در این مرحله نیز مجموعاً 37 شهر و چندین روستا 105 بار توسط موشک، هواپیما و توپخانه مورد حمله قرار گرفتند و طبق آمار رسمی، 570 تن شهید و 1332 نفر مجروح شدند.

سومین مرحله از جنگ شهرها 2 روز پس از آغاز عملیات کربلای 5 از تاریخ 21 دی‏ماه 1365 آغاز شد و به مدت 42 روز تا تاریخ 3 اسفند تداوم پیدا کرد.

در این مرحله از جنگ شهرها، 66 شهر و بخش کشور هدف بمباران هوایی و حملات موشکی عراق قرار گرفتند.

آمار شهدا و مجروحین این دوره از جنگ شهرها 3050 و 11163 تن اعلام شده است.[16] مرحله‌ی چهارم جنگ شهرها با اصابت نخستین موشک عراق به تهران در 19 اسفند 1366 آغاز شد.

وجه تمایز مرحله‌ی چهارم جنگ شهرها با مراحل پیشین استفاده از موشک‏های دوربرد است که از این طریق توانست پایتخت ایران را مورد هدف قرار دهد.[17] با شروع عملیات کربلای 8 در 18 فروردین 1366 و در جریان عملیات کربلای 10 در 25 فروردین تا 10 اردیبهشت 1366 و نیز هم‌زمان با عملیات نصر 4 و 5 در تابستان این سال، جنگ شهرها به طور متناوب ادامه یافت.

پس از این زمان، تا شهریور ماه این جنگ به طور پراکنده استمرار پیدا کرد.

مسئله‌ی تازه در حملات عراق توسعه‌ی دامنه‌ی جنگ شهرها به مناطق کردنشین این کشور بود.[18] جنگ نفتکش‏ها حمل‌و‌نقل از جمله ضروریات اقتصادی است و اهمیت حیاتی در توسعه‌ی کشورها دارد.

حمل‌و‌نقل از سه شاخه‌ی حمل‌و‌نقل هوایی، حمل‌و‌نقل زمینی (جاده‌ای و راه‌آهن) و حمل‌و‌نقل دریایی تشکیل شده است.

در این میان، حمل‌و‌نقل دریایی به دلیل دارا بودن دو ویژگیِ ظرفیت بالای جابه‌جایی کالا و پایین بودن هزینه‌ی آن نسبت به سایر شیوه‌های حمل و نقل، اهمیت خاصی دارد.

بنادر نیز چون پل ارتباطی در حمل‌و‌نقل ترکیبی و عاملی مهم در حمل‌و‌نقل دریایی، همواره مورد توجه بوده است.

به دلیل برخورداری سرزمین ایران از مرزهای آبی گسترده در شمال و جنوب، حمل‌و‌نقل دریایی همواره سهم بالایی از صادرات و واردات کالا و خدمات کشور را به عهده داشته است.

در میان کالاهای صادراتی، بی‌تردید نقش نفت و از این رهگذر نقش نفتکش‏ها بی‌بدیل بوده و هست.

به همین دلیل در طول جنگ مسئله‌ی حمله به نفتکش‏ها به حدی جدیت یافت که اکنون دوره‏ای از جنگ عراق و ایران را به دوره‌ی جنگ نفت‏کش‏ها تعبیر کرده‏اند.

نفتکش‌های شرکت ملی نفتکش ایران در دوران جنگ حدود 5/2 میلیارد بشکه نفت خام حمل کردند.

در این مدت، بیش از 200 بار به ناوگان این شرکت حمله‌ی هوایی شد که در جریان این حملات 150 نفر از کارکنان این شرکت در منطقه‌ی خلیج‌فارس به شهادت رسیدند.

در طول جنگ نفتکش‌ها، در مجموع، حدود 7,958,723 هزار ریال خسارت بر ناوگان شرکت نفتکش وارد گردید.

در طول جنگ؛ 49 فروند نفتکش این شرکت هدف حملات دشمن قرار گرفتند که 39 فروند آن آسیب دیدند و پس از تعمیر به جریان فعالیت بازگشتند و بقیه دچار خسارت کلی شدند و منهدم گردیدند.

بیشترین حملات عراق به نفتکش‏های ایرانی در سال 1366 انجام شد و طی آن 22 فروند نفتکش این شرکت هدف قرار گرفتند که شامل حدود 45 درصد از کل خسارت‌های این شرکت در دوران جنگ است.[19] جنگ نفتکش ها، آزمون سرنوشت ساز صنعت نفت جنگ نفتکش ها و حملات نظامی عراق به تاسیسات نفتی ایران، نقطه عطفی در تاریخ 8 ساله دفاع مقدس به شمار می آید.

حوادث ناشی از جنگ نفتکش ها و دخالت مستقیم نظامیان آمریکایی و اقدامات خصمانه کشور های عربی در دفاع از دولت عراق، نه تنها باعث تغییر دیپلماسی خارجی ایران شد، بلکه تغییر شدید بهای نفت در بازارهای جهانی را نیز در پی داشت که به نظر می رسد همین امر یکی از دلایل مهم ائتلاف کشورهای اروپایی در راستای ایجاد مقدمات آتش بس میان مخربترین جنگ خاورمیانه بوده است.

حوادث خاص این دوره در آبهای خلیج فارس با برخورد نفت کش عظیم بریجتون (Bridgeton) با مین آغاز شد و با غرق شدن کشی " ایران اجر" بر اثر حمله آمریکا، پایان یافت.

پیوستن تدریجی متحدان آمریکا به صف آرایی این کشور در مقابل ایران در خلیج فارس، تشدید دشمنی عربستان با ایران که در واقعه کشتار حجاج ایرانی بروز کرد و " جنگ سفارت خانه ها" در فرانسه، از دیگر موضوعات قابل ذکر این دوره بوده است.

گسترش و تشدید حملات هوایی عراق به مراکز نفتی و خطوط کشتی رانی در خلیج فارس که خطرهای جنگ را متوجه کشورهای منطقه و صدور نفت به کشورهای پیشرفته صنعتی، کرده بود، زمینه مداخله مستقیم کانون های قدرت را فراهم ساخت و حمایت از عراق در جنگ به حضور نظامی و سپس دخالت مستقیم سیاسی – نظامی در منطقه تبدیل شد.

در همین راستا قطع نامه 598 در شورای امنیت با فشار آمریکا و انگلستان و توافق قدرت های دیگر به تصویب رسید؛ از سوی دیگر درخواست کویت از آمریکا برای محافظت از نفت کش های کویتی به لشکر کشی قدرت های بزرگ به منطقه انجامید و در نهایت کشورهای منطقه تلاش های خود را معطوف پایان دادن به جنگ کردند و برای نیل به این هدف، فشارهای سیاسی خود را بر ایران متمرکز ساختند.

انهدام بریجتون؛ سرآغاز جنگ نفتکش ها اعلام مواضع قاطع آمریکا در حمایت از نفتکش های کویتی و سخنرانی وزیر دفاع این کشور مبنی بر اینکه آمریکا آماده است تا هر گونه حمله ایران به نفتکش های کویتی را به شدت سرکوب کند، تنور جنگ در خاورمیانه را داغتر کرد و به دنبال آن تدابیر و اقدامات دولت های ژاپن ، انگلستان و فرانسه در قبال تحولات خلیج فارس شدت گرفت.

در همین زمان ژاپن به شرکت های نفتی مستقر در خاک این کشور توصیه کرد تا از وابستگی نفتی خود به ایران بکاهند.

از این پس آمریکایی ها دقت و ظرافت بیشتری را در خصوص اقدامات حمایتی خود از نفتکش های کویتی به کار بستند؛ به طوریکه در اول مردادماه سال 1366، حضور یک قایق ایرانی در خلیج فارس باعث تغییر مسیر حرکت کاروان نفتکش های کویتی و ناوهای آمریکایی شد که این امر تا آن زمان بی سابقه بوده است.

فردای همان روز، نفتکش غول پیکر بریجتون یکی از دو فروند نفت کش کاروان تحت حفاظت نیروهای آمریکا، در آب های خلیج فارس – در نزدیکی جزیره فارسی با مین برخورد کرد.

این خبر در صدر اخبار رسانه های خبری و مطبوعات جهان قرار گرفت و فصل تازه ای را در جنگ نفتکش ها آغاز کرد.

در پی برخورد مین با نفتکش تحت حفاظت ناوگان آمریکا در خلیج فارس، سیاست های ریگان در داخل ایالات متحده با مخالفت های جدی روبرو شد و بسیاری از سیاستمداران امریکایی، اقدام این کشور در حمایت از نفتکش های کویتی را محکوم کردند.

این حادثه ، رئیس جمهور وقت آمریکا را بر آن داشت تا تغییری در مواضع دیپلماسی خارجی خود ایجاد کند و تلاش کرد تا دامنه همکاری های خود با کویت را محدود کند.

اگرچه دیری نپایید که با اعلام تمایل دولت شوروی سابق مبنی بر حمایت از کویت، آمریکایی ها مجبور شدند تا دوباره به پای میز مذاکره با کویتی ها بازگردند.

به هر تقدیر، خبر اصابت " بریجتون" با مین باعث افزایش قیمت نفت در معاملات نقدی به میزان 10 تا 12 سنت در هر بشکه شد و معامله گران نفتی تلاش کردند تا نفت برنت دریای شمال را برای بارگیری در ماه سپتامبر (شهریور ماه 1366) به مبلغ 6/20 دلار به فروش برسانند.

اما با انتشار اخباری مبنی بر اینکه نفتکش مزبور قادر به حرکت است و کسی در این حادثه مجروح نشده، حالت متشنج بازار تا حدودی رفع شد و بورس های جهانی آرام گرفتند.

در ایران اما، مسئولان وقت اعلام کردند که مسئولیت این حادثه را به عهده نمی گیرند، با این وجود این اتفاق را تیر غیبی عنوان کردند که به پیکر نیروهای آمریکایی در خلیج فارس وارد آمده است.

برخورد این نفتکش غول پیکر با