مقدمه
دنیای شگفت وشیرین کودکان ، با همه لطافت ها و زیبایی ها ، شکننده وآسیب پذیر است .
برای ورود به این سر زمین ترد وشکننده ، نیازمند شناخت وآشنایی دقیق وهمه سونگرانه ایم .
شناخت عواطف ، خواسته ها ، نگرانی ها وترس های این دوره ما را به ارتباطی « واقعی تر » ودرست تر می رساند ، هم چنان که فقدان شناخت ودرک درست ؛ آسیب زا وآفت آفرین است وبه ضایعاتی جبران ناپذیر منجر خواهد شد .
در این میان نقش خانواده وآموزه های نخستین این نهاد ، بسیار مهم وسر نوشت ساز است ؛ رفتار پدر ومادر ودیگر اعضای خانواده ، طنینی همیشگی در رفتار انسان دارد وبسیاری از رفتارها، منش ها ره آور تاثیر تربیتی خانواده بر رفتار انسان است .
یکی از مسائل مهم در زندگی کودکان ، ترس های کودکان است ؛ ترس هایی که خود زمینه ساز بحران ها ونارسایی های گوناگون در زندگی ورفتار کودک می شوند ؛ ترس از تاریکی ، ترس از صدا های مرموز ، ترس های موهوم ، ترس ونگرانی از دست دادن والدین ، ترس از بیماری وترس های دیگر ، نه تنها کودکان را دچار مشکل می کند بلکه خانواده ها را نیز نگران ، دلواپس ومشوش می سازد .
همه ما ترس را تجربه کرده ایم .
ترس هایی که همیشه با ما همراه بوده اند .
ترس ، واقعیتی است انکار ناپذیر که همواره با زندگی انسان پیوندی عمیق داشته است وکوچک وبزرگ هم نمی شناسد .
تفاوت ترس در کودکان وبزرگسالان تنها در نحوه برخورد با آن می باشد ، بدین ترتیب که بزرگسالان با توجه به تجربیات خود ، کم وبیش قادرند موقعیت های خطرناک واقعی را از موقعیت های کاذب تشخیص داده وبرای غلبه بر ترس خود چاره ای بیندیشند .
اما کودکان قادر به تشخیص این موقعیت ها نبوده وغالباً واکنش های نگران کننده ای از خود بروز می دهند .بنابراین وظیفه والدین است که با درک صحیح این مساله و شناسایی علل ترس کودک خود ، وی را در مواجهه با ترس ، یاری دهند .
مسلماً هیچ چیز زیبایی از خنده شادمانه کودکان نیست .
با این همه در دنیای درون کودکان همواره آرامش وشادمانی حاکم نیست .
در سالهای اولیه زندگی ، کودکان دائماً باید در موقعیت های جدید قرار گرفته وبسیاری از برداشت های نامانوس را در ذهن خویش بسنجند .تجربیات جدید گاه خسته کننده ووحشت آورند .گاهی با ترس ووحشت متوجه می شویم که کودک ما به شکل محسوسی افسرده وغمگین است ویا به طور ناگهانی از رفتن به مهد کودک امتناع می ورزد .
عامل این افسردگی ، همیشه وقایع و جریان های ناراحت کننده نیستند .
حتی در صورتی که علت ها کاملاً بی خطر بوده یا از تخیلات وتوهمات ناشی شوند ، دلتنگی ها ، نگرانی ها وترس ها برای کودکان کاملاً قابل لمس می شوند .
از این رو باید این دلتنگی ها را جدی گرفته ، کودکان را با دلواپسی هایشان تنها رها نکرده وآنها را درک کنیم .
اما هنگامی که ما بزرگ سالان ، به علت تجربیات خود کم و بیش قادریم موقعیت های خطر ناک وترسناک را خوب ارزیابی کرده وبر آنه ها غلبه کنیم ، کودکان تازه بایستی بیاموزند که موقعیت های خطرناک واقعی را از خطرات ناشی از تلقینات تشخیص دهند .
اشتباه خواهد بود اگر تمام موانع را از سر راه کودکان خود برداریم وبخواهیم همه خطرات را از آنها دور نگه داریم .
البته کودکان به حمایت وراهنمایی بزرگ سالان نیاز دارند تا با تکیه بر این تکیه گاه مطمئن بتوانند موقعیت های دشوار پشت سر بگذارند ، اما باید شخصاً بیاموزند که با مبارزه طلبی های جدید وموقعیت های دشوار چگونه روبه رو شوند ؛ زیرا فقط این گونه می توانند اعتماد به نفس پیدا کنند .
از این رو ، ترس ها در رشد وتکامل دوران کودکی ، سهم تعیین کننده ای دارند و.
ترس نباید تنها به مفهوم فشار روانی باشد .
وحشت وتنش های عصبی نیز می توانند مفرح وسرگرم کننده باشند ، البته این زمانی است که کودکان تشخیص دهند ، اتفاقی برای آنان نمی افتد.
هر چیزی، ترس نیست : ترس ناگهانی ، خوف وهراس ، وحشت علائم ونام های بی شماری برای رفتارهای بزدلانه وجود دارد که در زبان گفتار رایج ( عامیانه ) به شکل مترادف وهم معنی استعمال می شوند .
برای درک بهتر مفهوم ترس مهم است که میان تک تک این مفاهیم تفاوت قائل شویم .
ترس ناگهانی : یک واکنش مستقیم نسبت به یک رخداد غیر منتظره، مانند یک صدای بلند وناگهانی یا یک صاعقه برق آسا .
خوف وهراس : خوف وهراس از راه یک تهدید عینی مثلاً از یک سگ در حال غرش یا یک موجود خیلی بزرگ وترسناک پدید می آید .
هراس به محض از بین رفتن خطر ویا مانوس شدن فرد با حالت ووضعیت موجود، فرو می نشیند .
ترس : در واقع ترس می تواند از راه یک تهدید خارجی پدید آید .
اما سر چشمه واقعی آن ، ضعف وناتوانی در احساسات عمومی ، عدم اطمینان وفقدان اعتماد به توانایی های شخصی است ، توانایی هایی که به وسیله آن ها می توان با موفقعیت ها کنار آمد.
تشویق ها : تشویق ها ( ترس های بیهوده ) عبارتند از واکنش های اغراق آمیز ناشی ار ترس نسبت به چیزها یا موقعیت های معین .
یک برخورد آمیخته با ترس مثلاً با یک سگ یا گریه، کلفی است تا فرد تمام عمر با وحشت وترس از جلوی سگ ها یا گربه ها فرار کند .
تشویق ودلهره ار ارتفاع یا اماکن جدید به عنوان ترس های ناشی از « جابه جایی وتغییر مکان » نیز گویای مشکلات وکشمکش های عمیق درونی هستند.
وحشت : وحشت ظهور حالت ترس در یک شخص یا گروهی از اشخاص است که منجر به یک گریز بی برنامه وغیر منتظره می شود.
ترس چهره های بسیاری دارد.
ترس به شکل ناآرامی ، اختلال در خواب وگاهی حتی به صورت رفتارهای خشن ظاهر می شود .
اغلب کودکان گوشه گیری می کنند، حرف نمی زنند وخود را کنار می کشند.
کودکان حتی زمانی که می توانند خیلی خوب صحبت کنند، برشمردن وگفتن ترس های شخصی شان برای آنها امری است بسیار دشوار .
آنها تهدید روحی ودرونی را آشکارا احساس می کنند، اما نمی توانند که در این لحظه در درونشان چه می گذرد.
چگونه به وجود ترس در کودک خویش پی ببرید گوش کنید وبا یکدیگر صحبت کنید.
ترس مانند طنابی گلوی انسان را می فشارد، این امر به خصوص در مورد کودکان صادق است .
هیجانات وتنش ها گاهی می توانند به اندازه ای شدید باشند که قدرت هر گونه حرکتی از کودک سلب شده واز موضع خود عقب نشینی کند.
گاهی برای کودک بسیار دشوار است که احساس درونی خود را توصیف کند، او به خوبی نمی داند که چه چیزی در درونش رخ داده است .
گاهی کودکان به دو علت ترس خود را از ما مخفی نگه می دارند : نخست ، می ترسند که شاید آنها را جدی نگیرند ، دوم آن که تصور می کنند در صورت صحبت کردن در مورد ترس ، ترس و وحشت بیش از گذشته به سراغشان آمده وآنها را تعقیب کند.
کودک باید ترس خود را نشان داده و درباره آن صحبت کند تا بتواند با شادی وآسودگی خاطر رشد نماید.
عشق وعلاقه، دلداری واحساس امنیت ، به کودکان کمک می کند تا در برابر فشارهای حاصل ار ترس ، مقاومت نمایند.
بهترین روش آرامش برای کودک در سال های اول زندکی این است که او را محکم در آغوش بگیریم .
با افزایش سن وبالا رفتن سطح آگاهی وهوشیاری، صحبت کردن کودک با دیگران ودرددل کردن با آن ها، ا زاهمیت بیشتری برخوردار می شود.
برای یافتن راه حلی در موقعیت های به ظاهر بی نتیجه ، کودک به نصیحت ومحرک های هدفمند نیاز دارد.
در صورتی که کودک فرصتی به دست آورد تا در باره مشاهدات وتجربیات خویش صحبت کند، از انجام این کار، چیزهایی می آموزد.
از این رو باید به عنوان پدر ومادر سعی کنیم تا با کودک خویش وارد بحث وگفتگو شویم .
با انجام این کار حداقل یک چیز عاید ما می شود وآن این که : می توانیم ارزیابی کنیم که کودک ما تا چه اندازه درگیر وگرفتار ترس شده است ، سپس اقدامات متقابل مناسبی برطرف کردن ترس به کار گیریم .
گذاشتن زمان زیاد وبه خرج دادن صبر وحوصله ، از ااهمیت بسیار زیادی برخوردار است .
دادن وقت وحوصله به کودک، حس زیبایی به او می بخشد ، حسی که به او می فهماند شما به مشکلاتش علاقه مند وبه احساسات وعواطفتش توجه دارید .
با توجه به قوانین زیر ، راحت تر می توانید بینشی در مورد حالات روحی فرزند خود داشته باشید .
خردسالان وکودکان سنین پیش دبستانی تحت تاثیر ترس های زیادی قرار می گیرند .
ترس از جدایی پدر ومادر ، ترس از رعد وبرق ، تاریکی وهیولا.
آنها برای درک بهتر و هوشیارتر از دنیای خارج به افکار خود بسنده می کنند و برای چیزهایی که متوجه آن نمی شوند ، مجبور می شوند توضیحات جادویی وفضایی و...
بدهند .
در این مرحله ، اشیایی مانند جارو برقی می توانند برای آنها ایجاد ترس کنند.
در تصور کودکان این اشیاء بی جان ، زندگی دارند و می توانند تاثیر تهدیدکننده وخطرناکی داشته باشند .
همچنین موجودات تخیلی مانند هیولا ، در ذهن کودکان به یک پدیده واقعی مبدل می گردند .
در مهدکودک ومدرسه از کودک انتظارات وتوقعات جدیدی می رود .
ترس های کودک اغلب در ارتباط با موقعیت های اجتماعی است.
کودک باید با دیگران برخوردداشته باشد ، بتواند با زندگی گروهی کنر آمده ودگیری نماید .
ترس روز افزون از شکست ها وناکامی ها ، افکار کودک را مشغول می سازد.
او خودش را با دیگران مقایسه کرده وبا خود حساب می کند که آیا بهتر از دیگران می تواند کاری را انجام دهد یا بدتر از آنها .
البته نباید کودک خود را نیز به راحتی در آغوش اقوام و آشنایان بگذارید.
به کودک فرص دهید تا به برخورد وارتباط با دیگران عادت کند .
با این همه وقتی متوجه می شوید که کودک شما نسبت به این برخوردها احساس خوبی ندارد ، از این گونه تماس ها چشم پوشی کنید .
بهتر است والدین بدانند که این واکنش مختص یک شخص نبوده ودرباره همه صادق است.
اعتماد بهترین پایه و اساس صمیمیت و استقامت ، اطمینان می آفریند وقتی کودکان دچار بدحالی و ناراحتی ناشی از ترس می شوند دست والدین خود را گرفته و خودشان را در پناه دستان آنها مخفی می کنند یا ناگهان نیازمند تکیه کردن به آنها می شوند .
کودکان در جستجوی حمایت و محافظت افرادی هستند که احساس کنند می توانند نسبت به کمک آنها امیدوار بوده و به آنها تکیه کنند چرا که اعتماد و اطمینان موثرترین ابزار بر علیه احساس ترس است هر چه این حس اعتماد و اطمینان قوی تر باشد به همان اندازه نیز برای کودکان آسان تر خواهد بود که ترس خویش را بروز داده و از این رو در لحظات بحرانی احساس امنیت و اطمینان بیشتری کنند .
مهم نیست که کودک چند سال دارد برای اینکه به ما بزرگتر ها اطمینان کند باید خود را به عنوان یک فرد قابل اعتماد به او نشان دهیم .
بدون شک نوزادان شیرخوار در اولین ماه های زندگی برای اطمینان به ما نسبت به کودکان بزرگتر معیارهای دیگری دارند .
کودکان بیش از هر چیز توجه دارند که ما تا چه اندازه آن ها را لوس و نازپروده کرده و از آن ها حمایت و نگهداری می کنیم.
وجود نزدیکی و صمیمیت آرامش بخش توجه مملو از عشق و علاقه حس خوب اطمینان خاطر و اهمیت را به کودکان می بخشد و آنها می توانند امیدوار باشند که همیشه کسی برای کمک به آنها هست و نباید در مواقع اضطرارب و فشار روانی از تنهایی و بی یاوری ترسیده و تصور کنند که به حال خود رها شده اند .
هر چه کودک بزرگتر شده و از استقلال بیشتری برخوردار می گردد بیشتر به والدینی اعتماد می کند که سرسخت و قابل اعتماد باشند در اینجا منظور از سرسختی لجاجت و زورگیری نیست .
والدین وقتی سرسختی به خرج می دهند که می دانند چه می خواهند هم چنین زمانی که می خواهند خواسته ها و آرزوهایشان را از پیش ببرند .
کودکان نیز این سرسختی را به صورت یک قیومت غیر محقانه و متعصبانه احساس نمی کنند.
برعکس سخنان واضح و روشن به عنوان کمک ها و راهنمایی های سرشار از محبت و علاقه درک و احساس می شوند.
ترس ترس واکنشی هیجانی است و هرگاه امنیت جسمی وعاطفی و خصیتی انسان به خطر بیافتد، ظاهر می شود.
این واکنش عاطفی کاملاً طبیعی است و