اهداف طرح و سیستم مدیریت در قارچ طلایی
قارچ طلایی اولین مرکز خدمات آموزشی _ مشاوره ای کشت قارچها و مبتکر ایجاد سیستم تولید متمرکز قارچ در کشور ایران میباشد که از سال ۱۳۷۴ فعالیت خود را در این زمینه آغاز نموده و به استناد نامه شماره ۳/۷۵/۱۰۰ ف تاریخ ۱۹/۱۰/۱۳۷۹ توسط رئیس محترم سازمان کشاورزی استان مازندران به مدیرکل محترم گل و گیاهان زینتی ؛ دارویی و قارچهای خوراکی معرفی و مورد تایید قرار گرفته است.
قارچ طلایی دارای پروانه تاسیس به شماره ۱۰۰۰۱/۱۳ ۵ از سازمان آموزش فنی و حرفه ای وابسته به وزارت کار است .
این شرکت متشکل از تولیدکنندگان با سابقه و تحصیل کرده دانشگاهی با گرایش های مختلف بوده و تا کنون به کلیه تعهدات خود نسبت به افراد تحت پوشش عمل نموده است .
هم اکنون مدیریت تولید و نظارت بر بازار طرح ابداعی و ارائه شده از سوی شرکت تولیدی و تحقیقی قارچ طلایی واحد نمونه سال ۱۳۷۹ با توجه به اهداف زیر در حال اجرا می باشد.
۱- بالا بردن هر چه بیشتر سطح تولیدات قارچ با علم بر فقدان سرمایه گذاری موثر و مدیران تولید کار آمد و حل این مشکل با استفاده از امکانات فیزیکی رها شده و آموزش فن آوری و دانش روز .
۲- معرفی قارچ بعنوان یک ماده غذایی مفید و توزیع هر چه بیشتر آن در جهت گسترش فرهنگ صحیح مصرف و در نتیجه حمایت از تولیدات این بخش از کشاورزی پایدار.
ایجاد یک شبکه وسیع تولید و توزیع شبیه به یک تعاونی با تلاش در زمینه های فوق که نهایتاً اشتغال و سود آوری کافی به همراه خواهد داشت .کشت و پرورش قارچ های خوراکی تفریحی سحر آمیز - یک نوع کار جنبی و یا یک کار تجاری سود آور است که در صورت داشتن اطلاعات کافی با هر میزان سرمایه و در هر مکان حتی آپارتمانها بسادگی قابل اجرا می باشد امروزه گونه های مختلفی از قارچهای خوراکی تولید و توزیع می شوند و سرانه مصرف این ماده غذایی در هلند 3 کیلو گرم در سال است .
مواد پایه برای تولید قارچ صدفی کاه و بذر قارچ است.
بذر مرغوبترین گونه های قارچ صدفی در تولیدی قارچ طلایی تهیه میشود.(رجوع به تهیه بذر ) خرید محصولات کلیه تولید کنندگان تحت پوشش قارچ طلایی تضمین می گردد.( رجوع به شرایط خرید ) هم اکنون ( سال ۱۳۸۴ ) هزینه تولید هر کیلو گرم قارچ صدفی در حدود ۳۵۰۰ ریال و قیمت خرید توسط قارچ طلایی ۷۰۰۰ ریال همچنین هزینه تولید هر کیلو گرم قارچ دکمه ای در حدود ۵۵۰۰ ریال و قیمت خرید توسط قارچ طلایی ۹۰۰۰ریال می باشد.
بنا براین مشخص می شود که هر میزان سرمایه گذاری تقریبا ۱۰۰٪ سود آوری در هر دوره تولید که حدوداً ۲ ماه است به همراه خواهد داشت .
به استناد آمار تولید سالانه کشور و روند توسعه این صنعت همچنین نیاز روزافزون این محصول و فاصله سرانه مصرف تا میانگین سرانه مصرف جهانی ؛ افزایش هر چه بیشتر تولیدات هیچ خطری برای بازار محصولات سایرین نداشته و از اهداف اصلی این موسسه میباشد.
ما همواره با نظارت مستقیم و مستمر بر میزان عرضه و تقاضا از تولید کنندگان تحت پوشش خود حمایت خواهیم کرد.
کشت قارچ صدفی
از آنجایی که پرورش قارچها معمولاً در محیطی بسته انجام می شود لذا قارچها ی صدفی رامی توان در هر منطقه جغرافیائی و با هر نوع آب و هوایی تولید کرد.
قارچها میتوانند اختلاف درجه حرارت 16 تا 30 درجه سانتیگراد را تحمل کنند .
میزان تولید در مکانی به مساحت 80 متر مربع
در یک مکان سرپوشیده دارای سقف مناسب به مساحت 80 متر مربع بیش از یک تن قارچ تولید میشود که زمان لازم برای انجام این کار در حدود 2 ماه بوده و اولین برداشت پس از یک ماه بدست می آید .
این جزوه برای تولید قارچ صدفی در سطح محدود ( زیر 80 متر مربع ) نوشته شده بدیهی است جهت تولید در سطح وسیعتر دانش فنی بیشتری مورد نیاز می باشد که در کلاسهای تخصصی این آموزشگاه بصورت تئوری و عملی ارائه خواهد شد .
فضای مورد نیاز
برای کشت قارچ صدفی میتوان از یک اتاق ، زیر زمین ، انباری و یا هر مکان خالی دیگر که دارای سقف باشد استفاده نمود .
این مکان باید توانائی نگهداری هوای معتدل را داشته باشد بطوریکه تا حد امکان از اختلاف شدید درجه حرارت محیط جلوگیری شود .
محیط کشت قارچ صدفی
محیط کشت قارچ صدفی از کاه گندم ، کاه جو ، کاه برنج ، تراشه چوب صنوبر و غیره تهیه میشود .
در این کشت از خاک و کود( حیوانی یا شیمیایی) استفاده نمیشود بنابراین هیچگونه آلودگی زیست محیطی ندارد .
نحوه کشت قارچ صدفی
کاه خرد شده یک شب در آب قرار داده شده تا مرطوب شود سپس مدت 2 تا 3 ساعت در آب جوش پاستوریزه میشود.
برای این کار میتوان از یک بشکه خالی استفاده کرد .
زمان پاستوریزه کردن از وقتی محاسبه می شود که آب به نقطه جوش رسیده باشد .
جهت اطمینان از شروع دمای پاستوریزه (حداقل70 درجه سانتیگراد) بهتر است از دماسنج الکلی استفاده شود .
سپس کاه را آبکش کرده آنرا به حال خود رها میکنند تا پس از چند ساعت خنک شود بطوریکه با لمس کردن کاه با پشت دست هیچگونه گرمایی احساس نشود.
بذر زنی پس از اینکه کاه کاملاً خنک شد با 3 تا 5 درصد بذر قارچ (اسپان) بذر زنی میشود به این منظور برای هر 10 کیلو گرم کاه پاستوریزه شده مقدار 400 تا 500 گرم بذر قارچ اضافه و مخلوط میشود .
مخلوط حاصل درون کیسه های به قطر 45 تا 50 سانتیمتر با ارتفاع 80 تا 150 سانتیمتر ریخته می شود و سطح آن کمی فشرده شده تا رطوبت کاه حفظ گردد .
پس از بستن سر کیسه آنرا به محیطی که از قبل بعنوان سالن کشت در نظر گرفته انتقال داده و از سقف آویزان میشود .
میتوان کیسه های کشت شده را روی زمین هم قرارداد .
کنترل دما و نور از اولین روز کشت تا مدت 25 الی 30 روز دما روی 24 درجه سانتیگراد نگهداری شده و محیط را تاریک میکنند زیرا تابش نور مستقیم خورشید برای قارچ صدفی مناسب نیست.
پس از اینکه سطح کاه پوشیده از تارهای سفید رنگ و ظریف قارچ صدفی شد سوراخهایی به فاصله 20 تا 25 سانتیمتر و به قطر یک سانتیمتر در اطراف کیسه کشت شده ایجاد و با آب پاشی مداوم کف سالن رطوبت محیط را افزایش می دهند در این زمان دما به 20 درجه سانتیگراد کاهش داده میشود .نور یک لامپ معمولی در این زمان ضروری بوده و باعث افزایش محصول میشود .
قارچها پس از یک هفته دیگر قابل برداشت می باشند .
آبیاری زمانی که کیسه کشت پاره میشود چنانچه رطوبت محیط پائین باشد سطح کاه خشک شده و بایستی با مقادیر خیلی کم بصورت اسپری آب پاشی شوند .
آبیاری ممکن است روزی 2یا 3 بار انجام شود باید توجه داشت که آبیاری تا 48 ساعت قبل از برداشت قارچها متوقف شود پس از برداشت محصول میتوان آبیاری را ادامه داد .
میزان تولید میزان تولید از هر کیسه طی 4 یا 5 چین یا بیشتر در حدود 2 تا 4 کیلوگرم قارچ تازه می باشد .
هزینه های یک تولیدی قارچ صدفی با حداقل مساحت هزینه های تولید قارچ ( نوع صدفی یا دکمه ای) با توجه به نحوه اجرای طرح و امکانات فیزیکی موجود همچنین شیوه تولید متغیر بوده و معمولا در دو سطح 1- وسیع یا حرفه ای 2- محدود یا غیر حرفه ای به منظور کار جنبی یا خود اشتغالی بررسی میشود.
معمولا افرادی که سرمایه کمتری دارند و از نیروی کار شخصی استفاده می کنند به تولید قارچ صدفی در سطح محدود می پردازند.
این افراد از تاسیسات و ماشین آلات صنعتی استفاده نمی کنند بنابراین مهارتهای فردی و میزان کار شخصی یا نیروی انسانی عامل تعیین کننده قیمت نهایی محصول میباشد .
هزینه های نوشته شده در سطح محدود و قابل اجرا می باشند.
بدیهی است در صورت اجرای طرح در سطح وسیع بایستی از امکانات دیگری استفاده نمود که نیاز به دانش و سرمایه گذاری بیشتری خواهد داشت .این اطلاعات در کلاسهای تخصصی آموزشگاه قارچ طلایی ارائه میشوند.
( رجوع به تاریخ تشکیل کلا سها ) کشت قارچ دکمه ای سابقا محیط کشت قارچ دکمه ای فقط کود اسب بود اما از آنجایی که تهیه این کود در مقیاس وسیع امکان پذیرنبود از مواد دیگری مانند کاه گندم – کود مرغ و سنگ گچ طی فرایندی به نام کمپوست سازی ( بستر سازی یا کود سازی) محیط کشت مصنوعی با خواص کود اسب تهیه شد که به مراحل مختلف آن می پردازیم.
۱ـ فاز اول کمپوست سازی این مرحله از بستر سازی شامل خیس کردن و انباشت مواد اولیه به مدت ۵ تا ۷ روز بوده که در سیستم ماشینی معمولاً ۳تا ۴روز است.
چهار مرحله قالب زنی که به مدت ۳ تا ۵ روز و معمولا ۴ روز انجام میشود.
قالب زنی در سیستم ماشینی ۳ مرحله وهر۳ روز یک بار انجام می شود.
بنا بر این در سیستم ماشینی طول پروسه فاز اول حداقل۵ تا ۱۴ روز کاهش می یابد .
۲ـ فاز دوم کمپوست سازی این فاز شامل ۳ مرحله ۱ـ عملیات تخمیر به مدت ۳ تا ۵ روز،۲ـ پاستوریزاسیون بمدت ۱۲ تا ۱۸ ساعت و۳ـ آمونیاک زدایی ۳ تا ۵ روز بوده و تقریبا در هر دو سیستم شبیه هم انجام میشود ( گاهی در سیستم دستی مرحله آمونیاک زدایی ۱تا ۲ روز بیشتر به طول می انجامد).
۳ـ بذر زنی این مرحله رابطه مستقیم با سیستم تولید و تعداد کارگران و مهارت آنها داشته در سیستم استیلاژ( بستری ) حداکثر یک روز و در سیستم کیسه ای و سایر سیستم ها بسته به مقدار کیسه ها و فاصله آنها با سالن های تولید و ارتفاع قفسه ها مختلف است .معمولا این مرحله بایستی حداکثر در مدت ۲ روز پایان یابد چرا که طولانی شدن این مرحله زمینه آلودگی کمپوست آماده شده را فراهم آورده همچنین برداشت در یک زمان انجام نمی گیرد.
۳ـ پنجه دوانی در این مرحله میسلیوم یا ریسه های قارچ در مدت ۱۴ تا ۱۵ روز در کمپوست نفوذ کرده و پس از آن ۱۴ تا ۱۵ روز دیگر نیز زمان نیاز است تا میسلیوم قارچ در خاک پوششی نفوذ کند.
۴ـ برداشت معمولا ًطی ۳ مرحله برداشت انجام میگیرد که هر مرحله ۷ تا ۱۰ روز طول می کشد.
۵ ـ نظافت سالن مرحله پایانی که معمولاً ۱ تا ۲ روز بطول می انجامد شامل مرحله تخلیه و نظافت سالن ها میباشد.
بنا براین طول دوره در سیستم دستی ۷۵ تا ۱۰۳ روز و در سیستم ماشینی ۷۰ تا ۸۱ روز می باشد در صورتی که یک کارخانه کلیه مراحل را خودش انجام دهد ۴ و حداکثر ۵ دوره در سال میتواند از سالنهای تولید استفاده نماید.
سیستم رایج ایران بصورت سنتی بوده و معمولا کلیه کارها در یک کارخانه انجام می گیرد.
امروزه در کشور های پیشرفته از این سیستم استفاده نمی شود.
اطلاعات بیشتر در مورد سیستم های پیشرفته در کلاسهای تخصصی آموزشگاه قارچ طلایی ارائه می شود.
برآورد هزینه های جاری تولید قارچ دکمه ای هزینه های تولید قارچ دکمه ای رابطه مستقیم با سیستم تولید( کیسه ای،استیلاژ ....) مکانیزم تولید ( مکانیکی، نیمه مکانیکی،دستی یا بصورت تامین مواد اولیه ازطریق تعاونی یا ....)همچنین قیمت نهادینه های تولید( مواد اولیه،هزینه کارگری، سوخت وانرژی و ....)از یک سو و از سوی دیگر میزان عملکرد محصول بر حسب مقدار بستر یا محیط کشت استفاده شده در طول یک دوره از تولید داشته که معمولا بین دو تا سه ماه در نظر گرفته میشود.
بنا براین محاسبات ذیل که کاملا عملی و تجربه شده در سال 1384 می باشند می توانند تغییراتی داشته باشند که متاُثر از نحوه مدیریت در کارخانه میباشد.این محاسبات جهت سیستم رایج ایران یعنی سیستم تولید به روش سنتی یا دستی محاسبه شده است.
ضمناً در این برآورد هزینه سرمایه گذاری ثابت ( ساختمانها، تاسیسات و تجهیزات ) محاسبه نشده است .
الف) مواد اولیه: ب) هزینه کارگری : شامل ۴ مرحله قالب زنی توسط ۴ نفر (۱۶ روز کارگر) ۲ مرحله تخلیه و پر کردن سالن پاستوریزه توسط ۴ نفر (۸ روز کارگر) ۳ مرحله آبیاری توسط یک نفر ( ۳ روز کارگر) یک مرحله تخلیه و نظافت سالن توسط ۴ نفر ( ۴روز کارگر) و میانگین ۴ روز کارگر جهت نظارت که مجموعاً ۳۵ روز کارگری با ارزش هر روز کارگری در سال 1384 تقریباً ۵۰۰۰۰ ریال با کلیه مزایا