دانلود مقاله بررسی خصوصیات شیمیایی خاکهای مناطق جنگی اطراف خرمشهر

چکیده::
آلودگی محیط زیست در نتیجه وارد شدن مواد آلوده کننده به این بخش ایجاد میشود.

جنگ نیز یکی از منابع شدید آلودگی زیست محیطی آب و خاک میباشد.

استفاده وسیع از سلاح های جنگی اعم از گلوله های سربی، مواد منفجره، بمباران های هوائی، گلوله های توپ، سلاح های شیمیایی و بمب های شیمیایی-میکروبی و ...

قطعا اثرات زیست محیطی مخربی را در پی خواهد داشت.

جنگ پدیده ای حاصل گذشت زمان و پیشرفت بشر است.انگیزه های مختلفی در ارتباط با جنگ وجود دارد.

اما اهداف هر چه باشد، آسیب زیست محیطی زیادی خواهد داشت.

به ویژه که با پیشرفت علم و دانش و تولید سلاح هایی با قدرت تخریب بسیار بالا، نبردها شکل تازه ای به خود گرفته است.

این مساله آنقدر مهم است که در سال 1980 سازمان ملل متحد نگرانی خود را در ارتباط با اثرات جنگ بر محیط زیست اعلام کرد و توجه زیادی به جنگ های هسته ای داشت.

در سال 1995 در جنگ خلیج فارس و نیز در جنگ کوزوو ،آزمایشات بیانگر تخریب های زیادی در ارتباط با محیط زیست بوده است.

جنگ و صدمات زیست محیطی ناشی از آن مدت هاست که نظر بسیاری از کارشناسان را به خودش معطوف ساخته است.آلودگی خاک نیز یکی از مهمترین اثرات زیست محیطی جنگ میباشد.کشت محصولات زراعی در زمینی که دارای آلودگی شدید شیمیایی است و استفاده از آب های آلوده به ترکیبات کشنده در مزارع کشاورزی، اثرات غیرقابل جبرانی را ایجاد خواهد کرد.

با توجه به اینکه بخش اعظم ترکیب سلاح های جنگی را عناصر سنگین تشکیل میدهند، اکثر مطالعات مربوط به جنگ و محیط زیست، دربرگیرنده این عناصر هستند.

طی مطالعه ای که توسط سازمان جنگل و مرتعداری سوئیس ( SAEF) انجام گرفته، نشان میدهد که تماس گلوله ها و بمب ها به طور وسیعی باعث آلودگی عناصر سنگین میگردد.

اصلی ترین این عناصر آلاینده، سرب و مس بوده است..

بروز بسیاری از عوارض گوارشی و سرطان های متعدد را در ارتباط با وجود این عناصر در مواد غذایی میدانند.

برای مثال در ارتباط با سرب، بیشتر بر اثر مسمومیت زائی آن در انسان، موجودات آبزی و پرندگان تاکید شده است ، در حالیکه همان میزان سرب نه تنها اثری بر روی گیاهان ندارد، بلکه هیچگونه علائم ظاهری در ارتباط با میزان زیاد این عنصر در گیاه دیده نمیشود.

با توجه به بروز این عوارض در سطح وسیع در استان خوزستان، این مساله توجه بیشتری را می طلبد.

البته در حال حاضر به دلیل دنباله دار نبودن مطالعات ، فقدان اطلاعات ثبت شده و مشکلات در ارتباط با نمونه برداری از مناطق جنگی، نقاط کور زیادی در مورد آلودگی های ناشی از جنگ وجود دارد که نیازمند مطالعات بیشتر است.

مروری بر مطالعات گذشته:
با توجه به اهمیت موضوع، شاهد افزایش توجه و مطالعات در این زمینه هستیم.

اثرات زیست محیطی ناشی از جنگ را میتوان به دو دسته تقسیم کرد.

بخش اول شامل اثرات کوتاه مدت است .این مساله شامل ابعاد مختلفی است که به اختصار میتوان به حفر کانال ها و سنگر ها، احداث فرودگاه ها، آشیانه تانک ها ، حمل و نقل وسائط جنگی و ........

اشاره کرد که همگی باعث تخریب محیط زیست میگردند.

زمانیکه یک بمب سنگین رها میشود، دمایی در حدود 3000 درجه سانتیگراد تولید میکند که این دما جهت تخریب کامل اکوسیستم گیاهی و جانوری و نیز لایه سطحی خاک که زمان بسیار زیادی جهت تولید آن صرف شده است، کافی میباشد.

البته بعد انسانی فاجعه را نیز نباید از یاد ببریم که کشتار افراد بی گناه و فجایع انسانی زیادی را در جنگ ها شاهد هستیم.

اثرات طولانی مدت را نیز میتوان به بخش های زیادی تقسیم کرد.اکثریت سلاح های جنگی به دلیل ترکیب شیمیایی پیچیده ای که دارند دارای اثرات طولانی مدت زیادی هستند.در جنگ ایران و عراق هم از این سلاح ها استفاده زیادی به عمل آمد.

مهمترین این اثرات را میتوان به افزایش نرخ فرسایش آبی و بادی در اثر تخریب اکوسیستم گیاهی،آلودگی هوا در اثر پراکنده شدن ذرات،بیماری های پس از جنگ،آلودگی آب های سطحی و زیرزمینی و آنچه در این تحقیق مورد بررسی است یعنی آلودگی خاک را میتوان نام برد.

طی جنگ ایران و عراق، تراکم خاک سطحی، تغییر و تبدیل جریانات رودخانه ای، قطع آب های آبیاری،اشباع و شوره زار شدن اراضی در نتیجه ماندابی شدن در زمان تخریب کانال ها گزارش شده است.

طی مطالعاتی که بر روی باران های اسیدی باریده بعد از جنگ در خوزستان به عمل آمد، میزان سرب باران ها در دزفول و اهواز به ترتیب 0.24 و 0.33 پی پی ام در مقایسه با 0.11 و 0.13 پی پی ام در بندرعباس و شیراز بوده.

همچنین میزان بالایی از اسیدیته و رسوبات آلوده در آب زیرزمینی تخلیه شده از کوه زاگرس که منبع آشامیدن و آبیاری مناطق زیادی است گزارش شده است، که این مهم را به بلندی این کوه و متوقف کردن ذرات دود ، مواد آلی و کربن ناشی از فعالیت های نظامی نسبت داده اند.

بر اساس مطالعات دکتر سواری نیز، عناصر سرب، کادمیم،مس، روی،نیکل و کبالت بسیار بالایی در رسوبات خلیج فارس پس از جنگ گزارش شده اشت.

مواد و روشها: تهاجم عراق به ایران در شهریورماه سال 1359شمسی(سپتامبر 1980میلادی) آغاز شد و تا یازدهم مردادماه سال 1367 شمسی (آگوست1988) ادامه داشت و سر انجام با پذیرش قطعنامه 598توسط ایران، این جنگ به پایان رسید .

5 استان که دارای مرز مشترک با عراق بودند، بیشترین اثرات را متحمل شدند.

این نواحی شامل خوزستان،ایلام،کرمانشاه،آذربایجان غربی و کردستان بود .

پیش از جنگ، خوزستان با داشتن پالایشگاه ، کارخانجات فلزی ، چاهک ها و سکو های نفتی ، صنایع پتروشیمی و سدهای مهم هیدرو الکتریکی و سیستم های آبیاری ، یکی از مهمترین قطب های اقتصادی ایران بود .

در این نواحی ، آتش سنگین و پر حجم توپخانه ای ، انفجارات و بمبارانها ، حتی درگیری های خیابانی باعث ورود حجم عظیم و سنگین از مواد منفجره و شیمیائی به خاک و سایر منابع زیست محیطی شد .

شهرستان خرمشهر با وسعتی معادل 186100 هکتار ، در منتهی الیه جنوب غربی جلگه خوزستان واقع شده است .

آب و هوای این منطقه در تابستان بسیار گرم و در زمستان معتدل است .

تشکیلات زمین شناسی این ناحیه مربوط به دوران چهارم زمین شناسی و رسوبات آبرفتی می باشد .

گیاهانی که در این منطقه می رویند ، آنهایی هستند که در اراضی شور عمومیت دارند که عبارتند از: خارشتر ، گز ، فر فیون و گیاهان خانواده غلات و .......

.

البته نخلستانهای سرسبز ، از مهمترین و عمده ترین روئیدنی در این ناحیه است(1).

با توجه به اهداف کلی تحقیق ناحیه ای به وسعت 850 کیلومتر مربع انتخاب شد .

منطقه نمونه برداری به سه ناحیه تقسیم شد .

- ناحیه 1 : به وسعت 350 کیلومتر مربع از ایستگاه حسینیه آغاز شد و تا نواحی پاکسازی شده ای که مردم در آنجا ساکن شده اند ادامه دارد .

- ناحیه 2 : به وسعت 200 کیلومتر مربع از نقطه ای که هنوز پاکسازی نشده است و از لحاظ مین و ادوات جنگی همچنان آلوده است .

- ناحیه 3 : به وسعت 300 کیلومتر مربع شامل نقاطی که به دلیل نزدیک بودن به مرز ایران و عراق بیشترین مدت را تحت اشغال بوده اند ، می شود .

نمونه برداری در سه مرحله انجام گرفت .

در هر ناحیه 15 نقطه به طور تصادفی انتخاب شد .

نمونه ها از دو عمق 30-0و60-30سانتی متری توسط اگر دستی برداشته که جمعا 90 نمونه خاک به آزمایشگاه انتقال داده شد .

هدف اصلی از این آزمایشات ، اندازه گیری میزان عناصر سنگین در خاک بود .

روش به کار برده شده جهت اندازه گیری این عناصر ، استفاده ازماده استخراج کننده DTPA و اندازه گیری با دستگاه جذب اتمی می باشد .DTPA با عناصر کم مصرف تشکیل یک کمپلکس میدهد و دستگاه این قابلیت دارد که بر اساس لامپ به کار برده شده ، مقدار عناصر در محلول صاف شده را اندازه گیری کند.

جهت أنالیز خاک از روش های زیر استفاده شد : - اندازه گیری بافت خاک به روش هیدرو متری - اندازه گیری بی کربنات توسط اسید سولفوریک - اسیدیته خاک در گل اشباع - کلسیم و منیزیم محلول و یون سولفات در عصاره گل اشباع - اندازه گیری آهک و گچ به روش تیترو متری -سدیم و پتاسیم محلول به روش فلم فتو متری نتیجه گیری و پیشنهادات در خاک های مورد آزمایش، ظرفیت تبادل کاتیونی در حدود 12-10 میلی اکیوالان در صد گرم خاک اندازه گیری شد.

PH در این نواحی بین 8-7 در نوسان بوده و هدایت الکتریکی آن رقمی برابر 200-40 دسی زیمنس بر متر میباشد.

میزان کاتیون های منیزیم، کلسیم، پتاسیم و سدیم تبادلی و نیز آنیون های سنلفات و کلر نیز بالا بود.

درصد مواد آلی در حدود 0.43 بود که میزان بسیار پائینی دارد.

همانگونه که از نتایج جدول 1 مشخص می شود ، آلودگی شدید خاک منطقه مورد مطالعه از نظر بسیاری از عناصر سنگین مشهود می باشد .

این مسئله در واقع می تواند به عنوان یک عامل خطرناک در این نواحی محسوب شود ×××××جدول 1 میزان عناصر ppm و نتایج حاصل از آزمون توکی در سطح یک درصد غلظت عناصر در سه ناحیه آزمون توکی عنصر 1 2 3 1 2 3 سرب 158.6 166.4 154.2 A A A مس 116.4 83.56 77.39 A B B کادمیم 19.82 13.34 21.90 B B A روی 118.6 97.3 67.58 A AB B کبالت 148.8 122.6 134.3 A A A آهن 306.2 249.6 226.6 A A A نیکل 26.03 15.87 32.22 B C A منگنز 33.85 24.22 21.26 A B B کروم 18.35 20.94 20.89 A A A از مقایسه میزان عناصر سنگین اندازه گیری شده در سایر خاک ها که در جدول2 آمده است این گونه بر می آید که مقدار این عناصر در خاک اطراف خرمشهر بسیار بالا بوده و گاهی آلودگی تا حد چندین برابر نیز دیده می شود .

بنابر این در اثر بمباران های ناشی از جنگ ، میزان زیادی از عناصر تشکیل دهنده این ادوات وارد خاک شده است.

جدول 2 میزان عناصر سنگین درعمق سطحی خاک های غیر آلوده ppm××××× منطقه کادمیم نیکل سرب مس روی ایذه 0.07 2.4 10.8 5.3 35.5 اندیمشک 0.06 0.04 3.5 0.5 0.8 باغملک 0.1 1.8 14.9 3.7 43 دزفول 0.11 0.5 0.8 1.4 3.5 از آنجایی که این عناصر نمی توانند در اثر یک عامل طبیعی مانند سنگ مادر یا سایر عوامل طبیعی بوجود آمده باشند (زیرا چنین حالتی در خاکهای اراضی دیگر مناطق خوزستان مشاهده نشد) بنابر این وجود این آلودگی را می توان به بمباران ها و نبردها در جنگ نسبت داد از آنجائیکه تجمع آلودگی در خاک می تواند به سایر بخش های محیطی انتقال یابد ، می تواند بسیار خطرناک باشد .

مثلا در ارتباط با سرب و کادمیم ، شاهد آلودگی بسیار زیادی هستیم بر طبق بررسی ها مشخص شده است که سرب و کادمیم قابلیت ورود حد اقل به میزان پنجاه درصد در مواد غذائی که در ان محل تولید می شوند را دارا میباشند.

این می تواند در مورد خاک خرمشهر بسیار مهم باشد .

بر اساس همین مطالعات مشخص گردید که سلامتی انسان در غلظت های کمتر از آنچه قبلا تصور می شده ، مورد تهدید قرار می گیرد .به همین دلیل امروز تاکید زیادی بر کنترل آلودگی خاک به وسیله سرب اعمال می شود که این مسئله باید در مورد خاک خرمشهر نیز مد نظر قرار گیرد .

از طرف دیگر به دلیل زیاد بودن مقدار نمک در این خاکها ، جذب کادمیم توسط گیاهان افزایش خواهد یافت .

زیاد بودن میزان کلر در این خاکها و ترکیب شدن این عنصر با کادمیم سبب تشکیل کمپلکسCdCl+ می شود .

قابلیت جذب این کمپلکس توسط گیاهان نسبت به عنصر کادمیم بیشتر بوده و می تواند به آسانی جذب شود .

بنابر این انتظار می رود که کادمیم زیادی در محصولات کشت شده در این ناحیه وجود داشته باشد که می تواند تهدیدی برای موجودات تغذیه کننده از آنها باشد.

یکی دیگر از آلودگی های مشاهده شده در مورد کروم می باشد .

این عنصر بصورت اکسی آنیون در خاک مشاهده می شود بنابر این حتی زیاد بودن PH در خاک این نواحی نیز نمی تواند مسمومیت خاک ها را از لحاظ این عنصر کاهش دهند .

زیرا با افزایش PH قابلیت دسترسی زیستی افزایش می یابد .

غلظت عنصر مس نیز در حد بالائی از آلودگی می باشد میزان زیاد این عنصر در خاک در صورتی قابل قبول است که مقادیر زیادی مواد آلی در خاک وجود داشته باشد .

زیرا این مواد با تشکیل کمپلکس می توانند کاهش سمیت