دانلود تحقیق بیماری‌های گیاهی

از آنجایی که ادامه زندگی انسان و حیوان بستگی مستقیمی به گیاهان سبز دارد، بنابراین سلامت گیاهان در زندگی همه افراد بشر مؤثر است.

میزان رشد و باروری گیاهان به عوامل محیطی از قبیل عوامل آب و خاک ، نور و حرارت و بالاخره ایمنی آنها در برابر عوامل نامساعد بستگی دارد.

برای بیماریهای گیاهی تعریف خاصی وجود ندارد در عین حال بطور خلاصه میتوان گفت بنا بر تعریف بیماریهای گیاهی یا آسیب شناسی گیاهی با عوامل زیر در ارتباط است :
1 موجودات زنده و عوامل محیطی مولد بیماری در گیاه
2 طرق ایجاد بیماری توسط عوامل مذکور در نباتات
3 تأثیر متقابل عوامل مولد بیماری و گیاه بیمار
4 روشهای جلوگیری از بیماری یا تعدیل آن یا مبارزه با آن قبل یا بعد از حمله به گیاه می باشد.

وظیفه هر فرد گیاه پزشک ( در بخش بیماریها ) مطالعه در باره بیماریهائی در گیاه می باشد که از جمله قارچها ، باکتریها ، میکوپلاسماها ، ویروس ها ، ویروئید ها ، نماتدها و پروتوز آها شامل می شود .

همچنین بررسی در باره اختلالات ناشی از ازدیاد ، عدم تعادل و یا کمبود بعضی از عوامل فیزیکی و شیمیائی مانند رطوبت ، حرارت و مواد غذائی به عهده متخصص بیماری گیاهی( پاتولوژیست) سپرده شده است.

هر چند که علم بیماریهای گیاهی سعی در افزایش معلومات بشر در زمینه ی چگونگی علل و ایجاد بیماری در گیاه دارد ولی علمی است که بیشتر هدف کاربردی دارد .

بدین معنی که هدف نهایی آن مبارزه با تمام بیماریهای گیاهی می باشد تا میلیونها انسان گرسنه را از خطر قحطی نجات دهد.

به عبارت بهتر ازدیاد محصول از نظر کیفی و کمی با رعایت کلیه عوامل بازدارنده در رسیدن به چنین هدف عالی است.

تعریف بیماری در گیاهان :
بیماری در گیاه عبارت است از هر گونه اختلال که در اثر حمله پاتوژن Pathogen ( عامل بیماریزا ) یا عوامل محیطی در گیاه بوجود آمده و به نحوی از تولید ، انتقال و مصرف آب ، املاح و غذا ممانعت به عمل می آورد که موجب تغییراتی در ظاهر گیاه و کم شدن محصول آن می شود .

پاتوژن می تواند با بکارگیری روشهای زیر در گیاه ایجاد بیماری نماید:
1 به مصرف رساندن محتویات سلول میزبان در اثر تماس با آن
2 از بین بردن با ایجاد اختلال در متابولیسم سلولهای میزبان از طریق ترشح زهرآبه ، آنزیم و مواد تنظیم کننده رشد.

3 تضعیف گیاه با جذب دائم مواد غذائی از سلولهای میزبان
4 مسدود نمودن مسیر حمل ونقل شیره پرورده و شیره خام در بافت های آوندی
بیماریهائی که از عوامل محیطی ( عوامل غیر زنده ) ناشی می شوند در اثر زیادی یا کمی عوامل حیاتی ( مانند حرارت و نور ) و یا کمی یا زیادی مواد شیمیایی قابل جذب و ضروری گیاه حاصل می گردند.

اگر چه بیماریهای گیاهی به وسیله ی علائم آنها شناخته می شوند ولی بایستی توجه نمود که بیماریها ، علائم یا بوجود آورنده علائم نبوده بلکه فعل و انفعالاتی هستند که بین میزبان و پاتوژن یا میزبان و عوامل محیطی صورت می گیرد و ظهور علائم یا حالت بیماری را باعث می شوند .

بنابراین خود پاتوژن، بیماری نیست بلکه عامل بیماری است و بیماری مجموع فعل و انفعلات شیمیایی عادی است که متوقف شده و فعل و انفعالات شیمیایی غیر عادی است که در نتیجه تحریک سلولهای گیاهی بوسیله پاتوژن انجام می پذیرد.

اهمیت بیماریهای گیاهی :
بیماریهای گیاهی برای انسان از اهمیت ویژه ای برخوردار است ، زیرا باعث خسارت به گیاهان و فراورده های آن می شود .

نوع و میزان خساراتی که به وسیله بیماریهای گیاهی به گیاهان وارد می شود معمولاً به نوع پاتوژن ، منطقه ، شرایط محیط و روشهای مبارزه ای که به کار می رود ممکن است بسیار ناچیز و با بلعکس تا حدود 100/0 باشد.

- خسارتهای مالی وارده به زارعین در اثر بیماریهای گیاهی ممکن است غیر مستقیم باشد .

گاهی اوقات زارعین به علت وجود یک بیماری ناچارند آن مقدار از یک گیاه را کشت کنند که در مقابل بیماری مقاوم باشند و از کشت واریته های حساس ولی مرغوبتر چشم پوشی کنند.

- بیماریها باعث محدودیت زمان نگهداری محصولات تازه می شوند و همین مسئله کشاورزان را ناگزیر از آن می سازد که فرآورده ها را در همان مدت کوتاهی که جنس فراوان و ارزان است بفروشند.

تاریخچه بیماریهای گیاهی :
بشر از روزگاران قدیم به وجود بیماریهای گیاهی آگاهی داشت .

تئوفراستوس ( 370 تا 286 ق.

م ) اولین کسی بود که بیماریهای درختان ، غلات و حبوبات را مورد مطالعه قرار داد ولی کار وی جنبه نظری داشت و بر اساس تجربه استوار نبود.

کشف میکروسکوپ در قرن 17 نقطه عطفی در علم زیست شناسی و علوم وابسته محسوب می شود .

در سال 1729 میشلی بوسیله یکروسکوپ (( بذرها )) یا اسپورهای قارچ ها را مطالعه کرد و نشان داد که چنین (( بذرهایی )) قادرند موجوداتی از نوع خود بوجود آورند.

باکتری مولد سیاه زخم در حیوانات در سال 1876 توسط پاستور و کُخ کشف شد .

در سال 1878 بوریل نشان داد که خشک شدن سرشاخه های سیب و گلابی از حمله یک نوع باکتری ناشی می شود .

اولین نماتد انگل گیاهی نیدهام در سال 1743 ازخوشه گندم جدا شد .

ولی سایر نماتدها از جمله نماتد های مولد غده ( گال ) در ریشه بیش از یکصد سال بعد یعنی حدود سال 1850 شناخته شدند .

در سال 1886 مایر مؤفق شد با تزریق شیره گیاه توتون آلوده به (( موزائیک )) این بیماری را در توتون سالم تکثیر دهد .

ولی وی فکر می کرد که عامل موزائیک نوعی باکتری باشد .

بیجرینگ در سال 1898 ثابت کرد که موزائیک توتون در اثر حمله ویروس ناشی می شود .

ماهیت ویروس در سال 1935 توسط استنلی شناخته شد .

در سال 1931 استاهل وجود پروتوز آهای تاژکدار را در بافت آبکش درختان قهوه مشاهده کرد .

این عوامل زنده باعث تشکیل بافت آبکش غیر عادی و پژمرده شدن درختان قهوه می شدند .

در سال 1967 عوامل شبه میکو پلاسمایی در بافت آبکش چند گیاه آلوده به یک بیماری که ناقل آن زنجرهای برگ بودند ، توسط دوئی مشاهده شد .

ویروئید ها که مولکولهای RNA بیماریزا می باشند در سال 1971 توسط دینر و ویکتزیاها به عنوان عامل بیماری در گیاه در سال 1972 کشف شدند .

چنانچه ملاحظه می شود روزبروز بر شمار عوامل بیماریزای گیاهی که قبلاً ناشناخته بوده اند افزوده می شود و دانش بیماریهای گیاهی از این نظر کاملاً جوان است ، و در واقع مراحل اولیه تکامل خود را می گذراند .

هزاران عامل بیماریزا وجود دارند که هنوز شناخته نشده اند







طبقه بندی بیماریهای گیاهی :
در طبیعت صدها بیماری وجود دارد که گیاهان زراعی را تهدید میکند.

بطور متوسط هر گیاه به بیش از یکصد بیماری مبتلا می شود .

هر عامل بیماریزا می تواندفقط یک واریته را آلوده نماید و یا گاهی در بیش از یکصد گونه گیاه تولید بیماری نماید.

به منظور سهولت مطالعه بیماریهای گیاهی باید آنها را طبقه بندی نمود .

گاهی بیماریهارا از روی علائم ایجاد شده در گیاه تقسیم می کنند ( مثلا‌ پوسیدگی ریشه ، شانکر ، پژمردگی ، لکه برگی ، بلایت ، آنتراکنوز ، زنگ ، سیاهک ، موزائیک و غیره ) ، زمانی هم از روی اندام مورد حمله ( مثلا بیماریهای ریشه ،بیماریهای شاخ و برگ ، بیماریهای میوه و غیره ) و گاهی بر حسب نوع گیاه مورد حمله ( مثلا بیماریهای نباتات زراعی ، بیماریهای نباتات باغی ، بیماریهای سبزیجات و غیره ) این تقسیم بندی انجام می شود.

ولی باید گفت بهترین صفت برای طبق بندی بیماریهای گیاهی از روی نوع عامل بیماری(پاتوژن) میباشد.

بر اساس روش مزبور طبقه بندی بیماریها به شرح زیر می باشد:

الف بیماریهای گیاهی انگلی ( واگیردار) ( Biotic diseases )
1 بیماریهای ناشی از قارچهای بیماریزا در گیاهان کشاورزی
2 بیماریهای ناشی از ویروس ها و ویروئیدها در گیاهان کشاورزی
3 بیماریهای ناشی از از میکوپلاسماها در گیاهان کشاورزی
4 بیاریهای ناشی از باکتریهای بیماریزا در گیاهان کشاورزی
5 بیماریهای ناشی از نماتدهای مضر گیاهی در گیاهان زراعی ( نظیر نماتد مولد غده و نماتد گندم )
6 بیماریهای ناشی از انگلهای گلدار (دارواش و گل جالیز )
7 بیماریهای ناشی از پرتوزوآها

از عوامل بیماریزای واگیردار فقط نماتدها و پروتوزآها در سلسله جانوری قرار دادند.

نماتدها،ویرووسها و عده ای از قارچها (مانند سفیدکها و بعضی از زنگها ) انگل اجباری میباشند.

یعنی تنها قادرند در موجود زنده رشد کنند ، ولی باکتریها ، بیشتر قارچها و میکو پلاسماها میتوانند هم روی موجود زنده و هم غیر زنده (محیط کشت مصنوعی) رشد یابند.

دسته اخیر را انگل های غیر اجبار مینامند.

روش حمله به گیاه و استفاده از مواد غذایی آن در انگلهای اجباری و غیر اجباری متفاوت است.انگلهای غیراجباری پس از حمله به بافت گیاهی با ترشح آنزیمهای مخصوص ، سلول میزبان را کشته و پروتوپلاسم آنرا تجزیه نموده و از آن تغذیه می نمایند.

بر عکس انگلهای اجباری ، سلول میزبان را از بین نمی برند بلکه با آن رابطه بسیار نزدیک برقرار می کنند یا اینکه به داخل ان نفوذ نموده و از مواد ساخته شده استفاده میکنند .

به دنبال تهی شدن از مواد غذایی ، سلولهای میزبان به تدریج از بین رفته و پس از نابودی کامل گیاه ،انگل اجباری نیز خواهد برد.

انگهای اجباری فقط میتوانند به میزبانهای ویژه خود حمله کنند ، برعکس انگلهای غیر اجباری به گیاهان متفاوت حمله میکنند.

*شکل و اندازه برخی از عوامل بیماری زای گیاهی در مقایسه با یک سلول گیاهی* ب ـ بیماریهای گیاهی غیر انگلی و فیزیولوژیکی (Abiotic diseases) : هوای بسیار گرم یا سرد کمبود رطوبت خاک یا زیادی آن کمبود نور یا زیادی آن کمبود اکسیژن آلودگی هوا کمبود مواد غذایی مسمومیت ناشی از عناصر معدنی شور بودن یا ترش بودن خاک ( PH) مسمومیت ناشی از آفت کش ها و علف کشها عدم رعایت اصول کاشت ،داشت و برداشت عوارض فیزیولوژیکی: اغلب گیاهان علائمی شبیه به علائم بیماری از خود نشان می دهند ولی نمیتوان از آنها هیچ نوع پاتوژن مسری جدا کرد.احتمالا این گونه نا هنجاریها ناشی از اثرات عواملی است که انواع آنها تحت عنوان عوارض فیزیولوژیکی ذکر گردید.تغییرات ناگهانی درجه حرارت اثر نا مطلوبی روی گیاهان باقی می گذارد .

عوارض ناشی از حرارت پایین به دو صورت ظاهر میشود .هنگامی که آسیب وارده در بالای صفر درجه به وجود آید به آن سرما زدگی Chilling injury می گویند و چنانچه در یر صفر درجه باشد به آن یخ زدگی Frost injury می گویند .

در ناطق نیمه گرمسیر معمولا آسیب های ناشی از سرما زدگی مخصوصا در مورد کشت های پائیزه گوجه فرنگی و خیار معمولی است.

عوارض ناشی از کمبود عناصر غذایی نیز متداول بوده و سبب بروز علائم خاصی می شود.

مثل کمبود پتاس و منگنز (Mn ) و( Mg ) و بُر (B) و آهن و غیره .

تشخیص بیماری گیاهی : برای مقابله با بیماریها قبل از هر چیز بایستی عامل بیماری شناخته شود .

اولین گام در این مورد پاسخ به این سوال است که آیا عامل بیماری مورد نظر مسری بوده یا از شرایط نامساعد آب و هوایی ناشی شده است ؟

تمایز بین این دو گاهی مشکل بوده به حدی که ممکن است متخصصین بیاریهای گیاه را نیز دچار اشتباه کند.

مثلا بسیاری از علائم ناشی از ویروسهای گیاهی به کمبود های مواد غذایی در گیاهان شباهت دارد.

چنانچه قبلا بر روی بیماری مورد نظر در محل مطالعه ای صورت نگرفته باشد.

باید نمونه های آلوده گیاهی را به آزمایشگاه برده و آنها را کشت داد.برای اثبات این موضوع که عامل زنده جدا شده در ایجاد بیماری بخصوص نقشی داشته یا نه ، باید راه حل زیر را در مورد آن انجام داد.

اصول کُخ : این مراحل به ترتیب عبارتند از : پاتوژن باید با تمام گیاهان بیمار مورد آزمایش همراه باشد.

پاتوژن را باید از گیاه جدا نمود و در محیط غذائی مصنوعی ( در مورد انگلهای غیر اجباری )یا روی گیاه میزبان حساس ( در مورد انگلهای اجباری ) کشت داد و شکل ظاهری و اثرات آنرا مشاهده نمود.

پاتوژن را باید از کشت خالص شده جدا نمود و به گیاهان سالم از همان گونه ای که قبلا به بیماری مبتلا شده