دانلود تحقیق مفهوم بیماری درگیاهان

مفهوم بیماری درگیاهان:
گیاه سالم براساس استعداد ذاتی یا موروثی خود، عملیات فیزیولوژیکی مختلفی را که برای ادامه حیات لازم دارد انجام می‌دهد.

مهمترین این عملیات عبارتند از:
تقسیم سلولی، تشکیل بافتها و اندامهای مختلف، جذب آب و موادمعدنی از خاک، انتقال مواد خام، فتوسنتز، انتقال مواد ساخته شده برای مصرف و ذخیره، متابولیسم مواد ساخته شده، تولید مثل و بالاخره ذخیره مواد غذایی برای دوران زمستانگذرانی یا تولید مثل.

هر گاه بر اثر عوامل بیماری‌زا یا بعضی از شرایط زیست، اختلالاتی در عملیات فیژیولوژیکی فوق بروز کند که گیاه را از رشد طبیعی باز دارد یا علائم خارجی بیماری (Symptoms) ظاهر شود و یا میزان محصول به نحو غیر طبیعی کاهش یابد، گیاه بیمار است.

عوامل عمده تولید بیماری در گیاهان، موجودات زنده بیماریزا (‌Pathogens) و یا عوامل فیزیکی و شیمیایی محیط زیست گیاه می‌باشند و چگونگی ایجاد هر بیماری بستگی به نوع عامل و گاهی اوقات بستگی به نوع گیاه دارد.

در ابتدا عکس‌العمل گیاه نسبت به عامل بیماریزا در نقطه شروع بیماری و بصورت فعل و انفعال شیمیایی غیر قابل روئت است ولی بزودی این واکنش توسعه یافته و باعث تغییرات سلولی و بافتی مشهود گشته و بالاخره آثار بیماری پدیدار می‌شود.

بنابراین مفهوم بیماری در گیاهان عبارتست از هر گونه اختلالی که بوسیله یک پاتوژن یا موجود زنده بیماریزا یا عامل محیطی در عملیات تولید، انتقال، استفاده از مواد غذایی، مواد معدنی و آب روی ‌دهد و باعث تغییرات ظاهری و تقلیل میزان محصول گردد.

ایجاد بیماری بوسیله پاتوژنها ممکن است به یکی از مراحل زیر انجام گیرد:
 مصرف و جذب مواد داخل سلولهای میزبان.

 کشتن یا ایجاد اختلال در متابولیسم سلولهای میزبان در اثر مواد سمی و آنزیمها و مواد هورمونی
 انسداد راه انتقال مواد غذایی و معدنی و آب.

اهمیت بیماریهای گیاهی:
اهمیت بیماریهای گیاهی برای بشر بعلت خساراتی است که در نتیجه بیماری به گیاهان و فراورده‌های گیاهی وارد می‌شود.

میلیونها نفر از ساکنین جهان که خود تولید کننده فرآورده‌های گیاهی می‌باشند برای ادامه حیات به این محصولات احتیاج دارند و بعبارت دیگر بیماریهای گیاهی ممکن است در سرنوشت آنها نقش موثری را ایفا کند.

مرگ حدود سیصد هزار نفر ایرلندی در نتیجه قحطی (1845) و گرسنگی میلیونها نفر مردمی که در کشورهای توسعه نیافته امروز زندگی می‌کنند، نمونه‌های درد آوری از نتایج شوم بیماریهای گیاهی است.

بیماریهای گیاهی ممکن است عامل محدود کننده کاشت یک گیاه در یک منطقه یا کشور باشند و تمام گیاهان یک گونه را که به بیماری حساسند نابود کنند.

ضمناً بیماریهای گیاهی عامل ایجاد صنایع جدید شیمیایی یا ماشین آلاتی که در مبارزه با بیماریها بکار می‌روند می‌باشند.

میزان پولی که تا کنون در این قسمت خرج شده به بیلیونها دلار می‌رسد.

طبقه بندی عوامل بیماریزای گیاهی:
در حال حاضر دهها هزار بیماری وجود دارد که به گیاهان اصلی در سراسر جهان صدمه می‌زنند.

بطور متوسط هر یک از گیاهان به حدود صد نوع بیماری مبتلا می‌شوند.

هر کدام از پاتوژنها نیز ممکن است از یک واریته تا دهها تا صدها گونه گیاهان متفاوت را آلوده کنند.

برای تسهیل در امر شناسایی، مطالعه و مبارزه با بیماریهای گیاهی بایستی به نحوی آنها طبقه‌بندی کرد.

بیماریهای گیاهی را به روشهای مختلف که پایه و اساس متفاوت دارند طبقه‌بندی کرده‌اند.

این طبقه‌بندی گاهی براساس علائم ظاهری امراض بوده و گاهی براساس اندام بیمار گیاه و یا براساس نوع گیاه بیمار صورت می‌گیرد.

ولی متداولترین طبقه‌بندی براساس نوع عامل بیماری است.

بیماریهای گیاهی را به دو گروه زنده (Biotic) و غیر زنده (ABiotic) تقسیم می‌کنند.

گروههای غیرزنده (ABiotic): بیماریها و اختلالاتی هستند که در اثر کمبود عناصر غذایی، بالا بودن حرارت و رطوبت و بالا بودن اسیدیته خاک یا قلیاییت آن، زیادی برخی از میکروالمانهای غذایی در خاک و آلاینده‌های سمّی در اتمسفر بوجود می‌آیند که غیر مسری می‌باشند و عوامل غیر زنده هستند.

بیماریهای ناشی از عوامل زنده یا بیوتیک (پاتوژنها) آلوده کننده و مسری بوده و از گیاه بیمار به گیاه سالم منتقل می‌شود که مهمترین آنها بیماریهای ناشی از عوامل قارچی می‌باشد.

گروههای بیوتیک خود به گروههای زیر تقسیم می‌شوند.

1- قارچها (Fungi)
2- باکتریها (Bacteria)
3- ویروسها و ویروئیدها (Viruses and Viroids)
4- گیاهان انگل گلدار (Phanerogamic plant parasites)
قارچها:
تمام گیاهان عالی ممکن است بوسیله یک یا چند قارچ بیمار شوند.

گیاه سیب‌زمینی به تنهایی مورد حمله حداقل 30 قارچ بیماریزای مختلف قرار می‌گیرد.

قارچهای بیماریزای گیاهان، سالانه در سراسر جهان خسارات فراوانی می‌زنند.

عوامل بیماریزای مزبور به تمام اندامهای گیاهی می‌توانند حمله کنند.

به بذور و همچنین به محصولات برداشت شده بخصوص سبزیجات و میوه‌ها حمله می‌کنند.

قارچهایی که محصولات برداشت شده را آلوده می‌کنند می‌توانند منجر به تولید میکوتوکسین‌هایی شوند که در انسان منتج به مشکلات مهمی در سلامتی نظیر بروز سرطانهای مختلف در اندام انسان می‌شوند.

باکتریها:
پروکاریوتها گروهی از موجودات فوق العاده متنوع می‌باشند.

در یک طرف اینها کوچکترین موجود زنده شناخته شده یعنی میکوپلاسماهای فاقد دیواره سلولی (فیتوپلاسماها) و در طرف دیگر در میان باکتریهای حقیقی باکتریهای رشته‌ای شکل (اکتینومیستها) قرار دارند.

ویروسها و ویروئیدها:
ویروس عامل آلوده کننده است که بوسیله میکروسکوپهای چشمی غیر قابل روئت هستند و آنقدر کوچکند که از صافیهای نگاهدارنده باکتریها عبور می‌کنند.

فاقد سیستم سوخت و ساز (متابولیک) خاص خودشان هستند و جهت تکثیر وابسته به سلول میزبان می‌باشند.

اینها به عنوان یک بسته کوچک اطلاعات ژنتیکی (بیگانه با میزبان) از نوع RNA و یا DNA هستند که می‌توانند سبب تحریک بیماری در میزبان شوند.

ویروسها به بیشتر آنزیمهای ضروری برای تکثیرشان به میزبان خود متکی هستند.

قارچها، باکتریها، نماتدها، و گیاهان انگل‌گلدار همگی موجودات سلولی بوده که نیاز به مواد غذایی معدنی و آلی جهت رشد و تکثیر و تولید مثلشان دارند.

این موجودات دارای یک سیستم معین سوخت و ساز هستند.

هنگامی که آنها غذا را از میزبان گیاهی کسب می‌کنند با هزینه موجود دیگری زندگی می‌کنند و پارازیت (Parasites) نامیده می‌‌شوند.

نماتدها: نماتدها موجوداتی هستند که مشابه کرمهایی که در روده انسان هستند می‌باشند.

آنها از موجودات طبیعی خاک و آب می‌باشند.

نماتدها اساساً حیوانات آبی بوده و یک قشر آب که بدن آنها را می‌پوشاند جهت بقاء و فعالیت آنها ضروری است.

نماتدهایی که به ریشه‌ها حمله می‌کنند ممکن است سبب انشعابات زیاد ریشه بشوند و رشد طولی ریشه‌ها قطع و یا به تعویق بیافتد، نوک ریشه‌ها متورم، نکروزه و سطح ریشه‌ها ناهموار و زبر می‌شود، گال ریشه‌ای و کاهش کل توده ریشه خواهد شد.

تعداد زیادی از گونه‌های نماتدها روابط نزدیکی با بیماریهای قارچی، باکتریایی، و یا ویروسی دارند.

خیلی از ویروسها بوسیله برخی نماتدها منتقل می‌شوند.

نماتدها خودشان سبب پوسیدگی ریشه نخواهند شد ولی مسئول دخول عوامل پوسیدگی ریشه هستند.

بیماری های یونجه Diseases of Lucern الف - بیماری های قارچی 1 – بیماری سفیدک داخلی یونجه owney Mildew of lucern عامل بیماری Peronospora trifoliurum f.sp.

medicaginsis-sativa سفیدک داخلی یونجه از شایع‌ترین بیماریها در یونجه بشمار می رود.

با اینحال این بیماری بندرت خسارات شدید وارد می‌آورد.

شرایط مساعد برای این بیماری شرایط آب و هوایی خنک و مرطوب می باشد.

برگها در ابتدا رنگ پریده شده و بتدریج زرد می‌شوند و بنظر پیچ خورده می‌رسند.

در مراحل پیشرفته لکه ها قهوه ای می شوند و اطراف آن زردی دیده میشود.

در زیر برگ پوشش ظریف و خاکستری تا بنفش رنگ قارچ در شرایط مرطوب ظاهر می شود.

این بیماری در بهار و در پاییز مشکل ساز می باشد.

پوشش قارچی شامل اسپورانژیوم‌ها و اسپورانژیوفوری است که دارای انشعابات دوشاخه است.

کنترل بیماری 1 – ارقام مقاوم به این بیماری وجود دارد.

2 –در صورت شدید بودن بیماری برداشت سریع یونجه و کم کردن فاصله چین ها توصیه می شود.

برداشت موجب برداشته شدن اکثر بافت های آلوده وکاهش رطوبت در کانوپی محصول می شود.

3 – تناوب با محصول غیر لگوم 2 – زنگ یونجه Alfalfa rust عامل بیماری Uromyces striatus f.sp.

medicaginis زنگ یونجه از شایعترین بیماری های قارچی یونجه در کشور می باشد.

این زنگ یک زنگ ماکروسیکل و دومیزبانه می باشد.

میزبان حدواسط این زنگ گیاهان فرفیون می باشد و مراحل اوریدیا، تلیا و بازیدیا بر روی یونجه و مراحل پیکنیا و ائیسیا در فرفیون دیده می شود.

جوش های اوردیایی با رنگ مایل به قرمز اغلب در قسمت زیری برگها دیده می شوند.

برگهایی که آلودگی شدیدی دارند زرد شده و پیش از موعد فرو می ریزند.

این بیماری در شبدر نیز دیده می شود.

کنترل بیماری استفاده از ارقام مقاوم از بین بردن فرفیون های اطراف مزرعه کم کردن فاصله چین ها 3 – لکه قهوه ای یونجه Alfalfa Brown Spot عامل بیماری Pseudopeziza medicaginis یکی از مهمترین بیماریهای گیاهان زراعی می باشد که باعث افت شدید عملکرد و کیفیت محصول می شود.

علایم بر روی برگهای جوان ظاهر می شود.

لکه های گرد و کوچک (به قطر 1 تا چند میلیمتر) قهوه ای رنگ که دارای حاشیه منظم می باشد، ایجاد می شود.

معمولاً این لکه ها بهم نمی پیوندند.

در وسط لکه ها اندام زایشی جنسی قارچ (آپوتسیوم ها) قابل مشاهده می باشند.

این آپوتسیوم ها بدون پایه بوده و حاوی آسکها و رشته ها عقیم می باشند که در کنار هم قرار گرفته اند.

آپوتسیوم ها در داخل استروما قرار داشته و دارای آسکهای استوانه ای شکل و باریکی می باشند که در داخل خود حاوی آسکوسپورهای تک سلولی شفاف و تخم مرغی شکلی می‌باشد.

پارافیزهای گرزی شکل (رشته های عقیم) در این قارچ در بین آسکها با اندازه ای بزرگتر قرار دارند.

آپوتسیوم ها ددر زیر اپیدرم تشکیل شده و پس از جذب رطوبت آسکها متورم و اپیدرم پاره و آسکها در معرص قرار می گیرند.

برگ های مبتلا زرد شده و فرو می ریزند.

این قارچ خنک دوست است و از اینرو بیماری در اوایل بهار و اواخر تابستان که هوا خنک است شدید تر می شود.

فرم غیر جنسی قارچ در طبیعت مشاهده نشده است و انتشار و تکثیر بیماری به عهده آسکوسپورهای فرم جنسی قارچ می باشد.

برای مشاهده بخش غیرجنسی قارچ می توان قارچ را در محیط غذایی کشت داده و مرحله کنیدیزایی آن را مشاهده نمود.

قارچ، زمستان را به صورت آپوتسیوم در بقایای گیاهی سپری می کند.

در بهار با تامین رطوبت و دمای مناسب آسکها و آسکوسپورها از آپوتسیوم ها آزاد و آلودگی های بهاره آغاز می شود.

کنترل بیماری بهترین راه مبارزه افزایش تعداد چین‌ها است.

رعایت اصول صحیح آبیاری و استفاده از ارقام مقاوم توصیه شده است.

درصورتیکه یونجه برای بذرگیری کاشته شده است می توان از سموم مختلف مثل بنومیل 4/0 در هزار و توپسین 3 – 2 در هزار نیز می توان استفاده 2 – سفیدک سطحی یونجه Alfalfa Powdery mildew عامل بیماری Erysiphe polygoni ویژگی ها مثل سایر سفیدکهای سطحی می باشد.

بیماری های ویروسی 1 – بیماری ویروسی موزاییک یونجه Alfalfa Mosaic Virus (AMV) عامل بیماری Alfalfa Mosaic Virus (AMV) این بیماری مهمترین بیماری ویروسی یونجه در دنیاست.

گیاهان آلوده دارای موزاییک خفیف در برگها تا زردشدن کامل آنها می باشند.

گاه ممکن است گیاهان آلوده فاقد علایم باشند.

ممکن است تعداد کثیری از گیاهان مزرعه دچار این ویروس باشند ولی علایمی ندهند.

این ویروس توسط گونه های مختلف شته ها مثل شته نخود و شته آبی یونجه منتقل می شود.

این بیماری توسط بذر نیز در یونجه انتقال می یابد.از اینرو که ویروس با شیره گیاهی نیز قابل انتقال می باشد براحتی با ابزار و ماشینهای برداشت نیز انتقال می یابد.

سویه های زیادی از این ویروس وجود دارد که تعداد زیادی از گیاهان مختلف را آلوده می سازد.

از جمله این گیاهان می توان به فلفل، گوجه فرنگی، سیب زمینی، کاهو، بقولات و ...

اشاره نمود.

این بیماری در سیب زمینی به بیماری Calico نیز معروف می باشد.

ویروس عامل بیماری دارای 4 پیکره باسیلی شکل با اندازه های مختلف می باشد.

کنترل بیماری استفاده از رقم های مقاوم بهترین روش مبارزه است.

استفاده از بذور سالم و عاری از بیماری مبارزه با ناقلین (شته ها) قبل از تغذیه از گیاهان سالم در صورت صرفه اقتصادی کنترل سایر میزبانان حساس به این ویروس توصیه شده است بیماری فیتوپلاسمایی 1 – بیماری جارویی یونجه Lucerne proliferation عامل بیماری یک فیتوپلاسما یا شبه مایکوپلاسماست.

این بیماری در ایران بویژه استان سیستان و بلوچستان، کرمان، ‌هرمزگان دیده می شود و دارای طیف وسیع میزبانی است (16 خانواده).

گیاهان مبتلا دچار کوتولگی شدید شده و برگها کوچک می شوند و در اثر کاهش فاصله میانگره ها و رشد جوانه ها و شاخه های متعدد در محل طوقه و ساقه حالت جارویی ایجاد می شود.

رنگ گلبرگها سبز شده (Viresence) و اجزای گل به برگ تبدیل می شود (Phyllody).

بیماری انتقال مکانیکی ندارد و از طریق بذر، خاک، آب آبیاری، ادوات و وسایل برداشت، حیوانات و غیره منتقل نمی شود.

ناقل بیماری زنجره ای با نام علمی Urosius albicinctus می باشد و در ایران فقط در استان فارس شناسایی شده است.

کنترل بیماری