دانلود تحقیق کنترل کیفیت و گواهی بذر

هزاران سال است که بشر برای زنده ماندن و ادامۀ حیات خود به امر جمع آوری و نگهداری بذر مشغول بوده است.

بذر ها همیشه برای زندگی و زیست انسان اهمیت حیاتی داشته اند.

انسان های ماقبل تاریخ بذر ها را برای تغذیه و تکثیر جمع آوری و نگهداری می کردند و با استفاده مستمر از این امر همیشه به عنوان یک اصل مهم ادامه خواهد یافت و همچنین علت ظهور تمدنهای کهن را می توان مربوط به تولید غلات دانست.

هم اکنون نیز بذرها منبع اصلی غذا، نوشیدنی ها وداروهای متعدد هستند و بدیهی است که سهم بذر در تأمین احتیاجات بشری در مقایسه با سایر اعضای گیاهی از اهمیت خاصی برخوردار است.

بذر یک رابطۀ زنده بین والدین و نتاج و نیز عامل اصلی انتشار می باشد.

همچنین بذر شامل یک گیاه زنده و در حال رکود و استراحت است و به طور کلی بذر متشکل از جنین، بافت های مواد ذخیره ای و پوششی های بذر است.

تاریخچۀ تجزیۀ بذر :
تقریباَ صد سال پیش اولین آزمایشگاه تجزیۀ بذر در شهر تاراند آلمان تأسیس شد در این آزمایشگاه ها خواص بذر مورد قبول خریداران و تهیه کنندگان بذر را تعیین می کردند.

در سال 1924 اتحادیۀ بین المللی تجزیۀ بذر در انگلستان با نام ISTA(international seed testing assosiation) تشکیل شد.

با آغاز فعالیت این مؤسسه در سال 1339،اقدام به تأسیس دو واحد مجزا به نام های تکثیر و کنترل بذر گردید و با توجه به نیاز به بذر گواهی شده جهت کشت و تولید محصولات زراعی و به علت عدم تکافوی اراضی ایستگاه های تابعه این مؤسسه اقدام به عقد قرارداد ازدیاد بذر با پیمانکاران تولید بذر نمود.

از سال 62این دو واحد در هم ادغام گردیدند و بخش تحقیقات و کنترل و گواهی بذر جایگزین آن گردید و در حال حاضر این بخش شامل 29 واحد در زمینۀ تولید کنترل، گواهی و توزیع و خرید بذور تولیدی محصولات مختلف می باشد ونیز در کنترل بذور وارداتی و صادراتی فعالیت دارد.

طبقات بذر :
بذر تولید شده در اصلاح نباتات به شرح زیر طبقه بندی می گردد :
1) بذر پروردۀ یک (Breeder 1) یا نوکلئوس : انتخاب هزار خوشه از روی مشخصات ظاهری.درجۀ خلوص بذور حاصله %100می باشد.

2) بذر پروردۀ دو (Breeder 2) یا بذر مادر : محصول هزار خوشه.

3) بذر پروردۀ سه (Breeder 3) یا سوپرالیت : محصول حاصل از پرورش دوم و درجۀ خلوص %99 می باشد.

4) بذر الیت (Elite) : محصول حاصل از سوپرالیت.

5) بذر مادری یا اصیل (Registered seed) :محصول حاصل از بذر الیت و درجۀ خلوص آن کمتر از الیت است.

6) بذر گواهی شده (Certified seed) :محصول حاصل از بذر مادری.

7) بذر مرغوب یا بذر تجاری (Commercial seed) :محصول حاصل از بذر گواهی شده.

کنترل کیفیت و گواهی بذر
بذر مهمترین نهاده کشاورزی است و دربردارنده پتانسیل ژنتیکی رقم برای تولید محصول بوده و در افزایش تولید و باروری محصولات کشاورزی نقش مهمی را برعهده دارد.

لذا بذور برای بروز نقش خود بایددر سطح کیفی بالایی به کشاورز تحویل گردد.

کنترل کیفی بذر
مجموعه‌ای از مراحل طراحی شده برای نگهداری و ایجاد بذر با کیفیت بالای ارقام جدید محصولات است، به گونه‌ای که استانداردهای مناسب خلوص ژنتیکی و مشخصه رقم و خواص کیفی دیگر تضمین گردد.

سیستم کنترل کیفی بذر باید نشان دهنده کلیه عملیات از تولید تا عرضه بذر را دربر گرفته و کیفیت فروخته شده به کشاورز را تضمین نماید.

مراحل کنترل کیفی
مراحل کنترل کیفی از طریق مراحل تکنیک اجرایی و قانونی بدست می‌آید.

این مراحل شامل فعالیت‌های چندی از آزاد کردن رقم تا تولید و عرضه بذر می‌شود.

گواهی بذر، کنترل مزرعه و آزمون بذر به عنوان تنها ابزارهای کنترل کیفی مورد توجه قرار دارند و از اجزاء ضروری مراحل تولید بذر بوده و نقش مهمی در حفظ کیفیت و ترویج استفاده از بذور اصلاح شده دارند.

اگرچه گواهی بذر می‌تواند به صورت اجباری و اختیاری باشد و توسط شرکت‌های گواهی کننده دولتی، تعاونی‌ها یا تولید کنندگان بذر بکار گرفته شود، اما در ایران به دلیل آنکه اکثر محصولات اصلی توسط نهادهای دولتی تقسیم می‌شوند، گواهی بذر به صورت اجباری با مراحل مشخص پیگیری می‌شود.

در ایران طبق min که شامل 98%=p و 85%=i و 1%=m است، بذر گواهی می‌شود.

کنترل کیفیت بذر
شامل موارد ذیل است:
• کنترل مجری؛
• بازرسی مزارع تولید بذر؛
• تجزیه بذر در آزمایشگاه؛
• حمایت قانونی از کنترل کیفیت.

بازرسی مزارع
بازرسی مزارع در کنترل کیفیت بذر حائز اهمیت است.

مهمترین فرصت جهت مشاهده و اندازه‌گیری کیفیت گیاهان تولید کننده بذر است.

مزارع بذری جهت تعیین خلوص فیزیکی ژنتیکی و عاری بودن از آلودگی به بیماری‌ها و علف‌های هرز مورد بازرسی قرار می‌گیند.

در بازرسی مزارع بذری کیفیت مزارع با استانداردهای مورد نیاز که توسط قانون مشخص شده است، مقایسه می‌شود.

از جمله آلودگی‌های مزارع بذری می‌توان به این موارد اشاره کرد:
1.

گیاهان خارج از تیپ و سایر واریته‌ها؛
2.

سایر محصولات؛
3.

علف‌های هرز غیرمجاز؛
4.

گیاهان بیمار.

تعداد و زمان بازرسی مزارع
تعداد دفعات بازدید با توجه به طبقه بذر انجام می‌شود و هرچه به طبقه بذر بالاتر نزدیکتر می‌شویم، باید تهداد بازدیدها بیشتر شود.

به طور کلی مهمترین مراحل بازدید به قرار زیر است:
الف) قبل از دوره گلدهی ب) دوره گلدهی
ج) قبل از برداشت د) زمان برداشت

روش بازرسی مزارع به 2 صورت زیر انجام می‌گیرد:
1) نمای کلی مزارع: برای مشخص کردن نمای کلی مزارع در تمام مزرعه قدم می‌زنیم و کل مزرعه را مشاهده می‌کنیم.

2) نمونه‌گیری: برای تعیین اینکه مزرعه بذری استاندارد را شامل می‌شود یا خیر (برررسی جزئیات را بازرسی مزرعه با استفاده از نمونه می‌گویند)، جزئیات آلودگی در اینجا شمارش شده و ثبت می‌شود، سپس استانداردهای مزرعه مقایسه می‌کنند.

تست بذر در آزمایشگاه
پس از کنترل نهایی و صدور گواهی برای مزرعه و بذر، بذور در انبارها نمونه‌گیری شده و جهت تعیین کیفیت به آزمایشگاه هدایت می‌شوند تا اینکه آزمایشات خلوص فیزیکی، رطوبت، قوه نامیه و سلامت آن ها مشخص شود.

از ابزارهای لازم جهت تست‌های آزمایشگاهی ژرمیناتور، ترازوی حساس، باد دهنده، مقسم‌، آون و بوجاری می‌باشد.

به طور کلی هدف از کنترل و گواهی بذر را می‌توان به این صورت بیان کرد:
حفظ خصوصیات و صفات ژنتیکی و خلوص ارقام اصلاح شده بذور محصولاتی است که مشخصات بهتری نسبت به محصولات مشابه خود دارا می‌باشد و استفاده از این بذور توسط کشاورزان باعث افزایش محصول و بالا رفتن درآمد زارعین می‌گردد.

برای تهیه و توزیع بذور تکثیری اجرای نکات زیر الزامی است:
انتخاب زمین: انتخاب زمین هم دارای خصوصیاتی است که از جمله آن می‌توان به این موارد اشاره کرد: در انتخاب زمین، زمین موردنظر باید نزدیک آسفالت باشد و آب و هکتار مورد نیاز برای کشاورزی را داشته باشد.

انتخاب پیمانکار: توسط کارشناس کنترل بذر تعیین می‌شود و باید امکانات و تجهیزات مورد نیاز برای کشاورزی را داشته باشد تا به عنوان پیمانکار به اداره کشاورزی معرفی گردند.

انعقاد قرارداد: پس از تایید عقد قرارداد بین پیمانکار و اداره کشاورزی منعقد می‌شود که عقد این قرارداد در سه نسخه منعقد می‌گردد که یک نسخه به پیمانکار، نسخه دوم به اداره کشاورزی و نسخه سوم به موسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر فرستاده می‌شود و پیمانکار در قبال انعقاد این قرارداد باید مقررات درج شده در متن را رعایت کرده و در صورت عمل کردن قرارداد به طور کامل می‌تواند پیمانکاران بذور را از طریق اداره کشاورزی خریداری کند.

توزیع بذر: قبل از انعقاد فصل، بذر مناسب به پیمانکار تحویل می‌گردد و به منظور جلوگیری از اختلاط ارقام، سعی می‌شود و به هر زارع بیش از یک رقم بذر داده نشود.

تجزیه بذر: هدف اصلی از تجزیه بذر، تعیین خواص و کیفیت بذر و آزمایشگاه می‌باشد.

بدین منظور تعیین درصد بذر خالص، قوه نامیه و بذر سایر محصولات و بذر علف‌های هرز و درصد رطوبت موجود در بذور تعیین می‌شود.

نحوه آزمایش و تجزیه بذر بدین صورت است که نمونه‌هایی که وارد آزمایشگاه می‌شوند، ابتدا در دفتر ثبت آزمایشگاه شماره‌گذاری و ثبت می‌گردد و این شماره نیز بر روی نمونه مو رد عمل نیز نوشته می‌شود و برای آزمایش از این نمونه برای هر نوع بذر عموماً 2500 عدد بذر گرفته می‌شود.

هدف اصلی از این آزمایش، تعیین خواص ظاهری و ترکیب مواد موجود در نمونه مورد عمل می‌باشد.

قوه نامیه و قدرت رویش، رطوبت، میزان وزن هزار دانه و بذر سایر محصولات و ....

تعیین می‌شود.

نمونه‌برداری (sample survey): از محصول زراعی که مورد کنترل و گواهی قرار گرفته، نمونه‌هایی برای انجام آزمایش‌های دقیق برداشته می‌شود.

نمونه‌های برداشت شده کاملاً مخلوط شده تا نمونه مرکب (composite sample) بدست آید.

از بذر مرکب سه نمونه برداشته می‌شود که یک نمونه برای انجام آزمایش به آزمایشگاه می‌فرستند که به آن نمونه ارائه شده گفته می‌شود.

نمونه بعد از ثبت در دفتر و تحت شماره آزمایشگاهی و شماره مخصوص که قبلاً گفته شد، دوباره از این نمونه مورد نمونه مورد عمل یا نمونه کاری استخراج می‌گردد.

همانطور که قبلاً گفته شد، مقدار نمونه‌های مورد آزمایش برای بذور مختلف نباید از مقدار گفته شده در زیر کمتر باشد: آزمایش خلوص خلوص بذر (seedpurity) نشان دهنده درصد وزنی بذر خالص در نمونه موجود می‌باشد.

در آزمایش خلوص بذر گذشته از بذور کاملاً سالم و رسیده قسمت‌های زیر را به عنوان بذر خالص طبقه‌بندی کرده‌اند: بذور ریز، لاغر، چروکیده و جوانه زده؛ قسمت شکسته بذور که بزرگتر از 2/1 بذر اصلی بوده باشد؛ بذور خانواده گندمیان که فاقد پوسته و بوشینه باشد.

برای خلوص بذر باید سایر محصولات مانند بذور جو، چاودار و بذر علف‌های هرز و مواد جامد را از بذور فاقد جوانه جدا نمود.

روش تعیین خلوص بذر بعد از اینکه اعمال گفته شده در بالا تک تک اجرا شد، وزن هر کدام را توسط ترازوی حساس اندازه گرفته و روی کارت‌های آزمایشگاهی می‌نویسیم و با توجه به وزن اولیه نمونه مورد عمل درصد هر یک از مواد فوق تعیین و در صورت لزوم با استانداردهای مربوطه مقایسه می‌کنیم.

وسایل مورد نیاز برای تعیین درجه خلوص: الف) دستگاه‌های باد دهنده ب) غربال‌های برقی آزمایش تعیین قوه نامیه: قوه نامیه، نشان دهنده درجه زنده بودن بذر، فعالیت متابولیکی و دارا بودن آنزیم‌هایی است که دارای توانایی کاتالیزگرهای متابولیکی لازم برای جوانه‌زنی و رشد گیاهچه می‌باشد.

در نتیجه آزمون‌های تعیین قوه نامیه عبارتند از: آزمون جوانه‌زنی (متداولترین آزمایش برای تعیین قوه نامیه است)؛ آزمون هدایت الکتریکی؛ آزمون تترازالیوم؛ روش جداسازی جنین.

هدف از تعیین قوۀ نامیه: هدف نهایی از آزمایش تعیین قوه نامیه بدست آوردن اطلاعاتی در مورد ارزش کاشت بذور می‌باشد، چون اگر بذوری بدون داشتن قوه نامیه توسط کشاورز کشت شود به علت نداشتن قوه نامیه محصولی در مزرعه سبز نخواهد شد و کلیۀ زحمات کشاورز به هدر می رود.

در قوانین بین المللی شرایطی را برای تعیین قوه نامیه از قبیل نوع بستر بذر، حرارت بذر، مدت دوران آزمایش و نحوه شکستن خواب بذردرنظر می‌گردد.

بستر بذر: منظور از بستر بذر شرایطی است که بذر در آن جوانه زده و جوانه ها آب جذب نموده و رویش نمایند مانند مواد مختلفی از قبیل کاغذ خشک کن یا صافی، حولۀکاغذی، خاک، شن.

نکته: بستر بذر باید دارای رطوبت کافی باشد.

رطوبت: بستربذر باید دارای رطوبت کافی باشد تا به بذر قدرت رویش بدهد، اما رطوبت نباید زیاد باشد چون باعث آلودگی بذر به قارچ می‌گردد.

حرارت: حرارت را باید با توجه به قوانین ذکر شده در اتحادیه تجزیه بذر تنظیم کرد یعنی حرارت پایین‌تر را به مدت 16 ساعت وحرارت بالاتررا به مدت 8 ساعت در ژرمیناتورتنظیم می‌کنیم.

نور: بیشتر بذوری که برای تعیین قوه نامیه به نور احتیاج دارند باید در حرارت متناوب آزمایش شوند.

همچنین در حرارت‌های بالاتر نیز باید برای بذور نور باید فراهم شود.

زمان لازم جهت آزمایش: مدت آزمایش به شمارش نهایی بستگی دارد ممکن است در پایان دورۀ آزمایش تعدادی از بذور، تازه شروع به جوانه‌زدن نمایند که باید دوران آزمایش را 7 روز دیگر تهدید نمود.

طرز تعیین قوه نامیه در آزمایشگاه تجزیه بذر: برای این کار از روش های مختلف کشت مانند: 1) روش حولۀ پیچیده 2) روش ماسه بادی 3) روش پترودیش 4) روش سینی به صورت 4 تکرار 100تایی استفاده می شود که در هنگام تعیین قوه نامیه پارامترهایی مانند بذور جوانه‌زده (جوانه‌های عادی و غیرعادی) بذورجوانه نزده یا بذور سخت،بذور فاسد و پوسیده را باید مد نظر قرار دهیم.

در هنگام کشت یعنی قرار دادن بذرها باید فاصله را در بستر رعایت کرد تا از درهم رفتن جوانه‌ها قبل از شمارش جلوگیری شود.

در شمارش اول جوانه‌های عادی از بقیه جدا شده و در کارت آزمایشگاهی ثبت می