دانلود تحقیق جمعیت و تنظیم خانواده

مقدمه
سالهای سال است که کشورهای در حال توسعه از جمله ایران بامسئله افزایش سریع جمعیت روبرو هستند ، این مسئله مشکلات ناگواری را از نظر اقتصادی ، اجتماعی وفرهنگی متوجه نموده است .

به طور کلی دور تسلسلی بین جمعیت وعوامل پیشرفت وجود دارد .

در جمعیتهای متناسب درآمد وصنعت بالاست ، امکانات تحصیلی وشغلی مناسب وجود دارد .

فقر کم است واین امر کمک می کند که جمعیت روز به روز متناسبتر ومثمرثمرتر باشد وبر عکس در کشورهای عقب مانده ودر حال توسعه ، جمعیتی که ناچار است سربار زیادی را تحمل کند درآمد کمی داشته که بالطبع موجب می شود سرمایه گذاری کم شده وبه همین علت صنعتی شدن میسر نگشته ودر نتیجه پیشرفت امکان پذیر نخواهد بود ونهایتاً از نظر فرم اجتماعی وجمعیتی شکل مناسبی نخواهد داشت .

افزایش جمعیت در کشور ما به خصوص در فاصله سالهای 57 تا 68 روند صعودی شدید داشته است ، به طوری که یکی از بالاترین نرخهای رشد جمعیت را در دنیا دارا بوده است که بالطبع چنین افزایش جمعیتی کلیه برنامه ریزیهای اقتصادی ، فرهنگی ، بهداشتی ، وپیشرفتهای اجتماعی را تحت الشعاع خود قرار داده است .

در کنفرانس سازمان ملل متحد درباره حقوق بشر که در سال 1968 در تهران برگذار شد ، تنظیم خانواده به عنوان یکی از حقوق اساسی بشر شناخته شد ودر کنفرانس 1978 در بخارست این مسئله مجدداً مورد تاکید قرار گرفت ، تنظیم خانواده در کمیته کارشناسی سازمان بهداشت جهانی در سال 1971 اینگونه تعریف گردید : اتخاذ یک سیاست جمعیتی از سوی خانواده ها که داوطلبانه ، آگاهانه ومسئولانه توسط والدین جهت ارتقاء تندرستی وبهزیستی اعضای آن به مورد اجرا گذاشته می شود .

در کنفرانس سال 1975 نیز در خصوص اینکه تنظیم خانواده حق تمامی زن وشوهرها (خصوصاًبا تاکید برزن ها) می باشد مورد تاکید مجدد قرار گرفت وبه ترتیب طی چند دهه گذشته تنظیم خانواده از صورت نجواهای در گوشی ویک مسئله مخفی به یک حق اساسی بشر ویکی از اجزای بهداشت خانواده وبهزیستی اجتماعی تبدیل شد .

جمعیت شناسی
تعاریف وکلیات :
در طول هزاران سال گذشته ، زمین مسکن انسانهایی بوده است که اطلاع دقیقی از سزگذشت تعداد ونحوه زندگی آن ها در دست نیست .

طبق شواهد وبرآوردها ، از ده هزارسال قبل از میلاد مسیح تاکنون جمعیت جهان رشد سریعی به خود گرفته است به طوری که از حدود 10 میلیون به بیش از 6 میلیارد کنونی رسده وهم اکنون نیز با سرعت انفجاری در حال افزایش می باشد .

تعریف جمعیت :
به مجموع افرادی که به یک گونه تعلق دارند ودرمکان مشخصی زندگی می کنند جمعیت گفته می شود.

( گونه به مجموع افرادی گفته می شود که بسیار به هم شبیه اند ومی توانند باهم زادوولد کنند مثل گونه انسان وگونه گل سرخ) .

در تعریف دیگر ، جمعیت ، تجمعی از افراد انسانیست که در منطقه ای معین (روستا ، شهر ، شهرستان ، استان یاکشور) به طور مستمر وبه شکل مجموعه ای از خانوارها زندگی می کنند وپایگاه سیاسی ، شرایط ملی وقومی واحدی دارند .

انواع جمعیت
جمعیت اصلی : کل جمعیت منطقه مورد مطالعه را می گویند .

جمعیت فرعی (محدوده) : انواعی از جمعیت را که نسبت به جمعیت کل جامعه یا جمعیت اصلی کوچکتر ومحدودترند می گویند .

جمعیت مقیم (قانونی ) : تمام کسانی را شامل می شود که تابعیت کشوری را دارند ویا اهل منطقه ای هستند صرفنظر از اینکه هنگام سرشماری در محل حضور داشته باشند یا خیر .

جمعیت واقعی (حاضر یا سرشماری شده ) : صرفا افرادی را شامل می شود که هنگام سرشماری حضور داشته وشمارش می شوند .

جمعیت بسته : جمعیتی است که مهاجرت نقشی در افزایش یا کاهش آن نداشته وتغییرات آن فقط از زاد و ولد ومرگ ومیر تاثیرپذیر باشد .

جمعیت باز : جمعیتی است که در افزایش یا کاهش آن علاوه بر موالید ومرگ ومیر ، مهاجرت نیز تاثیر دارد .

جمعیت ثابت : جمعیت بسته ایست که برای مدت طولانی در معرض میزان های ثابت تولد ومرگ قرار گیرد ومیزان افزایش سالیانه این جمعیت به سوی مقدار ثابتی میل می کند .

جمعیت متوقف : جمعیت ثابتی است که در آن میزان افزایش طبیعی صفر می باشد .

جمعیت متعادل (متوازن) : جمعیتی است که در لحظه معینی از زمان دارای حجم ثابت ومیزان موالید ومرگ وهمچنین میزان های درون کوچی وبرون کوچی برابر باشد .

این جمعیت را نباید با جمعیت ثابت اشتباه کرد چرا که در جمعیت متعادل این وضعیت موقتی است .

جمعیت متناسب (مطلوب) : جمعیتی است که حجم مناسب برای تحقق وحفظ برخی از هدفهای مشخص ومورد قبول جامعه را دارا باشد .

تراکم جمعیت : تعداد افرادی که در زمان خاص در واحد خاصی از سطح مثلاً کیلومتر مربع زندگی می کنند ، تراکم جمعیت انسان های آن منطقه را تشکیل می دهند .

جمعیت شناسی (Demography )
از دو کلمه demos به معنای مردم وجمعیت و graphos به معنای توصیف ونگارش ترکیب شده وبه معنای مطالعه علمی وتوصیف وتحلیل آماری ساختار وحرکات جمعیت های انسانی ، بررسی سیاست های جمعیتی و روابط متقابل بین پدیده های جمعیتی وعوامل اقتصادی اجتماعی وزیست محیطی می باشد .

یا به طور خلاصه جمعیت شناسی مطالعه آماری جمعیتهای در حال تغییر انسانی است .

جمعیت شناسی یکی از رشته هاس علوم اجتماعی است که با حجم تغییرات ودگرگونی های آن وعلل وآثار این دگرگونی ها ، کاهش یا افزایش زاد و ولد ویا مرگ ومیر ، مهاجرت ها ومانند آن سروکار دارد .

همچنین در رابطه با تقسیم جمعیت به زیر گروه های معین بر حسب سن و جنس ، شغل ، وضعیت زناشویی وتغییرات آن به مطالعه وبررسی می پردازد وهمچنین حرکات درازمدت جمعیت را مورد مطالعه قرار داده وعلل این حرکات را تبین می کند .

بنابراین جمعیت شناسی جمعیت را به عنوان یک واحد آماری مورد بررسی قرار داده ودر زمینه اصلی مورد مطالعه قرار می دهد .

1- بررسی ساختارجمعیت در مقطع محدود ومشخص از زمان که مشتمل براجزاء وعناصر تشکیل دهنده جمعیت مانند سن ، جنس ، شغل ، وضعیت تاهل ، سواد ، مسکن ، بهداشت وغیره وارتباط متقابلی است که بین اجزاء ترکیب کننده ساختارهای جمعیتی وجود دارد .

2- بررسی حرکات جمعیت که عبارتنداز : الف – حرکات طبیعی جمعیت مانند زاد وولد ومرگ ومیر وبالاخره افزایش یا کاهش طبیعی جمعیت .

ب- حرکات مکانی یا اجتماعی جمعیت که عبارتند از مهاجرتها که دو صورت دارد ، یکی مهاجرت به داخل یک سرزمین یا درون کوچی ودیگری مهاجرت به خارج از یک سرزمین یا برون کوچی ، وبالاخره تغییراتی که در پایگاه اجتماعی وهویت مدنی افراد مثلاً پس از ازدواج یا تغییر شغل ویا موقعیت اجتماعی آنها پدید می آید .

بنابراین جمعیت شناسی دانشی است که به مطالعه چهار موضوع اصلی زیر می پردازد .

حجم جمعیت توزیع جمعیت ترکیب جمعیت حرکات جمعیت 1) حجم جمعیت : عبارت از شماره جمعیتی است که در سرشماری واز طریق ارتباط مستقیم با مردم به دست می آید ، سرشماری ها معمولاً هر 5 یا 10 سال یکبار انجام می شود .

2) توزیع جمعیت : در توزیع جمعیت ، چگونگی تراکم جمعیت در مکان یعنی تراکم نسبی ، جغرافیایی وزیست شناختی جمعیت محاسبه می شود .

همچنین تقسیمات سیاسی شهرستان یا استان ، شهرنشینی ، ده نشینی ، چادرنشینی وشهرگرایی مورد بررسی قرار گرفته واز تاثیر انبوهی یا پراکندگی جمعیت در زندگی اجتماعی بحث می شود بعلاوه توزیع سنی ، جنسی وشغلی نیز بررسی می گردد .

3) ترکیب جمعیت : عبارتست از افراد وعناصر تشکیل دهنده جمعیت که بر حسب سن ، جنس ، سواد ، وضعیت زناشویی ، نیروی کار ، نیروی فعال وماهر ، وضعیت اشتغال وامنند آن تقسیم میشود .

همچنین جنبه های کیفی جمعیت مانند بهداشت ، توانایی ذهنی ، مهارتها نیز بررسی میگردد .

4) حرکات جمعیت : جمعیت هیچ گاه وضعیت ثابتی ندارد بلکه همواره در حال تغییر ودگرگونی است این تغییرات به صورت انواع مهاجرتها ، زاد وولد ومرگ ومیر ، تجرد وتاهل ، وضعیت اشتغال وبیکاری وعوامل موثر بر آنها مطرح می شود که از جمله مسائل مورد توجه جمعیت شناسی است .

بنابرتعاریف بالا جمعیت شناسی را به دو گروه تقسیم می کنند : جمعیت شناسی کیفی(آماری) : مطالعه ترکیب وحرکات جمعیت در زمان ومکان معین وجستجوی علل این حرکات .

جمعیت شناسی کیفی : مطالعه خصوصیات و ویژگیهای کیفی انسانها وبررسی ساختمان حرکات جمعیتی از نقطه نظر بیولوژیکی ، وراثتی ، وتاثیر محیط اجتماعی وجغرافیایی .

تاریخچه جمعیت شناسی : جمعیت شناسی به معنای علمی ومدرن ، پدیده ای است جدید وهر چند از زمانهای قدیم در برخی نقاط خصوصاً یونان ، روم چین وهندوستان مورد توجه بوده است اما آنچه که به عنوان علم جمعیت از آن صحبت می شود از قرن 17 میلادی مطرح شد ، ثبت وقایع حیاتی بطور دقیق ومستمر وانجام سرشماری عمومی به طور منظم از اواسط قرن 18 آغاز گردید ، آنچه که به عنوان جمعیت شناسی امروزه مورد توجه است از قرن نوزدهم شروع شد ونهایتاً از ابتدای قرن بیستم به دلایل زیر بیشتر مورد توجه قرار گرفت : پیشرفت علم آمار .

ضرورت پژوهش وتحقیق در علوم وخصوصاً برنامه ریزی .

افزایش بی رویه جمعیت .

ضرورت آگاهی به خصوصیات اجتماعی اقتصادی جمعیتها .

نیاز قطعی مسئولان وبرنامه ریزان به شناخت جنبه های مختلف جمعیت جهت تامین مایحتاج مردم و ارتقاء سطح رفاه عمومی وایجاد امنیت اقتصادی واجتماعی .

محدودیت منابع مورد نیاز آدمی خصوصاً غذا وعدم توزیع عادلانه آن .

لزوم مطالعه عوامل موثر در رشد جمعیت ، باروری ، مرگ ومیرها وتولد ها .

تاریخچه جمعیت شناسی در ایران : در این خصوص از قدیم در نوشته های سیاحان وسفرنامه های آنان مطالبی ذکر شده است اما در نیم قرن اخیر با افزایش تغییر وتحولات اجتماعی اقتصادی جنبه رسمی به خود گرفته است وبرای نخستین بار در سال 1335 انجام شد .

البته قابل به ذکر است که اولین سرشماری مقدماتی نوین در زمان امیرکبیر در سال 1268 انجام گرفت که جمعیت ایران را بین 8 تا 10 میلیون یا حدود 20 کرور محاسبه نمود .

ساختار جمعیت سن وجنس دو ویژگی اصلی وذاتی هر فرد انسان به عنوان واحد شمارش مطالعات جمعیتی ، در عین حال دو فاکتور اصلی مشخص کننده ساختار جمعیت نیز به حساب می آیند که اساس ومبنای مطالعات زیربنایی تمام برنامه ریزان اقتصادی اجتماعی فرهنگی را از خود متاثر می سازد ، به همین دلیل آگاهی از ویژگی های کمی وکیفی جمعیت از نظر سن وجنس برای تامین نیروی انسانی وتامین خدمات وامکانات مورد نیاز ضروری می باشد .

جنس با توجه به تفاوتهای فیزیولوژیک وروحی احساسی بین زن ومرد ، نحوه ترکیب جنسی جمعیت تاثیر زیادی بر دیگر متغیرهای جمعیتی اجتماعی واقتصادی می گذارد : کاهش زنان در یک منطقه منجر به کاهش ولادت وکاهش کلی جمعیت خواهد شد .

کاهش مردان موجب کاهش فعالیتهایاقتصادی وافت تولید وارائه خدمات می شود .

برای سنجش توزیع جنسی جمعیت یک منطقه از شاخصی به نام نسبت جنسی استفاده می شود .

تعداد مردان منطقه = نسبت جنسی (در مقطعی از زمان) تعداد زنان منطقه نسبتهای جنسی ویژه برای سنین یا گروه های مختلف استفاده می شود .

سن منظور از ترکیب سنی یک جمعیت پراکندگی جمعیت بر حسب سن است .

توانایی های جسمی رفتاری انسانها در سنین مختلف فرق می کند .

نوزادی ، سنین مدرسه ، سنین شاغل شدن یا بیکاری ، ازدواج وسپس نیاز به مسکن ، سنین سالخوردگی وغیره همه ، خصوصیات خاص خود را دارند .

بطور معمول افراد را در سنین 64-15 سال افراد در سنین کار (تولید کننده) وافراد زیر 15 وبالای 64 سال را افراد وابسته (مصرف کننده) می خوانند .

جمعیت مصرف کننده = نسبت وابستگی جمعیت تولید کننده هر چقدر این نسبت کوچکتر باشد آن جمعیت وجامعه از نظر اقتصادی وضع بهتری دارد چرا که فعالیتهای تولیدی گروه تولید کننده به جای مصرف کننده در جهت توسعه وافزایش فعالیتهای اقتصادی به کار می رود .

هرم سنی : برای درک بهتر وسریع تر ساختار سنی وجنسی از نمودارهایی به نام هرم سنی استفاده می شود که دارای دو محور عمودی وافقی است .

محور عمودی نماینده سن ومحور افقی نشان دهنده تعداد افراد هر سن یا گروه سنی است در سمت راست هرم جمعیت زنان ودر سمت چپ هرم جمعیت مردان لحاظ می شود .

کل هرم 100% جمعیت وهر ستون نشان دهنده درصدی از جمعیت است که از لحاظ سنی وجنسی در گروه خاصی قرار می گیرد .

حرکات جمعیت از مباحث عمده در جمعیت شناسی حرکات جمعیت است که باعث دگرگونی