مقدمه
قبل از انجام هر گونه عملیات ساختمانی در یک منطقه مورد نظر نیاز به برخی کارها و اموری میباشد .
یک عملیات اجرایی در یک محل دارای چند شخصیت حقیقی و حقوقی می باشد که هرکدام به نحوی در پیشرفت کار وموضوع پیمان نقش دارند.
کارفرما : قطب اصلی یک عملیات اجرایی و پایه گذار آن که با سرمایه گذاری خواستار اجرا وتحقق یافتن موضوع مورد قرارداد می شود.
پیمانکار: یک شخصیت حقیقی ویا حقوقی که طرف دیگر قرارداد می باشد و وظیفه او انجام عملیات موضوع پیمان طبق مفاد قرارداد که باید زیرنظر نمایندگان کارفرما ومورد قبول آنها باشد.
دستگاه مشاور ونظارت : که ممکن است یک نفر ویا چندین نفر باشند که از طرف کارفرما تعیین شده ووظیفه او نظارت بر کار وموضوع قرارداد می باشد تا موضوع مورد قرارداد طبق نقشه های موجود که توسط مهندسین طراح ومحاسب طرح گردیده ونیز طبق ضوابط و مفاد آیین نامه های مربوطه ومقررات ملی ساختمان اجرا گردد.
مدیر پروژه: که ممکن است در بسیاری از پروژه های عمرانی باشند که وظیفه آن ارتباط بین کارفرما و پیمانکار می باشد.
سرپرست کارگاه: که از طرف پیمانکار به کارفرما معرفی می شود،هرگونه تغییر وتحول در مورد موضوع قرارداد باید توسط سرپرست کارگاه به اطلاع دستگاه نظارت وکارفر ما برسد.
تجهیز کارگاه
قبل از بستن هرگونه قراردادی بین کارفرما و پیمانکار ابتدا زمین مورد نظر که قرار است عملیات عمرانی در آن انجام شود توسط نمایندگان کارفرما به پیمانکار معرفی می گردد .
پیمانکار هم قبل از عقد قرارداد به مطالعه در مورد منطقه مورد نظر به جهت وجود منابع آب ،شن،ماسه وسیمان ونیز ملزومات دیگر می پردازد .
از همه مهمتر به مطالعه در مورد موضوع قرارداد از روی نقشه های معماری و سازه ونیز خواسته های کارفرما می پردازد.
بعد از انجام تمامی این موارد قراردادی فیمابین کارفرما و پیمانکار ودر بسیاری موارد نمایندگان کارفرما (دستگاه مشاور) تنظیم می شود.
این قرادا د شامل نکات مهمی می باشد از جمله: مبلغ پیمان، مدت پیمان ، مسئولیت تهیه مصالح وملزومات اولیه کارگاه که ممکن است به عهده کارفرما با شد یا اینکه خود را در قبال آن بی مسئولیت بگرداند.
بعد از اینکه قرارداد منعقد شد اولین کاری که توسط پیمانکار در منطقه وکارگاه صورت می گیرد تجهیز کارگاه می باشد .
تجهیز کارگاه عبارت است از ساخت ویا نصب محل سکونت کارگران و نگهبان وانباردار ، همینطور یک دفتر جهت امور دفتری خود پیمانکار ،تأمین منابع اولیه کارگاه مثل: آب ،برق، سیمان ، ماسه، شن، آجروآهن آلات .
تجهیز کارگاه به نسبت حجم عملیات آن معمولا وقت زیادی را به خود اختصاص می دهد .
چون در یک زمین بکر وبدون وجود هرگونه امکاناتی به سادگی نمی توان تمامی نیازها را مرتفع ساخت.
پس یکی از وظایف مهندس کارگاه کوتاه کردن تا حد امکان زمان مربوط به تجهیز کارگاه و نیز استفاده بهینه از کمترین وکوچکترین امکانات موجود در همان ابتدای عملیات .
در آخر می توان اذعان داشت تا وقتی که حداقل نیازهای زندگی در یک منطقه موجود نباشد نمیتوان نیروهای متخصص و مجرب برای شروع و انجام عملیات را به منطقه گسیل داشت.
پی کنی و پی سازی
مطالعات خاک مسئله بسیار مهمی است که قبل از شروع عملیات عمرانی در یک منطقه باید انجام شود .
نمونه برداری وگمانه زنی وموارد مشابه آن وانجام تمامی آزمایشات لازم روی خاک منطقه به ما درواقع خاک را می شناساند .
خصوصیات مختلف خاک از جمله : ظرفیت باربری ،نوع خاک ، نوع دانه بندی ، میزان نشست تحت بارگذاری ، میزان تراکم و غیره ، خصوصیات بسیار مهمی هستند که باید قبلا به نظر مهندسین طراح و محاسب پروژه برسد وآنان نیز با در نظر گرفتن این حصوصیات به طراحی و محاسبه شالوده سازه مورد نظر می پردازند.
پیمانکار طبق نقشه های اجرایی که در دست دارد باید ابتدا به اجرای فونداسیون (در صورتیکه سازه ساختمانی باشد) بپردازد.
چون زمین بکر ممکن است با هر شیب وبهر شکل باشد ونیز بسته به کد ارتفاعی داده شده توسط طراح ممکن است برای اجرای فونداسیون در جایی نیاز به خاکبرداری ودر جایی نیاز به خاکریزی داشته باشیم .
ابتدا به مبحث خاکبرداری می پردازیم .
برای اینکار ابتدا باید حجم عملیات خاکی مشخص شود واز همه مهمتر هزینه آن تخمین زده می شود .
انتخاب نوع ماشین خاکبردار ارتباط مستقیم با نوع خاک ونیز نوع هندسی فنداسیون دارد.
در خاکبرداریهای خیلی جزئی وخاکهای نرم خاکبرداری بصورت دستی انجام می شود ،در صورتیکه حجم کار بیشتر شود و نیز در صورت کم بودن زما ن از ماشین آلاتی نظیر لودر ، بیل مکانیکی ، بلدوزر و ...
می توان استفاده نمود.
برای خاکهای کمی سست لودر کارآیی بالایی دارد .
برای خاکبرداریهای بصورت نواری بیل مکانیکی خیلی عالی جوابگوست.
در خاکهای سفت ومتراکم به نظر میرسد که بلدوزر حلال مشکل است .
حتی در زمینهای خیلی سفت (دژ،کمر، سنگ) وبا فضای تنگ توصیه شده از دستگاه کمپرسور استفاده شود.
خاکریزی: در صورتیکه برای اجرای فنداسیون نیاز به خاکریزی باشد ، ابتدا حجم آن محاسبه و به تخمین هزینه آن پرداخته می شود این کار مستلزم یافتن یک قضه بسیار مناسب از تمامی جهات ودر کوتاهترین مسیر ممکن می باشد در صورتیکه حجم خاکریزی کم باشد ویا اینکه مقاومت بالایی برای خاکریزی مد نظر باشد .
محل مورد نظر را کرسی چینی می کنند بدین معنی که محل را بوسیله ملات ماسه سیمان وسنگهای شکسته با مقاومت بالا چیده وپر می کنند در صورتیکه برای پر کردن محل از خاک استفاده شود باید خاک مورد نظر را پس از اینکه در محل قرار گرفت تثبیت کرد وبه مقاومت وتراکم مورد نظر رسانید که اینکار هم بروشهای بسیاری صورت می گیرد .
معروفترین این روشها استفاده از آهک برای تثبیت خاک است .
ابتدا خاک را آب پاشیده و می کوبند تا به حداکثر تراکم برسد .
برای تثبیت ابتدا آهک را روی خاک خشک به مقدار یکسان می پاشند.
سپس با ریختن مقدار زیادی آب روی خاک و مخلوط کردن خاک وآهک وآب کاری می کنند که بصورت گل نرمی در آید این مخلوط پس از چند ساعت توده یکپارچه محکمی می شود که مقاومت بالایی دارد .
استفاده از آهک در بسیاری از کارهای ساختمانی کاربرد دارد .
به عنوان مثال :جهت زیر سازی پارکینگ ها و جاهایی که یار زنده زیادی دارند استفاده از آهک بسیار با صرفه بنظر می رسد .
پی سازی پس ازآماده شدن سطح زمین بگونه ای که بتوان عملیات اجرای فنداسیون را انجام داد مرحله بعدی کار شروع می شود که همان پی سازی است .
خود پی سازی شامل مراحل مختلفی می باشد که در دنباله متن یک یک را باختصار شرح می دهیم .
قالب بندی: این کار روشهای مختلفی دارد .
قالب بندی توسط قالبهای فلزی ، توسط قالبهای چوبی ، ویا اینکه چیزی که در بیشتر جاها متداول است قالب بندی توسط دیوار با آجر فشاری و گل هر کدام از این موارد دارای مزایا و معایب خاصی می باشد .
کم هزینه بودن و انعطاف پذیری بسیار زیاد قالبهای آجری باعث شده تا استفاده از رواج بیشتری پیدا کند .
هزینه کم آن بین بدین خاطر است که پس از بتن ریزی فنداسیون می توان آجرها را از قالب جدا ودر جای دیگر مورد استفاده قرار داد که چون با گل چیده می شوند ودر داخل آنهم نایلون قرارداده می شود .
بسادگی می توان آجرها را بازیافت نمود .
انعطاف پذیری بسیار زیاد آن نیزبه این دلیل است که هر نوع شلوده با هر مقطع وشکل هندسی را می توان به سادگی قالب بندی نمود در حالیکه استفاده از قالبهای فلزی و چوبی به سادگی آن نیستند .
2-ریختن بتن مگر : بتن مگر در واقع مخلوط ماسه و سیمان وآب با عیار کمتر سیمان نسبت به بتنهای دیگر به عمق 5 تا 10 سانتیمتر زیر فنداسیون ریخته می شود وسطح آن را صاف می کنند .
اجرای بتن مگر به چند دلیل انجام می شود : ایجاد یک سطح صاف و هموار برای راحتتر اجرا کردن آرماتور بندی ،جدا کردن بتن و محل بتن ریزی از خاک و دیگر مواد مضر برای بتن ومقاومت آن ، عدم تغییر ناگهانی مقاومت بتن وخاک زیر آن وتا حد ممکن یکنواخت کردن انتقال تنشها به لایه های زیرین خاک .
3-اجرای آرماتور بندی : براساس نقشه های اجرایی که در دست مجریان و افراد کننده کار قرار می گیرد ولزوم نظارت مستمر مهندسین کارگاه ومهندسین ناظر سبد های زیرین فنداسیون ، آرماتورهای شناژها ودر صورت لزوم سبد های فوقانی فنداسیون اجرا وبه زبان کارگاهی بافته می شوند .
لزوم دقت در تعداد ، فاصله و نمره آرماتور ها همپوشانی میلگردها (OVER LAB) ، خمهای مربوط به خاموتها و میلگردهایی که به انتهای پی می رسند از نکات بسیار مهمی است که باید یه آن توجه فراوان نمود .
4-اجرای صفحه ستون وبلت : در این مرحله ابتدا بوسیله چند ریسمان که بصورت طولی و عرضی (در ساختمانهای اسکلت فلزی ) کشیده می شوند و بوسیله متر آکس ستونها مشخص می شوند (گونیا کردن ریسمانها با یکدیکر از نکات مهم این مرحله است) .
تراز کردن سطح صفحه ستونها با یکدیگر از نکات بسیار مهم دیگری است که با توجه به کد ارتفاعی داده شده در نقشه و بیشتر توسط دور بینهای تراز یاب انجام می شود .
در مرحله ریختن بتن مگر هم توسط دوربین ترازیاب خط ترازی به آرماتور بند داده می شود حال باید ابتدا بلتها را در جای خود قرار داده و خوب محکم کرد تا در صورت وارد آمدن وزن صفحه ستون ونیز ضربه های احتمالی از جای خود چه در جهت افقی و چه عمودی تکان نخورد .
سپس صفحه ستونها در محل خود قرار گرفته و چه در جهت طولی و چه در عرضی تراز می شوند .
در اسکلتهای بتنی آرماتورهای طولی و تنگهای ستون با رعایت حد اقل طول مهاری در فشار ، در فنداسیون اجرا می شود تا پس از ریختن بتن پی ستونها را با رعایت (OVER LAB) اجرا نمود .
5-جدا کردن بتن از قالب اطراف آن: این کار در قالب بندی های آجری توسط یک نایلون ضخیم ودر قالبهای فلزی و چوبی توسط روغن زدن انجام می شود .
6-بتن ریزی :با توجه به مقاومت 28 روزه (یا هر مقاومت دیگری) داده شده در نقشه های اجرایی پیمانکار موظف است به تهیه بتن اسلامپ و مقاومت نهایی خواسته شده .
تهیه و اختلاط بتن را معمولا مجریان بر عهده شرکتهای سازنده بتن آماده می گذارند ، بتن مورد نظر در شرکت مذکور اختلاط آن صورت گرفته و توسط میکسرهایی به کارگاه منتقل می شود ، هنگامی که بتن به کارکاه وارد می شود توسط مهندسین کارگاه وناظر نمونه برداری و آزمایشهای اسلامپ ومقا ومت 3 روزه ، 5 روزه و ...
روی آن صورت می گیرد پس از اینکه توسط پمپ بتن در محل خود قرار گرفت آن را ویبره می کنند وروی آن را تخته ماله می کشند اگر فاصله محل ساخت واختلاط بتن و کارگاه باشد مخلوط بتن باید مدت زیادی را به حالت گردان بماند ودر این مدت گیرش اولیه (زمان آن معمولا 45 دقیقه پس از اختلاط ) که یکی از رکنهای اساسی برای رسیدن بتن به مقاومت نهایی می باشد ، انجام نمی شود در واقع حالت گردان اثر آن را از بین می برد .
پس به نظر می رسد اگر بتوان بتن مورد نظر را در کارگاه با میزان اختلاط معین واسلامپ مشخص ساخت بهتر و مطمئنتر می باشد .
در واقع اگر منابع اولیه (سیمان ،شن ، ماسه وآب )در دسترس باشد ساختن بتن در کارگاه بصرفه تر خواهد بود .
از جهت دیگر توصیه شده اگر نظارت مستمری توسط مهندسین کارگاه و دستگاه نظارت صورت می گیرد ، بهتر است که بتن مورد نظر در کارگاه تهیه شود .
7-مراقبت از بتن : مهمترین مسئله بعد از بتن ریزی که تأثیر بسیار زیاد و شگفت آوری در مقاومت نهایی بتن دارد مراقبت از آن است .
بتن پس از ریخته شدن باید تا 7 روز بصورت خیس و نم دار باشد تا ترکیبات هیدراتاسیون آن کامل شود .
بعد از 7 روز هم روزی یک بار آب دادن به بتن لازم بنظر می رسد .
پس آب دادن به بتن وخیس نگهداشتن آن تا 7 روز از وظایف بسیار مهم پیمانکار می باشد البته این مراقبت در فصول مختلف سال کمی تفاوت می کند هنگام بتن ریزی در فصل زمستان برای جلوگیری از یخ زدن آب بتن به آن ضد یخ اضافه می کنند واز تیپ سیمانهایی استفاده می کنند که گرمای هیدراتاسیون بیشتری تولید می کنند ، بعد