دانلود تحقیق معماری مسجد گوهرشاد

مقدمه نیاز به عبادت و راز و نیاز با معبود از دیر باز بشر را به جست و جوی مکانی پاک و مقدس وا داشته است.

در ادیان مختلف مکانی برای این خواسته پیشنهاد شده است.

پیامبر اسلام (ص) مسجد را برای مسلمانان پایه گذاری کرد که در آنجا به عبادت بپردازند.

با وجود یکسان بودن ارزش مکانی نقاط زمین، گاهی به واسطه ی حوادث و تحولات اتفاق افتاده، مکان ها ارزش معنوی خاصی پیدا می کنند بعد مسجد برای مسلمانان نماد قداست، پاکی، تقوا، یگانگی و گردهمایی است.

علاوه بر عبادت برای حل مسائل مذهبی، سیاسی و اجتماعی مورد استفاده قرار می گیرد.

قداست و اهمیت این مکان، هنرمندان را بر آن داشت تا هنر خود را در خدمت آن گذارند.

و اکنون بسیاری از مساجد مانند موزه های هنری هستند.

در کشورهای مختلف با توجه به تزیینات و مصالح سرزمین خودشان این مکان را آراسته اند.

مسجد گوهرشاد از بناهای دوره ی تیموری است که در جوار حرم امام رضا (ع) قرار دارد.

این مسجد هر روزه زائران زیادی را به سوی خود جلب می کند.

مسجد چهار ایوانه است و بزرگترین آن جنوبی یا مقصوره است که گنبد روی آن واقع شده و مناره های آن که از قدیمی ترین مناره هاست آن را از سایر مساجد جدا می سازد.

مصالح و تزیینات فراوانی دست به دست هم داده اند تا این مجموعه ی زیبا را به وجود آورده اند.

مصالحی مثل آجر، کاشی، سنگ، گچ در این مجموعه دیده می شود.

نقوش هندسی از تنوع بیشتری برخوردار است که با مصالح مختلف به اجرا در آمده است.

در مسجد گوهر شاد خطوط متفاوتی دیده می شود و خوشنویسان بنامی در این مجموعه هنر آفرینی نموده اند.

از جمله بایسنقر میرزا و محمدرضا امامی.

بیشترین خطی که در این مجموعه کار شده است خط ثلث است.

رنگ که سریعترین عنصر در جلب بیننده است با تنوع زیاد در مسجد گوهر شاد مشاهده می شود.

محققین وجود هفت رنگ را در آثار ایرانی به اعتقادات آن ها ربط می دهند.

که این هفت رنگ شامل آبی لاجوردی، فیروزه ای، سفید، سبز، زرد، سیاه، آبی می باشد.

در مجموعه گوهر شاد این رنگ ها به وفور یافت می شوند و انعکاس نور روی رنگ ها در ساعات مختلف جلوه ای خاص دارد.

رنگ سفید خط نوشته ها بروی آبی لاجوردی تضادی چشم گیر به وجود آورده است.

رنگ حاکم بر مجموعه آبی است که خود رنگی آرام بخش و مقضود زائر را برطرف می کند..

عواملی مثل تقارن، ریتم و رنگ، علاوه بر شکل آفرینی دارای پیام هستند و در بناهای اسلامی خصوصاً مسجد کاربرد فراوان دارند.

در مسجد گوهرشاد طرز قرارگیری ایوان ها، مناره ها و رواق ها دارای تقارن هستند.

وقتی وارد مسجد گوهرشاد می شویم، در میان تزیینات کاشی پر نقش و نگاری قرار می گیریم که در نظر اول همه آبی به نظر می رسند.

ولی هرچه به دیواره های آن و ایوان ها نزدیک می شویم، تأثیر متفاوتی را حس می کنیم.

این تأثیر بهترین راهنما برای هنرمند است که رنگ ها را چگونه در کنار هم قرار دهد تا جلوه ی بیشتری به کار ببخشد.

متأسفانه این مکان با تمام خصوصیات بارز، ناشناخته مانده و هیچگاه بررسی کاملی از ابعاد هنری آن نشده است و به جرأت می توان گفت پالت رنگی که در این مجموعه معرفی شده تا کنون اتفاق نیفتاده است و اگر اشکالاتی در آن دیده می شود قابل بخشودن است.

فصل اول خراسان در کتاب های کهن ایرانی پهنه ی زمین به هفت اقلیم بخش شده است.

که از جمله ی آن ها ساوات (سرزمین مشرق) یعنی خراسان است.

واژه ی خراسان خود ترکیبی از دو واژه ی کهن ایرانی یعنی «خور» در معنی خورشید و «آسان» صفت فاعلی از ریشه ی «آس» به معنی برآمدن و سرزدن است و خراسان سرزدنگاه خورشید یا مشرق زمین معنی می دهد.

در کتاب شهرستان های ایران نخستین سرزمینی که نامش برده می شود خراسان با شهرهای سمرقند، سغر، بلخ، خوارزم، مرو، مرورود، هرات، توس، پوشنگ، نیشابور، قاین، گرگان، کوش است.

جغرافی نویسان اسلامی غالباً خراسان را بارکده ی جهان اسلام دانسته و حدود آن را گسترده توصیف کرده اند بدین ترتیب نام خراسان یادآور تقدسی کهن است که خاطره های جمعی را برای اقوام بسیاری متداعی می کند.

چه سرزدنگاه خورشید و پرتو بخش سرزمین ای آریایی از زمان های بسیر دور است به سبب این تقدس و اهمیت فرهنگی است که این سرزمین را جایگاه دانشمندان، بزرگان، فقها و علما دانسته اند و آن را بزرگ شمرده اند.

از کجای این خراسان بزرگ (خراسان قدیم) بگوییم از مشهد مقدس که آرامگاه جان جهان است و پیکر پاک فرزند گرانقدر بنی اکرم (ع) را در آغوش دارد، از بلخ درخشان و سمرقند ز زمینش یا از گهواره ی هنر و ادب، هرات، نیشابود، قاین، بیرجند، سبزوار.

از کجای این سرزمین مقدس سخن بگوییم که بام و درش درخشان است و کوه و بیابانش تابان، خراسان یادآور جاذبه های خاص و خاطره های دلنشینی است که شوق کودکی و شور جوانی را در دل ها ایجاد می کند.

شوری که می توان خالق صمیمی ترین و احساسی ترین نوشته ها باشد.

از رسالات و تاریخ مورخان چنین بر می‌آید که در قدیم و از منه باستانی شهری بنام مشهد وجود نداشته است بلکه از موقعی نام مشهد بر این شهر اطلاق گردید که امام هشتم حضرت امام رضا (ع) در نزدیکی محل فعلی این شهر که قبلاً نامش «سناباد» بوده به درجه‌ی شهادت رسید و در محلی که نامش بعدها مشهد گردید دفن شد.

مشهد در اواخر عهد صفویه فقط توانست پس از حوادث مهم کمر راست کرده از جای خود برخیزد، در این دوره تقریباً آرامش به این شهر بازگشت و پادشاهان صفوی که اکثراً دارای احساسات عمیق مذهبی بودند در راه آبادی و عمران مشهد کوشش بسیار مصروف نموده‌اند.

شاه عباس برای نخستین بار در حالی که چکمه‌هایش را به دوش افکنده بود برای زیارت مرقد امام هشتم شیعیان با پای پیاده از اصفهان به این شهر آمد.شاه عباس برای تشویق مردم به زیارت مرقد مطهر حضرت رضا دستور داد کسانیکه به زیارت حرم مقدس را به خود جلب می کرد.

در دوران حکومت قاجارها و خاصه در عهد سلطنت ناصرالدین شاه سالار فرزند اللهیار خان اصف‌الدوله به کمک افغان‌ها بر علیه حکومت مرکزی در خراسان سر به طغیان برداشت و قسمت اعظم سپاهیانی را که از مرکز برای سرکوبی او فرستاده می‌شد در هم می‌شکست تا اینکه میرزاتقی خان امیرکبیر – سلطان مراد میرزا حسام السلطنه فاتح هرات را که سرداری رشید و پرقدرت بود برای دفع غائله سالار نامزد نمود و مرادمیرزا به کمک سربازان زبده و جنگ ازموده خود نیروهای سالار را در شهرهای غربی خراسان شکست داده و قسمت عمده سپاهیان او را که با خود سالار به شهر مشهد پناهنده شده بودند به حلقه محاصره افکند.

محاصره شهر مشهد مدتها به طول انجامید، در ابتدای امر مردم شهر از سالار حمایت می‌کردند ولی هنگامیکه دریافتند حمایت و یاری آنها سودی در بر ندارد و وضع روزبروز سخت‌تر و مشکلاتشان بیشتر می‌گردد دست از یاری وی برداشتند و در نتیجه پس از حملات مکرر حسام‌السلطنه شهر مشهد به تصرف لشکریان وی درآمده و خود سالار دستگیر و به دار آویخته شد.

هجوم ترکمنهای مرو و خیوه دو شهر قدیم خراسان بزرگ پس از شکستی که به حمزه میرزا حشمت‌الدوله وارد آوردند به خراسان و خاصه شهر مشهد هجوم کرده و کشتاری که درآنجا نمودند از اتفاقات مهم و تاریخی شهر مشهد بشمار می‌رود.

از حوادث دیگر که در قرن جدید برای شهر مشهد اتفاق افتاد، حمله روسهای تزاری به شهر مشهد بود، روسها که از دولت ایران امتیازاتی می‌خواستند و نتوانسته بودند به مقاصد شوم سیاسی خود دست پیدا کنند به شهر یورش آورده و سربازان با توپهای خود بسوی مردم و صحن مقدس آتش گشودند و جمع زیادی را به هلاکت رسانیدند.

داستان غم‌انگیز شکنجه شاهرخ شاه ماجرای شکنجه شاهرخشاه از نوادگان نادرشاه که از هر دو چشم کور بود و مدتی در خراسان و شهر مشهد فرمانروایی داشت، از ماجراهای غم‌انگیز تاریخ مشهد به‌شمار میرود.

وقتی آقامحمدخان پس از جنگها و ستیزهای فراوان قدرت خود را در ایران مستقر ساخت، چون شنیده بود که قسمتی از جواهرات قیمتی نادرشاه نزد نواده‌اش شاهرخشاه می‌باشد بسوی مشهد شتافت و از وی خواست که ان جواهرات را به وی تسلیم نماید و شاهرخشاه از نشان دادن محل جواهرات و تسلیم انها خودداری نمود و اقامحمدخان که برای بدست آوردن آنها تاب و قراری نداشت دستور داد موی سر شاهرخ شاه را تراشیده و دورادور آن خمیر بریزند آنگاه در وسط سر وی سرب مذاب ریخت، این شکنجه بیرحمانه توانایی او را به انتها رسانیده ناگزیر ساخت محل پنهان کردن گنج نادری و جواهرات گرانبهای آن را به آقامحمدخان نشان دهد.

می‌گویند وقتی اقامحمدخان جواهرات نادری را که از کلات قبلاً جمع‌اوری کرده و به مشهد آورده بودند به تصرف خود درآورد از فرط شوق و وجد و شادی آنها را بر روی زمین گسترده و پس از آنکه بر روی انها شروع به غلط خوردن نمود خنده‌های پر سر و صدایی می‌نمود و برای آنها نقشه ها و رؤیاهایی شیرین طرح می‌کرد.

سر سلسله قاجاریه جواهرات نادری را به تهران انتقال داد که قسمتی از آن بعدها در کاخ گلستان ضبط گردید.

مزار نادر وکلنل محمدتقی خان در شهر مشهد جسد نادر شاه افشار بخاک سپرده شده ضمنا‌ً مزار کلنل محمد تقی خان پسیان فرمانده معروف ژاندارمری خراسان که یکی از صاحب منصبان شریف و شجاع ایران بود و اقدام به دستگیری قوام‌السلطنه نموده بود آنجاست .

به قرار معلوم ابتدا سر بریده کلنل را در مشهد دفن نمودند ولی بعداً بدن وی را نیز به دست آورده و در همان محلی که در سر وی مدفون شده بود به زیر خاک کردند.

آستان قدس رضوی آستان قدس رضوی، باشکوهترین بناهای مقدس و تاریخی ایران و زیارتگاه عمده شیعیان بلکه مسلمان جهان است.

قسمتهای مختلف و منضّمات مزار امام هشتم (ع) به این قرارند: حرم مطهر حضرت که در زیر گنبد زرین عظیمی قرار دارد.

صحن عتیق – صن جدید – مسجد عظیم گوهرشاد – مدرسه پریزاد – موزه و کتابخانه – آرامگاه شیخ بهایی – مسجد بالاسر – گنبدالله وردی خان - گنبد خاتم خانی – دارالضیافه – دارالسلام – دارالسرور – مدرسه میرزا جعفر – سقاخانه زرین – صندوق چوبی و قدیمی قبر مطهر کتیبه‌هایی به خط رضا عباسی دارد که بر روی آن حکاکی شده و چنین خوانده می‌شود: «کلب آستان شاه ولایت عباس الحسنی الموسوی الصفوی» .

سنه 1032، تقدیمی شاه عباس اول صفوی این صندوق از سنگ مرمر می‌باشد گنبد زرین حرم رضا دو پوشه است پوشش خارجی آن طلاکاری است.

صحن عتیق که به شکل مربع مستطیل است دارای چهار ایوان بزرگ و ایوان شرقی و غربی و دارای سردر بسیار زیبا و مزین به کاشی کاری ممتاز می باشد .

قسمتی از صحن را علی شیرنوایی وزیر دانشمند سلطان حسین بایقرا در سال 872 بنیان نهاده است.

گلدسته های طلا که بر روی ایوان جنوبی قرار دارند از آثار شاه طهماسب صفوی(920) هجری و نادر شاه افشار 1155 هجری است همچنین طلاکاری ایوان در سال 1155 به فرمان نادر شاه افشار انجام شده است.

و به ایوان نادری مشهور است.در ایوان جنوبی، ایوان طلا چهار در نقره دارد،این ایوان شامل تزئینات گوناگون و کتیبه های متعددی است از جمله کتیبه ای به خط محمد رضا امامی،گنبد خاتم خانی که داخل ان به سنگهای مرمر ممتاز و کاشیکاری معروف زینت یافته به نام بانی ان خاتم بیک که از وزرای شاه عباس اول صفوی است شهرت دارد و بند الله وردیخان که از نظر معماری و کاشی کاری قابل توجه می باشد به دستورز الله وردیخان والی فارس در زمان شاه عباس اول صفوی بنا گردیده است .

رواق دارالحفاظ از بناهای گوهرشاه آغابانی مسجد گوهرشاد است،صحن جدید در زمان سلطنت فتحعلیشاه قاجار بنا شده است سپس در زمان محمدشاه قاجار بها کاشیکاری تزئین یافته در این صحن تاریخ سال 1242 هجری ثبت شده است ساختمان کتابخانه و موزه در سال 1315 شمسی انجام پذیرفته است.

غنی ترین بقاع متبرک ایران اگر بخواهیم مشاهد متبرک و زیارتگاههای شیعیان علاوه بر جنبه تیمن و تبرک آنها از لحاظ یادگاریهای هنری و شاهکارهای صنایع ظریفه و تزئینات گرانبها و نفایس روزگاران گذشته را مورد بررسی و دقت قرار دهیم یقیناً هیچکدام آنها به اندازه استانه امام هشتم شیعیان در مشهد جلب نظر نمی کند .با توجه به تاریخ سرزمین خراسان در ادوار اسلامی و کشمکش های سلسله ها و شاهان مختا=لف تا حدی می توان به این موضوع پی