) موضوع کار : آشنایی با ترازیاب و استادیمتری
وسایل کار :
1) دستگاه ترازیاب و اجزای آن
عامل ابتدا حلقه دور چشمی را به چپ و راست می چرخاند تا خطوط رتیکول را واضح ببیند.
پیچ تنظیم شیئی را آنقدر می چرخانیم تا هدف (میر) به طور واضح دیده شود و خطوط رتیکول و تصویر هر دو واضح دیده شوند.
2)سه پایه : پایه ای که بوسیله سه یا چهار پیچ تراز کننده روی صفحه زیرپایه تکرار میکند
3) میر : شاخص خط کش چوبی است که با تقسیم به سانتی متر مدرج شده است وبرای سهولت خواندن ان سانتیمترها غالبا یک در میان به رنگ قرمز ویا سیاه در زمینه سفید رنگ نشان داده شده اند و هر ده سانتیمتر با خط بزرگتر مشخص شده است.
از این وسیله برای تعیین اختلاف بین دو نقطه استفاده میشود و روی نقطه مورد نظر به حالت قایم قرار داده میشود.برای قایم قرار دادن میر معمولا ترازی در کنار ان نصب میشود .
این وسیله معمولا از چوب مقاومی ساخته میشود و طول ان 2یا3یا4 متر و عرض ان بین 12-7 سانتیمتر است.
4) تراز میر: تراز کوچکی است که ان را در کنار میر قرار می دهند و برای تراز کردن میر به کار میرود .
شرح کار عملی :
ابتدا دوربین را تراز میکنیم.
سپس یکی از اعضای گروه ، میر را میگیرد و آنرا در حالی که تراز شده است نگه میدارد و دیگر عضو گروه با استفاده از ترازیاب شروع به قرائت تارهای بالا ، وسط ، پایین میکند.
بدین ترتیب که ابتدا تار بالا ، سپس تار وسط و در انتها تار پایین را میخواند و آن را یادداشت میکند.
برای کنترل درستی این عملیات ، میانگین تار بالا و تار پایین را محاسبه میکنیم و آن را با مقدار تار وسط اندازه گیری شده مقایسه میکنیم.
اگر اختلاف آنها بیش از یک میلیمتر باشد ، عملیات باید مجددا انجام شود و در غیر اینصورت عملیات صحیح بوده است.
DH= 100L رابطه به کار رفته برای محاسبه طول افقی
L : اختلاف تار بالا و پایین
S1: (1680 + 1560 ) ÷ 2= 1620 , L= 1680 – 1560 = 120 , DH=12,000 m
S2: (1833 + 1691 ) ÷ 2 = 1762 , L= 1833 – 1691 = 142 , DH = 14,200 m
S3: (1698 + 1565 ) ÷ 2 = 1631.5 , L = 1698 – 1565 = 133 , DH = 13,300 m
2) موضوع کار : ترازیابی تدریجی و کنترلی
وسایل کار:
1)دستگاه ترازیاب و اجزای ان
2)سه پایه : پایه ای که بوسیله سه یا چهار پیچ تراز کننده روی صفحه زیرپایه تکرار میکند
3) میر : شاخص خط کش چوبی است که با تقسیم به سانتی متر مدرج شده است وبرای سهولت خواندن ان سانتیمترها غالبا یک در میان به رنگ قرمز ویا سیاه در زمینه سفید رنگ نشان داده شده اند و هر ده سانتیمتر با خط بزرگتر مشخص شده است.
این وسیله معمولا از چوب مقاومی ساخته میشود و طول ان 2یا3یا4 متر و عرض ان بین 12-7 سانتیمتر است.
4) تراز میر: تراز کوچکی است که ان را در کنار میر قرار می دهند و برای تراز کردن میر به کار میرود .
ترازیابی: برای تعیین اختلاف ارتفاع نقاط ثابت ، ارتفاع ساختمانهای بلند و انواع کارهای مهندسی به کار می رود.ترازیابی های هندسی یا مستقیم بر حسب وضع منطقه و منظور آن ممکن است به صورت ترازیابی های مختلف بشرح زیر انجام می شود :
ترازیابی تدریجی :
اگر دو نقطه که منظور اختلاف ارتفاع آنها است ، دور باشند یا شیب زمین زیاد باشد یا با یک بار ایستگاه گذاری پیدا کردن اختلاف ارتفاع ممکن نباشد ، برای تعیین ارتفاع نقطه احتیاج به یک سری نقاط کمکی و چندین بار ایستگاه گذاری داریم.
این روش را روش ترازیابی تدریجی گویند.
روش کار عملی :
ابتدا ترازیاب را تراز میکنیم و سپس میر را در ایستگاه S1 قرار داده و در فاصله 20 قدمی میر ، ترازیاب را مستقر میکنیم وتار وسط را قرائت میکنیم و آنرا به عنوان BS نقطه S1 یادداشت میکنیم .
سپس میر را به نقطه TP1 منتقل کرده و پس از چرخاندن ترازیاب و تراز کردن مجدد آن ، تار وسط را میخوانیم و آنرا به عنوان FS نقطه TP1 یادداشت میکنیم.
سپس میر را چرخانده و دوربین را 20 قدم جلوتر از آن منتقل میکنیم و دوباره آن را تراز میکنیم .
بیشترین خطا ممکن است در این مرحله و در چرخاندن میر رخ دهد .
بنابراین نقطه ای را به عنوان نشانه در نظر میگیریم که دچار خطا نشویم.
حال تار وسط را خوانده و آن را به عنوان BS نقطه TP1 یادداشت میکنیم.
حال میر را با فاصله 20 قدم از دوربین در نقطه TP2 مستقر میکنیم و دوباره مراحل گفته شده را انجام میدهیم.در انتها میر را بر نقطه S2 مستقر کرده و انرا به عنوان FS نقطه ی S2 یادداشت میکنیم.حال برای محاسبه ∆H از فرمول زیر بهره میگیریم.
ابتدا ترازیاب را تراز میکنیم و سپس میر را در ایستگاه S1 قرار داده و در فاصله 20 قدمی میر ، ترازیاب را مستقر میکنیم وتار وسط را قرائت میکنیم و آنرا به عنوان BS نقطه S1 یادداشت میکنیم .
حال میر را با فاصله 20 قدم از دوربین در نقطه TP2 مستقر میکنیم و دوباره مراحل گفته شده را انجام میدهیم.در انتها میر را بر نقطه S2 مستقر کرده و انرا به عنوان FS نقطه ی S2 یادداشت میکنیم.حال برای محاسبه ∆H از فرمول زیر بهره میگیریم.
H=∑BS-∑FS=Hs2-Hs1∆ بررسی رابطه ترازیابی: برای بدست اوردن اختلاف ارتفاع بین دو ایستگاه BS نقطه اول را از FS نقطه دوم کم میکنیم و در ستون مربوطه یادداشت میکنیم.همچنین برای بدست اوردن ارتفاع با فرض ارتفاع اولیه 100 مقدار اختلاف ارتفاع را با ارتفاع اولیه جمع کرده و ارتفاع ایستگاه را بدست می اوریم.بدیهی است که اگر اختلاف ارتفاع مقداری منفی باشد باید انرا از ارتفاع اولیه کم کرد.
برای بدست اوردن ∆H مجموع مقادیر BS را از مجموع مقادیر FS کم میکنیم.
نمونه محاسبات : اختلاف ارتفاع بین دو ایستگاه s1وtp1 (1800-1312)=488 اختلاف ارتفاع بین دو ایستگاه tp1وtp2 (1739-1278)=461 اختلاف ارتفاع بین دو ایستگاه tp2وtp3 (1629-1195)=434 ∆H=(1800+1739+1629+1729+1716)-(1312+1278+1195+1312+1281)=2218 ترازیابی کنترلی : در ترازیابی تدریجی که قبلا بررسی شد پس از قرایتهای انجام شده و با محاسبات مربوطه از ارتفاع یک نقطه به ارتفاعی برای نقطه بعدی خواهیم رسید ولی معلوم نیست خطای حاصل در ترازیابی در حد مجاز بوده است یا خیر.
مثلا ممکن است میر دقیقا در حد لازم قایم نباشد یا محدوده دیدگانی دستگاه در حد لازم نباشد و غیره.
بنابراین برای انکه متوجه شویم خطا در حد مجاز بوده یا خیر و اگر در حد مجاز است تصحیح شود بایستی ترازیابی کنترلی انجام پذیرد.
توضیح این نکته ضروری است که چون برای هر نقطه در رفت و برگشت دو ارتفاع بدست می اید بهترین ارتفاع از میانگین این دو ارتفاع حاصل میشود.البته بایستی این دو ارتفاع بسیار نزدیک بهم باشند و حالت ایده ال ان است که هر دو ارتفاع رفت وبرگشت با هم برابر باشند.
همچنین برای بدست اوردن طول مسیر ترازیابی رفت و برگشتی معمولا از استادیمتری استفاده میشود.
شرح کامل کار عملی : پس از انتقال وسایل به محوطه ازاد و تراز کردن دوربین میر را در ایستگاه s1 گذاشته ودر فاصله ی 25 قدمی میر دوربین را مستقر می کنیم و تار بالا و پایین و وسط را میخوانیم و ان ها را به عنوان BSنقطه S1 یادداشت میکنیم.
سپس میر را به نقطه ی TP1 منتقل کرده و پس از چرخاندن دوربین و تراز کردن مجدد ان تارهای بالا وپایین وسط را میخوانیم وان ها را به عنوان FS نقطه ی TP1 یادداشت میکنیم.سپس میر را چرخانده و دوربین را 25 قدم جلوتر از ان منتقل میکنیم و دوباره ان را تراز میکنیم.
بیشترین خطا ممکن است در این مرحله و در چرخاندن میر رخ دهد.بنابراین نقطه ای را به عنوان نشانه در نظر میگیریم که دچار خطا نشویم.
حال تار با لا و پایین و وسط را خوانده و انرا به عنوان BS نقطه TP1 یادداشت میکنیم.
حال میر را با فاصله 25 قدم از دوربین در نقطه TP2 مستقر میکنیم و دوباره مراحل گفته شده را انجام میدهیم.در انتها میر را بر نقطه S2 مستقر کرده و انرا به عنوان FS نقطه ی S2 یادداشت میکنیم.در ادامه در فاصله 25 قدمی S2 دوربین را مستقر کرده و پس از تراز کردن ان تارهای بالا و پایین و وسط را میخوانیم .سپس میر را به فاصله 25 قدمی دوربین منتقل کرده وتارهای بالا و پایین و وسط را میخوانیم و در قسمت TP4 یادداشت میکنیم.
واین کار را ادامه میدهیم تا به نقطه S1 برسیم.
در پایان ∆H باید تقریبا صفر شود.
H=∑BS-∑F ≈ 0∆ نمونه محاسبات (1816+1774+1771+1780+1308+1241+1181+1247) - (1230+1227+1148+1308+1742+1907+1720+1820)= 4 3) موضوع کار : ترازیابی شعاعی وسایل کار: 1)دستگاه ترازیاب و اجزای ان 2)سه پایه : پایه ای که بوسیله سه یا چهار پیچ تراز کننده روی صفحه زیرپایه تکرار میکند 3) میر : شاخص خط کش چوبی است که با تقسیم به سانتی متر مدرج شده است وبرای سهولت خواندن ان سانتیمترها غالبا یک در میان به رنگ قرمز ویا سیاه در زمینه سفید رنگ نشان داده شده اند و هر ده سانتیمتر با خط بزرگتر مشخص شده است.
این وسیله معمولا از چوب مقاومی ساخته میشود و طول ان 2یا3یا4 متر و عرض ان بین 12-7 سانتیمتر است.
4) تراز میر: تراز کوچکی است که ان را در کنار میر قرار می دهند و برای تراز کردن میر به کار میرود .
ترازیابی شعاعی: هدف : تهیه پروفیلهای طولی و عرضی در پروژههای مهندسی عمران جهت تعیین ارتفاع نقاطپراکنده گاهی اوقات برای اینکه کار ترازیابی نقاط سریعتر انجام پذیرد و از نظر زمان وکار و اقتصادی باصرفه باشد با دقتی مناسب از ترازیابی پراکنده استفاده میشود.
در این نوع ترازیابی پس از استقرار نیو علاوه بر BS و FS قرایتهای IS بنام قرایتهای وسط وجود دارد.
این قرایتها ممکن است 1یا2یاM قرایت از نقاط مختلف مورد نظر باشد که بدیهی است این نقاط بصورت پراکنده در منطقه وجود دارند.
بنابراین در یک استقرار ترازیاب ممکن است تعداد M قرایت وسط علاوه بر BS و FS وجود داشته باشد.
روش کار : استقرار یک ایستگاه S شاخص گذاری روی یک نقطه معلوم شاخص گذاری روی نقاط 1 تا 30 قرائت شاخص روی S1 (دیدعقب) قرائت شاخص روی نقاط 1 تا 30 (دید جلو) و یادداشت انها به عنوان IS قرائت شاخص روی S2 (دید جلو) لازم به ذکر است در این نوع ترازیابی ارتفاع ترازیاب مقدار ثابتی است و برابر با جمع BS نقطه S1 با ارتفاع اولیه که در اینجا 100 است.
برای بدست اوردن ارتفاع هر نقطه ارتفاع ترازیاب (که در طول ترازیابی مقدار ثابتی است) را از IS ان نقطه کم میکنیم.
نمونه محاسبات: ارتفاع ترازیاب S1 , BS=1519mm → HI=100m+1.519m=101.519m ارتفاع نقطه M1 M1, IS=1670mm→H=101.519m-1.670m=99.8490m ارتفاع نقطه M2 M2, IS=1690mm→H=101.519m-1.690m=99.8290m ارتفاع نقطه M3 M3, IS=1878mm→H=101.519m-1.878m=99.6410m 4) موضوع کار : آشنایی با دوربین تئودولیت و طریقه تراز کردن آن وسایل کار : 1) دوربین تئودولیت قسمتهای مختلف دوربین تئودولیت : 2) سه پایه : پایه ای که بوسیله سه یا چهار پیچ تراز کننده روی صفحه ی زیر پایه تکرار میکند.
اجزای دوربین تئودولیت : اجزای این دوربین نیز مانند دوربین نیو میباشد ، با این تفاوت که در دوربین نیو عدسی فقط حرکت افقی دارد ، ولی در دوربین تئودولیت حرکت قائم نیز وجود دارد.
پس با این تفاوت اجزای آن کمی بیشتر از نیو میباشد : 1) تراز کروی : این تراز به صورت کروی بوده که درون آن حباب کروی شکلی موجود بوده که هنگامی که تراز میشود این حباب باید در مرکز دایره ای که روی آن موجود است قرار بگیرد.
برای تنظیم دوربین بعد از قرار دادن آن روی سه پایه با کم و زیاد کردن ارتفاع پایه ها آن را تنظیم میکنیم.
2) تراز استوانه ای : این تراز به شکل لوله ای استوانه ای میباشد که حبابی در درون آن قرار دارد که هنگام تراز شدن این حباب باید بین دو خط نشانه ای که بر روی آن وجود دارد قرار بگیرد .
برای تراز کردن دوربین با این تراز از پیچ های تنظیم تراز که در پایین دوربین قرار دارد استفاده میکنیم به طوریکه تراز را عمود بر امتداد دو تا از پیچ های تنظیم قرار میدهیم و پس از چند ثانیه نسبت به استقرار حباب در درون تراز با چرخاندن آرام آرام پیچ های تراز ، دوربین را تراز