حرکت امری غریزی است و برای رشد کودک نقش محور ی دارد .
این نقش در زمینه های مختلف رشد همچون رشد شناختی ، رشد عاطفی و رشد حرکتی او ، حیاتی است .
اگر برنامه ای خوب طراحی شود و به شکلی صحیح در ساعات درس تربیت بدنی تدریس گردد ، مسلماً سهم خوبی در رشد همه جانبه ی کودکان خواهد داشت .
یک برنامه ی مناسب تربیت بدنی ریشه در نیاز ها ، علائق و سطح رشد کودکان دارد .
حرکت برای کودکان امکان تعامل با محیط و پاسخ گویی به محرک های اطراف خود را فراهم می آورد .
کودک به کمک حرکت ، تصورات خود را از خود و دنیای پیرامون ، توسعه می بخشد .
بزرگسالان مفاهیم و مقاصد خود را به راحتی از طریق کلمات بیان می کنند ، درحالی که کودکان از طریق حرکت بهتر می توانند منظور و مفهوم خود را عرضه کنند .
شهید بزرگوار رجایی در این باره می گوید: ((آن قدری که شما معلمان ورزش می توانید در میدان ورزش ، بچه ها را تربیت کنید ، در کلاس واقعاً نمی شود آن ها را تربیت کرد ؛ برای این که در کلاس من بار ها گفته ام بچه ها خودشان را جمع و جور می کنند و آدم نمی فهمد که ذات آن ها چیست .))
پذیرش این مسئله که حرکت در رشد همه جانبه ی انسان ها به عنوان افرادی با عملکرد کامل و جامع سهم مهمی دارد ، ما را در بررسی کیفیت برنامه ی تربیت بدنی به عنوان وسیله ی سود مند تربیتی یاری می کند .
این وسیله از دو طریق می تواند در رسیدن به اهداف وسیع تربیتی کمک عمده ای کند:
از طریق یاری رسانی به کودکان جهت آموزش چگونگی به کار گیری مفید تر و موثر تر اندامشان .
از طریق یاری رسانی به آنان برای شناخت دنیای خود و آنچه در آن وجود دارد با کمک حرکت .
برنامه ی تربیت بدنی در مدارس ابتدایی باید به عنوان قسمت حیاتی از برنامه ی کامل درسی مدرسه مورد نظر قرار گیرد .
نباید تصور کرد که تربیت بدنی درسی حاشیه ای یا ضمیمه است که به راحتی می توان آن را از برنامه ی مدرسه حذف کرد .
باید دانست که تربیت بدنی در مدارس ابتدایی مفهوم بازی به شکل آزاد یا حکم ساعت تنفس بین دو کلاس را ندارد .
کلاس درس تربیت بدنی حکم آزمایشگاهی را دارد که طی آن کودک با وظیفه ی مهم فراگیری حرکت و یاد گیری از طریق حرکت درگیر می شود .
معنای واژه ی تعلیم و تربیت هدایت به جلو است .
تربیت بدنی آن جنبه از فرایند تعلیم و تربیت است که در آن هم تربیت بدن و هم تربیت از طریق بدن مطرح است .
فصل اول : مفهوم واقعی تربیت بدنی در مدارس :
تربیت بدنی بیشتر به دنبال آمادگی بیتشر و اجرای هر چه بهتر مهارت های ورزشی خاصی می باشد که به لحاظ عینی قابل مشاهده و انداز ه گیری است .
اگر چه کسب نتیجه بهتر در هر برنامه ی تربیت بدنی یکی از اهداف مهمی است که دنبال می شود ، اما نباید این نگرش آن قدر قوی شود که به عنوان یک هدف اصلی مورد توجه معلمان قرار گرفته و برنامه های تربیت بدنی کلاً نتیجه محور گردد در واقع هدف اصلی تعلیم و تربیت حرکتی نه تنها باید کسب نتیجه ی بهتر باشد بلکه از آن مهمتر باید تاثیری باشد که فرایند آموزش و تجربیات حرکتی بر رشد یک پارچه ی دانش آموزان دارد .
شاید یکی از دلایل کم توجهی معلمان به فرایند تعلیم و تربیت از طریق حرکت مشکل بودن مشاهده و اندازه گیری تاثیری است که تجربیات حرکتی بر رشد تمامیت دانش آموزان دارد .
بدیهی است رشد سطح مهارت ها و افزایش سطوح آمادگی بدنی از جمله اهداف کوتاه مدت ما هستند اما در راه رسیدن به این اهداف کمی و نتیجه محور مسلماً ارزش هایی وجود دارد که برای ما به مراتب مهم تر از خود نتایج می باشد .
باید توجه داشت رشد مهارت های حرکتی و آمادگی های بدنی برای ما بسیار مهم است و ما به عنوان معلم های تربیت بدنی حتماً باید چنین تغییرات کمی و کیفی را در آنان ایجاد کنیم .
اما مهم تر این واقعیت است که باید رشد مهارت های حرکتی و آمادگی های جسمانی را وسیله ای برای رسیدن به یک هدف بزرگ تر و با ارزش تر یعنی آماده کردن دانش آموزان برای زندگی بهتر مورد مطالعه قرار داد .
هدف اصلی از هر نوع آموزش در تعلیم و تربیت دانش آموزان ، ایجاد تغییر مثبت و رشد در آنان است شاید تاکید بر نتیجه به جای تاکید بر فرایند تجربیات حرکتی برای درک بهتر آنان هنگام اجرا یا تماشای مهارت های حرکتی مهم باشد اما ارزش واقعی آن چه که تحت عنوان تربیت بدنی در مدارس انجام می دهیم در فرصت های حرکتی و تجربیاتی است که زمینه های لازم را برای درک حرکات خود و درک زیبایی های حرکات دیگران برای آنان بوجود می آورد .
به طور کلی ما به عنوان معلمان تربیت بدنی در مدارس باید قادر باشیم تا شرایط را به گونه ای رضایت بخش و لذت بخش فراهم کنیم به طوری که دانش آموزان در نهایت بتوانند : شرکت در فعالیت های بدنی و ورزشی را به عنوان عادتی بهداشتی در خود نهادینه کنند و اهتمام به انجام آن را نه فقط به خاطر پیشگیری از بیماری های غیر واگیر و زیر حملات قلبی بلکه به خاطر لذت بردن از حرکت ، احساس کنترل بر اعضاء مختلف بدن خود و درک تاثیر درونی آن در برنامه های روز مره ی زندگی خود قرار دهند در فعالیت های بدنی و ورزشی نه تنها به خاطر کسب مهارت و آمادگی های جسمانی بلکه به خاطر احساس هیجان ، چالش و دست یابی به استعداد های بالقوه ی خود شرکت کنند .
٣-زیبایی حرکت خود و دیگران را درک کرده و از آن لذت ببرند .
4-برد و باخت را تجربه کرده و مفهوم موفقیت و شکست را در عمل درک کنند .
در نهایت هدف نهایی تعلیم و تربیت دانش آموزان مدارس از طریق حرکت باید کمک به آنان برای درک بهتر خود و توانایی های متعدد خود و تجربه کامل از زندگی باشد .
بدیهی است تنها ابزار ما در رسیدن به این هدف مهم حرکت و فعالیت های بدنی است .
لذا تعلیم و تربیت از طریق حرکت هرگز نباید فقط در آمادگی های جسمانی و حرکتی خلاصه شود ؛ بلکه این تجربیات باید به گونه ای معنی دار باشد که آنان نیاز به حرکت را احساس کرده و تمایل به شرکت در فعالیت های بدنی را در تمام طول عمر در خود دریابند .
به عبارت دیگر آنان چنین احساس کنند که در فرایند فعالیت های بدنی نه تنها به آمادگی های جسمانی حرکتی و سلامتی دست می یابند ، بلکه بسیاری از مهارت های زندگی را نیز می آموزند .
آمادگی برا ی سازگاری با جامعه و تحمل نا ملایمات آن بیشتر از کسب نتایج مقطعی کمی اهمیت دارد اهداف تربیت حرکتی و ورزشی اهمیت تدوین اهداف در برنامه ریزی حرکتی و ورزشی : تربیت حرکتی و ورزشی بخشی از برنامه های آموزشی و تفریحی را در نظام تعلیم و تربیت رسمی و غیر رسمی تشکیل می دهد .
از این رو در تحقق بخشی از اهداف عمومی تعلیم و تربیت نیز سهیم است.
شناخت اهداف کلی و عمومی تعلیم و تربیت ، شناخت اهداف اختصاصی تربیت حرکتی و ورزشی و ارتباط آن ها با هم برای مربیان ضروری است؛ زیرا اهداف اختصاصی تربیت حرکتی و ورزشی در راستای اهداف عمومی تعلیم و تربیت قرار گرفته و از این نظر جایگاه با ارزشی در برنامه های آموزشی دارد .
بنابر این در برنامه ریزی درسی توجه به اهداف تربیت حرکتی و ورزشی در نظام تعلیم و تربیت رسمی یا تدوین هدف برای هر یک از برنامه های ورزشی در هر فصل ، ماه و هفته و حتی در یک جلسه تمرین یا فعالیت ورزشی ضروری است .
هدف جهت برنامه را نیز روشن می کند .
معلمین و مربیان تربیت حرکتی و ورزشی برای اجرای برنامه و فعالیت های خود ضمن توجه به اهداف عمومی تعلیم و تربیت و اهداف اختصاصی تربیت حرکتی ( اهداف اصلی و بنیادی ) باید قادر باشند اهداف رفتاری خود را به صورت روشن و صریح برای هر برنامه یا فعالیت اعلام کنند .
مربیان می توانند یک یا چند هدف را در فعالیت های خود تعیین کنند؛ مثلاً هدف از بازی های بومی ، محلی یا گروهی را می توان رشد اجتماعی و آشنایی با فرهنگ محلی( هدف اجتماعی ) یا هدف از بازی های مهارتی را مقدمه ای برای رشد مهارت های یک رشته ی ورزشی قرار داد .
اهداف تربیت بدنی در مدارس : آموزش رشته ی تربیت بدنی در زنگ ورزش مدارس ثمرات پرورشی و تربیتی شایانی در برنامه های آموزشی می تواند داشته باشد و چنانچه برنامه های تربیت بدنی توسط معلمین ورزش کنترل و تحت قوام و قاعده در آید تاثیر بسزایی در مراحل رشد و نمو عمومی نو نهالان و جوانان می تواند ایفا نماید .
برنامه های تربیت بدنی دارای اهداف مشخص و معینی می باشد .
در ک این اهداف و به جامه عمل پوشانیدن اصولی آنها زمانی می تواند در متربی اثرات شایسته و موثری بر جای گذارد که مربی خود با این اهداف آشنا بوده و در اجراء و پیاده کردن آن مشی درستی را انتخاب کرده باشد .
در حقیقت آگاهی و نحوه ی روش تدریس مربی است که می تواند ذوق و شوق لازم را در شاگردان ایجاد نموده و محیط تدریس را از هر گونه کسالت و سستی که موجب بیزاری از حرکات بدنی است دور گرداند .
بنا بر این هر معلمی ، با در نظر گرفتن اهدافی که تربیت بدنی در نظام ارزشمند تعلیمات اسلامی عهده دار می گردد ملزم است از ورزش و بازی به تناسب رعایت شرایط سنی دانش آموزان کمال بهره برداری را بنماید .
اهداف تربیت بدنی در مدارس را می توان در ابعاد پرورش جسمانی ، عقلانی ، اخلاقی و اجتماعی مورد بررسی قرار داد که در این جا برای روشن شدن مطلب به آن می پردازیم : الف ) پرورش جسمانی تحقیقات بی شمار ثابت نموده است که در اثر تمرینات منظم حجم ، قدرت و استقامت ماهیچه ها ازدیاد می گردد .
همچنین عکس این مطلب نیز صادق بوده و در اثر کم فعالیتی حجم ، قدرت و استقامت ماهیچه ای رو به تنزل می رود .
استخوان احتیاج به استعمال مواد معدنی از قبیل کلسیم و فسفر داشته و در اثر فعالیت های بدنی و فشار های متناسب بر روی این اندام به کار رفتن مواد معدنی در ساختمان استخوان ، به صورت کامل تری انجام می گیرد .
پرورش کامل دستگاه های گردش خون و تنفس نیز توسط فعالیت های شدید جسمانی بهبود می یابند .
در اثر تمرینات بدنی جریان خون شدت یافته ، خون سریع تر اکسیژن و مواد غذایی را به ماهیچه ها رسانده و ضایعات را خارج می کنند .
هنگام فعالیت های شدید جسمانی اکسیژن بیشتری لازم می شود تا سبب سوخت کالری در ماهیچه گردد که این امر نیازمند دستگاه تنفس قوی می باشد تا برای مهیا نمودن اکسیژن لازم جهت سوخت و ساز را مورد استفاده قرار گیرد .
ب ) پرورش عقلانی بدیهی است که یکی از ابعاد اساسی تربیت در انسان پرورش بعد عقلانی است که همراه با برنامه تربیت بدنی با انجام حرکات و بازی ها و یاد گیری مهارت ها می توان به پرورش آن همت گماشت .
به طور مثال پیاده کردن روش های اجرایی و هماهنگی حرکات ، تاکتیک ها و تکنیک ها ، احتیاج به خلاقیت فکری و قوه ی ادراکه دارد .
که در برنامه درس ورزش و تربیت بدنی می توان در تطبیق وظایف اعضاء با قوای فکری در کسب مهارت ها ، در تکوین و رشد این جنبه ی انسانی کمک قابل توجهی نمود .
کودکی که در حین انجام حرکات و فرا گیری مهارت های ضروری و اجتماعی به مشکلات خاص همان حرکت و مهارت بر می خورد در رفع آن به تعقل و تفکر و تدبیر می پردازد و در پی یاد گیری این حرکات ، جنبه ی عقلانی خود را به کار و فعالیت وا می دارد و آن را تقویت می نماید و در اسرع وقت تصمیم گیری می نماید .
امکان دارد دانش آموزی از قوه ی خلاقیت