چکیده : سند چشم انداز شهر مشهد در افق 1404 آرمانی است که مردم این شهر امید به تحقق آن بسته اند.آرمانی که بسیاری از مشکلات مردم را حل خواهد نمود و زندگی مردم مشهد را در کلاس جهانی قرار می دهد.ما در این مقاله با بررسی استراتژی های شهرداری مشهد در به تحقق پیوستن این آرمان ،اهمیت استقرار و توسعه شهر الکترونیک را در رسیدن به چشم انداز مشهد در افق 1404 را بررسی می کنیم.
امید به آنکه توانسته باشیم قدمی هرچند کوچک در تحقق این آرمان ها برداشته باشیم.
کلمات کلیدی : سند چشم انداز شهرالکترونیک مشهد شهری است: زیارتی، سیاحتی و مذهبی،آرامش دهنده ،فرح بخش،با اقتصاد خدماتی و صنایع برتر،مبتنی بر فن آوری و امنیت مناسب در سطح جهانی این خلاصه و چکیده سندی است که با محوریت شهرداری مشهد در سال 83 به تصویب رسیده است.از این رو شهرداری مشهد 6 استراتژی را برای تحقق این سند ترسیم نمود.
1) استراتژی های زیارتی، سیاحتی و مذهبی 2) استراتژی های آرامش دهنده 3) استراتژی های فرح بخش 4) استراتژی های اقتصاد خدماتی و صنایع برتر 5) استراتژی های مبتنی بر فناوری 6) استراتژی های ایجاد کننده امنیت مناسب شهر الکترونیک : شهری است مبتنی بر فناوری که 24 ساعته و هفت روز هفته قادر به پاسخگویی تمامی خدمات شهری به صورت برخط ،امن و سریع به شهروندان است.
شهر الکترونیک مشهد: سال 82 سند راهبردی شهر الکترونیک مشهد توسط دکتر جلالی و پژوهشکده دانشگاه علم و صنعت ایران ترسیم شد.در این سند چشم انداز شهر الکترونیک مشهد اینگونه بیان شده است: 1) ارائه خدمات مطلوب به شهروندان و مسافران در همه جا و همه وقت 2) ایجاد یک شهر نمونه برای زندگی،کار وتفریح 3) ایجاد محیط اقتصادی قابل رقابت و پویا 4) کاهش رفت و آمد های شهری با توسعه فناوری اطلاعات 5) فرآیند های کاری شفاف با توجه به ملاحظه خلاصه ای از چشم انداز شهر مشهد در افق 1404 و همچنین چشم انداز شهر الکترونیک مشهد ،می توان یافت که تحقق هریک از چشم اندازها به عواملی وابسته است ،که تعداد کثیری از این عوامل در تحقق هر دو چشم انداز نقشی مهم ایفا می کنند.
اولین ویژه گی جامعی که در سند چشم انداز شهر مشهد آمده است به شرح زیر است: مرکزی الهام بخش با خدمات گردشگری در سطح جهانی و مرجع زیارتی شیعیان و دوستاران علی ابن موسی الرضا خواهد بود.
اولین نکته ویژگی بالا خدمات گردشگری است .در این بخش باید گفت که گردشگری الکترونیکی امروزه به یکی از مهمترین عوامل در تحقق شهر الکترونیک تبدیل شده است تا آنجایی که بسیاری از کشورها، عمده درآمد سالانه خود را از راه جذب گردشگر کسب می کنند.امروزه گردشگری الکترونیک مهمترین رکن تقویت صنعت گردشگری یک شهر شده است.
گردشگری الکترونیکی مبتنی بر استفاده از فناوری اطلاعات است و اساس آن بر رزرو خدمات و اماکن مورد نیاز گردشگران می باشد.
(آریا امینی – شهرداری الکترونیکی و گردشگری الکترونیکی) در بخش خدمات گردشگری استفاده از گردشگری الکترونیکی برای زائران شهر نتایج خوبی در بر خواهد داشت.
به طور مثال اگر ما در اجرا و پیاده سازی شهر الکترونیک به گردشگری الکترونیکی دست پیدا کنیم، مسافر یا زائر شهر مشهد قبل از عزیمت به شهر می تواند به صورت اینترنتی بلیت حرکت خود را رزرو نماید،بین هتل های شهر بر اساس زمان اقامت و انتخاب درجه هتل و موارد دیگر هتل خود را رزرو نماید و مکان های دیدنی شهر را بررسی نماید و به طور مثال بلیت موزه و یا دیگر مکان های دیدنی را دریافت نماید تا در پایان سفر با در دست داشتن بلیت خود به سمت فرودگاه یا ایستگاه راه آهن و یا ترمینال حرکت کند و هیچ دغدغه ای در مدت اقامت خود در شهر بابت موارد بالا نداشته باشد.مثالی که بیان شد شاید برای ما یک مثال باشد ولی در شهری مانند لندن سیستم بالا یه صورت کاملاً پیشرفته اجرا می شود.
از آنجایی که در ویژگی بالا خدمات گردشگری در سطح جهانی پیش بینی شده است، شهر مشهد باید گردشگری الکترونیکی خود را با شهرهای پیشرویی در این زمینه مقایسه نماید که مهندسی معکوس شهر هایی مانند لندن می تواند این امر را تحقق بخشد.
گفتنی است سیستم گردشگری الکترونیکی می تواند نقشه شهر و تصاویر جاذبه ها را در اختیار علاقه مندان قرار دهد.
نکته دوم در ویژگی بالا، مشهد را شهری به عنوان مرجع زیارتی شیعیان و دوستاران علی ابن موسی الرضا معرفی می کند .
شهر مجازی تمدن اسلامی، فضایی اینترنتی است که از طریق آن، «انعکاس اطلاعات مرتبط با تمدن اسلامی»، «ایجاد فضای ارتباطی به صورت جهانی بین مسلمانان»، «ارایه خدمات دینی به همه گروههای سنی، جنسیتی، شغلی»، «معرفی دورههای تاریخی و جغرافیایی تمدن اسلامی با استفاده از صنعت شبیهسازی و واقعیت مجازی»، «ایجاد فضای تجاری اینترنتی برای انتقال پول و خرید کالا» و موارد متعدد دیگر میسر میشود.
(همشهری آنلاین) ملاحظه می نمایید که مشهد با ظهور به فضای اینترنتی می تواند فعالیت هایی همچون ایجاد ارتباطات بین مسلمین جهان را برقرار نماید و مشهد را در غالب مجازی به عنوان شهری اینترنتی چنان جذاب و خاطره انگیز نمایش دهد تا توجهات در عرصه عمومی مسلمین به مشهد جلب شده و همچنین با ترویج و تبلیغ بر روی مباحثی همچون زیارت مجازی، با افزایش زائر خود را به هدف سند چشم انداز که همان مرجع علمی شیعیان هست نزدیک و نزدیک تر نماید.
ویژگی دوم بیان شده به این شرح است : جامعه ای در محیط آرام بخش، فاقد هرگونه عامل مزاحم آسایشی خواهد بود.
شهر الکترونیک در تحقق یک محیط آرامبخش نقش مهمی دارد تا آنجایی که اگر شهری بدور از شهر الکترونیک باشد روز به روز بر عواملی که آسایش را از انسان می گیرد افزوده خواهد شد.
در در یک پروژه تحقیقاتی مشخص شد که نزدیک به 70 درصد رفت و آمد مردم به دلیل گرفتن خدمات از دولت و شهرداری و انجام کارهای دست و پا گیر نظام بروکراسی اداری است.
ارائه خدمات شهری به شهروندان به صورت الکترونیکی باعث کاهش ترافیک، تصادفات، شلوغی هـا، آلودگـی هـوا و تلف کـردن زمان وانرژی شهروندان است.
در این صورت همان زمانی که شهروندان تلف می کنند که کارهای اداری خود را در بیرون از خانه انجام دهند می توانند صرف تفریح، تربیت فرزندان، استراحت و یا ورزش بپردازند.
گفتنی است در شهر های مدرن جهان در این زمینه این تنها بخشی از از کاهش مشکلات است و در شهری مانند سئول تعداد زیادی از کارمندان دولت هیچ نیازی برای رفتن به محل کار ندارند و وظیفه محول شده را از طریق پورتال خود در سایت سازمان انجام می دهند و زمان بیشتری را صرف استراحت خود می کنند.
با افزایش جمعیت و وسایل نقلیه شخصی و درصد کم افزایش امکانات حمل و نقل عمومی به شیوه ی نوین، در صورت عدم تحقق شهر الکترونیک در شهر مشهد این شهر خود به سوهان روح افراد تبدیل می شود.
ویژگی سوم پیش بینی شده شهر مشهد در افق 1404 : شهری متعادل و توسعه یافته به ویژه در زمینه های زیارتی، سیاحتی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی باید گفت ایجاد شهر الکترونیک در تحقق شهری متعادل و توسعه یافته در زمینه های بالا نقش به سزایی دارد.اینک تک تک اثرات شهر الکترونیک را در موارد بالا که باعث تعادل و توسعه یافتگی در هر کدام از آنها می شود را بیان می کنیم.
اثرات اجتماعی شهر الکترونیک: ارائه خدمات شهری شبانه روزی به شهروندان ،کاهش مشکلات زیست محطی و آلودگی هوا به علت کاهش تردد ها ،افزایش سطح رضایت عمومی از حکومت و مشارکت بیشتر مردم در عمران و آبادانی و کمک به مدیریت شهری ،رای گیری روی خط، کاهش فساد اداری و تبعیض ها و کاهش انتظار مردم در صفوف طولانی (امیر حسین قپانچی و امیر البدوی، چهارمین کنفرانس بین المللی مهندسی صنایع) اثرات اقتصادی تحقق شهر الکترونیک در توسعه اقتصادی: ارائه خدمات ارزان تر به شهروندان، توسعه تجارت بین المللی شهر ها توسعه کاربرد بانکداری الکترونیکی و کاربرد کارت های اعتباری و جذب بیشتر توریست (امیر حسین قپانچی و امیر البدوی، چهارمین کنفرانس بین المللی مهندسی صنایع) اثرات فرهنگی تحقق شهر الکترونیک در توسعه فرهنگی: شفاف سازی امور، اطلاع رسانی به موقع به مردم آموزش های مجازی و یادگیری افراد صرف نظر از محدودیت های مکانی و زمانی و افزایش سواد الکترونیکی مردم (امیر حسین قپانچی و امیر البدوی،چهارمین کنفرانس بین المللی مهندسی صنایع) اثرات سیاحتی تحقق شهر الکترونیک در توسعه سیاحتی : در واقع ایجاد پورتال گردشگری الکترونیکی و اجرای طرح گردشگری الکترونیکی که یکی از لوازم تحقق شهر الکترونیک می باشدمی تواند اثرات فراوانی بر سفر های سیاحتی افراد بگزارد.
در یک سناریو، سفر فردی به مشهد را بررسی می کنیم : کاربر با نقش مسافر وارد پرتال شده و اعمال زیر را انجام می دهد.
ابتدا اگر نسبت به مسیر سفر خود اطلاعات کافی ندارد و یا اگر کلاً به مقصد سفر خود مطمئن نیست ، می تواند در پرتال آگاهی کافی نسبت به مقصد پیدا کند.سپس نسبت به رزرو سرویس های مورد نیاز خود برای ایجاد برنامه سفر اقدام می کند.
چناچه بخواهد سفر خود را با هواپیما انجام دهد در بخش مربوط به رزرو هواپیما ، اطلاعات سفر خود و شامل مبدا و مقصد سفر ، تعداد مسافرین، نوع کابین پروازی ، بازه زمانی مورد نظر و بازه سنی را وارد کرده و یا با انتخاب گزینه جستجو سیستم لیستی از تمامی پروازهای موجود در سیستم و همخوان با اطلاعات وارد کرده شخص را برای انتخاب شدن نمایش می دهد.
کاربر نیز از بین گزینه ها مناسب ترین را انتخاب می کند .
به همین ترتیب تمامی رزرو های خود را مانند رزرو هتـل ، رزرو اتومبـیـل در مقـصـد، رزرو فعالیت ها در مقصد سفر و یا رزرو تور گردشگری را انجام داده و نهایتاً با وارد کردن اطلاعات شخصی مسافرین و اطلاعات بانکی خود نسبت به تکمیل عمل رزرواسیون اقدام کرده و هزینه خرید خود را پرداخت می کند.
پس از تثبیت عملیات سیستم کدی را به کاربر می دهد – این کد معادل PNR ای است که توسط آن کد می تواند سرویس های رزرو شده را دریافت کند.
به این ترتیب کاربر برنامه سفر خود را تنظیم کرده است و هر آنچه را که برای داشتن یک سفر نیاز دارد شخصا رزرو کرده است .
پس با خیالی آسوده سفر خود را آغاز می کند.این کد و اطلاعات توسط متصدی مربوطه به سازمان های مربوطه داده می شود تا عملیات یکپارچه سازی صورت گیرد.
(آریا امینی –شهرداری الکترونیکی و گردشگری الکترونیکی) ضمناً همین عملیات می تواند در سفر های شهری در سطحی کوچک تر برای شهروندان اجرا شود.
به طور قطع اگر مشهد طبق ویژه گی پیش بینی شده بالا، در جهت سیاحتی قصد توسعه یافتگی را دارد باید به این نوع لوازمات شهر الکترونیک دیدی عمیق تر داشته باشد.
ویژگی چهارم پیش بینی شده در چشم انداز شهر مشهد در سال 1404 شهروندان و زائرانی سرزنده خواهد داشت ، با احساس رضایت مندی مادی و معنوی با تحقق شهر الکترونیک کیفیت زندگی شهروندان به سطح بالا تر خواهد رسید و همچنین نظم در انجام کارها تقویت خواهد شد.
مطمئنا افزایش سطح کیفی زندگی و نظم بالای شهری موجب سرزندگی و رضایت مندی افراد خواهد شد.
مطمئنا ایجاد تجارت الکترونیک ، بورس الکترونیک و بنگاه های اقتصادی الکترونیکی می تواند با اشتغال زایی و درآمد زایی برای مردم رضایت مندی مادی را به همراه داشته باشد.
در ضمن در اثر الکترونیکی شدن شهر صرفه جویی قابل ملاحظه ای در بسیاری از مواد اولیه مانند کاغذ و غیره خواهد شد که می تواند در اقتصاد کشور عامل موثری باشد.ضمناً با ایجاد تجارت الکترونیک به معنای واقعی آن فرصت های شغلی جدید ومتنوعی به وجود خواهد آمد که می تواند مشکلات اقتصادی مردم را کاهش دهد.
ویژگی پنجم مطـرح شـده برای شهـر مشهـد در افق 1404 و اثرات شهر الکترونیک در تحقق آن : مرکز و مرجع فعل و انفعالات اقتصاد خدماتی و صنایع برتر با معیار های جهانی خواهد بود.
یکپارچه سازی مدیریت اقتصادی شهر شاید مهمترین عامل برای تحقق هدف بالا است.
در صورتی که تمامی موارد اقتصادی در سیستمی یکپارچه و بر اساس پارامترهای استاندارد قابل دسترس باشند ، مطمئنا تصمیم گیری ها می تواند در فضایی روشن تر و با دیدی صحیح نسبت به مسائل انجام شود.
آموزش و به کارگیری رسانه ها در ایجاد فرهنگ درست مصرف کردن و استفاده از لوازم کم مصرف و بهینه از دیگر استراتژی های رسیدن به این هدف است که سامانه های الکترونیکی در یک شهر می تواند خدمات زیر را در تحقق پیاده سازی این استراتژی انجام دهند.
1) تبلیغ و فرهنگ سازی مصرف