دانلود تحقیق فرمانروایی سلجوقیان

سَلجوقیان یا سَلاجقه، یا آل سلجوق، نام دودمانی است که در قرن‌های پنجم و ششم هجری قمری (یازدهم و دوازدهم میلادی) بر بخش‌های بزرگی از آسیای غربی، شامل ایران کنونی، فرمانروایی داشتند.

پیشینه سلجوقیان پیشینه سلجوقیان تندیس سر یک شاهزاده سلجوقی.

قرن دوازده میلادی.

نگهداری در موزه متروپولیتن نیویورک.

سلجوقیان در اصل غز های ترکمن بودند که در دوران سامانی در اطراف دریاچه خوارزم (آرال)، سیردریا و آمودریا می‌‌زیستند.

سلجوقیان که به اسلام رو آورده بودند، بعد از ریاست سلجوق بن دقاق، نام سلاجقه را به خود گرفتند و به سامانیان در مبارزه با دشمنانشان بسیار کمک کردند.

پسر سلجوق بنام میکاییل که بعد از مرگ او ریاست این طایفه را بعهده داشت، چندین حکم جهاد برای مبارزه با (به قول مورخین) کفار صادر کرد.میکاییل سه پسر داشت به نامهای یبغو، چغری و طغرل.

این قبیله که یک‌بار در زمان سلجوق بن دُقاق به دره سیحون کوچ کرده بودند، بار دگر بعد از مرگ سلجوق به سرکردگی سه پسر زاده‌اش به نزدیکی پایتخت سامانیان کوچ کردند.

اما سامانیان از نزدیکی این طایفه به پایتخت احساس خطر کردند؛ بنابراین سلاجقه بار دگر از روی اجبار بار سفر بسته و به بغرا خان افراسیابی پناه بردند.

این حاکم از سر احتیاط، طغرل پسر بزرگ را زندانی کرد.

ولی طغرل به کمک برادر خود چغری از زندان رهایی پیدا کرد و با طایفه خود به اطراف بخارا کوچ کردند.در سال ۴۱۶ هجری ترکان سلجوقی به ریاست اسرائیل بن سلجوق برادر میکاییل دست به شورش زدند.

اما سلطان محمود او را گرفت و در هند زندانی کرد.

از طرف دیگر گروهی از یارانش دست به شورش زدند.

طغرل ابتدای سلطنت سلجوقیان را باید با خطبه سلطنت برای رکن الدین ابوطالب طغرل بن میکاییل بن سلجوق در تاریخ شوال ۴۲۹ هجری در نیشابور دانست.

طغرل به کمک ابوالقاسم علی بن عبدالله جوینی معروف به سالار پوژکان، که همواره در دستگاه قدرت طغرل باقی ماند، به نیشاپور وارد و سلطنت را آغاز کرد.

طغرل برای خود اسم اسلامی رکن‌الدین ابوطالب محمد را انتخاب کرد و این نام و مقام مورد تأیید خلیفه عباسی قرار گرفت.

طغرل وزیری با کفایت که او را هم‌رده خواجه نظام‌الملک طوسی می‌دانند به نام عمیدالملک کندری داشت و سیاست و تدبیر او به طغرل بسیار کمک کرد.

طغرل بیک در سال ۴۳۳ وارد شهر ری شد و این شهر را آباد کرده به پایتختی بر گزید.

او سرانجام در رمضان ۴۵۵ هجری بعد از ۲۶ سال سلطنت در سن هفتاد سالگی در ری در گذشت و در مکانی که به برج طغرل (درابن بابویه)معروف است دفن شد.

[ویرایش] عضدالدوله محمد آلب ارسلان بن جغری (۴۵۵-۴۶۵هجری) آلب ارسلان بعد از مرگ عمویش طغرل به سلطنت رسید و وزارت را به عمیدالملک کندری سپرد.

اما بعد از مدتی آلب ارسلان به تحریک رقیب عمید الملک یعنی خواجه نظام الملک طوسی او را به قتل رساند و نفوذ او به خواجه نظام الملک طوسی منتقل شد.بیشتر عمر آلب ارسلان در جنگ با عیسویان سپری شد.

او به قصد گسترش اسلام به ارمنستان حمله کرد و بر آن سرزمین غالب شد.

اما بعد از غلبه بر آن سرزمین در سال ۴۶۴ با حمله ارمانیوس دیوجانوس امپراتور روم مواجه شد.

این جنگ با شکست رومیان و دستگیر شدن ارمانیوس دیوجانوس به پایان رسید.آلب ارسلان در سال ۴۶۵ هجری به دست دسته‌ای از ترکها کشته شد.

او در روزهای آخر عمرش شنید که ترکها در بخارا و سمرقند به مردم ظلم وستم می‌کنند، بنابراین با لشکری برای سرکوبی آنها حرکت کرد.

اما به دست یکی ار ترکهای مخالف کشته شد و سر انجام پیکر او را به مرو منتقل کردند.

[ویرایش] ملکشاه(۴۶۵-۴۸۵هجری) ملکشاه پسر آلپ ارسلان بعد از مرگ پدرش به کمک خواجه نظام‌الملک به کرسی سلطنت نشست.

او به کمک فراست و دانایی خواجه نظام‌الملک توانست به تمام رقیبان سلطنتی خود از جمله شاهزادگان مدعی سلاجقه غلبه کند.

بعلاوه اینکه توانست سرزمین‌های تحت اشغال سلجوقیان را گسترش بدهد.

از متصرفات او می‌توان به باز پس گیری سمرقند از فاطمیون مصر و انطاکیه از روم شرقی نام برد.

عراق عرب، گرجستان، ارمنستان، آسیای صغیر و شام از دیگر محدوده‌های تخت تصرفات او می‌‌باشد.حکومت ملکشاه که در سال ۴۶۵ هجری آغاز شده بود، بعد از بر کناری خواجه نظام‌الملک و روی کار آمدن تاج‌الملک قمی حرکت رو به زوال را پیش گرفت.

عاقبت خواجه نظام‌الملک در نهاوند بدست یکی از اسماعیلیان به نام ابوطاهر در سال ۴۸۵ هجری کشته شد.

ملکشاه نیز در همان سال زندگی را بدرود گفت.

[ویرایش] انشعاب در حکمرانی سلجوقیان یه علت گسترش حکومت سلاجقه، ملکشاه کشور را به ایالات و ولایات مختلف تقسیم کرده بود و هر ولایت را یکی از شاهزادگان،امراء یا اتابکان اداره می‌کرد.اینان به علت دوری از اصفهان پایتخت آن عهد و قدرتی که ملکشاه به آنها داده بود، بعد از مدتی شروع به تشکیل حکومتی جدا و مستقل کردند.

سلسله خوارزمشاهیان به دست انوشتکین غزجه که یکی از امراء بود تأسیس شد.

اتابکان نیز برای خود دم از استقلال زدند.

در کرمان سلسله سلاجقه کرمان و در روم سلسله سلاجقه روم بوجود آمد.

از طرف دیگر اتابکان آذربایجان و اتابکان لرستان هم ادعای استقلال کردند.

[ویرایش] سلطان محمد سلطان محمد را می‌توان آخرین پادشاه سلجوقیان دانست که بر تمام تصرفات این سلسله حکومت کرد.

پس از اینکه ملکشاه زندگی را بدرود گفت بین پسران و شاهزادگان سلجوقی جدال سنگینی در گرفت.

ابتدا بین دو پسر او محمود و پسر بزرگ برکیارق جنگ بر سر تاج و تخت سر گرفت.

این جدال عاقبت در اصفهان با پیروزی محمود به پایان رسید و برکیارق زندانی شد.

اما بعد از مدتی محمود بر اثر بیماری آبله در گذشت و قدرت دوباره به برکیارق بر گردانده شد.محمد پسر دیگر ملکشاه که در آن موقع سلطنت گنجه را بر عهده داشت سر به شورش علیه برادر خویش برداشت.

بجز جنگ اول که در نزدیکی همدان رخ داد و با شکست محمد به پایان رسید، پنج جنگ دیگر نیز رخ داد که عاقبت با صلح بین دو برادر به پایان رسید.

اما برکیارق در سال ۴۹۸ هجری یک سال بعد از صلح با برادرش محمد در گذشت و امور به محمد منتقل شد.سلطان محمد امور مربوط به خراسان را به برادر خود سنجر واگذار کرد و خود امور دیگر تصرفات را به عهده گرفت.

شام، آسیای صغیر و عراق عرب بخاطر از بین رفتن قدرت خلفای عباسی در فرمان او بود.

سلجوقیان شرق ایران بعد از آنکه سلطان محمد در گذشت سلطنت ایران تقریباً به دو قسمت تقسیم شد: سلجوقیان شرق به دست سلطان سنجر برادر سلطان محمد و سلجوقیان غرب به دست محمود.

سلطان سنجر در دوران سلطنت خود کشمکش‌های فراوانی را پشت سر گذاشت، اما قسمتی از کشور یعنی خراسان به پایتختی مرو را کاملاً در اختیار خود داشت.

عاقبت سنجر در سن ۷۲ سالگی و بعد از تقریباً ۶۲ سال سلطنت در سال ۵۵۲ هجری زندگی را بدرود گفت.

سنجر برای خود جانشینی نداشت و خواهر زاده اش رکن الدین محمود به جای او بر تخت نشست.

اما دز سال ۵۷۷ هجری به دست یکی از سرداران سلجوقی کور شد و باقی زندگی را در زندان به سر برد تا در گذشت.دودمان سلجوقیان شرق با مرگ سنجر از بین رفت بعد از آنکه سلطان محمد در گذشت سلطنت ایران تقریباً به دو قسمت تقسیم شد: سلجوقیان شرق به دست سلطان سنجر برادر سلطان محمد و سلجوقیان غرب به دست محمود.

اما دز سال ۵۷۷ هجری به دست یکی از سرداران سلجوقی کور شد و باقی زندگی را در زندان به سر برد تا در گذشت.دودمان سلجوقیان شرق با مرگ سنجر از بین رفت.

[ویرایش] پادشاهان سلجوقی دودمان سلجوقیان نظام دیوانی در عهد سلجوقیان 590- 430» ق / 1194 - 1038 م« نظام دیوانی در عهد سلجوقیان مختصری درباره ی دیوان در عصر سلجوقی وزرا ابوالقاسم علی بن عبدالله جوینی ابو نصر عمیدالملک کندری خواجه نظام الملک طوسی عزل و نصب وزیران به دست امیران و اتابکان پاشیده شدن نظم و انتظام بعد از مرگ ملکشاه سلجوقی مختصری درباره ی دیوان در عصر سلجوقی این دیوان بر منوال دیوان عهد غزنوی و سامانی طرح ریزی شده بود و از طریق دیوانهای تابع، جمیع امور کشوری را تحت نظارت می‏گرفت.

مکاتبات به وسیله دیوان رسایل و طغرا، محاسبات به وسیله دیوان استیفا، و امور بازرسی توسط دیوان اشراف انجام می‏شد و این جمله تحت نظارت دیوان صدارت بود که خواجه بزرگ، نظام الملک در رأس آن بود.

دیوان عرضکه تحت نظارت خواجه بزرگ بود، در امور جنگ مسئولیتی که بر عهده دیوان بود، ثبت و ضبط نام افراد و فرماندهان سپاه، پرداخت مواجب و مستمریها، تأمین مخارج سلاح و اسب و علوفه بود.

مسئول این دیوان عارض خوانده می‏شد و در اکثر مواقع نیز با شخص سلطان سر و کار داشت.

وزرا ابوالقاسم علی بن عبدالله جوینی مقارن روی کار آمدن سلجوقیان در خراسان، دبیران و مستوفیان و کارگزاران ولایت که از بی‏رسمیها و کژتابیهای اواخر عهد مسعود غزنوی به شدت رنجیده خاطر بودند و پیدایش یک دستگاه فرمانروایی و دولت تازه را مایه ایمنی و آسایش بیشتری می‏دانستند، برای استقرار قدرت ترکمانان سلجوقی سعی و همت خود را به کار بردند.

با همین مساعی دبیران و منشیان بود که قسمت خراسان غربی از قلمرو غزنویان جدا شد و توانست پایگاه یک دولت تازه گردد و اهل خراسان را از بیدادگریهای کارگزاران غزنوی رهایی بخشد.

سالار سپاه، ابوالقاسم علی بن عبدالله جوینی که در هنگام ورود طغرل به نیشابور، در آن شهر رئیس شرطه ((شهربانی))بود، به سبب ناخرسندیهایی که وی و اهالی نیشابور از عمال غزنوی داشتند، به طغرل پیوست و وی را در استقرار دولت تازه کمک کرد.

چندی بعد، طغرل وزارت خود را که در واقع نظارت بر تمام امور بود به عبدالله جوینی تفویض کرد.

اما وی که با وجود علاقه به تحکیم دولت ترکمانان برای تصدی تمام لوازم این شغل - از جمله نظارت بر دیوان انشاء و استیفا - به قدر کافی آمادگی نداشت، چندی بعد از کار کناره گرفت.

ابو نصر عمیدالملک کندری طغرل وزارت را به کاتب جوانی به نام ابو نصر عمیدالملک کندری سپرد.

وی که دبیری لایق و کاردان بود، مساعی صمیمانه عبدالله جوینی را در تحکیم دولت ترکمانان ادامه داد.

دیوان وزارت را که ایجاد آن برای نظارت بر تمام امور ولایت ضرورت داشت به وجود آورد و رسوم سلطنت را که پس از خروج غزنویان از خراسان، از یاد رفته بود، بار دیگر احیاء کرد.

خواجه نظام الملک طوسی هم که سالها بعد پس از عزل و قتل عمیدالملک کندری «456 ق / 1064 م» به وزارت رسید، مساعی او را دنبال کرد و در نتیجه کفایت و تدبیر او، دستگاه وزارت و سازمان دیوان، وسیله تحکیم و استقرار بی منازع دولت نو خاسته سلجوقی گشت.

بالاخره در دوران فرمانروایی الب ارسلان و ملکشاه، دیوان وزارت که با سعی خواجه به نهایت حد توسعه خود رسیده بود، بر تمام امور سلطنت قوم به جز جنگ نظارت داشت.

خواجه نظام الملک طوسی وزارت در عهد خواجه نظام الملک به حداکثر حیثیت و اعتبار خویش رسید و خواجه در اِعمال نظارت بر امور چندان قدرت و قاطعیتی داشت که به تدریج، سلطان و حرمسرایش را از خرده نگریهای خویش ناراضی کرد و هم امیران دربار که این نظارت دقیق خواجه، مجال هر گونه استفاده شخصی را برایشان تنگ کرده بود، به ستوه آورد.

کشته شدن خواجه به دست یکی از مزدوران منسوب به فداییان باطنی، قدرت و غلبه وزارت را به شدت متزلزل کرد.

عزل و نصب وزیران به دست امیران و اتابکان شاهان و شاهزادگان، دست نشانده و دست آموز امیران و اتابک خواندگان خویش شدند و عزل و نصب وزیران به دست امرا و اتابکان افتاد.

با انحطاط سازمان وزارت، سلطنت نیز دچار انحطاط شد و اتابکان و خوارزمشاهیان هم، که به خاطر سلطنت، خود را از فواید تدبیر و ارشاد اهل دیوان محروم ساختند، به همین اختلال دچار گشتند و در هجوم مغول به بادی فرو پاشیدند.

معهذا در مدتی که سلطنت سلاجقه به حمایت دستگاه وزارت و سازمان دیوان، مجال توسعه یافت، دوران فرمانروایی سلجوقیان، دوران شکل گیری سنتهای اداری، و عصر ترقی و توسعه صنایع و معارف شد.

مساعی خواجه نظام الملک وزیر و علاقه ملکشاه و سلطان سنجر در این توفیق تأثیر غیر قابل انکار داشت.

الگوهای گذشته و میراث دیوانی که از عهد سامانیان تأسیس و در عهد غزنویان توسعه‏ای یافته بود، در دوره سلجوقیان به شکل نهایی و کامل خویش نزدیک شد.

گرچه، ضعف و فتور در این نظام با مرگ خواجه و تمایل به قدرت مطلقه و، در اندک زمانی، کل جامعه را دچار اختلال نمود که حمله ی مغولان و فتح ایران نیز، یکی از نتایج شوم این فروپاشی دیوانی و سلطه سلطنت بود.

پاشیده شدن نظم و انتظام بعد از مرگ ملکشاه سلجوقی مرگ ناگهانی سلطان ملکشاه که اندک زمانی بعد از قتل خواجه روی داد، موجب تحکیم سلطانت نشد.

بر عکس، سلطنت سلجوقیان را در اندک مدتی، معروض