پیروزی انقلاب اسلامی در ایران انقلاب ۱۳۵۷ انقلاب ۱۳۵۷ (خورشیدی) ایران، همچنین شناخته شده به انقلاب اسلامی، قیامی بود که با شرکت اکثر مردم و احزاب ملی، مذهبی، کمونیستی، و روشنفکران ایران، نظام پادشاهی این کشور را سرنگون، و پیش‌زمینهٔ روی کار آمدن نظام جمهوری اسلامی در ایران را فراهم کرد.
۲۲ بهمن سال ۱۳۵۷ را روز پیروزی این انقلاب می‌دانند.
این انقلاب به رهبری آیت‌الله خمینی به پیروزی رسید.
پیشینه و علل انقلاب ۱۳۵۷ایران بعد از تجربه نهضت مشروطه و کودتای ۲۸ مرداد و به دنبال قیام ۱۵ خرداد۱۳۴۲ به وقوع پیوست.
رهبران انقلاب از آغاز بر سه نکته بیش از هرچیز تاکید داشتند:چیرگی بر استبداد حاکم،ایستادگی در برابر استعمار خارجی و مسائل فرهنگی(به خصوص اسلامی)،همین سه عامل زمینه ای برای اتحاد اکثر احزاب،جریان‌ها و گروه‌ها شد.
هرچند انقلاب ایران بعدها تا حدودی از این اتحاد فاصله گرفت و زمینه برای ایجاد اپوزسیون مخالف محیا شد،ولی همچنان بسیاری از شخصیت‌ها و احزاب موثر در جریان انقلاب به طور قانونی در داخل کشور فعالیت سیاسی دارند.
۲۸ مرداد ۱۳۳۲ مقاله اصلی: کودتای ۲۸ مرداد انگلستان پس از کوتاه شدن دست خود از صنعت نفت ایران، منابع بسیاری را در منطقه و خصوصا ایران از دست داده بود، با قطع امید از رسیدن به توافق، وارد مطالعه طرح یک کودتای نظامی شد.
آمریکا نیز با انگلیس در این طرح همکاری داشت.
۱۶ آذر ۱۳۳۲ از مهمترین حرکت‌های سیاسی و دانشجویان در تاریخ ایران، اعتراض دانشجویان در ۱۶ آذر ۱۳۳۲ به ورود معاون رییس جمهور آمریکا، نیکسون، به خاک ایران پس از کودتای ۲۸ مرداد بود.دانشجویان دانشکده‌های فنی، حقوق و علوم سیاسی، علوم، دندانپزشکی، پزشکی و داروسازی در دانشکده‌های خود، تظاهرات پرشوری علیه رژیم کودتا برپا کردند.
روز ۱۵ آذر، تظاهرات به خارج از دانشگاه کشیده شد و مأموران در زد و خورد با دانشجویان، شماری را مجروح و گروهی را دستگیر و زندانی کردند.
که منجر به شهادت سه تن از دانشجویان توسط حکومت پهلوی گردید.
۲ فروردین ۱۳۴۲ حمله به مدرسه فیضیه قم درروز دوم فروردین ۱۳۴۲ شمسی مطابق با روز شهادت امام جعفر صادق (ع) روی داد.پس از اینکه رژیم پهلوی لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی و نیز لوایح ششگانه و انقلاب سفید(شاه و ملت) را مطرح کرد،روحانیون ساکت ننشستند و در راس آنهاامام خمینی عید سال 42 را عزای عمومی اعلام کردند.شاه نیز به مدسه فیضیه حمله ور شد .در این حمله بسیاری از طلاب کشته شدند.
۱۵ خرداد۱۳۴۲ در سحرگاه ۱۵ خرداد ۱۳۴۲،رژیم شاه به خانه آیت الله حمینی در قم یورش بردند و آیت الله خمینی را که روز پیش از آن در روز عاشورای حسینی در مدرسه فیضیه قم، طی سخنانی اقدام به افشاگری علیه حکومت کرده بود،دستگیر و به زندانی در تهران منتقل کردند.چند ساعت بعد از حادثه مردم قم به خیابانها ریختند و دست به تظاهرات زدند .
همین صحنه در تهران و چند شهر دیگر به وجود آمد.رژیم نیز برای آرام کردن این تظاهرات دست به اسلحه برد.
در این روز حدود ۱۵ هزار نفرانقلابی به خاک و خون کشیده شدند.پس از این واقعه در تهران و قم و سایر شهرها دولت به دستگیری و محاکمه روحانیون و مردم پرداخت.
۴ آبان ۱۳۴۳ آیت الله خمینی در این روز بر ضد تصویب لایحه کاپیتولاسیون در مجلس شورای ملی در شهر قم به سخنرانی پرداخت،وی در این سخنرانی سعی کرد ضمن تبیین نظرات خود در مورد لایحه مذبور خطر آن برای مردم و استقلال و تمامیت ارضی کشور را گوشزد کند.
در طی این سخنرانی وی بارها به آمریکا و شخص شاه حمله لفظی کرد.
گوشه ای از این سخنرانی: اگر یک خادم امریکایى یا یک آشپز امریکایى مرجع تقلید شما را در وسط بازار ترور کند، زیر پاى خود منکوب کند، پلیس ایران حق ندارد جلوى او را بگیرد!
دادگاههاى ایران حق محاکمه ندارند!
...باید پرونده به امریکا برود و در آنجا اربابها تکلیف را معین کنند...دولت ایران با کمال وقاحت از این امر ننگین طرفدارى کرد.ملت ایران را از سگهاى امریکایى پستتر کردند!
..چرا!
براى اینکه مىخواستند وام بگیرند امریکا خواست که این کار انجام شود.
۱۳ آبان ۱۳۴۳ در پی سخنرانی آیت الله خمینی در روز ۴ آبان بر علیه تصویب لایحه کاپیتولاسیون،حکومت وقت تصمیم به تبعید وی به ترکیه گرفت،در روز ۱۳آبان ۱۳۴۳ ماموران ساواک((سازمان امنیت و اطلاعات کشور)) آیت الله خمینی را در قم دستگیر و به وسیله هواپیمای نظامی به ترکیه تبعید کردند.
وقایع سال ۱۳۵۷ • ۱۰ فروردین در روزهای نهم و دهم فروردین مردم یزد طی اعتراضاتی که به خشونت کشیده شد خواستار آزادی زندانیان سیاسی و بازگشت رهبران انقلا(در راس آنها آیت الله خمینی)شدند.
• ۲۵ اردیبهشت در پی اوج‌گیری تظاهرات و درگیریهای مردم با عوامل رژیم پهلوی ، دولت جمشید آموزگار به مأمورین نظامی و انتظامی در برابر آشوبها دستور شدت عمل داد.
• ۱۵ خرداد به مناسبت سالگرد ۱۵ خرداد در تهران و شهرستانها تعطیل و اعتصاب سراسری اعلام گردید.
• ۲۱ مرداد درگیری خونین در اصفهان و اعلام حکومت نظامی در این شهر که توسط فرماندار نظامی شهر به اجرا درآمد.
• ۲۵ مرداد اعلام حکومت نظامی توسط دولت جمشید آموزگار.
• ۲۸ مرداد آتش سوزی در سینما رکس آبادان توسط رژیم پهلوی به منظور ارعاب و ایجاد وحشت در میان مردم.
• ۵ شهریور سقوط دولت جمشید آموزگار و تشکیل دولت شریف امامی.
• ۱۷ شهریور این روز(۱۷ شهریور ۱۳۵۷) بعدها به جمعه سیاه مشهور شد،در این روز راهپیمایی و اعتراضات مردم در میدان ژاله(شهدای فعلی) تهران به خشونت کشیده شد و عده زیادی کشته و مجروج شدند.
• ۲ مهر منزل آیت الله خمینی(رهبر انقلاب ۱۳۵۷ ایران) در عراق توسط پلیس این کشور محاصره گردید .
• ۳ مهر حزب رستاخیز که توسط حکومت پهلوی تأسیس شده بود منحل گردید.
• ۱۰ مهر به دلیل افزایش فشارها در عراق آیت الله خمینی تصمیم به ترک این کشور و ورود به کویت گرفت،اما دولت کویت به وی مجوز ورود نداد.
• ۱۳ مهر در پی عدم ورود آیت الله خمینی به کویت و جلوگیری دولت عراق از بازگشت ایشان به نجف، آیت الله خمینی تصمیم می‌‌‌‌‌‌گیرد برای ادامه مبارزه به فرانسه مهاجرت کند.
• ۱۷ مهر تغییر مکان آیت الله خمینی از پاریس به دهکده نوفل لوشاتو.
• ۱۹ مهر اعتصاب کارکنان مطبوعات در سراسر کشور آغاز گردید.
• ۲۹ مهر اعتصاب کارکنان صنعت نفت.
• ۸ آبان آیت‌الله طالقانی(یکی از رهبران انقلاب)از زندان آزاد شد.
• ۱۰ آبان ارتش کنترل تأسیسات نفتی کشور را در دست گرفت.
مبارزه مسلحانه در تهران • ۱۳ آبان تظاهرات دانش آموزان و دانشجویان در مقابل دانشگاه تهران به خشونت کشیده شد.
• ۲۳ دی به دستور آیت الله خمینی شورای انقلاب تشکیل گردید.
• ۲۶ دی • ۲۶ دی آخرین شاه ایران ظاهرا به منظور معالجات پزشکی کشور را ترک کرد.
وی در آخرین مصاحبه خود در خاک ایران(در فرودگاه مهرآباد) چنین گفت: • شاه:یک مدتی است که احساس خستگی می کنم و احتیاج به استراحت٬ضمنا هم گفته بودم تا خیالم راحت بشود و دولت مستقر بشود٬بعد مسافرت خواهم کرد.
• خبرنگار:اعلی حضرت چه مدت در مسافرت خواهند بود؟
• شاه:بستگی به حالت مزاجی من می توانم بگویم دارد.
• خبرنگار:نخستین نقطه ای که اعلی حضرت تشریف فرما می شوند کجا خواهد بود؟
• شاه:فکر می کنم به آسوان(مصر) برای استراحت برویم و اولین نقطه اقامت ما در آسوان خواهد بود.
(در ادامه):حرفی غیر از حس وضعیت مملکت و انجام وظیفه براساس میهن پرستی ندارم.
• ۳ بهمن شورای سلطنت که برای حفظ رژیم سلطنتی در ایران تشکیل شده بود منحل گردید.
• ۴و۵ بهمن: دولت بختیار به منظور جلوگیری از حضور آیت الله خمینی در کشور به مدت سه روز فرودگاه‌های کشور را بسته اعلام کرد.
• ۹ بهمن فرودگاه مهرآباد بازگشایی شد.
ورود آیت الله خمینی به تهران • ۱۲ بهمن ساعت ۹ و ۲۷ دقیقه و ۳۰ ثانیه آیت الله خمینی پس از پانزده سال تبعید وارد ایران شد.
فرمانداری نظامی بر اثر فشار مردم راهپیمایی و تظاهرات را برای ۳ روز آزاد اعلام کرد.
نظامیان مستقر در تلویزیون به طور ناگهانی پخش مراسم استقبال را قطع کردند.
• ۱۷ بهمن بر اساس پیشنهاد شورای انقلاب،آیت الله خمینی دولت موقت را به مردم معرفی نمودند.
دولت موقت به ریاست مهندس مهدی بازرگان تشکیل گردید.
• ۱۹ بهمن نیروی هوایی ارتش با آیت الله خمینی پیمان بستند.
• ۲۰ بهمن طرفداران قانون اساسی با تجمع در استادیوم امجدیه (شهید شیرودی) دست به تظاهرات زدند.
ساعت ۹ شب سربازان گارد شاه به پادگان نیروی هوایی در شرق تهران(خیابان دماوند) حمله نمودند.
• ۲۱ بهمن دولت بختیار زمان حکومت نظامی را افزایش داده و حکومت نظامی را از ساعت ۴ بعدازظهر اعلام نمود.
آیت الله خمینی دستور شکستن زمان حکومت نظامی و حضور مردم در خیابانها را صادر نمود.
• ۲۲ بهمن با تسلیم تمامی نیروهای نظامی حکومت سلتنطی ایران(پهلوی) پس از ۵۷ سال سقوط کرد.
وقایع سال ۱۳۵۸ • ۱۲ فروردین در این روز مردم ایران در یک همه پرسی به و به دعوت آیت الله خمینی شرکت کردند و با اکثریت قاطق(بیش از ۹۸ درصد) به جمهوری اسلامی(به عنوان نظام حکومتی آینده) رای دادند.
• ۱۳ آبان در این روز دانشجویان پیرو خط امام با کسب اجازه ضمنی از آیت الله خمینی به سفارت آمریکا در تهران حمله کردند و افراد حاضر در سفارت را به گروگان گرفتند.
• ۵ بهمن سید ابولحسن بنی صدر به عنوان اولین رییس جمهور ایران انتخاب شد ودر بیمارستان قلب تهران حکم ریاست جمهوری را از آیت الله خمینی دریافت کرد.
انقلاب مشروطه وقایع پیش از انقلاب مشروطه در سالهای پایانی حکومت ناصر‌الدین شاه قاجار اوضاع ایران به تدریج رو به وخامت نهاد و با مرگ شاه اوضاع آشفته‌تر شد.
مظفرالدین شاه که پس از کشته‌شدن پدر به سلطنت رسید فردی بیمار و ملایم بود و دست کم مدتی برای پذیرش افکار اصلاح‌طلبانه آمادگی داشت.
وی امین‌السلطان را که مورد تنفر عامه بود برکنار و امین‌الدوله را به جای او منصوب کرد او برای پرداخت حقوق حرمسرای پدر، برآوردن خواستهای مالی مکرر درباریان تازه وارد که سالها متنظر چنین فرصتی بودند و سفر «درمانی» به چشمه‌های آب معدنی اروپا به پول فراوان نیاز داشت.
ولی صدراعظم نتوانست وام جدیدی از انگلیس دریافت کند.
بدین سبب شاه امین‌الدوله را برکنار و بار دیگر امین‌السلطان را به صدراعظمی انتخاب کرد.
مظفرالدین شاه امین لسلطان امین‌السلطان، دو وام بزرگ از روسها گرفت.
در وام نخست، ایران تعهد کرد تمام بدهی خود را به انگلستان بپردازد و از این پس، بدون جلب رضایت روسها، از کسی وام نگیرد.
در برابر وام دوم، امین‌السلطان روسها را از امتیازات اقتصادی عمده‌ای بهره‌مند ساخت.
افزون بر این، روسها بر امضای یک معاهده گمرکی پای می‌فشردند.
براساس این معاهده که سرانجام در 1902م به امضا رسید بر اقلام وارداتی روس تعرفه‌ای کمتر از 5% ارزش کالا که مرسوم زمان بود، گمرک بسته می شد.
روسها برای تضمین وامها فردی بلژیکی به نام نوز را که به آنها تمایل داشت به عنوان رئیس گمرک ایران تحمیل کرده بودند با تسلط بلژیکیها بر گمرک ایران به دلیل تبعیضی که آنها در مورد بازرگانان ایرانی در مقابل تجاوز روس روا می‌داشتند شکایات فراوانی از بازرگانی ایرانی می‌رسید.
این دو وام و درآمد ناشی از گمرک بیشتر در سه سفر شاه به اروپا در سالهای 1907-1900م هزینه گردید و شرایط اقتصادی بیش از پیش رو به وخامت نهاد.
در این موقعیت ناخشنودی از سلطه بیگانگان بر گمرک، افزایش نفوذ روسها، بی‌عدالتی و فقر و ناامنی و وجود مشکل نان در کشور، دولت را زیر فشار قرار داد.
اولین مرحله از اعتراضها به بهانه نان شروع شد.
عصیانها در هر شهر از سوی چند روحانی با نفوذ رهبری و پشتیبانی می‌شد.
حمایت روحانیان بزرگ شهرها از این اعتراضها، حمایت علمای نجف را نیز جلب کرد به تدریج فشار مخالفان فزونی یافت و سرانجام در سال 1903م به استعفای امین‌السلطان که اکنون به بالاترین لقب یعنی اتابک دست یافته بود، انجامید شاه عین‌الدوله را به عنوان صدراعظم انتخاب کرد.
اما نارضایتی‌ها پایان نیافت.
همزمان با تشکیل انجمنهای مخفی مخالفان خصوصاً در تهران و تبریز پخش شب‌نامه‌ها به زبان فارسی در خارج از کشور به چاپ می‌رسید گسترش یافت.
در این زمان شکست روسیه از ژاپن و وقوع تحولات انقلابی در روسیه به مردم جسارت و روحیه بخشید.
ایرانیان می‌دانستند که روسها برای حفظ منافعشان از حکومت قاجار حمایت می‌کنند ولی مشاهده پیروزی یک کشور کوچک آسیایی دارای قانون اساسی بر یک قدرت غول پیکر اروپایی بدون قانون اساسی و وقوع تحولات انقلابی در روسیه ترس آنها را از مقابله با روسها فرو ریخت.
چگونگی آغاز انقلاب مشروطه استعفای امین‌السلطان و صدراعظمی عین‌الدوله و مشکلات گمرک، شکست روسیه از ژاپن و برخی عوامل دیگر سبب آغاز این نهضت شد.
مهمترین حوادث، دو واقعه که در بر افروختن آتش خشم مردم مؤثر بود عبارتند از: 1-کردار توهین آمیز نوز در پوشیدن لباس روحانی که سبب بسته شدن بازار و تجمع مردم در حضور روحانیان شد.
2-چوب و فلک کردن دو بازرگان به جرم گران فروختن شکر البته دو بازرگان