دانلود مقاله مرگ چیست؟

هنگامی که صحبت از مرگ به میان می آید ، واکنش افرا نسبت به این مقوله بسیار متفاوت است.

زیرا این مهم بستگی مستقیمی به نگرش افراد نسبت به هستی دارد.

به طور کلی می توان نگرش افراد نسبت به مرگ را در سه گروه عمده جای داد : 1- کسانی که هیچ اعتقادی به حیات پس از مرگ نداشته و مرگ را عدم می پندارند.

2- کسانی که دچار شک بوده و نسبت به حیات پس از مرگ به دیده تردید می نگرند.

3- کسانی که اعتقاد راسخ و محکم نسبت به این مقوله داشته و ان را یک مرحله نوین در حرکت تکاملی بشر به حساب می آورند.

چنین تفاوت در اعتقادات آدیمان نشأت گرفته از تفاوت دیدگاه آنان نسبت به جهان آفرینش است.

زیرا افراد در یک سطح نبوده و دارای سطوح عقلی متفاوتی هستند.

با کمی تدمل این مهم بر ما آشکار می شود، اعتقاد به جهان پس از مرگ ، امیدهای راسوی زندگی انسان قرار داده و زندگانی را دارای اهدافی می نماید که سر لوحه ان اهداف ، رسیدن تدریجی به معبود می باشد.

ممکن است انسان بارها این سؤال را از خود پرسیده باشد که مرگز چگونه و با چه کیفیتی صورت می پذیرد؟

تمامی آدمیان به کرات مرگ را تجربه نموده و غافل از این امر بوده اند.

سوره انعام آیه 60 : «و اوست که شما را شب هنگام می میراند و هرچه در روز کرده اید می داند، آنگاه با مردان شما را زنده می سازد تا آن هنگام که مدت معین عمرتان به پایان رسد.

سپس بازگشتان به نزد اوست و او شما را از آنچه کرده اید آگاه می کند.» از خلقت انسان و قرار گرفتن این موجود بر سطح کرات خاکی دارای چنان اهدافی است که در مخلیه افراد بشر نگنجیده و به جزء ابر عقول کسی نمی تواند به کنده آن پی ببرد.

حیات انسان و زندگی کوتاه مادی او بسان مقدمه ای است بر کتاب قطور خلقت.

تمامی آدمی برای این امر متولد می شود رحلت نماید می میرد که زنده شود و از این سیر، یک سعود تکاملی میسر خواهد شد.

اکثر ابنای بشر این عمر کوتاه را جاویدان پنداشته و به متعلقات آن بسنده می نمایند.

حب به دنیا و امورات زوذگذر آن بسان درختی در وجود آنان ریشه دو آینده و در طول این عمر وجود را دئر چنبره خود خواهد داشت.

حقیقت حیات پس از مرگ بسان آفتابی مشهود است.

آری مادر همین دنیا در ان دنیا هستیم و علت عدم درک آن حواس ناقص ظاهری است که مانع از درک این حقیقت مسجل گشته است.

تو نمی بینی هلال از ضعف چشم من همی بینم مگر بر من تو خشم دنیای پس از مرگ حقیقی است بارز که هر کس لاجرم به ان وارد می شود.

دنیایی که با این ابدان مادی در ان زیست می­نماییم، از حیث ارتعاش بسیار کند بوده و برای این کالبد قابل درک و مشهود است.

تمامی افکار و اعمالی که انسان در جهان ماده منجر به بروز آن می شود قطعاً تأثیر بسزایی در سرنوشت اخروی او دارد : زیرا این اعمال و افکار در ضمیر ناخودآگاه هر فردی ثبت شده و با وقوع فعل مرگ اینضمیر در ضمیر ناخودآگاه ادغام شده و بقولی پرونده اعمال گشوده می شود در این خصوص آیه ای از قرآن کریم را انتخاب نمودیم: حیات پس از مرگ و عوالم مختص آن حقیقتی است که دیر یا زود هر انسانی با ان موجاعه خواهد شد.

علوم روحی جدید با اکتشافات و آزمایشات گوناگون پیرامون روح و روان آدمی به این نتیجه دست یازیده است که روح ، پس از ترک جسم وارد محیطی می شود که از حیث ارتعاش بسیار فزونتر از ماده بوده و علاوه بر سه بعد طول ، عرض، عمق دو بعد دیگر نیز بع ان اضافه شده و موجودات این عالم نه انحصار در زمان دارد و نه انحصار در مکان.

برزخ چیست؟

کلمه برزخ به معنی فاصله میان دو چیز است از این رو به عالمی که میان زندگی دنیا و زندگی آخرت قرار گرفته است برزخ می گویند.

در اصطلاح جغرافیا به قطعه زمینی باریک میان 2 دریا که دو قطعه زمین را به یکدیگر اتصال بدهد نیز برزخ گفته می شود و یا حد فاصله مثلاض میان 2 دریای شور و شیرین که پرده ای طبیعی است و آن دو را از هم جدا می سازد برزخ می گویند.

در حقیقت برزخ مقدمه و پیش تراول قیامت کبری و آغازی از قیامت سقری ، برای شخص میت است ف چنان چه رسول اکرم (ص) می فرمایند : (قیامت هر کس با مرگ وی آغاز می شود، که منظور از ان قیامت سقری است که در مرتبه ای قبل از شروع قیامت کبری قرار دارد).[1] در کافی ، به سند معتبر از امام صادق (ع) روایت شده است ، که امام فرمودند : «اما من ، به خدا سوگند برای شما در عالم برزخ نگرانم و ترس دارم».

آنگاه از امام پرسش کردن برزخ چیست؟

فرمودند : برزخ جایگاهی اتست که از لحظه مرگک شخص شروع می شود و به آغاز قیامت پایان می گیرد» و در جائی دیگر امام در پاسخ اینکعه برزخ از چه تاریخی شروع می شود می فرمایند : «از لحظه مرگ تا به هنگامی که در روز قیامت ، برانگخیته شوند».[2] در قران کریم هم آمده است : «پس سر آنها برزخی است تا روزیکه در قیامت برانگیخته شوند».[3] برزخ را عالمی مثالی نیز می گویند چون شبیه و همانن این عالم است البته از لحاظ شکل و صورت نه از لحاظ کیفیت و کمیت ، زیرا از لحاظ ماده دو دیگر خصوصیات کاملاً از هم متفاوتند.

- عالم برزخ یک فاصله زمانی نیست بلکه حالتی که از حالات است که انسان باید در آن توقف کند تا تحولات سکوت و بی حرکت بماند، چون حرکت یک اصل لایتغیر در عالم است.

لزوم دوزخ و برزخ برای تطبیق نفس انسانی کم کم و مرحهل با ان عالم است.

این دوره برای نفس وقتی ضروری است که در عالم دنیا نتوانتسه باشد خود را با شرایط آن عالم تطبیق دهد، پی برای انسانهایی که خود را با آن عالم تطبیق داده برزخی لازم نیست.

چون برزخ برای آماده کردن نفس برای قیامت است پس فقط در یک مرحله نیست بلکه در فاصله هر قیامت صغری تا قیامتی دیگر برزخی لازم است.

برزخ را که قبر هم گفته اند ، باغی از باغهای بهشت و یا حفره ای از حفره های دوزخ تعبیر کرده اند.

این مرحله به علت عدم تحقیق قیامت که لازمه آن یک حالت بلاتکلیفی است – برای همه انسانها با هر عملکردی ، بسیار سخت است.

نیکوکاران برای رسیدن به بهشت موعود و تحقیق کامل آن و بدکاران به علت بلاتکلیفی ، تعجیلی طاقت فرسا در عبور از آن دارند.

در برزخ تحقق هیچگونه شفاعت امکان پذیر نیست.

لذا خوفناکترین مرحله از مراحل راه است.

صورت و هیکل انسان در عالم برزخ تجسم آخرتی اعمال اوست.

اوصلاً نظام عالم- به علت این که حرکت در ان اصل است و حرکت حتماً باید تدریجی باشد بر این نسق می چرخد که حصول هر کمالی به تدریج و مرحله به مرحله انجام می گیرد گرچه این حرکت می تواند با سرعتی متفاوت صورت پذیربد به هر حال هیچ وقت نمی توانیم از مسیر اصلیش منحرف نمائیم.

- هر صانعی از صنع خود محققاً هدی دارد والا عمل و صنع او بیهوده و لغو خواهد بود.

- می دانیم که هر صانعی برای این صنع و خلقش بتواند آن مقاصه و منظورهای او را احراز نماید بایستی تحت تربیت او کم کم و پله به پله آن را حل را یکی بعد از دیگری احرازنماید.

پس از بزرگترین عمل صانع در عالم صنع ، تربیت و ارتقای مخلوق و مصنوع است.

ماهیت اصلی عالم هستی ، برای تربیت و اعمال برنامه های خدای رب العالمین است و اینکه زمان در عالم یک موضوع اعتباری است و نه یک اصل اصیل و لایتغیر ، در این صورت چگونه می توان باور کذد که پس از مرگ که مرحله ای تکاملی بر زندگی دنیای است انسانها مدتهای مدیری که جز خدا هیچ کس انتهای آن را نمی داند- بی حس و حرکت و در حال بی خبری به سر برند؟

چون : الف- آیا می شود تصور کرد هستی در مرحله توقف گردد؟

اگر زمان به فرض هم آن را به عنوان یک اصل بپذیریم در آن مرحله به آن انسانها نمی گذرد چگونه است که سایرین جریان دارد.

یعنی بپذیریم که قسمتی از عالم هستی می تواند از سایر اجزا جدا شود و خود نظام دیگری داشته باشد در قسمتی از هستی زمان بگذرد و در قسمت دیگر نه و این محال است چون هستی مطلق است.

ب- آیاتی از قران کریم را که در آنها صریحاً بر زندگی ، ارتراق حرف زدن و ایثار و انداز اهل برزخ به اهل دنیا اشاره می کندف می تواند نادیده گرفت؟

مانند این آیات : پس آنانی که در راه خدا کشته می شوند را مرده مپندارید بلکه آنهازنده اند و در نزدپروردگارشان روزی می خورند.

شادمانه از آنچه پروردگارشان به انهااز فضلش عطا کند به کسانی که هنوز به آنها ملحق نشده اند ، بشارت می دهند.

که هیچ ترسی برای آنها نیست و نباید غمگین شوند بشارت می دهد به نعمتی و فضلی از جانب پروردگار خود و خداوندد پاداش موفین را ضایع نمی کند.1 پس همانطور که گفته شد ، پس از مرگ ، انسانها وارددوره جدیدی به نام برزخ می شوند، یعنی دورانی بین مرگ تا هنگام بعث یا قیامت طول مدت این دوره همان طور که توضیح داده خواهد شد – برخلاف آنچه گفته شده است- زمانی نیست، بلکه بر حسب نفوس مختلف انسانها، که می میرند و به ان عالم می روند متفاوت است.

ضرورت وجود این دوره ها تا آنجا که از مشهودات ف آیات قرآنی و روایات اهل بیت عصمت و طهارت (ع) فهمیده می شود به جهت ضرورت های ذیل می باشد: 1-برای تطبیق و انس با عالم جدید : انتقال از عالمی دیگه و از نشئه ای به نشئه دیگر، تحولی کوچک نیست و تحمل ان آسان نمی باشد بلکه به واسطه اختلاف ژرفی که همیشه میان دو عالم موجود است ، انتقال ازیکی به دیگری مشکل است.

همه ما نوزادی را که تازه متولد شده دیده ایم که در حالی که تقریباً از تمام وسایل و اعضای زیست مانند دست، پا ، چشم، اعضای و جوارح داخلی و همه بالاتر، مغز برخوردار است امکا توانائی انجام کوچکتری کاری را حتی در مورد زیست خود ندارد.

تا اینکه کم کم بدنش رشد می کند، قوت می گیرد و آهسته آهسته توانایی انجامکارهای مربوط خود و از آن پس سایر کارهای لازم زیست در ارتباط با دیگران به عالم بعدی برای مردگان وجود دارد، در جهان برزخ است که این تطبیق با آن عالم آهسته ممکن می شود.

2- آماده شدن برای تحقق قیامت: انسان در آن عالم تا تمام جامعیت لازم وجودش حاصل نشود ، نمی تواند به معنی و قوای فراوان وجود خود قیام نماید.

از این نظر دوره ای لازم است تا در این دوره جامعیت وجود انسان به طریقی که مختصراً به خواست خداوند خواهد آمد بتواند امر از این مقام نماید.

توقف انسانها در این دوره به نسبت جامعیت وجودی آنهاست، که در زندگانی دنیا بدست آورده اند.

این جامعیت، بایستی در زندگانی دنیایی به دست آید و دستوراتی که انبیا از جانب خداوند برای بشر به ارمغان آوردند، به همین منظور است که انسان در طول حیات دنیایی بتواند آنچنان زیست نماید و آنچنان فعالیتی را از قوای بی حد و حصر وجود خود به دست آورد که بتواند به محض ورود به آن عالم ، بدون توقف به حرکت خود ادامه دهد و به یک یک قوای مودعه خود قیام نماید.

در غیر این صورت بایستی این قوا در عالم برزخ، فعالیت یابند و جامعیت لازم را برای قیام پیدا نماید.

- توشه برزخ : پیروان مکتب های مادی دنیا را هدف اصلی ومقصد نهایی می دانند و برای خویش توشه جز زندگی دنیا نمی شناسند.

از این رو تنها؟

دنیای وجلوه های آن می اندیشند و زندگی پس از مرگ را افکار می کند و می گویند : «جز این زندگانی دنیای ما، چیزی در کار نیست، می میریم و زندگی می کنیم و هرگز برانگیخته نمی شویم»1 اما پیروان مکتب پیامبران آسمانی، به گونه ای دیگر می اندیشیند.

آنان معتقد که بشر موجودی جاودانی است و برای جهان ابدی آفریده شده است.

اینان ، دنیا را گذرگاه وجای آزمایش و امتحان و مدرسه خودسازی وتوشه اندوزی می دانند.

امام علی (ع) دراین باره می فرمایند : ای مردم !

دنیا ، محل گذر است و آخرت، سرای ماندن پس بکوشید که از این گذرگاه توشه ای برای قرارگاه خود برگیرید.

زنها را در پیشگاه خدا، که به رازهایتان آگاه است ، پرده دری نکنید و کوس رسوایی خویش را در برابر او نزنید.

پس از آن که بدنتان از دنیا بیرون برود ، دل از آن بر کنید؛ زیرا آفرینش شما تنها برای رفتن به آخرت و از سر گرفتن زندگی در بهشت جاویدان است و دنیا، جز آزمایشگاهی که باید شایستگی تان را در آن نشان دهید ، چیز دیگری نیست.

آری، بهترین توشه برزخ و قیامت پرهیزکاری است.

در کنار تقوا زاد و توشه هایی دیگر نیز هست.

اصولاً هر کار شایسته ای که به سود مردم باشد ، به گونه ای توشه قبر و قیامت است هر چند به نظر کوچک و ناچیز آید.

کسی که در راه تقوا گام برمی دارد و به مسئولیت های دینی خویش عمل می کند، هر روز توشه ای در نامه عملش نوشته می شود و ذخیره ای برای فردایش خواهد بود به شرطی که تا پایان عمر، آنها را نگه دارد و با کارهای ناپسند ، زمینه ضبط و ناوبدی کاری نیک را فراهم نیاورد.

خداوند می فرمایند: «ای کسانی که ایمان آوردید، خدا و فرستاده اش را فرمان برید و عمل های خویش را باطل نکنید».

- همنشین برزخی : با سپری شدن دوران زندگی ، مرگ فرا می رسد و سفر به عالم برزخ آغاز می شود.

در این مرحله ، انسان از همه دوستان و همنشینان جدا می گردد و تنها یک همنشین برایش باقی می ماند و آن ، کارهای نیک و بدی است که در دنیا انجام داده است.

این اعمال، در پرونده اش ثبت شده و همواره با او خواهد آمد.

و هیچ گاه از وی جدا نمی شود.

امام علی (ع) در این باره می فرمایند : «مرد مسلمان را سه دوست است : یکی از دوستانش به او می گوید : من در زندگی و مرگ با تو هستم و ان ، عمل اوست.

دوست دیگرش می گوید : من تنها تا هنگام مرگ با تو هستم و آن ثروت او است.

چه، آدمی چون می میرد اموالش؟

وارثانش می رسد.

دوست دیگرش به او می گوید : من تا کنار گور با تو هستم و سپس رهایت می کنم و آن ، فرزند اوست.»1 با فرارسیدن مرگ پرونده عمل انسان بسته می شود.

با فرا رسیدن مرگ پرونده عمل انسان بسته می شود.

اما برخی انسانها ، پرونده عملشان همچنان باز استو از پیامدهای کردار نیک و بد خویش در جهان برزخ بهرمند می گردند.

پیامبر (ص) در این باره می فرمایند : «هر کس سیره و روش خوبی را در جامعه بنیان نهد، اجرا ان سیره و اجر کسانی که تا قیامت به ان عمل می کنند ، برای او خواهد بود ، بی آنکه از پاداش عمل کنندگان به آن چیزی کاسته شود.»2 در جایی دیگر، از امام باقر (ع) رویات شده است که : «هر بنده ای از بندگان خدا، روش گمراه کننده ای را میان مردم بنیان نهد برای او گناهی همانند گناه کسانی است که مرتکب آن عمل شده اند بی آن که از گناه عمل کنندگان به آن کاسته گردد.»3 بنابراین ، هر کس نسبت خوب با بدی در جامعه پایگذاری کند، هر بار که با آن سره و روش عمل شود، در پرونده اش ، خواه زنده یا مرده ، پاذداش یا گناه تازه ای ثبت می گردد.

کسانی هم که به عالم برزخ رفته اند، پرونده عملشان همچنان باز است.

از این رو ، ممکن است نعمت برخی از نیکان در آنجا افزایش یابد و به تمام مقام بالاتری برسند و همچنین غذاب برخی از افراد مغرب و بالاعکس، پس از مرگش تا وقتی که استمرار دارد، از پاداش آن در برزخ بهرمند خواهد بود.

حد قات جاریه ای که آدمی در زندگی به جریان می اندازد : صدقه جاریه ، معنای وسیعی دارد و نمونه های بسیاری از شامل می شود.

در حدیث زیر، به بخشی از صدقات جاریه اشاره شده است : پیامبر (ص) می فرمایند: «پنج چیز است که اگر آدمی یکی از آنها را به جای گذارد ، پس از مرگ، ثوابش در پرونده عملش جاری است : کسی که درخت خرمائی بکارد ف کسی که چاهی حفر کند ، کسی که مسجدی را بنیان کند ، کسی که قرآنی بنویسد، کسی که فرزندی صالح و شایسته تربیت کند.»1 کارهای نیک و شایسته ، باعث شادمانی و آسایش ادمی در عالم برزخ می شود.

1- ولایت اهل بیت (ع) : پیامبر گرامی (ص) دراهمیت ولایت فرموده است : «هر کس علی را دوست بدار، خداوند سختی های مرگ را برایش آسان می کند و قبرش را باغی از باغ های بهشتی قرار می دهد.»2 2- شاگردان مؤمن : امام صادق (ع) درباره شاد کردن مؤمن می فرماید : هر که به مؤمنی شادی رساند، خدای برترین از آن شادی، مخلوقی آفرید که هنگام دیدارش کند و به او گوید، «ای دوست خدا !

مژده باد تو را به کرامت و رضوان خدا».

سپس پیوسته همراهش باشد، تا داخل قبرش شود و به او همان را گوید چون از گور برخیزد ، به او همچنان گوید.

سپس همواره همراهش باشد و هنگام هرترسی، او را مژده دهد و به او همچنان گوید.

مؤمن از او می پرسد : «تو کسیتی، خدایت رحمت کند»؟

گوید : «من همان شادی هستم که به تو فلانی رساندی».

3- هدیه بازماندگان : پیامبر (ص) برگوری عبور می کرد که روزی پیش ، کسی در آن دفن شده بود و خانواده اش بر او می گریستند به آنان فرمود : دو رکعت نماز که به چشم شما نمی آید ، برای صاحب این گور محبوب تر از همه دنیای شما است».1 4- نما و زکات : امام صاق (ع) در وصف زکات و نماز فرموده است : «چون مؤمن وارد قبرش می شود، نماز در جانب راست و زکات در سوی چپ او است و نیکی بر او سایه می افکند و صبر در گوشه ای قرار می گیرد.» هنگامی که دو فرشته برای پرشس بر او داخل می شوند، صبر به نماز و زکات و نیکی می گویند : «مواظب صاحب خود باشید و اگر شما از مواظبت او ناتوانید، من از او مواظبت کنم.»2 5- ذکر توحید : «پیامبر (ص) به کسان خود که در حال اختصارند ، ذکر لا اله الا الله را تلقین کند، زیرا این کلمه ، هنگامی که بدن مؤمن در قبر می پوسد ، همدم اوست.»3 6- مهارت اهل قبور : داوود رحتی می گوید : از امام صادق (ع) پرسیدم : «آدمی بر قبر پدر و نزدیکان و غیرنزدیکانش می ایستد آبا به میت سوید می رسد؟

فرمود : آری، میت با همین ایستادن در کنار قبرش شادمان می شود چون که یکی از شما با رسیدن هدیه خوشحال می گردید.»1 7- رضایت والدین : رضایت پدر و مادر ، نمیز باعث راحتی و آسایش آادمی در هنگام مگر و در جهان برزخ و قیامت است.

8- عمل صالح مؤمنان پرهیزگار، هنگام جان دادن و در عالم برزخ در آسایش کامل به سر می برند.

9- آسان گیری بر مردم 10- خوشرفتاری با همسایه - گرفتاران در برزخ : 1- انکاران ولایت اهل بیت : ولایت اهل بیت (ع) از مهمترین مواردی است که در قبر و قیامت از آن پرسش می شود.

کسانی که فکر ولایت اهل بیت باشند و با ان بزرگواران دشمنی ورزند، در عالم برزخ به عذاب و شکنجه ای سخت دچار می گردند.

2- کفران نعمت : از عوامل فشر قبر برای مؤمن ، تباه کردن نعمت های الهی است.

3- حقوق مالی مردم : از حقوقی که در برزخ وقیامت از آن باز خواست می کند، حقوق مالی مردم است.

خواه این بدهکاری از راه حلال باشد ، مانند قرض و معاوله نسیه و خواه از راه مردم مانند دزدی و کم فروشی و کلاهبرداری.

4- بر نیاوردن حاجت مؤمن 5- بداخلاقی 6- ربا خواری - جایگاه برزخی مؤمنان : از روایات پیشوایان معصوم (ع) فهمیده می شود که روح مؤمنان در عالم برزخ به وادی السلام نجف و روح کافران به وادی بر هوت برده می شود.

عالم برزخ ، نخستین مرحله از این سفر حساس است.

برخی انسان ها وقتی به عالم برزخ قدم می گذارند و پرده غیب از پیش چشمشان برداشته می شود و صحنههای وحشتناک آخرت را می بینند ، در می یابند که عمر خویش را در غفلت و بطالت گذارنده اند و نه تنها از دوران زندگی سودی نبرده اند، بلکه سرمایه ارزشمند عمر را باطل به کار گرفته و برای امروز خودف چیزی جز گناه و معصیت نیندوخته اند.

آری ، جهان برزخ، بس شگفت است.

بنابر روایت اهل بیت اعمال هر انسانی پس از مرگ و در عالم برزخ، تجسم می یابد و با چشم آن را میبینند و تا روز قیامت با ان خواهد زیست.

مؤمنان پرهیزکار از دیدن مارهای خویش شادمانند و بدکاران ف در ناراحتی و غذاب گرفتارند.

- امام صادق (ع)در وصف عالم برزخ می فرماید : وقتی مؤمن را در قبر میگذارند ، دری به رویش باز می شود و جایگاه خویش را در بهشت می بینند و از دری که به عالم غیب گشوده شده ، مردی زیبا چهره بیرون می آید.

مؤمن می پرسد : تو کیستی که زیباتر از تو ندیده ام؟

پاسخ می دهد : من نیت و عمل خوب تر هستم که در دنیا بر آن بودی و انجامش می دادی و چون کارفر را در قبر می گذارند دری به رویش گشوده می شود و جایگاه خویش را در آتش می بیند سپس از دری که به آتش باز شده ، مردی بد چهره بیرون می آید.

مافر از او می پرسد : تو کیستی؟

که من چهره ای زشتی از تو ندیده ام؟

پاسخ می دهد: من عمل بد تو هستم که در دنیا انجام می دادی و نیت ناپاک تو هستم که در دل داشتی.

جایگاه بهشت : به طوریکه از آیات و احادیث استفاده می شود بهشت در قرب سدره المنتهی و در زیر عرش قرار دارد، چنانکه در قرآن کریم آمده است : عند سدره المنتهی عند ها حبه المأوی1 : بهشت نزدیک سدره المنتهی است.

هر کل یا هر کل امپراطور رم از رسول اکرم (ص) پرسش کرده بود شما مردم را دعوت به بهشت می کنید که عرض آن به اندازه پهنه آسمان و زمین است.

پس در این صورت جهنم کجاست؟

حضرت فرمود : پس چون روز آمد و شب کجاست؟

یعنی بهشت در هر کجا باشد جهنم در مقابل آن است.

و همچنین حدیثی است منسوب به علی بن ابی طالب (ع) که حضرت در پاسخ به جا ثلیق که سؤال کرد ، بهشت و دوزخ در کجل قرار دارند؟

فرمود : بهشت در زیر عرش و جهنم در زیر هفتمین طبقه زمین قرار دارد.

پاره ای تصور کرده اند که وجود بهشت و دوزخ عقلی و تخیلی است و جزء در ذهن وجود خارجی ندارد در حالیکه با توجه به مصوتی آیات قرآنی و احادیث معتبر نبوی و توصیفی که در آنها از بهشت و جهنم شده ، چنین نتیجه گرفته می شود که این دو دارای وجود خارجی بوده و یک واقعیت قابل لمس می باشد.

چنانکه مواهب و نعمتهای وعده داده شده نظیر روانها رو حور و غلمان و امثال آنها در بهشت و یا مار و عقرب و آتش و غل و زنجیر در جهنم همه از جمله محسوسات و جسمانیات است که برای هر یک از آنها لذا و یا غذاب جهنمی و روحی مترقب می باشد و منحصر به عذاب یا لذت روحی و یا جسمی تنها نیست و از جمله آیات قران که می فرمایند : «بهشت که پرهیزکاران به آن وعده داده شده اند.

نهرهایی است از آب فاسد نشدنی و نهرهایی است از شیری که هرگز طعم ان عوض نمی شود و نهرهایی است از شراب که برای نوشندکان آن لذت بخش است و نهرهایی است از عسل صاف شده و همچنین برای اهل بهشت در آنجا از هر میوه ای آماده است ...»1 جهنم و بهشت نمی تواند محل توقف و سکون به آن معنایی که در ذهن هاست باشند.

بلکه بهشت مسیر صلحا ونیوشندگان فرمان های الهی است که توانسته اند خود را در این دنیا برای زندگی آن دنیا و مناسب با ان ساخته و اسباب و وسایل مطابق آنجا ، از اینجا ببرند.

انجام هر عملی برای اینکه نتیجه بهشتی دهد.

و یا خود ، به همان ترتیبی که ذکر کردیم- «خود» بهشتی شود ، بایستی تحت رشایط خاصی انجام شود والا هر عملی نمی تواند به صرف اینکه انجام شده است، نتیجه خوب یا بد بدهد.

برای اینکه عملی مرخضی خداوند باشد و نتیجه آن بهشت اخرت را برای عامل بسازد یابد : به امر خداوند انجام شود.

به عبارتی دیگر چون انسانی نمی تواند تشخیص دهد که چه عملی ، چه آثاری در ساختن نفس انسان در آن عالم دارد، بایستی عمل ، مطابق با دستورات انبیای الهی که مبلغان فرمان های او هستند بوده و در نحوه عمل، وقت ان، نیت در انجام آن، دقیقاً دستورات رعایت شده باشند.

در قران کریم دقت کرده باشیم ، عمل بهشت ساز ، ان عملی است که «صالح» بوده باشد.

صالح یعنی شایسته پس عملی مرضی خداوند متعال و بهشت ساز است مکه شایسته بوده باشد و این درحالی است که ما معمولاً «حسنه» بودن عمل را ملاک کلی می دانیم.

ولی در قران کریم ، تعداد کلمه صالحات که به عنوانصفت عمل مرضی خدا به کار رفته است به مراتب بالاتر و بیشتر از حسنه است.

در قرآن کریم سی بار «عمل صالح» و یا «عملاً صالحاً» و 59 بار «صالحات»به کار رفته است.

علت این امر شاید این باشد که ره صالحی حسنه است ولی هر حسنه ای صالح نیست.

توضیح آنکه حسنه یک عمل نیکو است که در نفس عمل بسیار پسندیده و در نگاه اول حتماً و همیشه مورد رضایت پروردگار است.

در حالی که صدف این که ظاهر یک عمل نیکو باشد مورد رضایت خداوند و بهشت ساز نیست.

درباره بهشتی ها در قرآن مجید می خوانیم که هر موقع که به یکی از این وسایل رفاهی و نعمتهای برمی خورند می گویند ما این ها را می شناسیم و از قبل با آن آشنا بودیم.

پس با این تعریف همه آنچه از اسباب و لوازم زیست برای بهشتیان اماده شده است به خوبی با آن آشنایی دارند و انها را می شناسند.

علت این امر اینست که همه ان لوازم و نعمتها همان وجود خود انهاست که شکفته شده و به ان صورت- وقتی که نشسته عرض می کرده اند- در آمده اند.

معانی بهشت در فرهنگها : بهشت و دوزخ در نزد ما به عناوین و اسلامی متفاوتی شناخته می شود: بهشت : اسم ، واژه پهلوی Vahist : باغی که از خوبی و ضرمی نظیر نداشته باشد و جلایی که نیکوکاران ران پس از مردن همیشه در آنجا خواهند بود.

مقابل دوزخ که جای بدکاران است.

جنت : اسم ، واژه عربی ، به معنای باغ ، فردوس ، جمع آن جنات و جنان است.1 فردوس : اسم، واژه عربی، به معنای باغ، تبسان، بهشت، جمع آن فرادیس.

[این اصطلاح معادل واژه پردیس که در او تنها آمده] رضوان : مصدر عربی ، خشنود شدن.

مینو : اسم ، واژه پهلوی Menok ، بهشت.

خلد : جاودانه ، بهشت ، جاودانگی ، خلوتشان : فرمگاه ، پردیس ، بهشت.2 سرآغاز بحث بهشت : اولاً بین بهشت و دوزخ ابدی و برزخی تفاوت فاحشی به لحاظ وجودی، وجود دارد.

چرا که ما مسلمانان- البته آن عده ای که به معاد و حیات ابدی به صورت روحانی و جسمانی معتقدیم- چنانچه بخواهیم بهشت و دوزخ را در نوع برزخی ان مورد کنکاش وکندو کاو قرار دهیم، ثانیاً مورد دیگری که خواستیم به آن اشاره داشته باشیم، بر می گردد به همان علو و غلوی که در مورد نعمات و لذایذ بهشتی و یا حوریان و ساکنین انجا و یا غذابها و تألمات دورخی صورت گرفته است.

علی ایحال برای بهشت ابدی و برزخی صفات فروانی ، چه از قول ائمه ظاهرین (ع)و چه باستناد قرآن و چه گفتار بزرگان دین ، نقل کرده اند.

رسول خدا گفت : عدن بهشتی است خاص از بهشتهای خدا ، هیچ چشم مثل آن ندیده است ، و بر خاطر هیچ بشر نگذشته.

در آنجا نباشد جزء سه گروه پیغمبران و صدیقان و شهیدان،خدای تعلی گوید خنک آن را که در اینجا شود.1 اما توضیحاتی که از بهشت در قرآن آمده است ، تحت عنوان مختلف ذکر گردیده و در توصیف بهشت در کلام خدا به صورت یکپارچه و در یکسوره و یک بخش نقل نگردیده.

بلکه به صورت های مختلف و متفوت ذکر گردیده گاهی کوتاه و گذرا و طی دو سه جمله متوالی و مکرر.

اما آنچه از قرآن مستفاء می گردد ، قسمت عمده ای از تعاریفی که در خصوص بهشت آمده است مربوط به سوره های مکی است و در سوره های «دهر» و «الرحمن» و «واقعه» بیش از بقیه سوره ها به ذکر اوصاف بهشت پرداخته است.

1- محیط زیست : عمومی ترین اطلاعی که قرآن از محیط زیست بهشتی ها می دهد این است که آنها در باغ یا باغ ها زندگی می کنند.

تعبیر باغ از محیط زیست بهشتیان به این علت است که : الف- باغ مجموعه ای از نعمتها و مناظر با محیط های زیست زیبا و دل انگیز و چشم نواز و استراحتگاهها با انواع نعمتهای جانبی مانند آب نهرها و میوه درختان و انواع پرندگان زیبایی که خواه ناخواه بدان جا- به واسطه وجود درختان و آب و میوه ها کشیده می شوند ....

می باشد.

و چون وجود استعدادهای انسانی مجموعه بسیار گرانقدر و متنوعی از همه اسماء الهی است، پس از انتقال از این دنیا، خود را در محیطی به همان زیبایی و تنوع نعمت که خود ف از اینجا به آن عالم منتقل کرده اند، می یابند.

ب- گرچه بنده در آنها در آمده و به انواع نکتهایش منتقع گردیده باشد، اما هنوز بسیار چیزها از زوایای وجودش برایش پوشیده مانده است.

چون جنت از ریشه لغوی جن به معنای پوشیده آمده و در کتابهای لفت میخوانیم که از آن نظر بهشت را- جنت نامیده اند که از شدت پوشش درختی، کف آن پوشیده و ناپیداست.

پس هرچه بنده در آن زیست نماید و از نعمتهای آن بهره مند گردد، بالاتر و بالتر می رود و بیشتر و بیشتر کمون و استعدادهای نهفته در آن باغ ، برایش آشکارتر می شود.