دانلود مقاله تاریخ ایران

مقدمه : در مرداد 1297 یعنی مقارن آخر جنگ جهانی اول دولت بریاست وثوق‏الدوله تشکیل گردید.

وزارت فرهنگ به نصیرالدوله (احمد بدر) سپرده شد.

پس از برقراری امنیت نخستین اقدام دولت نسبت به فرهنگ تاسیس دارالمعلمین مرکزی به ریاست ابوالحسن فروغی و دارالمعلمات وحشت دبیرستان غیر مجانی و چهل دبستان چهار کلاسه جهانی در تهران و ده دبستان در حومه پایتخت بود.

در سال 1297 دولت برای اولین بار رسماً به تربیت آموزگار در داخله مملکت اقدام کرد در ولایات نیز به تناسب اهمیت و موقعیت آنها اقداماتی در توسعه مدارس بعمل آمد.

در سال 1298 مدرسه حقوق با عده‏ای استاد ایرانی و فرانسوی و مدرسه دندانسازی نیز ایجاد گردید.

و در مدرسه طب که تا آن زمان جزو دارالفنون بود اصلاحاتی به وجود آمد.

و مجزا گردید.

پس از کودتای 3 اسفند 1299 و ظهور مرد با اراده و مقتدری در راس کارها، ثبات در اوضاع حاصل و ممد سال بر بودجه وزارت فرهنگ افزوده شد.

و به همان تناسب بر عده مدارس در تهران و ولایات اضافه گردید.

در اسفند 1300 قانون شورای عالی فرهنگ به تصویب رسید و کلیه امور فنی مدارس مانند برنامه‏ها و امتحانات و صلاحیت معلمین در آنجا متمرکز شد وبه تصویب رسید و به تناسب سبط قدرت دولت مدارس دولتی از حیث سازمان و برنامه و امتحانات یکسان شد.

دولت در امور مدارس ملی مداخله کرد.

و برای مدارس خارجی مقرراتی وضع نمود و رفته رفته آنها را محدود ساخت تا مدارس آمریکایی و انگلیسی در سال 1319 بکلی تعطیل گشت و تنها مدارس فرانسوی در اثر استمهای باقی ماند و به واسطه اشغال مملکت از طرف متفقین در 3 شهریور 1320 آموزشگاههای مذکور توانستند به کار خود ادامه دهند.

تشویق جوانان: در سال 1304 که قانون نظام وظیفه وضع شد امتیازات خاصی برای شاگردان دبیرستانها و مدارس عالی قائل شدند.

و به این ترتیب جوانان را تشویق به تحصیل نمودند.

اعزام دانشجو: در سال 1307 در زمان وزارت اعتماد الدوله (یحیی قراگزلو) گام بسیار مهمی برای پرورش کارشناس و رفع جوائج فنی و علمی برداشته شد و به موجب قانون اعزام محصل به خارج مقرر گردید به مدت 6 سال هر سال لااقل یکصد دانشجو برای فراگرفتن فنون و علوم طبیعی و ریاضی و تعلیم و تربیت و پزشکی و مهندسی از میان فارغ‏التحصیلان دبیرستانها با امتحان مسابقه انتخاب و به اروپا روانه شدند.

قانون مذکور مقرر داشت که 35 درصد از دانشجویان در رشته معلمی به تحصیل اشتغال ورزند برای آماده کردن عده مذکور در مدارس موجود اصلاحات اساسی به عمل آمده و بر عده دبیرستانها افزوده شد و عده ای معلم فرانسوی برای آنها استخدام شد.

برای تهیه دبیر جهت مدارس مذکور دارالمعلمین مرکزی تبدیل به دارالمعلمین عالی شد و چند نفر استاد فرانسوی برای آنها جلب گردید.

تعلیمات جهانی: کتب درسی ممتاز برای تمام دبستانهای کشور با اسلوب واحد توسط نویسندگان عالیقدر تالیف و توسط وزارت فرهنگ طبع و به قیمت ارزان در تمام کشور معمول گردید.

و به عده ای از شاگردان نیز به رایگان داده شد.

و به موجب قانون متمم بودجه 1312 از اول فروردین 1312 در تمام مملکت دبستانهای دولتی برای کلیه شاگردان مجانی شد.

و در سال 1317 دانشسرای تربیت بدنی برای تهیه علم به وجود آمد.

مدارس مختلط: در سال 1314 دبستانهای مختلط تشکیل شد و تا ده سالگی پسران و دختران در یکجا مشغول تحصیل گشتند و در دانشسرای عالی پسران، از شهریور 1314 دوشیزگان نیز مجاز به ورود بودند در 17 دی ماه همان سال و دانش سرای تهران رضاشاه با حضور ملکه و شاهدخت ها برابری زن و مرد را اعلام داشت و بر افکندن حجاب را دستور داد.

آموزش سالمندان: در سال 1315 مورد توجه واقع شد و دبستانهای دولتی کلاسهایی برای تعلیم خواندن و نوشتن و حساب و مختصری تاریخ و جغرافیا در تمام کشور در اوائل شب دائر گردید.

و کتابهای مخصوص برای این کار تالیف و چاپ شد و به این ترتیب صدها هزار نفر از اکابر توانستند باسواد شوند.

سیر قهقرائی: در سال 1317 در سازمان و برنامه دبیرستانها تجدید نظر شد و از دبیرستانهای فرانسه تقلید ناقصی به عمل آمد و چون دولت مقتدر بود به انتقادات اشخاص مطلع توجه نکرد تحصیلات متوسطه شش ساله که تا آن زمان به دو دوره سه ساله و دوره دوم به چند شعبه ادبی- علمی- بازرگانی- کشاورزی- صنعتی تقسیم می شد به سه دوره مبدل گردید.

دوره اول سه ساله- دوره دوم دو ساله و کلاس آخر یک سال و در آخر هر دوره امتحانات اسمی مقرر گردید.

برنامه بسیار سنگین شد و بر مقدار مواد درسی افزوده شد.

بدون رعایت وقت شاگرد و ساعاتی که باید صرف پرورش اخلاقی و بدنی او شود موادی که در برنامه منظور شد در زندگانی مورد حاجت نبود و تحمیل زائدی بر حافظه دانش آموز بود.

در همین سال در برنامه دانشسرای عالی، وزیر فرهنگ تجدیدنظر کرد و ذوق و شخصیت محصل که از 1311 مواد تحصیلی و اخذ شهادتنامه‏های گوناگون داشت لغو گردید و مواد معینی بین سه طی سال تحصیلی تقسیم شد و همه محصلین را مقید به خواند آنها کرد.

تاسیس دانشگاه تهران: در سال 1310 که نگارنده به دعوت دانشگاه کلمبیا در نیویورک مشغول مطالعه بود.

به دستور دولت نقشه و طرح تفصیلی سازمان دانشگاه تهران را تهیه کرد.

از اینرو دارالمعلمین عالی را در اراضی نگارستان هسته مرکزی دانشگاه قرار داد و آن را به شکل یک موسسه نوین تعلیمات عالیه در آورده با سازمان و برنامه جدید و انتظامات تازه مبتنی بر آزادی و شخصیت دانشجو و شش آزمایشگاه و یک کتابخانه و شعبه علوم تربیتی و کارهای فوق برنامه، در خرداد 1313 در زمان وزارت آقای حکمت قانون تاسیس دانشگاه به تصویب مجلس رسید.

در 15 بهمن همان سال بنیاد آن بدست رضا شاه در اراضی جلالیه در شمال غربی تهران گذاشته شد و از 24 اسفند 1316 به بعد به تدریج که بناهای جدید آماده شد دانشکده طب و دندانسازی و داروسازی و دانشکده حقوق و علوم سیاسی که هر دوی آنها با سازمان مختصری از سابق وجود داشت و دانشکده فنی که در سال 1313 تاسیس گردیده بود به اینجا منتقل گردید.

دانشکده ادبیات و علوم هم در سال مذکور به وجود آمد.

تربیت معلم: از اقدامات دیگری که در دوره رضاخان بعمل آمد تاسیس دانش سراهای مقدماتی برای تهیه آموزگار و وضع قوانین مخصوص برای تثبیت تمام معلم و تامین آینده او بود.

در اسفند 1312 قانون تربیت معلم تصویب شد.

و به موجب آن مقرر شد 25 دانشسرای مقدماتی در ظرف 5 سال در تمام کشور دایر شود.

تربیت بدنی: در همان سال نسبت به ورزش توجه خاص معطوف گردید.

و انجمن ملی تربیت بدنی که توسط حسین علاء و ابراهیم حکیمی و نگارنده در آغاز 1312 تاسیس شده بود رسمیت یافت و سازمان پیشاهنگی و اعطا جوایز بدست شاهنشاه جنبش مهمی در کشور پدیدار گردید.

در مدت زمامداری رضا شاه علاوه بر کتب درسی ابتدایی و متوسطه عده ای از شاهکارهای زبان فارسی همچون شاهنامه و دیوان حافظ و کلیات سعدی و نظامی و عده‏ای از نسخ خطی فارسی چون تفهیم ابوریحان بیرونی و تاریخ بیهقی و تاریخ سیستان و حدودالعالم تصحیح و طبع گردید.

عده‏ای هم از کتب خاورشناسان و دانشمندان معذب زمین ترجمه و چاپ شده و عده زیادی کتاب در رشته‏های مختلف ادبی و علمی و فنی و فلسفی و تاریخی و تربیتی از طرف نویسندگان مملکت تالیف و منتشر گردید.

و در تمام این دوره نه فقط هر سال بر عده مدارس افزوده می شد و بودجه فرهنگ رو افزایش رفت بلکه بتدریج بناهای مرغوب برای دانشسرا و دبیرستان و دبستان در مرکز شهرهای مهم ساخته شد.

تعلیمات عمومی: در سال 1320 در بحبوحه جنگ در شهرستانها شورای فرهنگ تاسیس شد تا مردم در کار فرهنگ شرکت جویند- قانون تعلیمات اجباری در سال 1322 وضع شد.

ظرف ده سال تعلیمات ابتدایی در مملکت اجباری شد.

سپاه دانش: مهمترین اقدام نسبت به توسعه تعلیمات ابتدایی در دهات تشکیل سپاه دانش بود.

از سال 1342 هر سال در دو نوبت سپاه دانش به روستا اعزام شدند و علاوه بر تعلیم کودکان و سالمندان در نقاط دوردست اصول اولیه بهداشت را در مورد مسکن و چشم و قناعت و … عملاً آموختند و با کمک خود مردم اجرا کردند.

و با کمک سپاه بهداشت و ترویج آبادانی و روستائیان مدرسه و درمانگاه ساختند.

تالیفات کتاب در زمان رضا شاه و محتویات آن در دوران رضا شاه، اهل دانش و ادب بیشتر به تحقیقات تاریخی و تتبعات ادبی روی آوردند.

ارباب قلم این دوره اسلوب مطالعه و تحقیق علمی و مقایسه اسناد و ماخذ را از دانشمندان غرب آموختند و به حکم اهل البیت آدری بما فی البیت نتایج بسیار سودمندی در کوششهای خود به دست آوردند.

در آن روزگار کتابهای تاریخی درباره ایران منحصر بود به کتابهایی که نویسندگان اروپایی مانند سرجان ملکم و پرسی سایکس نوشته بودند و آموزگاران و روشنفکران از کمبود کتابهای تاریخی به خصوص کتابهای تاریخی درسی شکایت داشتند.

در سالهای 1306-1307 ش دو جلد کتاب نفیس ایران باستانی و داستانهای ایران قدیم تالیف میرزا حسن خان مشیرالدوله پیرنیا که با نهایت دقت و احتیاط و رعایت طرز کار اروپایی و استفاده از جمیع منابع و ماخذ موجود ترتیب یافته و برای کسانی که بعدها بخواهند این مرحله را بپیمایند راه را هموار کرده بود از چاپ در آمد.

پس از آ‎ن وزارت معارف ایران در عهد تصدی اعتمادالدوله قراگزلو برای رفع احتیاج مدارس دست به کار تالیف یک سلسله کتب درسی زد و مقرر شد که سلسله تاریخ ایران از ابتدا تا نهضت مشروطیت به ترتیب زیر فراهم گردد.

1) از ابتدا تا صدر اسلام به قلم حسن تقی زاده 2)از صدر اسلام تا استیلای مغول به قلم حسن تقی زاده 3) از استیلای مغول تا اعلان مشروطیت به قلم عباس اقبال- پیرنیا به ذوق شخصی اوقات خود را صرف این منظور کرد و علاوه بر دو جلد تاریخ ایران باستانی و داستانهای ایران قدیم که نام بردیم و یک جلد درسی که خلاصه دو جلد مذکور بود، دو مجلد بزرگ شامل تاریخ ایران از ابتدا تا اوایل دوره اشکانی فراهم و به چاپ رسانید.

قسمتی که بنا بود به قلم تقی زاده نوشته شود متاسفانه به علت ماموریتهای دولتی و گرفتاریهای او به آخر نرسید و فقط جزوه وی در 78 صفحه به نام از پرویز تا چنگیز در 1301 منتشر گردید.

دانشمندان و تاریخ نویسان فرهنگی زمان رضا شاه علاوه بر کوششهای پرثمری که در آن عهد در زمینه تاریخ نویسی به عمل آمد به همت استادان و محققانی مانند قزوینی- تقی زاده- اقبال- فروزانفر- بهار- بهمنیار و دیگران بسیاری از زوایای تاریک تاریخ ادبی ایران روشن شد.

دانشمندان دیگری چون پورداوود- کسروی- بهار- یاسمی به تحقیق در ادبیات و زبانهای ایران پیش از اسلام و مطالعه در لهجه‏ها و نیم زبانهای فارسی پرداختند.

و بعدها تحصیل و تدریس زبانهای پهلوی و اوستایی در ایران آغاز شد و کسانی به ترجمه متون پهلوی به فارسی دری و مطالعه و جمع‏آوری فولکلور ایران سرگرم شدند.

و بدین قرار تاریخ نوسی و ادب شناسی و به طور کلی تحقیق و مطالعه در آنچه که به گذشته ایران مربوط می شد در عهد رضا شاه پیشرفت زیادی کرد.

شرح حال و آثار تعدادی که در پیشرفت عهد رضا شاه سعی زیادی داشته اند: 1- پیرنیا (حسن) حسن پیرنیا ملقب به مشیرالدوله در اوایل سال 1291 ق (1252 شمسی) در تهران پا به دنیا نهاد پدرش میرزا نصرالله خان مشیرالدوله نائینی از اعاظم رجال عهد قاجاریه بود.

وی تحصیلات مقدماتی فارسی و عربی را از معلمین سرخانه فرا گرفت و حدود 17 سالگی عازم روسیه شده و تحصیلات حقوق را در دانشگاه مسکو به پایان برد.

وی در 1317 که مظفرالدین شاه به اروپا رفت به عنوان مترجم در رکاب او بود و در مراجعت شاه از این سفر در 27 جماد الثانی 1320 ق به سفارت ایران در قپزبورگ تعیین گردید در بازگشت سفر سوم مظفرالدین شاه او را به تهران فراخواند و ورود میرزا حسن خان مشیرالدوله به تهران مصادف بود با سالهای پرتشنج انقلاب مشروطیت ایران.

در این هنگام به پدر که صدراعظم ایران شده بود کمک می کرد.

وی در تدوین قانون اساسی سهم مهمی داشت.

در کابینه مشیرالسلطنه به وزارت عدلیه رسید چون پس از 2 ماه کابینه مشیرالسلطنه برافتاد و ناصرالملک زمام امور را در دست گرفت در آن کابینه به لقب پدرش مشیرالدوله به وزارت خارجه رسید.

مشیرالدوله در 1319 ق هنگامی که کمتر از 30 سال داشت کتابی در حقوق بین‏المللی برای محصلین مدرسه علوم سیاسی تالیف و چاپ کرد و از آن پس به واسطه اشتغال به سیاست و امور مملکتداری اثری از خود به وجود نیاورد.

اما بعد از سال 1304 ش زمانی که دستش از کارهای دولتی کوتاه شد به تالیف کتابی به نام «ایران باستان» پرداخت.

بعد ا