دانلود مقاله سازمان های غیر دولتی

ماهیت پاره ای از نیاز های بشر به گونه ای است که برای تأمین آنها باید به نهادهایی توسل جست که به دولت ، بازار و خانوار تعلق ندارد .

به همین دلیل از دیر باز رسم بر این شد که اشخاص و گروههای انسانی گرد هم آمدند و از طریق این نهادها آن نیازها را تأمین می کردند .

علیرغم این وضع ، در اواخر قرن بیستم بود که محققین به این اندیشه افتادند که به مطالعات و داده های مربوط به این نهادها سرو سامانی دهند و در قالب نظریه های منسجم و با زبانی واحد و گویشی مشخص ، آن را بیان کنند .

اما در ادامه ی روند مشکل بوجود آمد و این مشکل ، چالش اصلی آن بود که با ورود محققین جدید به این عرصه و اغلب بدون آنکه سوابق مطالعاتی قبلی در نظر گرفته شود ، یک رشته عبارات و یک حلقه تعابیر جدید وارد این حوزه از مطالعات شد و از ارتباط و همسویی آنها به مطالعات و دست آوردهای قبلی غفلت می گشت .

این نهادها که نه با شکل و شمایل نهاد های متعارف قانونی شباهت داشت و نه سودآور محسوب می شد و نه یک مؤسسه خصوصی محسوب می گشت با عناوین متفاوتی نظیر ، بخش داوطلبانه ، بخش سوم و سازمان غیر انتفاعی ، مؤسسات عام المنفعه و تشکل خدمات به دیگران نامیده می شدند .

یکی ازعمده ترین تلاشهایی که برای کسب یک تعریف جامع وبه عنوان یک معیارتعریفی برای این سازمان ها انجام شد ، مجموعه ی مطالعات و تحقیقاتی است که به همت « سالامن وانهایمر » و در چارچوب طرح بخش غیر انتفاعی تطبیقی و در قالب ارائه خدمات مطلوب و حمایت از دیگر اقشار جامعه ( عام المنفعه ، غیرانتفاعی ) در دانشگاه « جان هاپکینز » انجام پذیرفته است .

که می توان گفت این طرح مفصل ترین تحقیقی است که بوسیله پژوهشگران علوم اجتماعی برای تعریف این بخش که خارج از بازار و دولت وجود دارد ، داده اند .

این طرح در سال 1990 برای تحقیق درباره ی ماهیت ، ساختار ، تاریخچه ، وضعیت حقوقی و نقش بخش غیرانتفاعی در خیلی از کشورها آغاز شد .

برای تسهیل در این تحلیل تطبیقی اولین وظیفه ی متولیان طرح آن بود که «یک زبان و مفهوم مشترک برای سازمان های غیرانتفاعی تعریف کنند ، یعنی برای معرفی و تبیین ان یک ادبیات واحد و مشخص و معین بکار گرفته شود ».

بر اساس تعاریف موجود و واقعیات تجربی کشورهای حوزه ی مطالعه ، محققین طرح ، به تعریفی دست یافتند که به تعریف ساختاری عملیاتی بخش غیر انتفاعی معروف شد.

قبل از آنکه به طور کامل به بررسی درباره ی این تعریف ساختاری عملیاتی بپردازیم به صورت اختصار به تلاشهای دیگری که برای تعریف این سازمان انجام شده اشاره می نمائیم .

عمده تعاریفی که تاکنون در مورد این سازمان ها حاصل شده ، می توان از سه دیدگاه بررسی کرد : الف ) از منظر ماهیت ورودی های سازمان ب ) از منظر خروجی های سازمان یا کالاها و خدماتی که ارائه می کنند .

ج ) از جهت نحوه توزیع مازاد درآمد .

الف : ازجهت ورودی های سازمان دو نوع تعریف متفاوت می توان ارائه نمود ، تعریف اول برحسب درآمد و تعریف دوم برحسب عرضه کار می باشد .

نظام ملی حسابرسی در امریکا نمونه بارزی از تعاریف مبتنی بر درآمد است .

بر این اساس سازمان هایی غیرانتفاعی محسوب می شوندکه هزینه های آنهاعمدتا ازطریق کمک ها و مساعدت های مردمی تأمین گردد .

این تعریف بالطبع بخش محدودی از این سازمان ها را در بر می گیرد ، زیرا که در بسیاری از سازمان های غیرانتفاعی کمک های دولتی ، تأمین کننده قسمت عمده ای از هزینه هاست .

بعلاوه بسیاری دیگر از این سازمان ها عواید حاصل از فروش خدمات و کالاهایشان و اخذ حق عضویت مهمترین منبع تأمین کننده ی هزینه ها محسوب می شود .

به همین جهت ، « هانسمن » سازمان های غیرانتفاعی را به دو نوع ، کمک گیرنده و تجاری تقسیم کرده است .

تعریف دوم از این گروه ها مبتنی بر عرضه کار است .

این تعریف بر همان موضوع معروف داوطلبانه بودن تأکید دارد .

بدین مفهوم که کاری که در این سازمان ها انجام می پذیرد ، غیر اجباری و بدون چشم داشت مادی می باشد .

اما همانگونه که می دانیم به کارگیری کارمندان حقوق بگیر دراین سازمان ها متداول است .

مضافا این تعریف تمایز این بخش از خانوار و همچنین بخش های غیر رسمی را دشوار می سازد .

ب : دسته بندی دیگر، تعریف سازمان های غیرانتفاعی با تکیه برخروجی های این سازمان هاست و همانگونه که در تعریف خیریه ها مرسوم است ، عام المنفعه بودن را شاخص اصلی می دانند .

اولین نکته ای که از این تعریف به ذهن متبادر می شود ، آن است که بسیاری از این سازمان ها در کشورهای مختلف فاقد این شرط می باشند .

( عام المنفعه بودن ) .

بعلاوه این که ، به خاطر محدودیت منابع یک سازمان عملا فقط قادر خواهد بود که به یک گروه خاص خدمات ارائه نماید .

« لامن».

بررسی تعاریف سازمان های غیر دولتی » برای این مشکل راه حلی پیشنهاد کرد .

بدین ترتیب که اصطلاح « مشترک المنافع » را به جای « عام المنفعه » به این سازمان ها اطلاق کرد ، که البته کلمه مشترک المنافع شمولیت بر این مطلب نمی یابد و اطلاق مطلوبی نیست بلکه عبارت مشترک الهدف ( خدمت به دیگران ) مناسبتر است .

اکثر محققینی که بر این تعریف اصرار داشته اند از کسانی هستند که از حوزه مطالعات اقتصادی برخاسته اند .

به عنوان مثال تعریفی که « ویز بورد » از سازمان های غیر انتفاعی می دهد مبتنی بر همین ویژگی است و سازمان های غیر انتفاعی را آن سازمانی می داند که کالاهایی از نوع عمومی تولید می کند .

البته این مشخصه یکی از چند مشخصه ی تعریف این سازمان هاست و مشخصه های دیگر نیز برای آنها قائل شده است .

ج : بالاخره به آن دسته از تعاریفی می رسیم که نه ورودی سازمان ها را مبنای تعریف قرار داده و نه خروجی آنها را ، بلکه توزیع منابع مالی را اساس کار قرار داده اند .

بر این مبنا ، عنوان غیرانتفاعی به سازمان هایی اطلاق می گردد که سود خالص آنها میان متولیان سازمان توزیع نشود .

این تعریف مبتنی بر « محدودیت در توزیع » ، به تعاریف حقوقی از سازمان های غیر انتفاعی در امریکا بسیار نزدیک است .

منتهی مشکلی که این تعریف دارد آن است که در نظام های مختلف حقوقی و همچنین کشورهای مختلف تنوع زیادی پیدا می کند .

اما این تعریف به طور موسعی در نظام های حقوقی خارج از امریکا پذیرفته شده است .

به رغم اقبال و پذیرشی که این تعریف پیدا کرده باز هم خالی از ابهام نمی‌باشد .

« هانسمن » ، سود خالص را به سودهایی که مازاد بر مبالغ مورد نیاز برای تأدیه خدمات هزینه شده در سازمان است تعریف کرده است .

وی همچنین می افزاید : « یک سازمان غیر انتفاعی این اختیار را دارد که حقوق اشخاصی را در ازای کار و سرمایه ای که صرف سازمان کرده اند به نحو مقتضی تأدیه کند .

و یا ما به ازای متعارف آن را بپردازد .

اگر چه این اشخاص از متولیان سازمان باشند » .

اصطلاح ما به ازای متعارف از عبارات مشهور ، اما بی اساس است .

در علم اقتصاد ، اصطلاح سود سهام وجود دارد که معرف ما به ازای سرمایه گذار برای خطرپذیری یا درآمد از دست داده به حساب می آید .

با این توضیح تسری این اصطلاح به سازمان های غیرانتفاعی دشوار می نماید .

تعریف ساختاری عملیاتی طرح بخش غیرانتفاعی تطبیقی جان هاپکینز ، ابتدا با مطالعه در 13 کشور آغاز شد و سپس چهل کشور را تحت پوشش قرار داده است .

این کشورها عبارتند از : آرژانتین ، استرالیا ، اتریش ، بلژیک ، برزیل ، کلمبیا ، چک ، مصر ، فنلاند ، فرانسه ، آلمان ، غنا ، مجارستان ، هند ، ایرلند ، ایتالیا ، ژاپن ، کنیا ، لبنان ، مراکش ، مکزیک ، هلند ، نروژ ، پاکستان ، پرو ، فیلیپین ، لهستان ، رومانی ، روسیه ، اسلواکی ، افریقای جنوبی ، کره جنوبی ، اسپانیا ، تانزانیا ، تایلند ، اوگاندا ، انگلستان ، امریکا ، ونزوئلا و اسرائیل .

اهداف محققین این طرح الف ) تهیه گزارش مستند از ماهیت ، ساختار ، مسائل مالی و نقش بخش غیرانتفاعی با بکارگیری یک رشته اصطلاحات تجربی یکپارچه در کشورهای مختلف جهان با توزیع جغرافیایی فراگیر .

ب ) توضیح چرایی تفاوت این بخش از حیث اندازه و مشخصات در کشورهای مختلف و شناخت عوامل تقویت یا مانع توسعه آنها .

ج ) ارزیابی تأثیر و فواید این سازمان ها د ) شناساندن موجودیت این مجموعه نهادها و افزایش آگاهی های عمومی درباره آنها ( اطلاع رسانی و آگاهی بخشی عمومی ) ظرفیت سازی ، محلی برای انجام تحقیقات آتی ( آینده ) برای تأمین این مقاصد ، محققین طرح ، رویکرد تجربی تطبیقی را بکار گرفتند که اتکای عمده بر عوامل زیر دارد : تعیین تیمی از دستیاران محلی در کشورهای مورد نظر ، چارچوب مفهومی و یک رشته تعاریف و استراتژهای مشترک برای جمع آوری اطلاعات ، ایجاد شبکه ای از کمیته های مشاوران ملی و بین المللی که بر جریان کار نظارت دارند که به انتشار نتایج تحقیق کمک می کنند .

محققین این طرح پس از بررسی تعاریف مختلف این معیارها را بعنوان معیارهای معروف برای سازمان های غیردولتی برشمردند : 1 سازمان یافتگی : بدین معنا که تشکل تا حدودی نهادی شده و تثبیت یافته است .

تنها ثبت شدن یا به نوعی دیگر هویت حقوقی پیداکردن چندان مهم نیست ، آنچه دراین خصوص حائز اهمیت است آن که ازهویت سازمانی نسبی برخوردارو قانون مند باشند .

این شرط با تدوین اساسنامه قانونی ، تأسیس ، برخورداری از ساختار سازمانی داخلی ، استمرار نسبی در اهداف و ساختار و فعالیتها و داشتن تشکیلات متعارف تأمین می شود .

تجمع های موقت و خلق الساعه افراد که هیچ ساختار واقعی و ماهیت سازمانی قانونی و حقوقی ندارند واجد شرط این تعریف نمی باشند .

2- خصوصی بودن ( غیر دولتی بودن ) : بدان معنا که از حیث سازمان و تشکیلاتی از دولت جدا باشند .

لازمه این شرط آن نیست که این سازمان ها کمک های درخور توجهی از دولت دریافت نکنند و یا حتی مقامات دولتی به عضویت هیأت مؤسسین آنها در نیایند .

بلکه غیردولتی بودن بدان معناست که از نظر تشکیلاتی زیر مجموعه های دولت محسوب نشوند و احکام و اختیارات دولتی را اعمال نکنند 3 خودگردانی و استقلال : بدان معنا که بتوانند بر فعالیتهای خودشان تسلط و نظارت داشته باشند .

برخی از سازمان های خصوصی و غیردولتی حتی اگر از نظر تشکیلاتی ، مستقل باشند ، چنان تحت سیطره و نفوذ سازمان های دولتی یا بخش خصوصی قرار دارند که عملا به عنوان بخشی ازآن سازمان ها فعالیت می کنند .لازمه این شرط آن است که سازمان بتواند بر فعالیتهایش ، تسلط و نظارت متعارف داشته و در روندکاری برای اداره امور داخلی خود استقلال داشته باشد و به طورکلی از خودگردانی مطلوب و معمول برخوردار باشد .

3ـ خودگردانی و استقلال : بدان معنا که بتوانند بر فعالیتهای خودشان تسلط و نظارت داشته باشند .

4ـ توزیع غیرانتفاعی : بدان معنا که عواید حاصل به مؤسسین یا مدیران تعلق نگیرد .

در اغلب سازمان های غیرانتفاعی در آخر سال مالی در آمد مازاد حاصل می شود ، اما این عواید باید مجددا در جهت اهداف اصلی سازمان سرمایه گذاری شود و نباید میان اعضاء ، مدیران ، مؤسسین و یا هیأت رئیسه تقسیم شود : نکته اساسی آن است که سازمان با این عواید چه کار می کند .

اگر این عواید مجددا از طریق سرمایه گذاری یا اقدامات مشابه دیگر ، در جهت اهداف و راهبردهای سازمان به کار گرفته شود ، سازمان شرایط برخورداری از عنوان غیرانتفاعی را دارا خواهد بود .

5 ـ داوطلبانه بودن : بدان معنا که سازمان در حد متعارف در فعالیتهای داوطلبانه شرکت کند .

این شرط متضمن دو ملاحظه متفاوت اما مرتبط است .

اول اینکه سازمان باید در فعالیتها و اداره از طریق هیأت رئیسه با بهره مندی از کارمندان داوطلب یا سایر شریک مساعی های خود انگیخته به نوعی در فعالیتهایش اصل داوطلبانه بودن را به نمایش بگذارد و دیگر اینکه داوطلبانه بودن متضمن معنای غیر اجباری است .

بنابراین سازمان هایی که در آنها عضویت اجباری ، به تلویح یا تصریح ، در قانون مربوط آن قید شده است ، از بخش غیرانتفاعی مستثنی می شوند .

نمونه بارز این سازمان ها تشکل ها و انجمنهای تخصصی است که عضویت در آنها ، برای کسب مجوز فعالیتهای تجاری یا حرفه ای الزامی می باشد .

در این صورت در بحث تقسیم بندی با این شروط انواع مختلفی از نهادها را می توان تحت این عنوان قرار داد .

برخی از آنها عبارت است از انجمنهای صنفی و تخصصی ، سازمان های خیریه سنتی ، هیأت های مذهبی ، سازمان های توسعه مردمی ، نهادهای آموزش عالی ، بیمارستانها ، جنبش های اجتماعی و جزء آن ، سازمان های غیردولتی درامر توسعه ، در عین حال برخی از سازمان ها هستند که مشکل بتوان آنها را تحت این چارچوب قرار داد که دو دسته مهم از آنها عبارت است از : 1 ـ سازمان های عبادی و بذهبی ، هیأت مذهبی ، تکیه ها کلیساها ، کنیسه ها ، مساجد و دیگر نهادهای عبادی و مذهبی که تحت این شمول قرارگرفته اند .

و اطلاعات مربوط به آنها نیز در جریان تحقیقات طرح جمع آوری شده است .

منتهی این اطلاعات مربوط به همه کشورها نمی باشد و از همه کشورها جمع آوری نشده است .

بلکه از وضع کشورهای مذکور اخذ شده است .

بنابراین اطلاعات مربوطه در بخش مستقل گزارش شده است .

اطلاعات مربوط به سازمان های خدماتی وابسته به نهادهای مذهبی نیز مثل مدارس ، بیمارستان ها ، مراکز نگهداری کودکان و درمانگاهها در همه کشورها جمع آوری و ثبت شده است .

این سازمان ها بدون در نظر گرفتن وابستگی مذهبی ، تحت عناوین خدماتی که ارائه می کردند مثل آموزش ، بهداشت و امثال آن ، طبقه بندی شده اند .

2ـ تعاونی ها ، شرکت های سرمایه گذاری و گروههای خودیاری ، سازمان هایی هستند که حالت بینابینی دارند .

مثلا اغلب تعاونی ها ، تشکل های سرمایه گذاری و گروههای خود یاری اقتصادی و این دست مؤسسات و سازمان ها از آن جهت که شرط توزیع غیرانتفاعی در آنها صدق نمی کند از چارچوب تعریف مستثنی می شوند .

بنابراین آن دسته از تعاونی ها ، انجمنهای سرمایه گذاری و سازمان های مشابهی که انگیزه انتفاعی در آنها تبعی و فرعی می باشد و نیت اصلی بانیان آن ، ارائه خدمات از این عواید به گروه کثیری ، از اجتماعی محلی است ، در تعریف قرار نمی گیرند .

به موازات تلاشهایی که برای تعریف این سازمان ها انجام می شد ، برای طبقه بندی آنها نیز اقدامات زیادی صورت گرفت و یک تقسیم بندی ارائه شد .

این تقسیم بندی که به تقسیم بندی بین المللی سازمان های غیرانتفاعی معروف شد برحسب فعالیت اقتصادی ، انتفاعی یا حوزه کاری آنها انجام پذیرفته است .

با این توضیح ؛ برای مثال ، سازمان هایی که فعالیت عمده شان خدمات بهداشتی است .اما در حوزه ی فعالیتهای جانبی ، تحقیقات هم انجام می دهند ، تحت عنوان سازمان های بهداشتی طبقه بندی شده اند .

یعنی تفکیک و تقسیم بندی آنها بر مبنا و به اعتبار فعالیت اصلی و عمده آنها صورت گرفته و اعمال گردیده است .

با همین وجه سازمان های مذهبی که فعالیت عمده اقتصادیشان اداره مدارس ابتدایی است ، تحت عنوان سازمان های آموزشی طبقه بندی شده اند .

همانگونه که در جدول شماره یک ملاحظه می شود ، این تقسیم بندی از دوازده گروه اصلی تشکیل شده است که هر گروه اصلی نیز به چند زیر گروه تقسیم می شود .

برای نمونه در مجموع 27 زیر گروه در این تقسیم بندی تعریف شده است .

هر کدام از این زیر گروهها نیز تقسیم بندی هایی دارد ، که می توان جزء گروه نامید .

برای نمونه تقسیم بندیهای زیر گروه فرهنگ و هنر ، از گروه فرهنگی ، تفریحی در جدول شماره دو آمده است .

الگوی جان هاپکینز یعنی ماحصل نتیجه مطالعه ، تحقیق ، بررسی و پژوهش که بر روی نهادها و سازمانهای تعریف شده خارج از دولت ، بازار ، خانوار با تلاشها و فعالیتهای قابل توجه برمبنای برنامه ریزی و اجرای روش تحقیق و اصول مربوطه با بهره مندی از مناظرو دیدگاههای موضوع در بخش غیرانتفاعی صورت گرفت و سبب خلق یک معرفی و تعریف جدید و خاص از نهادها و سازمانها در آن حوزه ( خارج از دولت ، بازار ، خانوار ) تحت عنوان تعریف ساختاری عملیاتی از بخش و حوزه غیرانتفاعی گردید که این تعریف پس از ملاحظه و مطالعه ماهیت ، ساختار ، مسائل و امور مالی ، عوامل تقویت چالش ها و موانع ، فواید ، تفاوتهای این نهادها و سازمانها در بیش از پنجاه کشور جهان محقق و کشف شد و پس از آن بود که این نهادها یعنی سازمانهای غیرانتفاعی در جامعه و میان مردم شناس و مفهوم گردید .

دست آورد مطالعه و تحقیق در آن حوزه : الف ) کشف تعریف خاص و معین برای سازمانهای غیرانتفاعی و معرفی آنها ب) معیارهای سازمانهای غیرانتفاعی ج) طبقه و تقسیم بندی سازمانهای غیر انتفاعی تعریف سازمانهای غیرانتفاعی از مجموع و تجمیع معیارهای این سازمانها تحصیل می‌گردد .

این معیارها در الگوی جان هاپکینز ( نتیجه مطالعه درباره این سازمانها در بیش از پنجاه کشور جهان ) عبارتند از : 1 ـسازمان یافتگی 2 ـ خصوصی بودن 3 ـ خودگردانی و استقلال 4 ـ توزیع غیرانتفاعی 5 ـ داوطلبانه بودن در الگوی جان هاپکینز فقط پنج معیار و خصلت برای سازمان غیرانتفاعی نشناخته شده و معین گردیده ، حال آنکه معیار و شاخصهای دیگری نیز برای تبیین و تعریف جامع این سازمانها وجود دارد که با تعیین و تخصیص همه شاخصها و معیارهای خاص این سازمانها ، معرفی و تعریف سازمانها کامل می گردد .

معیارها و شاخصهای دیگر : 1 ـ دارای قانون خاص باشند ( از یک قانون جامع و خاص سازمانهای غیرانتفاعی پیروی نمایند ) 2 ـ غیرانتفاعی وعام المنفعه باشند (شرکت سهامی برای اعضاءوگردانندگان نباشند ، به گروه و قشری ازجامعه ویا غالب عامه خدمت نمایند ، مقصود و هدف از تشکیل خدمت به غیرودیگران باشد .

3 ـ غیرسیاسی باشد ( حزب سیاسی نباشد ، همانند یک حزب و تشکل سیاسی کارکرد و عملکرد نداشته باشد ، مثل یک حزب فعالیت نکند ) 4 ـ مردمی و خودجوش باشد ( بصورت خودجوش بوجود آید ، سازمان دولتی و یا دولت آن را ایجاد نکرده باشد ، بوسیله مردم بوجود آید ) 5 ـ مفید به حال جامعه و کشور باشد ( بنابه ضرورت و نیاز واقعی و اساسی جامعه و کشور بوجود آید ) بنابراین : معیارها و شاخصهای سازمانهای غیرانتفاعی ( معیارها و شاخصهای اصولی ، اساسی ) مشتمل بر این موارد است : 1 ـ دارای قانون خاص 2 ـ غیردولتی 3 ـ غیرانتفاعی 4 ـ غیرسیاسی 5 ـ مردمی و خودجوش 6 ـ خودگردان و مستقل 7 ـ سازمان یافته 8 ـ داوطلبانه 9 ـ مفید به حال جامعه و کشور دیگر نکته آنکه ، بخاطر جنبه خارج از دولت بودن این سازمانها و اینکه وجهه خارج از دولت بودن از وجوه غالب سازمانهای بخش غیرانتفاعی محسوب می شود این سازمانها را بنام سازمانهای غیردولتی به جای سازمانهای غیرانتفاعی نامیده و مصطلح شدند .

تقسیم و طبقه بندی : در الگوی جان هاپکینز سازمانهای غیردولتی ( غیرانتفاعی ) دارای تقسیم بندی بدین شرح و ترتیب می باشند : فرهنگی تفریحی ـ آموزشی تحقیقاتی ـ بهداشت ـ خدمات اجتماعی ـ محیط زیست ـ توسعه و خانه سازی ـ حقوقی ـ حمایتی سیاسی ـ خیریه و بشردوستانه ـ بین المللی ـ مذهبی ـ کسب و کار ـ و دیگر موارد این تقسیم بندی دچار نوعی اشکال است زیرا از روانی در تقسیم بندی برخوردار نمی باشد ، عناوین طبقه و تقسیم از شفافیت و روانی مطلوب برخوردار نیست ، تقسیم بندی و طبقات فاقد ترتیب منطقی و معنادار است ، قرارگرفتن سازمانهای سیاسی دراین طبقات و تقسیم بندی یک اشکال و چالش اساسی است ، طبقات به اندازه موجودیت کامل این سازمانها طبقه بندی نشده است ، طبقه و تقسیم بندی مذکور در حد یک تقسیم بندی مطلوب و فراخور بین المللی نمی باشد .

در این صورت و در جهت رفع این مشکل اساسی و باتوجه به وارسیهای مجدد و بررسیهای بعمل آمده و مطالعه و مشاهده دقیق تر اوضاع و سیمای این سازمانها در کشورها ، تقسیم و طبقه بندی ذیل ارائه می گردد : 1 ـ گروه پزشکی ، بهداشت و درمان 2 ـ گروه علمی تخصصی غیرپزشکی 3 ـ گروه دانش آموختگی و فارغ التحصیلی 4 ـ گروه دانشجویی و دانشجویان 5 ـ گروه حقوقی 6 ـ گروه فرهنگی هنری 7 ـ گروه حمایتی 8 ـ گروه بازنشستگی 9 ـ گروه قومیتی 10 ـ گروه ورزشی ، تربیت بدنی ، تفریح 11 ـ گروه خیریه ها 12 ـ گروه قرض الحسنه ها 13 ـ گروه زنان 14 ـ گروه دینی مذهبی 15 ـ گروه محیط زیست و زیست محیطی 16 ـ گروه بین المللی 17 ـ گروههای اجتماعی ( دیگر گروههای مشمول حوزه این سازمانها که در گروههای 16 گانه دیگر نمی گنجند ) در تحقیق و مطالعه صورت گرفته ( الگوی جان هاپکینز ) در ارائه معرفی و تعریف سازمان در خصوص شاخص خدمت و ارائه خدمت به غیر و دیگران وجه غالب ، خدمات مادی و ملموس اعلام و ابراز شده در صورتیکه سازمانهای غیرانتفاعی ( غیردولتی ) می‌توانند خدمات غیرمادی نیز برای غیر ، دیگران و جامعه ارائه نمایند که در الگوی جان هاپکینز تا حدودی مورد غفلت قرار گرفته است .

نکته بعدی که در الگوی جان هاپکینز حاصل نشده ، عناوین و اسامی است که سازمانهای غیردولتی ( غیرانتفاعی ) بایستی انتخاب و با آن نام و عنوان فعالیت نمایند می باشد که در اینجا این نامها ، اسامی و عناوین اعلام و معرفی می گردد : نامها ، اسامی ،عناوین : انجمن ، کانون ، جمعیت ، جامعه ، مجمع ، شورا ، بنیاد ، اتحادیه ، خیریه ، گروه ، دسته ، مرکز ، هیئت ، تکیه ، خانه ، بنگاه ، صندوق ، مجتمع ، سازمان ، باشگاه ، مجلس و امثالهم.

امید که این پردازش صمیمانه در مسیر پژوهش و در راستای خواست علاقه مندان به توسعه باشد .

الگوی جان هاپکینز : نتیجه تحقیق ، مطالعه و پژوهشی که بوسیله دانشگاه جان هاپکینز ، توسط جامعه شناسان و پژوهشگران مجرب و کادر مناسب برای شناسایی دقیق و علمی و دسترسی به یک تعریف معین و مشخص و معرفی صحیح سازمان ها و نهادهای خارج از حوزه دولت ، بازار ، خانوار و تفکیک کامل آنها از سایر مؤسسات و تشکلها که در تأمین نیازهای بشری و انسانی که بطور داوطلبانه ، خود جوش و مردمی و بصورت رایگان و مجانی ( بشردوستانه ) ( فی سبیل الله ) و بدون دریافت و چشمداشت مادی از طرف مقابل ( کمک گیرنده ، کمک پذیر ) در انواع ، اقسام ، ابعاد و جهات مختلف فعالیت می کردند و فعال بودند و در این تلاش و فعالیت متشکل به دنبال کسب منافع مادی برای خویش ( مسئولین ، گردانندگان ، دست اندرکاران ) نبودند که در دو مرحله و در مجموع در 53 کشور جهان صورت گرفت که در نتیجه شناخت درست بخش سازمانهای غیرانتفاعی و یافت تعریف معین و مشخص از این سازمانها و حوزه آن حاصل گردید و تحت عنوان الگوی جان هاپکینز نامیده شد که در این نوشتار بوسیله اینجانب مورد بازبینی و بررسی ( نقد ) قرار گرفت و در جهت تقویت و تکمیل آن تلاش گردید.

ویژگیهای سازمانهای غیر دولتی چیست؟؟

1:خودجوشی و نیاز طبیعی : تشکلهای غیردولتی بنا بر نیاز طبیعی ناشی از شرایط فکری و محیطی، انگیزشها، خصوصیات و آرمانهای مشترک افراد و جامعه به صورت خودجوش به وجود می‌آیند 2ـ هدف و تعهد مشترک : افراد مؤسس تشکلهای غیردولتی دارای هدف مشترک هستند و سایر افرادی که بعداً به عضویت این تشکلها درمی‌آیند، بر اساس هدف تعیین شده فعالیت می‌نمایند و نسبت به آن متعهد می‌باشند.

لذا پایداری سازمان غیردولتی مبتنی بر استواری اهداف و استمرار آن خواهد بود 3ـ قانونمندی: تشکلهای غیردولتی دارای ضوابط، روابط و سازمان کار مشخص و تعریف شده می‌باشند.

4- برنامه و فعالیت مشخص: هر تشکل غیردولتی در راستای دستیابی به اهداف خود، دارای برنامه و موضوع فعالیت در یک بخش یا رشته مشخص می‌باشد.

5ـ جلب مشارکت و عضویت: تشکل غیردولتی به دلیل دارا بودن ماهیت مردمی همواره در پی جلب مشارکت اعضای جدید برای دستیابی به قدرت عمل بیشتر و گسترش دامنه فعالیت و اثربخشی در موضوع فعالیت خود می‌باشد.

6ـ هویت و شخصیت مستقل: تشکلهای غیردولتی دارای شخصیت حقوقی و هویت مردمی می‌باشند و مدیریت آنها (تصمیم‌گیری، برنامه‌ریزی، سازمان کار و ارزیابی) مستقل از دولت و دستگاههای اجرایی است ـ گرچه تشکلهای غیردولتی و مجموعه دولت دارای ارتباط و تأثیرات متقابل می‌باشند 7ـ مشارکت و مسؤولیت‌پذیری: هدف تشکلهای غیردولتی سودجویانه نیست.

این سازمانها دارای اهداف فرهنگی و اجتماعی می‌باشند که با مشارکت و مسئولیت ‌پذیری اعضا تکوین می‌یابد و هر عضو خود را در اهداف و برنامه‌های آن سهیم و مسئول می داند.

آیین نامه اجرایی تاسیس و فعالیت سازمان های غیر دولتی هیات وزیران در جلسه مورخ 29/3/1384 بنا به پیشنهاد شماره 6176/م/77 مورخ 8/5/1383 وزارت اطلاعات و به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ، آیین نامه اجرایی تاسیس و فعالیت سازمان های غیر دولتی را به شرح زیر تصویب نمود : کلیات ماده 1 – در این آیین نامه واژه ها و عبارات زیر به جای مفاهیم مشروح مربوط به کار می روند : الف – سازمان غیر دولتی که در این آئین نامه "سازمان" نامیده می شود ، به تشکل هایی اطلاق می شود که توسط گروهی از اشخاص حقیقی یا حقوقی غیر حکومتی به صورت داوطلبانه با رعایت مقررات مربوط تاسیس شده و دارای اهداف غیر انتفاعی و غیر سیاسی می باشد .

تبصره 1 – عناوین "جمعیت " ، " انجمن " ، "کانون" ، "مرکز" ، "گروه" ، "مجمع" ، "خانه" ، "موسسه" و نظایر آن می تواند به جای واژه "سازمان" در نام گذاری به کار گرفته شوند .

تبصره 2 – واژه "غیر دولتی" به این معناست که دستگاه های حکومتی در تاسیس و اداره سازمان دخالت نداشته باشند .

مشارکت مقامات و کارکنان دولتی در تاسیسی و اداره سازمان ، در صورتی که خارج از عنوان و سمت دولتی آنان باشد ، مانع وصف غیر دولتی سازمان نخواهد بود .

تبصره 3 – اهداف غیر سیاسی دربر دارنده فعالیتی است که مشمول ماده یک قانون احزاب نگردد .

تبصره 4 – اهداف غیر انتفاعی عبارت است از عدم فعالیت های تجاری و صنفی انتفاعی به منظور تقسیم منافع آن بین اعضاء ، موسسان ، مدیران و کارکنان سازمان.

تبصره 5 – داوطلبانه به معنای مشارکت و تاسیس و اداره سازمان بر اساس اصل آزادی اراده اشخاص است .

ب – هیات موسس به مجموعه اشخاصی گفته می شود که سازمان را تاسیس می نمایند .

پ – پروانه فعالیت ، سندی است که توسط مراجع مقرر در این آیین نامه با رعایت ضوابط مربوط در جهت تشکیل سازمان صادر می شود .

ت – مراجع نظارتی مشتمل بر هیات نظارت شهرستان (متشکل از فرماندار ، نماینده شورای اسلامی شهرستان و نماینده سازمان های غیر دولتی شهرستان) ، هیات نظارت استان (مرکب از استاندار ، نماینده شورای اسلامی استان و نماینده سازمان های غیر دولتی) و هیات نظارت کشور (مرکلب از معاون ذیربط وزیر کشور ،‌نماینده شورای عالی استان ها و نماینده سازمان های غیر دولتی) می باشند که بر اساس این آیین نامه و با رعایت ضوابط مربوط ، در سطح شهرستان ، استان و کشور نسبت به نظارت بر سازمان های غیر دولتی ، غیر از تشکل هایی که مطابق قانون مرجع نظارتی خاص برای آنها پیش بینی شده است ،اقدام می نمایند .

نظارت بر سازمان های غیر دولتی فرا استانی ، کشوری یا بین المللی با هیات نظارت کشور خواهد بود .

ماده 2 – سازمان پس از اخذ پروانه فعالیت و ثبت برابر ضوابط این آیین نامه و سایر مقررات جاری دارای شخصیت حقوقی می گردد .

ماده 3 – موضوع فعالیت سازمان مشتمل بر یکی از موارد علمی ، فرهنگی ، اجتماعی ، ورزشی ، هنری ، نیکوکاری و امور خیریه ، بشر دوستانه ،‌امور زنان ، آسیب دیدگان اجتماعی ، حمایتی ،‌بهداشت و درمان ، توانبخشی ،‌محیط زیست ، عمران و آبادانی و نظایر آن یا مجموعه ای از ان ها می باشد .

حقوق و تکالیف ماده 4 – سازمان حق دارد متناسب با موضوع فعالیت خود ، با رعایت این آیین نامه و سایر قوانین و مقررات مربوط فعالیت نموده و از جمله نسبت به موارد زیر اقدام نماید : الف – ارایه خدمات امدادی مورد نیاز دستگاه های دولتی و عمومی غیر دولتی ب – اظهار نظر و پیشنهاد راهکارهای مناسب : 1- در فرآیند برنامه ریزی مراجع دولتی و عمومی غیر دولتی در سطوح شهرستان ، استان یا ملی بر حسب مورد .

2- در مورد آثار و نتایج فعالیت های دستگاه های دولتی و عمومی غیر دولتی ، ‌نقائص و مشکلات موجود به مراجع و دستگاه های قانونی ذی ربط .

پ – کمک به اجرای برنامه ها و پروژههای دستگاه های دولت و عمومی غیر دولتی از طریق توافق و تفاهم با آن ها .

ت – برگزاری اجتماعات و راهپیمایی ها در جهت تحقق اهداف سازمان .

ث – انتشار نشریه .

ج – انجام هر گونه عملیات دیگر برای تامین اهداف مقرر در اساسنامه سازمان .

چ – حق دادخواهی در مراجع قضایی و شعبه قضایی .

ماده 5 - سازمان مکلف است گزارش عملکرد اجرایی و مالی سالانه خود را حداکثر تا دو ماه پس از پایان هر سال مالی به مرجع نظارتی مربوط و نیز در طی سال ،‌سایر گزارش های عملکرد اجرایی و مالی را بنا به درخواست مرجع یاد شده ، حسب مورد ، ارائه و همچنین نسبت به انتشار خلاصه ای از گزارش سالانه مذکور برای اطلاع عموم ،‌در محدوده جغرافیایی فعالیت خود اقدام کند .

ماده 6 – هزینه های سازمان ا منابع زیر تامین می شود : الف – هدیه ، اعانه و هبه اشخاص حقیقی و حقوقی اعم از داخلی و خارجی و دولتی و غیر دولتی .