دانلود مقاله پرورش ماهی

مقدمه رشد ماهیان و عواملی که روند رشد تحت تأثیر آنهاست برای پرورش دهنده ماهی ، در درجه اول اهمیت قرار دارند.

زیرا حداکثر رشد ماهی در حداقل مدت زمان با حداقل مقدار غذا ، هدف اصلی اوست.

ماهی جانوری خونسرد است و جهت حفظ درجه حرارت بدن خود ، مجبور به صرف انرژی نیست.

بدین لحاظ ، یک ماهی نسبت به یک جانور خونگرم ، از لحاظ تبدیل مواد غذایی به پروتئین بدن ، از کارآیی و استعداد بیشتری برخوردار است.

تغذیه ماهیان انرژی مورد نیاز ماهی از غذا تأمین می‌شود، بهر حال این انرژی در اصل از خورشید تولید می‌شود.

انرژی خورشید بوسیله گیاهانی که برای ساختن کربوهیدراتها ، انرژی مصرف می‌نمایند، به غذا تبدیل می‌گردد.

جانوران این گیاهان را خورده و انرژی ذخیره شده را جهت انجام فعالیتهای خود مورد استفاده قرار می‌دهند.بنابراین گیاهان به عنوان تولید کنندگان اولیه مواد غذایی شناخته شده‌اند، که این مواد به صور دیگر تبدیل می‌گردد و سپس در اختیار ماهیان قرار می‌گیرد.

ترکیبات آلی مورد نیاز ماهیها پروتئینها پروتئینها ترکیبات آلی پیچیده‌ای هستند که از واحدهای اسید آمینه ساخته شده‌اند و از طریق اسیدهای دیواره روده به داخل خون جذب و یا جهت تولید انرژی می‌سوزند.

منابع گیاهی و غالبا حیوانی در تأمین پروتئین مصرفی ، در جیره غذایی مصرفی ، تغذیه مصنوعی پرورش دهندگان گنجانده می‌شود.

چربیها این مواد از واحدهای اصلی به نام اسیدهای چرب تشکیل می‌شوند .

اطلاعات در مورد جزئیات نیاز ماهی به چربی در دست نیست، لذا در غذاهای ویژه مصنوعی اهمیتشان در درجه دوم قرار دارد.

کربوهیدراتها این مواد شامل گروه وسیعی از مواد شامل قندها ، نشاسته‌ و سلولز هستند.

این مواد غالبا در تغذیه مصنوعی ماهیانی بکار می‌روند که از طریق آنزیم آمیلاز ، قادر به بهره‌وری از محصولات گیاهی هستند.

ویتامینها تیامین که در غلات و حبوبات و سبزیجات و خمیر ترش (Yeast) و بافت حیوانی یافت می‌شود و کمبود آن باعث کمی رشد و تشنجها است.

پیریدوکسین ، که در خمیر ترش ، غلات وحبوبات موجود است و کمبود آن کم خونی ماهی را به دنبال دارد.

اسید اسکوربیک که در سبزیجات و بافت حیوانی موجود و کمبود آن باعث خونریزی بافتها می‌شود.

ویتامین A در روغن ماهی موجود و از طریق گنجاندن پودر ماهی در جیره غذایی تأمین می‌شود.

ویتامین D از طریق تأثیر نور ماوراء بنفش در پوست ماهی ساخته می‌شود و کمبود آن اختلال در فرآیند استخوان سازی را باعث می‌شود.

ویتامین E و ویتامین K در بافت گیاهی و سبزیجات موجود و کمبود آنان باعث کم خونی و اختلال در انعقاد خون می‌گردد.

استحصال تخم و بچه ماهی در صنعت تکثیر و پرورش آبزیان ، واژه تخم یا بچه ماهی به مراحل جوانی حیوان مورد استفاده جهت ماهی‌دار نمودن استخرهای پرورش ماهی اطلاق می‌گردد.

تهیه و تأمین بچه ماهی در زمینه پرورش ماهیان تحت تأثیر وجود اختلافی مهم بین رفتار تخم ریزی گونه‌های مختلف ماهیان قرار دارد.

به عبارت دیگر برخی از انواع ماهیان آب شیرین از روی میل در استخرهای پرورش ماهی تخم‌ریزی می‌کنند و تأمین تخم به راحتی صورت می‌گیرد و برخی در کارگاه تخم‌ریزی می‌کنند.

بهترین نوع ماهی شناخته شده که به سهولت در استخر تخم‌ریزی می‌نمایند ، ماهی تیلاپیا است.

نوع دیگری از سیستم تکثیر ماهیانی که در آب شیرین استخرها به حد بلوغ و تخم‌ریزی و بهره‌برداری می‌رسد ماهی قزل‌آلا است.

البته وجه تمایز آن با ماهیان دیگر آب شیرین ، در استفاده از استخرهای بتونی بوده که ویژه اینگونه ماهیان است.

در صورت عدم استفاده از این گونه استخرها لازم است در شرایط حوضچه تخم‌ریزی ماهیان قزل‌آلای مولد از استخر برداشته و با استفاده از دست ، از طریق وارد آوردن فشار بر روی بدن ماهی تخم کشی صورت و سپس تخمهای بارور شده را به خارج از حوضچه (استخرهای غیر بتونی) هدایت کرد.

آب منشاء آب شیرین جهت پرورش ماهیان ، بارندگی است که با توجه به موقعیت جغرافیایی و آب و هوایی محل تغییر می‌کند.

چشمه‌ها و چاهها در اثر نفوذ آب باران در زمین بوجود آمده‌اند که جهت پرورش و تکثیر ماهیان مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند.

گاهی نیز از هرز آبهای جمع شده در زمینهای شیب‌دار با منشاء باران در تکثیر و پرورش استفاده می‌گردد.

مردابها ، دریاچه‌ها و رودخانه‌ها منابع ذخیره هرز آبها هستند.

برای یک استخر پرورش ماهی ، نیازمند یک مقدار آب اولیه جهت آبگیری متناسب با حجم مورد نیاز استخر هستیم.

مقدار آب مورد نیاز برای پرورش ماهی در آبهای شیرین از مجموع عوامل زیر تعیین می‌گردد: حجم استخر در شروع دوره پرورش ماهی تلفات نفوذی در طول دوره پرورش ماهی تلفات تبخیری در طول دوره پرورش ماهی در صورتی که کل آب شیرین مورد استفاده جهت پر کردن استخر در مواقعی از سال برای تأمین آب استخر کافی نباشد، ساختن یک مخزن ذخیره آب ، پرورش دهندگان را قادر خواهد ساخت تا در مواقع پر آبی ، آب را جهت زمان خشکسالی و کم آبی ذخیره و استفاده نمایند.

اگر استخر به شکل مربع مستطیل باشد با در هم ضرب کردن دو ضلع و ارتفاع کل آب مورد نیاز برآورد می‌شود.

ارتفاع × عرض × طول که تعیین ارتفاع از طریق تخمین میانگین عمق آب صورت می‌گیرد که به صورت ارتفاعات مختلف سطح استخر قابل استحصال است .

کارگاههای پرورش ماهی مدیریت اینگونه استخرها مستلزم تأمین آب کافی و هنر ایجاد شرایط مطلوب محیطی لازم برای حداکثر رشد و حداقل میزان مرگ و میر جمعیت ماهیان موجود در استخر است.

ورود آب به استخر از طریق یک ورودی تحت کنترل انجام می‌گیرد که هدف از آن تأمین جریان مرتب و قابل تنظیم آب ممانعت از فرار ماهیان و جلوگیری از ورود گونه‌های نامطلوب به داخل استخر می‌باشد.

این آب از طریق یک خروجی قابل کنترل به نام مانک (Monk) از استخر خارج می‌گردد و به تولید کننده امکان می‌دهد که هر گونه لایه آب موجود در کف استخر را که احتمالا کیفیت آن پایین آمده و بایستی با آب تازه تعویض گردد را تخلیه سازد.

دستورالعملهای عمومی در رویه پرورش ماهیان آب های شیرین در این خصوص پرورش دهندگان ماهی می‌توانند از محیطهای آبی و تسهیلاتی استفاده کنند که برای پرورش ماهی کپور و دیگر گونه‌های ماهی آبهای شیرین مناسب‌ترند ، تا برای ماهیان قزل‌ آلا و فنون این کار در حال حاضر کاملا مرسوم و رایج است.

ایجاد استخرهای ماهی در اصل رویه‌ای از آب‌زدایی و کنترل منظم مناطق باتلاقی با استفاده از سدهای ساده که به تدریج استخرهایی مناسب تولید ماهی در کنار آن ایجاد شد، ریشه گرفته است.

از لحاظ فنی کلیه گونه‌های ماهی آب شیرین را می‌توان پرورش داد و این بسته به انتخاب بازار است.

در ذیل برخی از مسایلی که در رویه‌های پرورش و تکثیر ماهیان آب شیرین باید بدانها توجه داشت مد نظر قرار می‌گیرد.

در این خصوص پرورش دهندگان ماهی می‌توانند از محیطهای آبی و تسهیلاتی استفاده کنند که برای پرورش ماهی کپور و دیگر گونه‌های ماهی آبهای شیرین مناسب‌ترند ، تا برای ماهیان قزل‌آلا و فنون این کار در حال حاضر کاملا مرسوم و رایج است.

ضد عفونی استخر استخرها که در اندازه‌های متفاوتی هستند (از 100 متر مربع برای تخم‌ریزی گرفته تا بیش از 10 هکتار برای پرورش ماهیان استخرهای نمونه یا در زمین حفر می‌شوند و یا بوسیله پشته‌های خاکی ساخته می‌شوند که در هر حال باید قابل زهکشی باشند و این کار معمولا بوسیله سیستم (مانک) صورت می‌گیرد.

بهترین و ارزان‌ترین روش ضد عفونی استخرها خنگ گذاشتن و به آیش درآوردن آن است.

تخم‌ریزی مراحل لاروی معمولا تخم ماهیان آب شیرین از جمله کپور پس از گذشت 100 درجه روز (یعنی 4 روز در دمای 25 درجه سانتیگراد) سرباز می‌کند.

لاروها به طول 5 میلیمتر هستند و تنها یک کیسه غذایی کوچک با خود همراه دارند.

هنگام آماده سازی استخر تخم‌ریزی یا نزدیک به این زمان ، استخرهای نوزاد پروری بزرگتر از استخرهای تخم‌ریزی هستند و باید حدود 1.2 متر عمق داشته باشند.

این استخرها اختصاصا برای تولید لارو بکار می‌روند و باید تنها حاوی مواد غذایی در چنان اندازه و کیفیتی باشند کـه مـناسب تـغذیه لاروهـا بـاشند.

کنترل بیماری کنترل بیماری تا حد زیاد مسئله‌ای است مربوط به بهداشت استخر.

استخرها حتی‌الامکان باید در طول زمستان ، خشک نگه داشته شوند و با آهک زنده ، فرمالین یا سود سوزآور ضد عفونی گردند.

ماهیان تولید مثل کننده همیشه باید از بچه ماهیها و ماهیان در حال رشد بزرگ‌تر و جدا نگاه داشته شوند.

ماهیان باید به خاطر انگل‌ها یا سایر علائم بیماری بطور مکرر در فصل رشد و ترجیحا حداقل ماهی یک بار بطور کامل معاینه شوند و اگر بیماری آنان محرز گردید، سریع و بطور موثر درمان شوند.

دقت در انتخاب ماهیان تولید مثل کننده اهمیت فراوانی دارد تا در درجه اول موجب انتقال بیماری به مزرعه نشوند.

کنترل شکارچیان کنترل شکارچیان (عمدتا پرندگان و حشرات آبزی) ، بیشتر با پیشگیری از ورود آنان تا نابود ساختن آنها باید فراهم گردد.

گرین هاوسها واقعا در مقابل شکارچی مقاوم هستند.

مسئله عمده دیگر بویژه در اواخر فصل که گرمای آب بیشتر و محصول ماهی موجود در آب بالاست.

آلودگی استخر بوسیله خود ماهیان می‌باشد.

در این حالت اکسیژن مورد نیاز ضایعات دفع شده از ماهی ، و همچنین مصرف اکسیژن توسط ماهیان در حال رشد ، سبب کاهش میزان اکسیژن محیط می‌گردد.

برای مقابله با این موضوع می‌توان آب را در طول شب که میزان اکسیژن در پایین‌ترین حد خود است، هوا داد یا آب آن را بطور دائم عوض کرد، گرچه مورد اخیر با اتلاف حرارت آب همراه است.

پرورش ماهی در کانالها و حوضچه های ذخیره آب کشاورزی محدودیت منابع آب و زمینهای مناسب جهت احداث انواع استخرهای پرورش ماهیان گرم آبی و سردآبی از یک سو و نیاز این مزارع به منابع مالی کلان و سرمایه گذاری زیاد برای آنها از سوی دیگر ، کارشناسان امور را برآن داشته است که سایر منابع و پتانسیلهای موجود را نیز در جهت تولید آبزیان بکار گیرند .

به عبارتی در بحث پرورش آبزیان استفاده مطلوب از منابع آبی و اراضی مناسب مسئله حائز اهمیتی است که نباید نادیده گرفته شود زیرا وضعیت اقلیمی کشورمان اقتضا می کند که حداکثر بهره برداری از منابع آبی حتی منابع آبی خرد صورت گیرد .

برای استفاده حداکثر از این منابع در مرحله اول باید از هدر رفتن آب جلوگیری کنیم .

معمولاً کشاورزان به این منظور اقدام به ساخت حوضچه ها و کانالهای سیمانی برای ذخیره آب و انتقال آن به مزارع می نمایند که با توجه به وجود این مخازن ذخیره اب و همچنین شبکه های آبیاری و زهکشی و کانالهای ساخته شده بوضوح مشاهده می کنیم که منابع خوبی از آب بصورت ارزان و اقتصادی در اختیار ما قرار دارد و با اندک تغییراتی در تأسیسات این مخازن ذخیره آب و شبکه های آبیاری می توانیم از این منابع آبی جهت پرورش ماهی استفاده نمائیم .

کانالهای آبرسانی ، یکی از توانهای بالقوه در جهت توسعه پرورش ماهی در آبهای داخلی محسوب می شوند و به لحاظ اینکه شبکه های گسترده ای از این کانالها در سطح استانهای کشور از جمله استان ایلام وجود دارد ، این موضوع از اهمیت خاصی برخوردار است .

برای پرورش ماهی در کانال معمولاً از روش محصور کردن استفاده می شود .

در این روش در محدوده ای از کانال اقدام به محصور نمودن ابتدا و انتهای ان با شبکه های توری نموده و درآن پرورش ماهی انجام می شود .

بطور کلی پرورش ماهی در کانال آبرسانی شامل 3 مرحله است : 1.

انتخاب کانال و محل مناسب 2.

آماده سازی محدوده محصور شده 3.

پرورش و صید ماهی در رابطه با انتخاب کانال مناسب باید به نکاتی از قبیل شیب بستر ، شکل سطح مقطع ، عمق و پهنای کانال توجه داشت .

شیب بستر : شیب بستر مناسب برای پرورش ماهیان سردآبی 5/1 تا 3 درصد می باشد .

شیبهای بیشتر را معمولاً بوسیله ساختن آبشار و شیب شکن یا کارهای ساختمانی در کف کانال کنترل می کنند .

سطح مقطع ، عرض و عمق : سطح مقطع مطلوب برای پرورش ماهی در کانال ، ذوزنقه ای می باشد که توانایی هدایت آب بالاتری را داشته و دارای فضای مرده کمتری است .

البته در کانالهایی با سطح مقطع مستطیلی نیز می توان اقدام به پرورش ماهی نمود .

عرض مناسب برای کانال بین 2 تا 3 متر و عمق مطلوب 1 تا 7/0 متر می باشد .

از لحاظ بستر نیز برای پرورش ماهیان سردآبی منحصراً بستر بتونی مناسب می باشد زیرا باقیمانده غذا و فضولات در کف رسوب نکرده و آب را آلوده نخواهد کرد .

سرعت آب : از عوامل مهم و مؤثر در رشد ماهیان سرعت جریان اب است .

جریان دائمی آب ، اکسیژن مورد نیاز ماهی قزل آلا را تأمین نموده و مواد حاصل از سوخت و ساز غذا که بصورت مدفوع وارد آب می شود ، همچنین بقایای مواد غذایی مصرف