تاریخچه پیاز یکی از سبزیهای مهم و مشهور دنیا است .
این سبزی در بیشتر نقاط دنیا کشت می شود .
پیاز گیاه بومی جنوب غربی آسیا و احتمالا مربوط به ناحیه ای بین فلسطین و هندوستان و یا منطقه شرق مدیترانه می باشد .
بعضی ایران را موطن اصلی پیاز می دانند ، از زمانهای بسیار قدیم پیاز کشت می شده است و مردم به خصوصیات این سبزی پی برده اند .
تاریخچه استفاده از آن به عنوان غذا به زمانی می رسد که تاریخ نوشته شده است .
کشور مصر به خاطر کاشت نوعی پیاز مشهور بوده است .
کشت آن در این کشور با 5000 سال قبل از میلاد مسیح می رسد و در اهرام مصر پیاز کشف گردیده است .
در نوشته رومیان و یونانیان مطالبی در مورد پیاز به چشم می خورد ، و نیز در کتاب مقدس مسیحیان از آن نام برده شده است .
در قرآن کریم نیز به نام (بصل) از آن صحبت به میان آمده .
پیاز یکی از موادی بود که قوم بنی اسرائیل در موقع مهاجرت از مصر در بیابانهای عربستان خواهان آن بودند .
مشخصات گیاه شناسی نام علمی پیاز Allium cepa است و از خانواده سوسنیها Liliacea است .
پیاز با وجود اینکه دو یا چند ساله است در سبزی کاری به طور محصول یک ساله کاشته می شود .
جنس Allium cepa دارای گونه های زیادی است ، که اغلب تولید غده پیاز کرده ، ولی گونه های وحشی در این جنس یافت می شود ، که به جای تولید بذر ، تولید پیازچه های کوچک در خوشه گل می کند ، که برای تکثیر از آن استفاده می شود .
گل گل پیاز دارای سه پرچم و یک تخمدان 6 برچه ای می باشد .
ساقه گل دهنده همانند توپ به نظر می رسد .
ساقه پیاز دارای ساقه پهن نازک ، مدور ، سفید رنگ و زیر زمینی است .
که از قسمت زیرین آن ریشه ها خارج می گردند .
و نیز از قسمتهای فوقانی آن برگهای ضخیم تر ، متورم و فلس مانند ، که سفید یا قرمز رنگ بوده و کلروفیل خود را از دست داده اند و از مواد غذایی ذخیره شده اند خارج می گردد .
ریشه ریشه پیاز نسبتا ضخیم و گوشتی و ساده است از قسمتهای تحتانی ساقه زیر زمینی خارج می شود .
طول این ریشه ها نسبتا کوتاه و انتشار آن در داخل خاک در 10 یا 20 سانتیمتر قسمت فوقانی خاک مزرعه می باشد .
در وسط صفحه ساقه زیرزمینی نقطه رویش پیاز که نقش جوانه انتهایی ساقه هوایی را بازی می کند قرار دارد و در این محل است که ساقه گل دهنده و برگ سبز بوته پیاز ظاهر شده و در فضا به رشد خود ادامه می دهد .
اغلب بین برگهای زیرزمینی که حجم پیاز را تشکیل می دهند جوانه هایی به وجود می اید که پس از رشد هر یک از آنها تولید پیاز کامل می کنند و از این پیازهای کوچک که ما بچه پیاز می نامیم می توان برای ازدیاد گیاه استفاده کرد .
این پیازهای کوچک معادل شاخه های فرعی ساقه هوایی سایر گیاهان می باشند ، البته از نظر سبزی کاری و تولید پیاز به منظور تجارتی این خاصیت تولید بچه پیاز ژنتیکی و ارثی ، یکی از علل نا مرغوبی محصول است ، این نوع پیازها را پیاز دو قلو می نامند .
آب و هوای مورد نیاز پیاز را به خاطر اینکه به تعداد زیادی ارقام دارد در بیشتر نقاط جهان کشت می کنند ، چه در نقاط سرد سیر که بهترین محیط برای کاشت این محصول است و چه در نواحی گرم و گرم و معتدل با روز کوتاه ، ولی همانطور که اشاره شد بهترین محیط برای رشد پیاز و تشکیل غده یا پیاز آب و هوای خنک و روزهای بلند است ، در صورتی که برای رسیدن پیاز ، درجه حرارت زیادتر و محیط خشک تری نیاز است .
به همین جهت سطح انتشار زیاد نسبتا وسیع است و از نواحی سرد شمالی تا نواحی خیلی گرم جنوب می توان آن را کاشت .
پیاز چون محصول فصل خنک است و در دمای حدود سانتیگراد جوانه می زند و در دمای بین درجه سانتیگراد بهترین رشد و نمو را دارد .
حرارت کم و رطوبت بالا در اوایل دوره رشد و گرما در اواخر دوره رشد برای پیاز بسیار مناسب است .
در نواحی گرم سیر بیشتر از فصل پاییز و زمستان برای کاشت پیاز استفاده می کنند ، در صورتی که در نواحی سرد شمالی این گیاه محصول تابستانه است .
تاثیر طول مدت روشنایی (فتوتروپسیم) در تشکیل پیاز و بذر تشکیل غده های پیاز بیشتر به طول دوره روشنایی بستگی دارد .
بنا بر آزمایشات گارنر Garner و آلارد Allarrd و مک کلیلند MC clelland و تمپسن Thompson و سمیت Smith تمام انواع پیازهای معمولی در هر درجه حرارتی و در هر نقطه تولید پیاز نمی کنند و گل نمی دهند .
بلکه انواع مخصوصی هستند که در روزهای بلند تابستان یعنی در نقاط شمالی که طول روز بیش از 16 ساعت نیز می رسد .
تولید پیاز و گل می کنند ، ولی در نقاط جنوبی که روزها کوتاهتر است اگر درجه حرارت محل کاشت کمتر از 20 تا 12 درجه سانتیگراد نشود برای مدت زیادی (12-10 ماه ) پیاز سبز مانده و بذر و غده و پیاز تولید نمی کند .
در مقابل این نوع پیازها ارقامی نیز وجود دارند که در نقاط جنوبی که طول مدت روشنائی در روز 12-10 ساعت است به مقدار زیاد تولید پیاز و بذر می کنند .
گارنر و آلارد و مک کلیلند فقط تاثیر روشنایی را در تولید پیاز و گل مورد مطالعه قرار داده بودند ولی تمپسن و سمیت تاثیر مقدار حرارت را نیز مطالعه کرده و چنین نتیجه گرفته اند که برای تولید پیاز حرارت نسبتا زیاد لازم است .
و دمای زیاد همانند طول دوره روشنایی در تشکیل بذر و غده پیاز تاثیر فراوان دارد .
طبقه بندی پیازها طبقه بندی بر اساس نوع رقم 1- آلیوم سپا رقم اگرگاتوم Al.
Cepa.Var : Aggregatum در خاک تولید پیاز می کند .
آلیوم سپا رقم ویوی پاریوم Al.
Cepa.Var : Vivi parum یا پیاز درختی .
این نوع پیاز در ساقه گل دهنده به جای گل تولید پیازهای کوچک می کند .
طبقه بندی بر اساس طول روز به طور کلی ارقام پیاز از نظر طول روز در سه گروه روز کوتاه ، روز متوسط ، و روز بلند قرار می گیرد .
الف ) پیازهای روز کوتاه : این ارقام در مقایسه با سایر واریته ها ، طی دوره رشد ، به کمترین روز حدود (12-11) ساعت نیازمندند .
زمان لازم برای برداشت محصول ، حدود 7 ماه به طول می انجامد .
از این رو ارقام روز کوتاه با توجه به شرایط آب و هوایی در پائیز کشت و در اواخر زمستان یا اوایل بهار برداشت می شوند .
ارقام تگزاس ارلی گرانو PRR 502 ، هیبرید پریما و را و سرکره برازجان روز کوتاه اند .
ب ) پیازهای روز متوسط : این پیازها احتیاج به آب و هوای ملایم و طول روز متوسط داشته و مناسب نواحی معتدل با عرض جغرافیایی 36-32 درجه هستند .
این نواحی به طول روز حدود 14-13 ساعت احتیاج دارند و برای تکمیل غده های پیازهای خود یک دوره 6-5 ماهه را باید سپری کنند .
این ارقام در نواحی معتدل در زمستان می کارند و در اواخر بهار و یا اوایل تابستان برداشت می کنند .
و از ارقام را روز متوسط می توان به رامهرمز ، طارم و سفید ساری ، سفید گرگان ، لوشان اشاره کرد .
پ) پیازهای روز بلند : این ارقام برای تولید پیاز ، احتیاج به طول روز زیاد و درجه حرارت بالا دارند .
طول روز مناسب برای تشکیل پیاز در این ارقام حدود 16 ساعت است و نواحی کشت این ارقام در ایران ، مناطق سرد و معتدل سرد می باشد .
این ارقام در اوایل بهار کشت و در اواخر تابستان یا اوایل پاییز برداشت می شوند .
دوره رشد آنها حدود 6 ماه می باشد .
قابلیت انبار کردن و حمل و نقل این ارقام معمولا خوب است .
از ارقام روز بلند می توان قرمز آذر شهر ، سفید کاشان ، سفید قم ، قولی قصه ، سفید کمره ای خمین ، درچه اصفهان ، قرمز ری ، محلی کردستان را نام دارد .
طبقه بندی بر اساس رنگ پیازهای ایرانی : 1- سفید : پیاز سفید کاشان ، سفید قم 2- قرمز : پیاز طارم ، ری ، آذر شهر 3- صورتی : پیاز نوشهر 4- بنفش : پیاز کهریزک پیازهای آمریکایی : 1- زرد : کره زرد Yellow globe 2- سفید : کره سوت پرت سفید South white globe 3- قرمز : کره قرمز سوت پرت South port red globe طبقه بندی بر اساس شکل از نظر شکل نیز پیازها به دو دسته تقسیم می شوند : الف ) پیازهای گرد کروی : رقم Zittauer gelb که یک رقم آلمانی است .
ب) پیازهای گرد شلجمی : رقم Bransch wieger dunkel blutrot که یک رقم آلمانی است .
نوع خاک و ساختمان خاک از آنجایی که ریشه بوته پیاز کوتاه و سطحی است خاکی که این گیاه در آن کاشته می شود باید از حیث مواد غذایی خیلی غنی باشد ، پس پیاز در هر نوع خاک از خاکهای شنی لومی تا خاکهای رسی سنگین و نیز در خاکهای هوموسی قابل کشت است .
البته خاکهای رسی برای کشت پیاز مناسب نیستند ، زیرا یا غده خوب در آنها تشکیل نمی نمی شود و یا پیاز به دست آمده بد شکل می گردد ، مگر اینکه این خاکها به وسیله کودهای دامی سبک شوند ، علت این موضوع سخت بودن آنهاست ، چنانکه در اوایل رشد ریشه پیاز قدرت نفوذ در آنها را ندارد .
البته چون پیاز معمولی مانند کلیه گیاهان پیازی و آنهایی که دارای ریشه غده ای شکل هستند طالب خاک سبک شنی و سست می باشند ، بهترین خاک برای کاشت این محصول زمینهایی که از حیث مواد آلی غنی هستند و زمینهای معدنی شنی یعنی لیمونی سبک می باشد .
خاکهای شنی لومی اگر با کودهای دامی و شیمیایی تقویت شوند و به اندازه کافی هوموس داشته باشند ، برای رشد پیاز بسیار مناسب خواهند بود ، چون این گونه خاکها برای محصول پیش رس فوق العاده ارزشمند است .
در هر صورت نوع خاکی که برای کشت پیاز استفاده می شود ، باید از زهکشی خوبی برخوردار باشد .
اسیدیته خاک پیاز نسبت به اسیدیته خاک بسیار حساس است .
بهترین محصول پیاز در خاکهایی با PH 5/6 تا 8/5 به دست می آید .
پیاز در PH کمتر از 8/5 نمی تواند رشد کند ، چون در این PH یون آلومینیوم سمی است در این صورت با اضافه کردن آهک ، PH خاک را بالا می برند .
اضافه کردن 1 تا 2 تن آهک آب دیده در هکتار ، متناسب با نوع PH خاک ، توصیه شده است .
از طرفی در PH بالاتر از 5/6 بعضی از عناصر مانند منگنز برای پیاز غیر قابل استفاده است .
مجموعه عملیات تهیه زمین برای کاشت تهیه زمین باید با دقت و مراقبت فراوان صورت گیرد .
چون تولید ریشه فرعی در این گیاهان بسیار کم است .
زمینی که به کاشت پیاز اختصاص داده می شود باید مسطح و عاری از سنگ درشت باشد زیرا در زمینهایی که دارای شیب زیاد هستند در موقع آبیاری فشار و سرعت آب زیاد بوده و بذر تازه کاشته شده و یا نشای پیاز را شسته و از بین می برند ، اگر زمین سنگلاخ باشد علاوه بر اینکه مانع رشد پیاز در داخل خاک می شود ، استفاده از وسایل کار چرخ دار دستی مانند وجین کن و سله شکن و کود پاش را که بعد از سبز شدن بذر مورد استفاده قرار می گیرند مشکل و نامنظم می کند .
ابتدا در پاییز سال قبل از کشت زمین را کود دامی داده و سپس زمین را به عمق 25 تا 15 سانتیمتری شخم زده و بعد برای آنکه کود و خاک به طور کامل مخلوط شود و کلوخها نیز خرد شوند 2 تا 3 مرتبه دیسک زدن حتما لازم است .
در زمینهای لیمونی سنگین سه مرتبه دیسک زدن حتما لازم است تا زمین کاملا نرم و هموار شود .
ولی در اراضی شنی و لیمونی سبک دو مرتبه دیسک زدن در دو جهت عمود به یکدیگر کافی است .
پس از آنکه زمین به این ترتیب تهیه و حاضر شد تا اواخر اسفند و یا اوایل فروردین ماه سال بعد صبر کرده و در آن موقع به محض آنکه رطوبت زمین اجازه