دانلود مقاله خشخاش

خشخاش یک گیاه علفی یکساله است که از تیر تا مرداد گل می دهد و قرنهاست که کشت و کار می شود.

خشخاش به احتمال زیاد بومی خاورمیانه است ولی امروزه در مناطق معتدل نیمکره شمالی برای دانه های روغنی آن و بعنوان داروی گیاهی و برای تولید تریاک در کشورهای مناطق مدیترانه ای تا کشورهای نیمه حاره آسیا,.

چین و ژاپن کشت می شود.

کشت و کار خشخاش در اروپا و آسیا بنظر می رسد از شرق به غرب بوده است.

ماده خامی که جنبه دارویی دارد ماده شیرمانندی است که در اثر ایجاد بریدگی روی کپسولهای نارس خارج می شود.

منابع اصلی تریاک کشورهای ترکیه (آسیای صغیر), هند, شوروی سابق و چین می باشد.

کپسول های خشک شده ماده خام دارویی در بسیاری از کشورهای اروپایی هستند.

تریاک خام و کپسولهای خشک حاوی الکالوئیدهای بی نهایت سمی هستند که بیش از ۲۰ تای آنها تاکنون شناسایی شده اند.

تریاک حاوی حدود ۱۲ درصد مورفین و کپسولهای خشک خیلی کمتر یعنی ۳/۰ تا ۲/۱ درصد مورفین دارند.

مهمترین الکالوئیدهای تریاک شامل مورفین, نارکوتین,.

پاپاورین, کدئین, تبائین و نارسئین می باشند.

مورفین درد را کاهش می دهد حتی زمانی که داروهای استاندارد تاثیری ندارند و بر مرکز عصبی مسکن است.

کدئین اثرات کشنده درد داروهای متعدد را کاهش می دهد و تمایل به سرفه کردن را متوقف می کند.

پاپا ورین انقباضات عضله شل را تخفیف می دهد.

در داروسازی این الکالوئیدها جزئی از داروها هستند.

مورفین و تریاک خام تابع قوانین بین المللی مواد مخدر هستند و بنابراین تولید آنها و داروهای ساخته شده از آنها تحت نظر دولتها می باشند.

تیرهٔ خشخاش (Papaveraceae) گیاهان این تیره عموماً علفى همراه با شیرابه‌اى شیرى‌رنگ است.

برگ‌هاى آنها متناوب یا قاعده‌ای، به‌ندرت متقابل، ساده یا منقسم به‌صورت دسته‌اى و بدون گوشواره هستند.

گل‌آذین گرزن یا منفرد، هر گل شامل ۲ تا ۴ کاسبرگ یا به تعداد بیشتر، به‌صورت جدا یا به‌ندرت پیوسته و زودافت، داراى چهار تا تعداد زیاد گلبرگ و معمولاً ۴ عدد، تعداد زیادى پرچم، ۲ برچه و یا به تعداد زیاد، پیوسته و به‌ندرت آزاد یا تقریباً آزاد، تخمدان شامل یک تا تعداد زیادى تخمک و میوهٔ آن کپسول است.

شرح خصوصیات مهمترین گونه‌ هاى علف هرز موجود در این تیره به قرار زیر است: گل دختر - شقایق شاخدار شقایق - خشخاش هرز گل عروس بنفش گل دختر - شقایق شاخدار نام علمى: Glaucium corniculatum (L.) Rudolph نام انگلیسى: Black -spot horn poppy, Red horned popy, Redcelandine گیاهچه لپه‌ها تخم‌مرغى کشیده، حاشیهٔ آن داراى لوب‌هاى عمیق و بدون دندانه‌ هستند.

اولین برگ‌هاى حقیقى سه‌گوش، به رنگ سبز روشن و شامل لوب‌هاى مثلثى و نوک‌تیز، برگ‌هاى بعدى داراى بریدگى‌هاى عمیقى که منجر به تشکیل برگ‌هاى شانه‌وش با کرک‌هاى خشن و میخک و سیخک مانند مى‌شود.

گیاهچهٔ این گیاه بزرگتر از گیاهچه‌هاى گونه‌هاى مشابه این جنس است.

گیاه کامل - اندام‌هاى رویشى : گیاهى یک‌ساله، گاهى دوساله، به ارتفاع ۳۰ تا ۴۰ سانتى‌متر که توسط بذر تکثیر مى‌یابد.

ساقهٔ آن ساده، کرک‌دار و به رنگ ارغوانى متمایل به آبى است.

برگ‌ها نیز تقریباً هم‌رنگ ساقه، سرنیزه‌اى شکل، و شامل بریدگى‌هاى عمیق که تا وسط برگ ادامه دارند، در نتیجهٔ حاشیهٔ برگ لوب‌دار است.

لوب‌ها باریک و دور از هم هستند.

این گیاه داراى برگ‌هاى روزت نیز هست که دمبرگ‌دار بوده و انتهاء آنها مثلثى شکل است.

برگ‌ها پوشیده از کرک‌هاى پشمى است.

اندام‌هاى این گیاه داراى شیرابهٔ زرد رنگ است.

- اندام‌هاى زایشى: گل‌ها به رنگ قرمز یا نارنجى و همراه با لکه‌هاى سیاه‌رنگى است که در قاعدهٔ آن دیده مى‌شود.

گلبرگ‌ها ۵/۱ تا ۳ سانتى‌متر طول دارند.

میوهٔ این گیاه کپسول خورجین مانند، استوانه‌اى شکل، باریک و ظریف، به طول ۱۰ تا ۲۰ سانتى‌متر و بیشتر راست و کرک‌دار است.

موسم گلدهى آن نیمه‌هاى اسفندماه تا اردیبهشت ماه است.

محل رشد و پراکنش این علف هرز به‌طور طبیعى در مناطق مدیترانه‌اى مى‌روید و بومى نواحى مرکزى اروپا است.

در ایران نیز بیشتر در مراتع و مزارع دیم به‌ویژه گندم مشاهده مى‌شود و در زمین‌هاى سنگلاخی، زراعى و خشک و به‌خصوص در خاک‌هاى آهکى و بایر قدرت رویش مناسبى دارد.

شقایق - خشخاش هرز نام علمى: Papaver dubium L,Syn.

P.modestum jordan, P.laevigatum M.B,P.

nothum steven, p.

turbinatum D.C نام انگلیسى: Field poppy, Long- headed poppy گیاهچه لپه‌ها سبز رنگ، بسیار کوچک و به طول ۲ تا ۳ میلى‌متر هستند.

برگ‌هاى روزت پوشیده از کرک‌هاى خشن و سیخک مانند است.

اولین برگ‌هاى حقیقى گاهى مثلثى شکل که بعداً به‌صورت سه قسمت با دندانه‌هاى سینوسى تا لوبدار شکل مى‌گیرد.

گیاه کامل - اندام‌هاى رویشى : گیاهى یک‌ساله، ایستا، به ارتفاع ۳۰ تا ۶۰ سانتى‌متر که توسط بذر تکثیر مى‌یابد.

ساقهٔ آن منشعب و در بخش‌هاى پائین کرک‌دار است و تراکم کرک‌ها در بخش‌هاى بالائى کمتر است.

برگ‌هاى این گیاه دمبرگ‌دار، در بخش‌هائى از طول ساقه بدون دمبرگ، ساده یا دوشانه‌ای، با قطعات سرنیزه‌اى شکل تا باریک و پوشیده از کرک‌هاى نرم و خوابیده هستند.

- اندام‌هاى زایشى : گل‌ها به رنگ قرمز روشن، گاهى توأم با لکّه‌هاى سیاه‌رنگ بوده و نسبتاً بزرگ هستند.

گلبرگ‌هاى این گیاه مدوّر، کاسهٔ گل پوشیده از کرک‌هاى تار مانند، بساک‌هاى پرچم بنفش رنگ و دمگل‌ها به‌طور متراکم پوشیده از کرک هستند.

میوهٔ این گونه کپسول، چماقى شکل، طول آن چندین برابر عرض و بدون پرز مى‌باشد.

بذرها کلیوى شکل، به طول تقریبى ۷/۰ تا ۸/۰ میلى‌متر به رنگ ارغوانى متمایل به سیاه و داراى سطحى مشبک شبیه کندوى زنبور است.

هر گیاه قادر است حدود ۱۸،۰۰۰ بذر تولید کند.

موسم گلدهى این گیاه اردیبهشت تا خردادماه است.

محل رشد و پراکنش این علف هرز بیشتر در زمین‌هاى خشک و بایر مشاهده مى‌شود و خاک‌هاى لومى و حاصلخیز را ترجیح داده و معمولاً در زمین‌هائى با بافت سنگین و آهکى رشد مى‌کنند.

این گونه در مراتع و مزارع غلاّت به‌عنوان علف هرز مى‌روید.

گیاهچه لپه‌ها سبز رنگ، بسیار کوچک و به طول ۲ تا ۳ میلى‌متر هستند.

گیاه کامل - اندام‌ هاى رویشى : گیاهى یک‌ساله، ایستا، به ارتفاع ۳۰ تا ۶۰ سانتى‌متر که توسط بذر تکثیر مى‌یابد.

گیاهى یک‌ساله، ایستا، به ارتفاع ۳۰ تا ۶۰ سانتى‌متر که توسط بذر تکثیر مى‌یابد.

گل عروس بنفش نام علمى: Roemeria hybrida (L.) DC نام انگلیسى: Violet horned poppy گیاهچه لپه‌ها نخى شکل و طویل، اولین برگ‌هاى حقیقى ابتدا خطى و سپس به‌صورت شانه‌اى با قطعات خطى و باریک درمى‌آیند یا آنکه برگ‌ها به‌طور کامل لوب‌دار مى‌شوند و لوب‌هاى آن عمیق، باریک و خطى هستند.

گیاه کامل - اندام‌هاى رویشى : گیاهى است یک‌ساله، ایستا، به ارتفاع ۲۰ تا ۵۰ سانتى‌متر که توسط بذر تکثیر مى‌یابد.

ساقهٔ آن باریک و برگ‌ها ۱ تا ۳ بار شانه‌اى با قطعاتى باریک و خطّی، با نوک کند یا تیز (اکثراً انتهاء لوب‌دار خاردار) و داراى شیرابه‌اى زردرنگ هستند.

- اندام‌هاى زایشى : گل‌آذین منفرد و گل‌ها بنفش‌رنگ همراه با لکه‌هاى تیره‌تر و به طول ۵/۱ تا ۳ سانتى‌متر هستند.

میوهٔ خورجین، به طول ۵ تا ۷ سانتى‌متر و قطر ۲ تا ۳ میلى‌متر که به شکلى پراکنده پوشیده از کرک‌هاى زیر و سیخک مانند است.

بذرها به رنگ خاکسترى مایل به سبز برّاق، قلوه‌اى شکل، بدون کرک و غده، به طول ۱ و عرض ۵/۰ میلى‌متر که سطح آنها به‌طور منظم مشبّک و نافذ بذر به رنگ قهوه‌اى است.

موسم گلدهى این گیاه اردیبهشت تا تیرماه است.

محل رشد و پراکنش این علف هرز به‌طور عمده در خاک‌هاى کم و بیش سنگین و سنگلاخى و در شرایط آب و هوائى خشک مى‌روید.

گیاه بالا از جمله علف‌هاى هرز مزارع غلاّت و مراتع محسوب مى‌شود.

آشنایی با خشخاش و آلکالوئیدهای مهم آن به منظور تهیه تریاک کشت می شود.

ولی در کشور ما و هندوستان بیشتر از وارتیه Album استفاده می شود.

وارتیه اخیر نه تنها برای استخراج تریاک مفید می باشد بلکه کپسول نارسی یا رسیده آن در مداوای بیماری ها غالباً مورد استفاده قرار می گیرد ایخشخاش دارای دو واریته اصلی و Album و Nigrum است.

از وارتیه های دیگر آن می توان Glebrum و Setigerum را نام برد که بیشتر ن رقم که یکی از مهمترین وارتیه های خشخاش به شمار می آید دارای گلهای درشت و زیبا به رنگ سفید می باشد که در سطح گلبرگهای آن تزیینات ظریفی به صورت خطوط مثبت از رنگهای قرمز و بنفش دیده می شود.

کشت خشخاش در مناطق معتدل و نسبتاً مرطوب نتیجه مطلوبی می دهد ولی موقع تیغ زدن میوه ها نباید با فصل باران منطبق باشد زیرا باران شیره حاصله از گرز را می شوید.

مناطق سرد و بسیار مرطوب نیز برای زراعت آن مناسب نمی باشد.

از تریاک به دست آمده از خشخاش آلکالوئیدهای مختلفی به دست می آید که از نظر ماهیت شیمیایی می توان آنها را به دو دسته تقسیم نمود:‌ ۱- مشتقات فنانترون شامل مورفین، کدئین و بتائین که محرک عضلات صاف بوده و استعمال ممتد آنها اعتیاد تولید می کند.

۲- مشتقات ایزو کینولین شامل پا پاراورین، نارکوئین، نارسئین و بیشتر آلکالوئیدهای دیگر تریاک است که وقفه دهنده عضلات صاف می باشد و اعتیاد تولید نمی کنند.

ولی باید متذکر شد که عمل آلکالوئیدهای فوق روی دستگاه عصبی مرکزی تابع دسته بندی بالا نیست.

کاملترین اطلاعات در مورد تریاک تریاک چیست و چگونه بدست می آید؟

تریاک به شکل ماده قهوه ای تیره رنگ به گونه دلمه شده مانند پلاستیک وجود دارد.

تریاک شیره الکالویید داری است که از تیغ زدن گرز خشخاش (تصویر شماره 1) و لخته شدن شیره خشخاش نارس بدست می آید.

تخمدان حاوی دانه های خشخاش، بیضی شکل است که گلبرگهای صورتی رنگ دارد.

وقتی این گلبرگها رو به پژمردگی می رود، با تیغ زدن تخمدان نارس، عصاره شیری رنگی شروع به تراوش می کند که در مجاورت هوا به صورت (دلمه) شده پس از گذشت یک شبانه روز به رنگ قهوه ای و گاهی سیاه در می آید و به حالت صمغی چسبیده بر جدار خارجی تخمدان باقی می ماند که آن را تراشیده و جمع آوری می کنند.

این گیاه را در انگلیسی ((Papaver Somniferom)) و خشخاش را ((Poppy)) و در فارسی کوکنار و دانه های خشخاش را به انگلیسی ((Poppy Seeds)) و صمغ جمع آوری شده را تریاک که از تریاکا (Theriaca) یونانی گرفته شده و در عربی افیون، ابیون، تریاق، دریاق و در انگلیسی ((Opium)) می نامند، ابیون یا افیون نیز از ریشه یونانی اپیون ((Opion)) اقتباس شده است.

تاریخچه تریاک بوته خشخاش از گیاهان آسیای صغیر بوده است.

(مارسل گرانیرد وایه) (Marcel Granin Doyeux) معاون سابق بخش کنترل مواد مخدر در سازمان ملل متحد، متخصص و دارو شناس و نزوئلایی در این باره گفته است که: (در لوحه های سومری متعلق به سه یا چهار هزار سال پیش از میلاد مسیح مطالبی پیرامون گیاه تریاک نوشته شده و آن را (گیاه شادی بخش) نامیده اند.

متون آشوری، مصری و یونانی در مورد استفاده تریاک در زمانهای قدیم مطالب بسیاری دارند).

در کتاب ادیسه هومر آمده است که (النا) (Elena) همسر شاه (منلائو) شربتی به (تلماکو) (Telemaco) داد.

از جستجوی بی حاصل پدر غمگین بود، (مروفه) (Morfer) خدای رویا و خیال در داستانهای اساطیری یونان – گل خشخاش بدست می گیرد.

هرودت، ارسطو و هیپوکرات در کتابهایشان از تریاک بسیار سخن گفته اند.

زنان مصری از شربت تریاک برای فرونشاندن خشم و تسکین غم استفاده می کرده اند، از زمان (ارسطو) تا (ویرژیل) شاعر رومی و دیگر نویسندگان یونان و رم همواره از خشخاش و تریاک سخن گفته اند.

صحبت از آن، در قرون وسطی نیز ادامه یافت.

برخی مطالعات نشان می دهد، این ماده در قرن هشتم (میلادی) در هند رایج شده و عده ای عقیده دارند، سابقه استفاده از آن در هند به دروازه قرن قبل از لشکر کشی اسکندر مقدونی می رسد.

گیاه خشخاش به نظر می رسد اولین ترکیب دارویی تریاک در قرن 16 میلادی به دست آمد و آن را به نام کاشف سوئیسی اش نامیدند که دکتر پاراسلوس بود.(Claudanum Para cel si), (Dr.

Paracelsus) یک پزشک انگلیسی به نام توماس سیدنهام (Thomas Sydenham) که افلاطون انگلستان نامیده شده، نیز در قرن هفدهم م.

داروی جدیدی را با تریاک تهیه کرد.

در قرن نوزدهم م.

بسیاری دیگر از فرآورده های آن ( مورفین ، کدئین و...

) کشف گردید.

گیـــــاه خشخاش از ناحیــــــه آسیای صغیر به یونان منتقـــــل شده، اگـــــر چه در بعضـــی منــــابع آمــــده است که در اروپـــــا مجـــــارها اولین ملتی هستند که با گیاه خشخاش آشنا شده اند و گیاه شناسان این کشور، این آشنایی را از هزار و دویست سال قبل از میلاد به بعد می دانند.

ولی هومر شاعر نابینا و حماسه سرای یونانی که احتمالا 600 سال قبل از میلاد می زیسته در آثار خود از گل خشخاش یاد می کند که در باغهای شهر روم کشت می شده و چون یونانیان زمان سقراط یعنی حدود چهار صد سال قبل از میلاد از تاثیرات طبی تریاک سخن گفته اند، می توان گفت که حداقل آشنایی یونانیان با تاثیرات طبی مخدرها به چند صد سال قبل از میلاد مسیح بر می گردد.

گیاه خشخاش بقراط در چهار صد سال قبل از میلاد مسیح و نئوفراست