دانلود مقاله حیات وحش بختگان

مقدمه تا قبل از آشنائی انسان با تمدن صنعتی، در طبیعت تخریب عمده ای صورت نگرفت و انسان مانند دیگر جانداران طبیعت را تنها برای مصرف مورد استفاده قرار می داد.

پس از ظهور تمدن صنعتی، انسان طبیعت را نه تنها برای مصرف بلکه به خدمت نیازهای خود گرفت و با دست یافتن به ماشین، انواع سوخت فسیلی و نیروی اتم به تدریج از قدرتی بزرگ برخوردار شد.

متأسفانه انسان در طول تاریخ خود، از این قدرت خردمندانه بهره نجست و ویرانیهای عظیمی را در طبیعت بوجود اورد، اکنون بخردمندی انسان امیدی هست هر چند می تواند در لحظه ای حیات را از زمین براندازد.

در کشور ما، تا قبل از جنگ جهانی دوم لطماتی که به طبیعت وارد می شد کند و در طی یک دوران طولانی بود، پس از جنگ فرسودگی طبیعت سرعت زیادی گرفت، در اثر جلوگیری از بیماریهای واگیر دار انسانی و دامی جمعیت انسان و تعداد دامها افزایش زیادی پیدا کرد، با رواج کشاورزی ماشینی و کشت زمینهای مرتعی و جنگلی از سطح مراتع و جنگلها به شدت کاسته شد و فشار به زمین بیشتر گردید.

مرز جنگلهای اطراف شهرها و روستاها دایره مانند بعقب نشست و سال به سال شعاع این دوایر بزرگتر شد.

کشور ما با وجود اینکه دارای جنگلهای خوب، دشتهای حاصلخیز و مراتع وسیع و مناسب برای دامهای اهلی و حیوانات وحشی است.

بدلیل کمی بارندگی قسمت اعظم آن خشک و شوره زار است و به معنی دقیق کلمه برای کشاورزی مناسب نیست.

این نواحی اغلب بنام زمینهای حاشیه ای نامیده می شوند و بایستی نسبت به بهره برداری صحیح از این زمینها توجه بیشتری شود ولی عملا در برنامه ریزیهای اقتصادی این نواحی بکلی فراموش شده است.

در صورتیکه بهره وری صحیح از زمین مهمترین مسئله ایست که در برنامه ریزیهای دراز مدت یک ملت باید مورد توجه قر ار گیرد.

در بهره برداری از زمینهای حاشیه ای، جانوران وحشی دارای اهمیت زیادی هستند و به بهترین شکلی نشان دهنده وضعیت این زمینها می باشند.

یعنی وجود جانوران وحشی مبین بهره برداری صحیح از زمین است.

منطقه ای که نتواند جانوران وحشی را در خود نگهدارد برای انسان نیز محصول با ارزشی تولید نخواهد کرد.

اکنون برای افزایش تولید همچنان زمینهای حاشیه ای بزیر کشت می روند هر چند بازده مناسب و مداومی ندارند بناچار کوچ نشینان به مناطقی عقب رانده می شوند که در آن کشت ممکن نیست.

فشاری که به این مناطق به دلیل تراکم جمعیت انسانی و دامی وارد می شود زندگی کوچ نشینی را بدون شک به خطر خواهد افکند.

کوششهائی که برای بهبود وضع عشایر به عمل آمده غالبا موجب خسارت بیشتر به زمین شده است چون مسئله ظرفیت قابل تحمل زمین هنوز به خوبی شناخته نشده است.

هر چند گسترش تکنولوژی به این سیر سرعت بیشتری بخشیده است، ما معتقدیم بین حفاظت و تکنولوژی تعارضی وجود ندارد، ما معتقدیم حفاظت و بهره برداری به صورت ایده آل به کمک دانش کافی و عالیترین تکنولوژی باید کنترل و هدایت شوند و در نتیجه جهان خوشایند برای زندگی انسانها باقی بماند.

برنامه های کنترل و تحقیقات سازمان حفاظت محیط زیست در مناطق حفاظت شده و پناهگاه های حیات وحش بدنبال این هدف است.

ما همه نظرات بدبینانه را نسبت به سرنوشت انسان و زمین رد می کنیم.

هر چند تردیدی نیست که تاریخ انسانی تاریخی سرشار از رنجها و حرمانها و تاریخ زمین پر از ویرانیها است.

پیروزی شگرف انقلاب اسلامی ایران و موفقیتهای بزرگ مردم ما بدنبال انقلاب این امید را در ما زنده کرده است اصل پنجاهم قانون اساسی، اساس این امیدواری است.

تاریخچه منطقه حیات وحش بختگان نیز جز مناطق حفاظت شده طبیعی است که انواع گورخر و آهو و قوچ و بز وحشی نیز در آن بر زیبایی این منطقه افزوده است.

از لحاظ غنی بودن منابع کشاورزی به عنوان یکی از مناطق عمده تولید گندم در استان فارس به شمار می رود به علت غنی بودن و مرغوبیت زمین های زراعی آباده طشک در همه فصول سال کشاورزی و کشت در ان انجام می شود از جاذبه های این شهر میدان امام علی در ورودی شهر می توان اشاره کرد و هم چنین وجود رودخانه فصلی که در فصول آبی منظره ای بدیع را بوجود می آورد.

این شهر از لحاظ جغرافیایی در حد واسط دامنه کوه ول و دریاچه طشک قرار دارد که باعث لطافت هوا می شود.

دریاچه های طشک و بختگان که در نزدیکی و غرب شهرستان نی ریز فارس قرار دارند، از بزرگترین و پرآب ترین دریاچه های کشور محسوب می شوند.

این دو دریاچه از هم فاصله ای نداشته و در بعضی از سالهای پرباران گسترش پیدا کرده و بهم می پیوندند.

دریاچه بختگان و یک چشم آبی دیگر!

در کتب تاریخ و جغرافیای قدیم مانند فارسنامه ابن بلخی، حدود العالم و غیره از قرن چهارم هجری تا کنون از این دریاچه ها بنامهای دریاجه های نی ریز، بجگان پیچگان، قیچگان و بختگان نام برده اند و توضیحات دقیقی از وضع دریاچه ها و مردم اطراف آن داده اند مردم محل و روستائیان مجاور دریاچه ها را به نامهای پیچگان وطشت می خوانند به نظر می رسد نام بختگان از یکصد سال پیش تنها در کتابها نوشته می شود و بین مردم محل متدوال نیست.

طشک و بختگان و مناطق کوهستانی بین آنها و جزائر متعددی که در این دو دریاچه وجود دارند مجموعه طبیعی بسیار با ارزشی را بوجود آورده اند.

نمائی از جزایر طشک در اوائل سال 1346 حفاظت از این مجموعه از طرف اداره شکاربانی فارس به سازمان شکاربانی و نظارت بر صید در تهران پیشنهاد شد، در تاریخ 1/9/46 منطقه شکار ممنوع و سپس در تاریخ 1/4/47 حفاظت شده اعلام گردید.

اداره شکار بانی و نظارت بر صید فارس از همان بدو فعالیت از چرای بی رویه قطع اشجار و شکار حیوانات در منطقه جلوگیری به عمل آورد.

در اثر تلاش پیگیر مأمورین بهبود چشمگیری در همه زمینه ها مشهود شد، بطوریکه بعد از 8 سال جنگلها و پوشش گیاهی احیائ شدند، تعداد پرندگان مهاجر از مرز میلیون گذشت.

جمعیت حیات وحش از قبیل بز و پازن، قوچ و میش و آهو به بیش از ده هزار رأس بالغ شد.

وضعیت طبیعی منطقه ای که طشک و بختگان در آن قرار دارند: رشته کوههای عظیم زاگرس که از شمال غربی ایران به جنوب کشیده شده است در استان فارس و سپس در امتداد خود به شرق به تدریج ارتفاع خود را از دست داده و به صورت رشته کوههای پهناوری گسترده می گردد.

کوههای زاگرس در حوالی این دریاچه ها همه به موازات هم و در جهت شرقی غربی امتداد دارند.

از فرسایش این کوهها دشتهای کم عرض، طولانی و حاصلخیزی بوجود آمده است.

در این منطقه بلندترین ارتفاع را روشن کوه و کوه ول با ارتفاعی بیش از 3400 متر دارد.

دریاچه‌های طشک و بختگان در غرب یکی از وسیعترین این دشتها قرار گرفته است که سراسر آن با آب رودخانه کر سیراب می شود..

واپسین نفس های دریاچه - تارنمای داده های علوم زمین رود کر: کر تنها رودخانه بزرگ استان است که به دریا نمی رسد.

همه آب این حوزه سرانجام به دریاچه ها می ریزند.

در قسمتهای جنوبی زاگرس رودخانه های پرآب توانسته اند چندین رشته کوه را بریده و خود را به دریا برسانند.

سرچشمه رود کر از دامنه شرقی قله های دنا است، چشمه های پرآبی که از این دامنه می جوشند به هم پیوسته و شاخه اصلی کر را تشکیل می دهند، این آب پس از گذشتن از آبشارها و تنگه های بسیار زیبا به سد درود زن می رسد، آنجا ذخیره می شود و در فصل مناسب پس از سیراب کردن دشتهای را مجرد، بیضا و آهو چر، رودخانه سیوند به آن پیوسته دشتهای کربال را مشروب کرده و بالاخره به دریاچه بختگان می رسد.

در سالهای پرباران دریاچه بختگان وسعت زیادی پیدا می کند و آب آن در محل دو شاخ کربال به دریاچه طشک که در شمال آن قرار گرفته سرریز می کند، آب دریاچه طشک از چشمه های گمبون، زهکشهای غرب دریاچه و باران و سیلابها تامین می شود.

میزان بارندگی در این حوالی متعادل نیست و به سمت شرق به تدریج کم می شود.

به طور متوسط بارندگی سالیانه کمتر از 300 میلیمتر است.

بدلیل نامنظم بودن میزان بارندگی وسعت دریاچه ها کم و زیاد می شود و بالطبع شوری، مواد غذایی و رشد گیاهان دائماً در تغییر است.

جنگلهای بلوط زاگرس که در مجاورت شیراز پایان می پذیرد در این منطقه به دلیل کاهش ارتفاع و افزایش گرما به جنگل بنه و بادام کوهی تبدیل می شود.

از شمال دریاچه طشک تا حوالی ارسنجان بخشی از انبوه ترین جنگلهای بنه استان فارس را می توان مشاهده نمود که در اصطلاح محلی مجک اطلاق می شود.

در ارتفاعات بالای 2500 متر تکه های نه چندان وسیعی از جنگل ارس در سر قله ها دیده می شود.

دامنه های پائین اغلب از بادام کوهی و تنگس پوشیده شده است.

البته این پوشش جنگلی تنها در مناطق کوهستانی دور از شهرها پا برجاست.

در دشتها همه زمینها به زیر کشت رفته و از پوشش اولیه چیزی باقی نمانده است.

همه این دشتها به مراکز کشاورزی پر رونقی تبدیل شده اند.

مردم این نواحی از روزگاران قدیم کشاورزان سخت کوشی بوده اند آثار و بقایای بناهای تاریخی از قبیل، تخت جمشید، معابد و آتشکده ها در این دشتها موید این امر است.

مردم استهبان مخصوصاً یک وجب زمین قابل کشت را به حال خود رها نکرده اند.

آنها حتی کوهها، کمرها و دره های بی آب را به باغهای میوه وسیع و بیکران تبدیل نموده اند.

وقتی انسان متجاوز از صدها هزار هکتار باغ میوه دیم را که در کوهها و دشتهای بی‌آب این مناطق احداث شده می بیند بی اختیار در برابر عظمت سخت کوشی مردم سر تعظیم فرود می آورد.

بخش عمده این باغها را انجیر خوشمزه و معروف استهبان تشکیل می دهد که همه ساله مقداری از میوه آن به کشورهای عربی صادر می شود.

در استهبان زعفران بسیار خوبی هم به عمل می آید که البته به دلیل کم آبی منطقه سطح زیر کشت و در نتیجه محصول آن چندان زیاد نیست.

گل زعفران وضعیت طبیعی پناهگاه حیات وحش طشک و بختگان: وقتی انسان از ساحل به دریاچه های طشک و بختگان و جزائر کوچک و بزرگ آن نگاه می کند تنوع و ترکیب رنگهای آبی و ارغوانی آنقدر خیال انگیز و گیرا است که نمی توان از آن چشم برداشت.

در فصل پائیز که آغاز روی آوردن صدها هزار پرنده مهاجر به این دریاچه هاست، پرواز دسته های بزرگ فلامینگو، پلیکان، درنا، غاز، انواع اردکها....

بر فراز دریاچه شکوه و عظمتی به آن می بخشد که توصیف آن ممکن نیست.

این زیبایی به هنگام غروب و طلوع خورشید خیره کننده تر می شود.

اذهان افسانه پرداز مردمان جوار دریاچه در طول قرنها داستانهای شنیدنی در مورد جزائر و دریاچه ها و جانوران آن ساخته اند که همه آنها زیباست ولی زمانیکه از ساحل به دریاچه و جزائر می رود و از نزدیک واقعیت را می بینی معلوم می شود که، واقعیت بسیار زیباتر از هر افسانه ای است.

در سراسر مسیر رودخانه کر از سرچشمه ها تا دریاچه با تمام زیبائی که دارند از نظر گوناگونی چشم اندازهای طبیعی هیچ کجا به پای پناهگاه حیات وحش بختگان نمی‌رسد این پناهگاه کلاً 327820 هکتار وسعت دارد که شامل مناطق زیر است.

1- دریاچه های طشک و بختگان با وسعت تقریبی 150000 هکتار 2- کوههای پیچکان امامزاده، تل گنبد، بسترم، سه چاه ..........

با وسعت تقریبی 120000 هکتار تقریباً محاط بین دو دریاچه هستند.

3- کوههای خانه کت که در جنوب دریاچه بختگان قرار گرفته و حدود پنجاه هزار هکتار وسعت دارد.

برخلاف کوههای مرتفع مجاور ک تابستانها هوای مطلوبی دارند هوای پناهگاه گرم و به دلیل وجود دریاچه ها مرطوب است.

در منطقه بین دو دریاچه به دلیل نبودن آب جاری از قدیم کشاورزی صورت نمی گرفته و به دلیل گرمای تابستان عشایر از این نواحی تنها به عنوان چراگاه قشلاقی دامهایشان استفاده می کرده اند.

در این منطقه در وسط کوهها دشت وسیعی قرار دارد ه در گذشته آهوی فراوانی در آن می زیسته و از پوشش گیاهی خوبی برخوردار بوده است.

از سال 1337 عشایر منطقه با حفر چاه و نصب موتورهای آبکش به تدریج شروع به کشاورزی در این دشت نمودند.

در حال حاضر تعداد چاهها زیاد شده و در جوار هر کدام دهات کم جمعیتی بوجود آمده است که علاوه بر کشاورزی از طریق دامداری، قالیبافی و غیره امرار معاش می نمایند.

ساکنان بومی پناهگاه تنها همین عشایر اسکان یافته می باشد.

از بدو شروع حفاظت پناهگاه از ورود عشایری که زمستانها به منطقه می آمدند جلوگیری شد.

بعد از انقلاب عشایر به پناهگاه بازگشته و جز در منطقه امن که شامل چهل هزار هکتار از کوههای هل و